Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka

„Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka”
Zabawa, nauka i praca to podstawowe formy działalności człowieka. O ile jednak
młodzież głównie się uczy, dorośli przede wszystkim wykonują określoną pracę, to dzieci
najwięcej czasu spędzają na zabawie. Powszechnie zabawa uważana jest za coś tak
oczywistego w życiu dziecka, że nie zastanawiamy się, jaka właściwie jest jej rola w jego
rozwoju.
Najistotniejsze w zabawie jest to, że dziecko podejmuje te czynności, które w danej
chwili najbardziej je interesują, pozwalają być aktywnym i dostarczają radości
i przyjemności. Różnorodność zabaw jest ogromna i różne ich klasyfikacje. Ostatecznie
jednak, zajmujący się tą problematyką, wyróżnili następujące rodzaje zabaw: manipulacyjne,
tematyczne, konstrukcyjne, dydaktyczne, ruchowe i zabawy z elementami twórczości
artystycznej.
Działalność na przedmiotach dzieci z pierwszych etapów rozwoju tj. w wieku
niemowlęcym i poniemowlęcym, to właśnie zabawy manipulacyjne. Dają one dziecku
możliwość zbierania różnorodnych doświadczeń dotyczących właściwości przedmiotów i są
jednocześnie podstawą do rozwoju jakościowo wyższych rodzajów zabaw.
Z czynnościami manipulacyjnymi ściśle związane są czynności konstrukcyjne, polegające
później na budowaniu, konstruowaniu, wreszcie wytwarzaniu. Ten rodzaj zabaw zaspokaja
zapewne potrzebę twórczej aktywności dzieci, kształci umysł i sprawność ruchową, pomaga
w uczeniu planowania czynności, uczy pokonywać przeszkody pojawiające się na drodze
realizacji zadania. Pozostałe typy zabaw pojawiają się w okresie przedszkolnym, nazywanym
w literaturze „ wiekiem zabaw”. Najpierw są to zabawy tematyczne, polegające na bawieniu
się „w coś” lub „kogoś”, proste „zabawy odtwórcze”. W nich dziecko naśladując zajęcia
dorosłych, odtwarzając zaobserwowane sytuacje, jednocześnie na swój sposób je
przekształca, improwizuje. Pomocne stają się tutaj zabawki, ale też dziecko potrafi radzić
sobie bez nich. W wieku szkolnym zabawy tematyczne zmieniają się pod względem formy,
jak i treści, są lepiej zorganizowane i przemyślane. Rozszerza się zakres ich tematyki,
inspiracją stają się obejrzane filmy, przeczytane książki.
W przeciwieństwie do zabaw omówionych wcześniej-wzory zabaw dydaktycznych
opracowywane są przez dorosłych i podsuwane dzieciom w gotowej postaci. Rozwijają one
spostrzegawczość, pamięć, uwagę, wyobraźnię, myślenie i mowę. Jest to bez wątpienia rodzaj
zabaw mających duże zastosowanie w nauce szkolnej.
Możliwość kształtowania sprawności manualnej, wrażliwości (muzycznej,
plastycznej), doskonalenia mowy, wyobraźni dają zabawy z elementami twórczości
artystycznej.
Jednak najwięcej miejsca w życiu dziecka powinny zajmować zabawy i gry ruchowe.
Mają one ogromne znaczenie dla rozwoju fizycznego, ale ich wartość na tym się nie kończy.
Dzięki nim dzieci uczą się przestrzegania zasad współdziałania w grupie, odpowiedzialności,
dyscypliny, rozwijają swą sprawność ruchową, spostrzegawczość, jak też dodatnie cechy
charakteru i osobowości.
Podkreślić należy zatem, że w istocie zabawa nie jest tylko rozrywką. Ta forma
aktywności jest wyznacznikiem rozwoju psychicznego, podlega kształtowaniu i doskonaleniu
wraz z wiekiem. Posiada głębokie znaczenie i powinna być otoczona opieką wychowawczą,
bo w niej kształtują się m. in. wola, charakter, uczucia, postawy społeczno-moralne. Poprzez
zabawę dziecko ma możliwość przeżywania różnych sytuacji społecznych, „ uczy się dawać,
brać, dzielić, współpracować i podporządkowywać swoją osobowość grupie”. Bawienie się
z dzieckiem, a nie zabawianie go, pozwala rodzicom, wychowawcom nawiązać z nim bliski
kontakt, lepiej je poznać, zrozumieć. Świadomi tak ważnego znaczenia zabawy w rozwoju
naszych dzieci, my dorośli powinniśmy też wysuwać pomysły zabawy, organizować warunki
i udzielać pomocy. Dni wolne od pracy, wakacje, ferie powinny być okazją do spędzania
z dzieckiem większej ilości czasu. „Szalone tempo” współczesnego życia nie sprzyja temu
niestety, ale nie może też być naszym usprawiedliwieniem. Telewizja, komputer stały się
obecnie ulubioną rozrywką dzieci, a dorośli na to przyzwalają, często dla przysłowiowego
„świętego spokoju’.
Warto „zatrzymać się” na chwilę i pomyśleć, ile czasu spędzamy ze swoim dzieckiem
i kiedy tak naprawdę bawiliśmy się z nim.
Opracowała
Małgorzata Bąk
Literatura:
Elkonin D. B., Psychologia zabawy, Warszawa 1984.
Filipczuk H.,. ,Poznaj swoje dziecko, Warszawa 1975.
Hurlock E., Rozwój dziecka, Warszawa 1961.
Jachimska M., Grupa bawi się i pracuje, Wrocław 1994.
Okoń W., Zabawa a rzeczywistość, Warszawa 1987.