Budget in sentence arrangement in commune self
Transkrypt
Budget in sentence arrangement in commune self
Zeszyty Naukowe UNIWERSYTETU PRZYRODNICZO-HUMANISTYCZNEGO w SIEDLCACH Nr 100 !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*#! 2014 !"#$%&"'( !)*+",-)*."/0)102345 dr Iwona Zofia Czaplicka-/0)10234$ !"#$%&'($()*+%,"-&./-Mazurski w Olsztynie *'01"+2)3+4.)5./!/,"61!'67 67 8*9"2"741$ )5*")$ $(502:;"2"3$;0!)< $=#" gminnych – *9*!;5($(9:"2 !08*(5$ Budget in sentence arrangement in commune self-governments – determinants of the implementation Streszczenie: Od zarania dziejów i czasu pierwszych prób tworzenia organizacji obywatel !"#$%&'()*+,*-#.#$%/0% ")1")%2123"-()!%')04"(0#*"%&25'()1 +") (!06#73, których 0+"%/")%+28-% 21")%(0&)3/"9:%3%5.+%&'();)%3 (. 5!"+%1)(&")#()6 530%()3/<5'(/)82% "%3)3/<5'(/)82:%+2=/0%(021 )'32309%>#")'0/")% "<%;37#$%!2/#)&#*"%,532'()/"0% 0+o'(-;73%5)'.52'"04/.#$?%@%*);/)*% 5'2/.%!2/#)&#*"%2&23"0;0*-#)*% "<%(0%&'()!0(0/")+%5a!"+%(3"-(!2+%&,14"#(/.+%3"<! ()82%21 (0',%,&'03/")6%"%(%;',8")*% 5'2/.%&2(2 503"e/")%"#$%&'();)%3 (. 5!"+%*);/2 5!2+A21.305)42+?%B0!=)%3%/0,#)%2;%3")4,%405%52#(.% "<% dyskusja o relacjach i roli poszczególnych elementów, w tym przede wszystkim obywateli/suwerena z *);/)*% 5'2/.%"%(%;',8")*%2'80/73%3C0;(.%"%0;+"/" 5'0#*"%&,14"#(/)*%D&24"5yków) oraz szeroko rozumianej biurokracji i pracowników sektora publicznego w pa6E 53")?%F%21'<1")%5)*%;. !, *"%&2;!')>40% "<%'24<%42!04/)*%&24"5.!"%G"/0/ 23)*:%*0!2%+")'/"!0% rozwoju, 04)%5)=%#(.//"!0%&23 ()#$/)*% &2C)#(/)*%);,!0#*"?%H4123")+%3;'2=)/")%#(.5)l/.#$% (0 0;% 42!04/)*% &24"5.!"% G"/0/ 23)*:% (0 0;% 2&")'0*-#.#$% 5<% &24"5.!<% na planowaniu wieloletnim w ukC0;(")%(0;0/"23.+:% &)C/"0%')04"(0#*<%3")4,%G,/!#*"%/232#() /)82%&4a/230/"0%42!04/)82?%@3'7#)/")%,308"%/0%5)%3C0>/")%!3) 5"), "%3%"#$%21'<1")%3. 5<&,*-#)% relacje, ma w prezentowanym opracowaniu i opinii autorów podstawowe znaczenie w ;. !, *"%/0;%3;'2=)/")+%3% )!52'()%&,14"#(/.+%5'0/ &0')/5/.#$%+)52;%(0'(-;(0/"0:% 3%5.+%(0'(-;(0/"0%&,14"#(/.+"%(0 210+"%G"/0/ 23.+"? >102$"4?7=)02*@"s+,/%180)9,"!!':);"!+!&$)<4=>"61!$:)=40?$()#)4.2+01"$)1+0+!"/#',:) (%+!&<+%$!(!/@A)1+%1801+!"+)>/.+>!