Owocowe napoje

Warsztaty
dla Rodziców
Owocowe napoje
dr inż. Marta Jeruszka-Bielak
Centrum Komunikacji Społecznej
Warszawa, 26 kwietnia 2015 r.
Wprowadzenie
Woda powinna stanowić podstawowy napój wypijany
w ciągu dnia, nie tylko przez dzieci i młodzież. Jednakże
owocowe napoje przygotowane samodzielnie, z udziałem
owoców świeżych lub mrożonych, mogą stanowić
alternatywę dla kupnych napojów owocowych, zwłaszcza
jeśli zostaną podane w atrakcyjny sposób, np. w kolorowych
bidonach. Dodatek warzyw zwiększy jeszcze ich wartość
odżywczą. Stanowią też doskonałą formę podania owoców
i warzyw dzieciom, które nie przepadają za tymi produktami.
Zaangażowanie dzieci w wybieranie składników, mycie
i krojenie owoców i warzyw, a wreszcie np. zmiksowanie ich
w blenderze, może zwiększyć akceptację nowych produktów
i smaków, a w konsekwencji zwiększyć także spożycie
(warzyw) i owoców, stanowiących podstawę diety.
Owocowe napoje – koktajle
Do przygotowywania owocowych napojów, w tym różnego
rodzaju koktajli można wykorzystywać bardzo wiele
surowców, starając się wybierać świeże owoce sezonowe
lub owoce mrożone.
Szczególnie cenne ze względu na właściwości odżywcze
i walory zdrowotne są owoce jagodowe, w tym jagody,
jeżyny, porzeczki, maliny, żurawina. Więcej informacji
o owocach (i warzywach) znajduje się w prezentacji
„Wiosenne śniadanie”.
Bazę koktajli może stanowić woda, napoje mleczne lub
zastępujące mleko (np. w przypadku alergii na białka mleka
krowiego).
Owocowe napoje – koktajle mleczne
Koktajle mleczne są szczególnie cenne dla dzieci
i młodzieży, gdyż dodatkowo zwiększają spożycie
produktów mlecznych, który również jest zbyt mało w ich
diecie.
Do koktajli warto wykorzystywać napoje fermentowane, czyli
mleko ukwaszone, kefir, jogurt, maślankę, a zwłaszcza
biojogurty, mleka i maślanki acidofilne. Są one bogate nie
tylko w wapń, witaminę B2, ale mają korzystną dla zdrowia
mikroflorę oraz wyższą strawność i przyswajalność
składników odżywczych. Coraz więcej z nich wzbogacanych
jest w różne składniki odżywcze, głównie w wapń i witaminę
D.
Więcej informacji można znaleźć w prezentacji „Śniadania
mleczne i bezmleczne”.
Owocowe napoje – na zimno i ciepło
Owocowe napoje na bazie zimnej wody lub schłodzonego
naparu herbacianego (lemoniady) będą się świetnie
nadawały na upalne dni. Można dodać do nich również
świeże zioła, np. miętę czy melisę.
Odpowiednio komponując składniki, zachowując
równowagę pomiędzy słodkimi i kwaśnymi/gorzkimi
owocami można uzyskać atrakcyjne i smaczne dla dzieci
napoje, bez dodatku cukru, miodu, itp.
Z kolei w okresie jesienno-zimowym warto przygotowywać
rozgrzewające owocowe napoje, z dodatkiem przypraw, tj.
imbir czy goździki. Można wtedy dodać czasem również
miód (ale nie do gorącego napoju).
Owocowe napoje
– co warto jeszcze do nich dodać?
Warto dodawać również warzywa, tj. jarmuż, szpinak, seler
naciowy, zieloną natkę pietruszki. Można zaczynać od
niedużego dodatku takich warzyw, aby stopniowo zwiększać
ich udział w koktajlu.
W przypadku dzieci o dużej aktywności fizycznej, czy
„niejadków” można również wzbogacić koktajl poprzez
dodanie orzechów, np. włoskich, pestek, np. słonecznika,
czy produktu zbożowego, np. siemienia lnianego, płatków
owsianych.
Gęste koktajle owocowo-warzywne, szczególnie
przygotowane z udziałem napoju mlecznego są dobrą
propozycją na II śniadanie lub uzupełnieniem I śniadania.
Owocowe napoje – przechowywanie
Koktajle owocowe (również z dodatkiem warzyw) najlepiej
jest wypić bezpośrednio po przygotowaniu. Można je
również przechować szczelnie zamknięte w lodówce, ale po
2-3 gadzinach na ogół są już mniej atrakcyjne sensorycznie
– m.in. gorzej smakują i wyglądają.
Przetrzymywanie koktajli w temperaturze pokojowej,
z dostępem do światła i tlenu powoduje zmniejszenie ich
wartości odżywczej, przede wszystkim rozkład różnych
witamin (C, z grupy B, beta-karotenu), które są wrażliwe
na czynniki środowiskowe.
Gotowe napoje owocowe,
co się w nich kryje?
Na rynku dostępnych jest bardzo wiele napojów
„owocowych”. Dobrze jest mieć nawyk (oraz wyrobić go
u dzieci) czytania informacji na etykietach produktów. Jeśli
chcemy kupić napój, to najlepiej, żeby to był sok tzw.
przecierowy, jednodniowy, lepiej oczywiście z dodatkiem
warzyw. Na kolejnym slajdzie zamieszczono krótką
charakterystykę soków, nektarów i napojów. Są jeszcze
napoje o smaku owocowym, np. powszechnie nazywane
„wody owocowe”, które mogą nie mieć żadnego dodatku
soku owocowego lub bardzo niewielki (np. 1%). Soki
owocowo-warzywne lub tylko warzywne mogą mieć
dodatek cukru i/lub soli. Do soków owocowych może być
niewielki dodatek cukru do tzw. korekcji smaku kwaśnego.
