Tworzenie wewnętrznego rynku energii

Tworzenie wewnętrznego rynku energii elektrycznej
Autor: Włodzimierz Lewandowski - PGE Polska Grupa Energetyczna SA
(„Pod parasolem” )
Komisja Europejska opublikowała w połowie tego roku kolejny roczny raport benchmarkingowy za
rok 2010 o statusie dokumentu roboczego Komisji1.
Niewątpliwie istotną sprawą jest stopień wdrożenia zapisów trzeciego pakietu liberalizacyjnego.
Kluczowym dokumentem ww. pakietu jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
13 lipca 2009 roku − 2009/72/WE. Państwa Członkowskie miały czas na wdrożenie dyrektywy
2009/72/WE do dnia 3 marca 2011 roku. Traktuje o tym art. 49 dyrektywy ust. 1 „Państwa
członkowskie wprowadzają w życie przepisy ustawowe, wykonawcze i administracyjne
niezbędne do wykonania niniejszej dyrektywy do dnia 3 marca 2011 roku, państwa
członkowskie niezwłocznie informują o tym Komisję”.
Zgodnie z zapisami Raportu dotychczasowe wyniki wdrażania nie są zadowalające. Do dnia 1
czerwca 2011 r., żadne Państwo Członkowskie nie powiadomiło jeszcze o wdrożeniu, cztery
państwa członkowskie złożyły częściowe zgłoszenie w tym zakresie.
Ogólnie, z punktu widzenia trzeciego pakietu liberalizacyjnego, stan wewnętrznego
prawodawstwa dotyczącego rynku na poziomie krajowym także nie jest zadowalający.
Ponieważ spora część danych dotyczy 2009 r., co było już przedmiotem publikacji na łamach
„Pod Parasolem” w zeszłym roku, w poniższym tekście prezentuję tylko wybrane kwestie
omówione w Raporcie.
Obszar konsumencki
W zakresie praw konsumenta sprawy te miały wysoki priorytet polityczny w ramach władz UE,
co zaowocowało opracowaniem dwóch dokumentów: „An energy policy for consumers” oraz
“The functioning of the retail electricity markets for consumers in the European Union”
(odpowiednio: „Polityka energetyczna dla konsumentów” oraz „Funkcjonowanie rynków
detalicznych energii elektrycznej dla konsumentów w Unii Europejskiej”).
Dane dotyczące zmiany dostawcy energii elektrycznej nadal są niekompletne dla większości
krajów. Generalnie liczba klientów zmieniających sprzedawcę jest zbyt niska, szczególnie w
obszarze gospodarstw domowych. Sytuacja taka wynika głównie z faktu, że ceny oferowane
1
Commission Staff Working Document, 2009-2010 Report on progress in creating the internal gas and electricity
market, Brussels, 9 June 2011
przez różnych sprzedawców nie są na tyle atrakcyjne pod względem ekonomicznym dla
konsumenta, aby spowodować podjęcie przez niego starań w celu zmiany sprzedawcy energii
elektrycznej. Równocześnie wskazano, że wyższa wielkość wolumenu zużywanej energii może
być czynnikiem powodującym podjęcie ewentualnej decyzji o zmianie sprzedawcy. Ogólnie
liczba klientów zmieniających sprzedawcę na poziomie rynku detalicznego energii elektrycznej
jest bardzo niska z wyjątkiem Irlandii i Szwecji. Liczba klientów w ciągu roku zmieniających
sprzedawcę jest wyższa w grupie dużych odbiorców przemysłowych. Na czele stawki w tym zakresie
są Czechy − 73 proc., Portugalia − 32,7 proc. i Włochy − 25,7 proc. Biorąc pod uwagę liczbę klientów
zmieniających sprzedawcę, w świetle wielkości wolumenu dostarczanej im energii, wyższe wartości w
tym zakresie zostały wykazane przez większość krajów zarówno w grupie gospodarstw domowych,
jak i odbiorców przemysłowych. Warto zauważyć, że w dwóch krajach (Austria i Rumunia) wartości
te spadły.
Ceny energii
W zakresie regulowania cen energii Europejski Trybunał Sprawiedliwości w wyroku z dnia
20 kwietnia 2010 r. (C-265/2008) stwierdził, że ceny regulowane są zgodnie z dyrektywami
dotyczącymi energii elektrycznej i gazu, pod warunkiem że są proporcjonalne i ograniczone w czasie.
Komisja dokonuje ponownej oceny spraw poszczególnych krajów pod kątem tego wyroku.
Zmiany cen energii dla gospodarstw domowych prezentuje tabela na następnej stronie.
Nie była ona, podobnie jak jej opis, zawarta w omawianym Raporcie, jednak dla w miarę pełnego
obrazu sytuacji zasadne jest jej przeanalizowanie.
Parytet Siły Nabywczej (PPS) − jest sztuczną wspólną jednostką waluty odniesienia, która
eliminuje różnice w poziomie cen pomiędzy krajami. Tak więc teoretycznie za jeden PPS można
kupić tę samą wielkość towarów/usług we wszystkich krajach.
W krajach UE ceny energii elektrycznej dla gospodarstw domowych wzrosły o 5,1 proc. w
drugiej połowie 2010 roku w porównaniu do drugiej połowy 2009 roku.