$9/B Abstract: From history and the time the first attempts to create civil organisations taking on responsibility for the implementation of needs, which they themselves may not ensure the, including primarily safety external and internal, can be observed abrasion to the two concepts of the creation of a local and regional authorities. On the one hand the concept of arguing for the transfer of the unions public a larger area powers and on the other hand, leaving them individuals / citizens. Also in science from many years there is a discussion about relations and the role of individual elements, in this first of all citizens / of overlord on the one hand, and on the other authorities and public administration (politicians) and the broad sense bureaucracy and public sector employees in the country. Within this discussion emphasise the role of local financial policy as the meter of development and also a factor of the universal social education. Because clear rules for the implementation of the local financial policy, rules for the agreement-based this policy on the multiannual programming in the activity-based / sentence arrangement meets the implementation of the many functions of a modern local planning. Drawing attention to precisely these issues and within them occurring relationship is behind the development and opinion of the authors of the fundamental importance in the discussion of the im- '*("0!.&230!4&560768+9#, Iwona Zofia Czaplicka-560768+9$ 86 plementation in the public sector transparent management methods, including the management of public financial resources. Keywords: Municipal self-government, public finance, budget, the task-oriented, transparency of local governance. A39BC *)!+46$)/0)#"$>4)>+()(/61')&"C)0'&.4&D+)/)%$>+6D+67)")%/>")</&161$9E>!'67) </0,"/(E#) =C086'67) 461$&(!".+,") ?'6"+) <4=>"61!$9/) !+) %/1#ED) <+-&(#B) F+.) &24&1!"$) 1+4#+?+D8) G">(/!) ") H/&$) Iriedmanowie mamy do czynienia z J?$>a1 1!',)(%ED.8($,K :)4(%40!"+D86',)#<%/#+01+!"$)1,"+!)1,"$%1+D86'67)0/)/9%a!"61$!"+) %/>") <+-&(#+:) !"$D$0!/.%/(!"$) </<%1$1) #',"+!C) $>"() ") #0%/?$!"$) !o#'67) ,$67+!"1,E#) 4&<%+#!"+D86'67) %1801$!"$) ") 1+%1801+nie w sektorze <4=>"61!',B) G/?!+) <%1'D8A:) ?$) (%ED.8() ($!) (#/%18) =$!$;"6D$!6") "&(!"$!"+) 0$,o.%+('61!$9/)<+-&(#+)<%+#+:)4&(+#/0+#6')")"67)<$%&/!$>:)1+($,)</>"('6')#&1'stkich szczebli oraz biurokracja – 4%1C0!"6') 1+%1801+D86') <%/9%+,+,") %180/#',") ") &+,/%180/#',"B) L":) .(E%1') ./%1'&(+D8) 1) 0/=%/01"$D&(#) &'&($,4:) &161$9E>!"$)(#/%186$9/)0$,/.%+('61!')4&(%ED)</>"('61!':)&(+%+D8)&"C)9/)=%/!"A) =$1)#19>C04)!+)&</2$61!$)./&1(')– 08?86)0/)4(%1',+!"+)./%1'&(!$9/)0>+)!"6) &(+(4&)M4/B)N/0/=!"