Soki, nektary i napoje owocowe
SOK
NEKTAR
NAPÓJ
owocowy
i/lub
warzywny
• 100% wsadu owocowego; sok wyciśnięty
bezpośrednio z owoców lub otrzymany z
zagęszczonego soku owocowego poprzez
odtworzenie proporcji wody i aromatu
• nie zawiera sztucznych barwników, ani aromatów; nie
może być konserwowany chemicznie
• od 25 do 99% wsadu owocowego; rozcieńczony
sok wodą z dodatkiem cukru, mogą być dodane
słodziki
• nie zawiera sztucznych barwników, ani aromatów;
nie może być konserwowany chemicznie
• od 20 do 99% wsadu owocowego; zawiera
określoną ilość soku, wody, cukru, kwasu
cytrynowego i inne dozwolone do żywności dodatki
(np. słodziki)
• może zawierać barwniki i aromaty, może być
konserwowany chemicznie
Zawartość cukru
w napojach owocowych
Napoje owocowe lub o smaku owocowym dostępne na
rynku zawierają do 12 g cukru/100 ml produktu, co oznacza,
że dziecko wypijając 1 butelkę półlitrową takiego napoju
„wypija” nawet do 56 g cukru (średnio ok. 40-50 g cukru), co
już dwukrotnie przekracza zalecane przez WHO całodzienne
spożycie cukrów dodanych.
Jeśli nasze dziecko pije słodzony napój codziennie przez
cały rok to „wypija” ok. 18 kg cukru rocznie. W skali całej
edukacji szkolnej (np. 12 lat szkoły) ilość „wypijanego” cukru
z napojami słodzonymi osiągnie wartość 216 kg!
Według badań, napoje gazowane, energetyzujące
i owocowe są głównym źródłem cukru w diecie dzieci
i młodzieży – dostarczają ok. połowy spożytego cukru.
Inne dodatki w napojach owocowych
Napoje mogą być słodzone syropem glukozowo-fruktozowym,
który może wykazywać bardziej szkodliwe działanie na
organizm niż cukier (więcej informacji zamieszczono
w prezentacji „Cukier na cenzurowanym”. Niejednokrotnie
producenci obniżają dodatek cukru/syropu glukozowofruktozowego, ale jednocześnie dodają substancje słodzące,
aby utrzymać smak słodki napoju. Najczęściej jest to aspartam
i acesulfan K.
Poza tym często są konserwowane chemicznie kwasem
sorbowym lub jego solami, np. sorbinianem potasu oraz
kwasem benzoesowym lub jego solami. Substancje te mogą
mieć niekorzystny wpływ na organizm, m.in. powodować
wysypki skórne czy świąd, trudności w oddychaniu, czy
rozstrój przewodu pokarmowego.
Eur Arch Paediatr Dent, 2013
Barwniki z tzw.
„grupy Southampton”
Do napojów owocowych czy napojów o smaku owocowym
mogą być dodawane różne barwniki, w tym barwniki
syntetyczne. Należy zwrócić szczególną uwagę na barwniki
z grupy tzw. grupy Southampton, do której należą tartrazyna
(E 102), żółcień chinolinowa (E 104), żółcień pomarańczowa
FCF (E 110), azorubina (karmoizyna) (E 122), czerwień
koszenilowa (E 124) i czerwień Allura AC (E 129), które
mogą negatywnie wpływać na funkcje poznawcze.
Zgodnie z art. 24 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego
i Rady (WE) nr 1333/2008 z dnia 16 grudnia 2008 r.
w sprawie dodatków do żywności konieczność
zamieszczenia na etykiecie komunikatu: „może mieć
szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi
u dzieci”.
Dlatego…
wybór jest prosty,
atrakcyjny i smaczny!
Biorąc pod uwagę skład i wartość odżywczą oferowanych na
rynku napojów owocowych dobrze jest ograniczać ich
spożycie przez dzieci i młodzież do maksymalnie 2-3
napojów w miesiącu, jeśli nie jest możliwe ich całkowite
wyeliminowanie. Jeśli dziecko jest przyzwyczajone do
regularnego ich picia to lepiej jest je odzwyczajać stopniowo,
z codziennego do np. „co drugi dzień”, a potem 2 napojów
w tygodniu, itp. Takie postępowanie ma zdecydowanie
większą szansę na powodzenie, czyli akceptację dziecka niż
nagła zmiana i zakazy. Zmiany może pomóc wprowadzić
zakup atrakcyjnego bidonu na wodę, do którego dziecko
włoży kilka kawałków owoców, np. plasterki cytryny,
pomarańczy, itp. a także listki ziół – mięty czy melisy, dzięki
czemu przygotuje własna „wodę owocową”.
Piśmiennictwo
• Rozporządzenie ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30
września 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań w zakresie
jakości handlowej soków i nektarów owocowych (Dz. U. z dnia 14
października 2003 r., z późniejszymi zmianami);
• Silva M.M, Lidon F.C.: Food preservatives – an overview on
applications and side effects. Emirates Journal of Food and
Agriculture. 2016. 28(6): 366-373;
• Stanhope K.L.: Sugar consumption, metabolic disease and
obesity: the state of controversy. Crit. Rev. Clin. Lab. Sci., 2015,
1-16;
• Van Horn L. i wsp.: Translation and implementation of added
sugars consumption recommendations. A conference report from
the American Heart Association Added Sugars Conference 2010;
Circulation 2010, 7, 2470-2490;
• WHO: Guideline – Sugars intake for adults and children, 2015.