Między drugą połową 2009 roku a drugą połową 2010 roku najwyższy wzrost cen energii
elektrycznej w gospodarstwach domowych w walucie krajowej odnotowano na Litwie (+31
proc.), Cyprze (+23 proc), w Grecji (+17 proc.) i na Malcie (+12 proc.), a największe spadki w
Holandii (-8 proc.), Luksemburgu (-7 proc.), we Włoszech i w Republice Czeskiej (po -4 proc.).
Wyrażone w euro, średnie ceny energii elektrycznej w gospodarstwach domowych w drugiej
połowie 2010 roku były najniższe w Bułgarii (8,3 euro za 100 kWh), Estonii (10 euro), na Łotwie
i Rumunii (po 10,5 euro), a najwyższe w Danii (27,1 euro), Niemczech (24,4 euro), na Cyprze
(20,2 euro) i w Belgii (19,7 euro). Wyrażone w jednostkach siły nabywczej (PPS), najniższe ceny
energii elektrycznej dla gospodarstw domowych występowały we Francji (11,3 PPS za 100
kWh), Finlandii (11,5 PPS) i Grecji (12,8 PPS), a najwyższe na Węgrzech (25,7 PPS), Słowacji
(24,7) i w Niemczech (23,2).
Inteligentne sieci
Raport podkreśla, że wdrożenie inteligentnych sieci jest niezbędne w celu ułatwienia przyszłego
rozwoju. W 2010 r. nastąpił postęp w pracach nad wdrożeniem inteligentnych sieci na wewnętrznym
rynku energii. Działania państw członkowskich i zainteresowanych stron będą niezbędne do realizacji
zaleceń grupy zadaniowej do tych spraw, (tj. ocen potrzeb w zakresie nowych przepisów w zakresie
inteligentnych sieci i inteligentnych liczników, ochrony danych i bezpieczeństwa, ról i obowiązków
zaangażowanych stron, zalecenia w sprawie finansowania wdrażania inteligentnych sieci i
określonych standardów).
W 2010 roku European Regulators’ Group for Electricity and Gas (ERGEG) zakończyło szeroko
zakrojone konsultacje ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w zakresie aspektów regulacyjnych
wdrożenia inteligentnych sieci. W projekcie zaleceń ERGEG zwrócił uwagę na różnice korzyści i
możliwości w przypadku gazu i energii elektrycznej oraz wezwał państwa członkowskie do
opracowania na szczeblu krajowym listy usług dla klienta wymaganej od podmiotów sektora (OSD,
operator pomiarów, dostawcy). Rekomendacje te będą miały kluczowe znaczenie dla spójnego
wdrożenia inteligentnych sieci w 27 państwach członkowskich.
Bezpieczeństwo Dostaw
Bezpieczeństwo dostaw staje się coraz ważniejszym zagadnieniem dla UE. Raport stwierdza, że
w odniesieniu do energii elektrycznej moce wytwórcze nadal są wystarczające do pokrycia
szczytowego zapotrzebowania na energię elektryczną w większości państw członkowskich.
Rozpowszechnianie generacji ze źródeł odnawialnych stanowi nowe wyzwanie związane z
zapewnieniem stabilnych dostaw i stwarza potrzebę rozwoju infrastruktury sieciowej, jak
również systemowych źródeł wytwórczych stanowiących zabezpieczenie dostaw w przypadku
niewystarczającej produkcji przez źródła odnawialne.
Podsumowanie
W Raporcie podkreślono, że w zakresie połączeń międzysystemowych sytuacja powinna ulec
poprawie, bo połączenia te ciągle nie są rozwinięte w dostatecznym stopniu, istnieją wąskie gardła,
które uniemożliwiają płynny przesył energii pomiędzy poszczególnymi krajami. Nawet w sytuacji
istnienia połączenia międzysystemowego brak harmonizacji zasad rynkowych w różnych
państwach członkowskich prowadzi do segmentacji rynku i wysokich kosztów transakcji, które
stanowią przeszkodę w szczególności dla mniejszych graczy. Może to nawet doprowadzić do tak
nieefektywnej sytuacji jak przepływ gazu i energii elektrycznej z obszaru wysokich cen do obszaru
o niskich cenach.
Zmniejszenie ceny hurtowej energii elektrycznej i gazu nie zawsze skutkuje zmianami cen
konsumentów detalicznych. Generalnie ceny energii elektrycznej wzrosły w większości krajów.
Ponadto detaliczne rynki energii elektrycznej i gazu wykazują duży stopień koncentracji z
niewielką liczbą dowodów na funkcjonowanie niezależnych dostawców energii. Raport prezentuje
w podsumowaniu cztery kierunki, na których Komisja zamierza się skupić w najbliższym czasie:
- realizacja trzeciego pakietu energetycznego;
- rozwoju rynku wewnętrznego energii elektrycznej i gazu, w tym sieci;
- harmonizacja konstrukcji (projektu) rynku;
- poprawa funkcjonowania rynków detalicznych.
Podsumowując powyżej opisany Raport, należy stwierdzić, że rozwój rynku energii
elektrycznej postępuje, ale ze sporymi trudnościami. Zasadne jest wskazanie, że rozbudowana i
dalej rozbudowywana warstwa unijnych uregulowań w wielu obszarach stanowi zbyt głęboką i
arbitralną ingerencję w niektóre kwestie dotyczące sektora energii elektrycznej. Takie podejście
także raczej nie sprzyja rozwojowi rynku energii elektrycznej.
.