$)D$&()#)&+,/%180+67)($%'(/%"+>nych, a w nich w najbardziej %/1</1!+!'67:) =/#"$,) !+D024?$D) #) </>&."67) #+%4!.+67) ;4!.6D/!4D86'67:) &a,/%180+67)9,"!!'67B)*)&+,/%180+67)9,"!!'67)D+.)#)>4&(%1$)/0="D+)&"C)&(#o%1/!') <%1$1) </>"('.E#) J;%"$0,+!/#&.") ?$>+1!') (%ED.8(K:) #) .(E%',) &8) =$!$ficjenci tego systemu politycznego/lokalnego, zatem wójtowie (burmistrzowie i <%$1'0$!6"),"+&(O:) %+0!"P</>"('6') /%+1) 4%1C0!"6'B)Q>$) ($?),"$@6") &"C) #) (',) >o.+>!',) &'&($,"$) 6+2') +<+%+() &$.(/%+) <4=>"61!$9/:) =$!eficjenci systemu zatrudnieni w <%1$0&"C="/%&(#+67)./,4!+>!'67:) <>+6E#.+67).4>(4%') 61') /@#"+(':) których istnienie niejednokrotnie znajduje swoje uzasadnienie w lokalnych zjawiskach protekcjonizmu, etatyzmu czy nepotyzmu. D3909$"%7 8*97"2"741$ )5*")$ $(502:; R+%1801+!"$)#)&+,/%1801"$)9,"!!',)D$&()<%/6$&$,)12/?/!',: bowiem </0/=!"$) D+.) #) <+-&(#"$) (%1$=+) #1"8A) </0) 4#+9C) #"$>$) %E?!'67) 61'!!".E#) maD86'67) #<2'#) !+) /&"89!"C6"$) </?80+!'67) $;$.(E#B) 3+(/,"+&() 1+%1801+!"$) ;"!+!&+,")D$0!/&(.")&+,/%1804)($%'(/%"+>!$9/:)D$&()12/?/!',)<%/6$&$,)</>$9aD86',)!+)</0$D,/#+!"4)<%1$1)"67)/%9+!')&(+!/#"86$)")#'./!+#61$)#"$>4)%E?S !'67)#1+D$,!"$)</#"81+!'67)1$)&/=8)0$6'1D")")01"+2+-)&24?86'67),+.&',+>i1+6D") $./!/,"61!'67) ") &</2$61!'67) $;$.(E#:) 19/0!"$) 1) <%1'DC(',") 6$>+,") 2 ="$?86',")")&(%+($9"61!'," B)T>+($9/)1+%1801+!"$)(/)<%/#+01$!"$)</>"('.i finan&/#$D)")9/&</0+%.")=40?$(/#$D)D$0!/&(.")&+,/%1804)($%'(/%"+>!$9/:)4."$%4!.o#+!$D)!+)1+%1801+!"$:)+)!"$)('>./)+0,"!"&(%/#+!"$);"!+!&+,"B)U+."$)1+%1801a!"$) ,4&") 4#19>C0!"+A) !+D!/#&1$) /&"89!"C6"+) !+4.") ") <%+.('.") 1+%1801+nia 1 Milton i Rose Friedman, Tyrania status quoV)(2B)Marzena Walasik, Wyd. Panta, Sosnowiec 1997, s. 48-49. 2 Cz. Rudzka-Lorentz, J. Sierak, @0'(-;(0/")%G"/0/ 0+"%3%8+"/0#$, [w:] H. Sochacka-Krysiak, @0'(-;(0/")%82 &2;0'!-%"%G"/0/ 0+"%8+"/., SGH, Warszawa 2003, s. 161. !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*#!&:;<=;>?@ ZN nr 100 AB(C!,&8&B97$(0#!&0$($*#68D)&8&+$)6"01($-E… 87 w sektorze publicznym a pod$D,/#+!$)0$6'1D$)</#"!!')4#19>C0!"+A)1,"$!"aD86$)&"C) 1$#!C(%1!$) ") #$#!C(%1!$) #+%4!.E#) ;4!.6D/!/#+!"+) D$0!/&(.") &+,o3 %1804) ($%'(/%"+>!$9/ B) W>+&';".+6D+) =40?$(/#+) 1+#&1$) /(/61/!+) ='2+) +4%8) (aD$,!"61/@6":) 4) D$0!'67) %/01"2+) !"$67CA:) +) "!!',) 0/0+#+2+) =>+&.4) 1) 4wagi na 4,"$DC(!/@A) </%4&1+!"+) &"C) </) &161$=>+67) .>+&';".+6D") =40?$(/#$DB) T/('6761+&/#+) .>+&';".+6D+) =40?$(/#+) X&</&E=) ./!&(%4/#+!"+) =40?$(4P<>+!4) 0ochodów i #'0+(.E#O) </#/0/#+2+:) ") </#/04D$:) ?$) <>+!/#+!"$) =40?$(/#$:) sprawo-10+#61/@A:) 1+%1801+!"$) ;"!+!&+,":) 61C&(/) &<%/#+01/!$) 0/) 4,"$DCt!$9/) 0$6'0/#+!"+) ") %$D$&(%+6D") <%1$<2'#E#) ;"!+!&/#'67:) /=6"8?/!$) ='2/) !"eD$0!/.%/(!"$) 0$6'04D86',) 92/&$,) .&"C9/#$9/) X&.+%=!".+:) 92E#!$9/) .&"C9owego, finansisty w sektorze publicznym). Natomiast realizacja planu dochodów i wy0+(.E#:)&(80)0'&6'<>"!+);"!+!&E#)<4=>"61!'67:)</>$9+)<%1$0$)#&1'&(.",)!+) przestrzeganiu zapisów w planie dochodów i wydatków (szczególnie wydat.E#O:) !+) <%1$&(%1$9+!"4:) +=') "67) #'./!+!"$) #) </&161$9E>!'67) 01"+2+67:) %/z01"+2+67)")<+%+9%+;+67)='2/)(+."$)&+,$)>4=)1=>"?/!$)0/)<>+!4B)N/%E#!4D$)&"C)1a($,) #"$>./@6") .#/(/#$) ") <%1$<2'#') ;"!+!&/#$:) !+D61C@6"$D) !"$) /0!/&186) ($9/) do efektów – D+.)<%/</!4D$)&"C)(/)#)=40?$6"$)#)4.2+01"$)1+0+!"/#',B) *&<E261$&!/@A)&#ED)%/1#ED)/<"$%+)!+)61'!!".+67)#'&(C<4D8'67 w glo=+>!',) @#"$6"$:) #@%E0) .(E%'67) "!;/%,+6D+) ") D$D) #',"+!+) &(+D$) &"C) </0&(+#8) ;4!.6D/!/#+!"+) 1/%9+!"1/#+!'67) 9%4<) /='#+($>") #) #',"+%1$) @#"+(/#',) ") >o.+>!',B) N%1$<2'#) "!;/%,+6D") ,"C01') %E?!',") 0$,/.%+6D+,") @#"+(+:) %$9"/!+,") i ($?)/%9+!"1+6D+,")>/.+>!',":)0$($%,"!4D$)+.('#!/@A)/='#+($>&.8)")#<2'#+)!+) <%/6$&')0$6'1'D!$)/%9+!E#)#2+01')")+0,"!"&(%+6D")<+-&(#)!+).+?0',)&161$=>4) D$9/) &(%4.(4%'B) Y401"$:) 08?86) 0/) 1+&</./D$!"+)&#/"67) </(%1$=:) </&14.4D8) !+j=+%01"$D) $;$.('#!'67) ,$(/0) /001"+2'#+!"+) !+) !+D=>"?&1$) /(/61$!"$:) #) (',) !+ ;4!.6D/!/#+!"$)&$.(/%+)<4=>"61!$9/B)*)N/>&6$)</&(C<4D$)<%/6$&)/067/01$!"+) /0) %/1#"81+- systemu scentralizowanego, gospodarki centralnie sterowanej, $(+('&('61!$D)")</0>$9+D86$D)%'9/%/,)</>"('.", +)!"$)%'!.4:)#).(E%',)08?$!"$,) %180186'67) ='2/) 4.%'#+!"$) &'(4+6D") ;"!+!&/#$D) <+-&(#+:) 4.%'#+!"$) %1$61'#i&('67) 6$>E#) %$+>"1/#+!'67) 1) </,/68) 1+&/=E#) ;"!+!&/#'67B) N/#%+6+D86$) 6/) kilka lat postulaty oparcia metod planowania w sektorze publicznym, zatem w 4&(+#"$)=40?$(/#$D)")467#+2+67)/%9+!E#)&(+!/#"86'67)&+,/%180E#)($ryto4 %"+>!'67)!+)<>+!/#+!"4)#"$>/>$(!",:)</1/&(+D8)!+0+>)#)&;$%1$)1+,"+%E# . PodDC(+) #) Z[[\) %/.4) X<%1') /.+1D") 467#+>$!"+) !/#$D) 4&(+#') /) ;"!+!&+67) <4=>"6znych) próba zbudowania systemu planowania na bazie wieloletnich planów rozwojowych, planów inwestycyjnyc7)")=40?$(+67)#)4.2+01"$)1+0+!"/#',)D$&() <%1$0&"C#1"C6"$,)1,"$%1+D86',)0/)1,"+!') 1+&+0)<>+!/#+!"+) #)&$.(/%1$)<ublicznym – 1=>"?$!"+) 1+&+0) /=/#"814D86'67) #) N/>&6$) 0/) %/1#"81+-) #) <+-S 3 Z. Niewiadomski, (red.), I0+2'(-;%5)'.52'"04/.?%J 5'7*%"%82 &2;0'!0, Difin, Warszawa 2001, s. 35. 4 3+).#$&("$)($)#)&#/",)%+</%6"$)/<+%(',),"C01')"!!',")!+)=+0+!"+67)+!."$(/#'67)1#%acaD8)4#+9C)Y4.+&1)]+%0()")G++%($!)0$)F/!9:)</%B)^B)]+%0(:)GB)T$)F/!9:)K,;=)5%(0;0/"23.:%*0!2% /0'(<;(")% &2&'03.% *0!2>#"% '(-;()/"0% 3% L24 #), I&'03/)% L06 532% L'28'0+% M'nst & Young, Warszawa 2011, s. 65 i n. ZN nr 100 !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*ie (27)2014 '*("0!.&230!4&560768+9#, Iwona Zofia Czaplicka-560768+9$ 88 5 stwach o ugruntowanej gospodarce kapitalistycznej i sektorze prywatnym. Opi$%+D86) &#/D$) <>+!/#+!"$) !+) =40?$6"$ #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',) &$.(/%) <ubliczny odchodzi od tradycyjnej metody zapisywania przychodów i rozchodów 0/)&'&($,4:)#).(E%',)</0.%$@>+)&"C)$;$.()61')#"$>./@A)($9/:)6/)1/&(+2/)#'(#o6 rzone . _&(/(8) 4.2+04) #'./!+#61$9/) /<"$%+D86$9/) &"C) <%1$0$) #&1'&(.",) /) za0+!"+:)D$&()1+%1801+!"$)@%/0.+,")<4=>"61!',")</<%1$1)%$+>"1+6DC)6$>E#)&(+#"a!'67) 0'&</!$!(/,:) .(E%$) </#"!!') ='A) 19/0!$) 1$) &(%+($9"8) 6$!(%+>!'67) i >/.+>!'67) /@%/0.E#) #2+01') <4=>"61!$DB) N>+!/#+!"$) (/) /<"$%+) &"C) !+) 1+0aniach:)&(+!/#"86'67)</0&(+#/#8).+($9/%"C)"!;/%,4D868)/)!+D#+?!"$D&1'67)1a0+!"+67);"!+!&/#+!'67)<%1$1)=40?$()D$0!/&(.")&$.(/%+)<4=>"61!$9/)X<+-&(#+:) samo-%1804)($%'(/%"+>!$9/)")"!!'67)D$0!/&($.)/%9+!"1+6'D!'67O:)=$1)#19>C04)!+) 7 (/:).(/)D$&()0'&</!$!($,)@%/0.E# . *)(+.",)4DC6"4)=40?$()(%+.(/#+!')D$&()D+.) <>+!);"!+!&/#+!"+)<%$6'1'D!"$)/.%$@>/!'67)1+0+-)<4=>"61!'67:).(E%',)<%1'<o%180./#4D$)&"C)!"$)('>./)/.%$@>/!$)<"$!"801$:).(E%$),/98)='A)#'./%1'&(+!$)!+) %$+>"1+6DC) 1+0+!"+:) +>$) ($?) #&.+`!".") #'./!+!"+) 1+0+-) X/&"89!"Ccie tych #&.+`!".E#) D$&() 6$>$,:) .(E%$,4) ,+D8) &24?'A dokonywane wydatki publiczne i .(E%')</#"!"$!)='A)/&"89!"C(')#)0+!',)%/.4)=40?$(/#',OB)H/1>"61$!"$)/%9a!4)#'./!+#61$9/)1)#'./!+!"+)=40?$(4)</>$9+)!+)D$0!/61$&!',)&<%+#01$!"4) 8 przestrzegania limitów wydatkó#)")&(/<!"+)#'./!+!"+)1+2/?/!'67)1+0+- . Za0+!"+:) /=$D,4D86$) 6+2/@A) #'./!'#+!'67) >4=) 1>$6+!'67) <%1$1) D$0!/&(.") </d&$.(/%+) %180/#$9/) #) 0+!$D) 01"$01"!"$) 01"+2+-:) 9%4<4D$) &"C) #) </01+0+!"+) =CS 086$) 9%4<8) 01"+2+-) #'/0%C=!"/!'67) #) %+,+67) D$0!$9/) 1+0+!"+:) .(E%'67) r$+>"1+6D+)#<2'#+)!+)/&"89!"C6"$)6$>E#)/.%$@>/!'67)!+)&161$=>4)1+0+!"+B)3a&(C<!"$) 0>+) .+?0$9/) 1+0+!"+) ") </01+0+!"+) /.%$@>+) &"C) 6$>$:) .(E%$) <>+!4D$) &"C) /&"89!8A)#)#'!".4)"67)%$+>"1+6D")/%+1),"$%!".")/.%$@>+D86$)&(/<"$-)%$+>"1+6D")('67) celów. W dalszej kolejn/@6") /.%$@>+) &"C) <>+!/#+!$) #'0+(." !+) %/.) =40?$(/#') i !+)0#+)./>$D!$)>+(+)/%+1)`%E02+);"!+!&/#+!"+)<>+!/#+!'67)#'0+(.E#)#)D$d9 !/&(6$) %$+>"14D86$D) 1+0+!"$ B)*)6$>4) #"C.&1$D) (%+!&<+%$!(!/@6") #'0+(.E#) <u=>"61!'67),/?!+)</0+A)#+%(/@6")1$)&<%+#/10+-) 1)%$+>"1+6D" =40?$(E#)#)%/.4) </<%1$01+D86',)%/.)=40?$(/#') ")D$0$!)%/.)#61$@!"$DB)*)/6$!"$)+4(/%E#)<>a!/#+!"$)/<"$%+D86$)&"C)!+ =40?$cie #)4.2+01"$)1+0+!"/#',)</#"!!/)/=$D,o#+A)"!;/%,+6DC)/)<%1$<2'#+67);"!+!&/#'67)#)%/.4)=40?$(/#',)/%+1)0#E67)>+() wstecz i dwóch lat nas(C<4D86'67)</0)%/.4)=40?$(/#',B)U+.")<"C6"/>$(!")/.%$&) <>+!/#+!"+) 0+D$) ,/?>"#/@A) </%E#!+!"+) #&1'&(."67) $>$,$!(E#) !/#$D) .>+&';i.+6D")=40?$(/#$DB 5 *)a(+!+67)RD$0!/61/!'67)=40?$()1+0+!"/#')"&(!"$D$)#)($D)61')"!!$D);/%,"$)/0.80)<"$%#&1+) W/,"&D+)]//b$%+)1+%$./,$!0/#+2+)9/)#)c\d\)%/.4:)</%B)F. Stevens Redburn, Robert J. Schea, Performance Management and Budgeting, M.E. Sharpe. Inc. 2008, page 211 6 G. William, Arnold Performance Budgeting: What Works, What Doesn’t, Management Concepts 2008, page 3 and 8 7 FB)e&"+('-&.":)Finanse publiczne. Ekonomia i polityka, PWN, Warszawa 2006, s. 45. 8 E. Malinowska-G"&"89:) *B) G"&"89:) Finanse publiczne w Polsce, LexisNexis, Warszawa 2007, s. 38. 9 A. Schick, The Performing State: Reflection on an Idea Whose Time Has Come but Whose Implementation Has Not, „OECD Journal on Budgeting” 2003, vol. 3, no. 2, s. 101. !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*#!&:;<=;>?@ ZN nr 100 AB(C!,&8&B97$(0#!&0$($*#68D)&8&+$)6"01($-E… 89 R) +!+>"1') /<%+6/#+-) /0!/&186'67) &"C) 0/) .>+&';".+6D") =40?$(/#$D) w 4.2+01"$)1+0+!"/#',)#'!".+:)?$)+4(/%1':)0$;"!"4D86)=40?$()#)4.2+01"$)1+0a!"/#',:)#&.+14D8)<%1$0$)#&1'&(.",)!+);+.(:)?$)D$&()(/)!/#':)+>($%!+('#!')&<o&E=)<%$1$!(+6D")0/67/0E#)")#'0+(.E#)/%+1)<%1'67/0E#)")%/167/0E#)<+-&(#+:) &+,/%1804)($%'(/%"+>!$9/)/%+1)"!!'67)1#"81.E#)<4=>"61!/<%+#!'67)")jednostek orga!"1+6'D!'67) %$+>"14D86'67) 1+0+!"+) #) &$.(/%1$) <4=>"61!',) X!<B) &1<"(+>$:) &1./2':) <%1$0&"C="/%&(#+) ./,4!+>!$OB) F$9/) "&(/(8) D$&() #<%/#+01$!"$) ./!.%$t!'67)6$>E#:)D+."$)&(+#"+)&"C)<%1')%$+>"1+6D")/.%$@>/!'67)1+0+-)")<%1$0$)#&1'&t.",) ,"$%!".E#P#&.+`!".E#) %1$61/#'67) ") ">/@6"/#'67) /.%$@>+D86'67) &(/<"$-) /&"89!"C6"+) 1+2/?/!'67) 6$>E#B) *"8?$) /!) 1+($,) 0/67/0') ") #'0+(.") 1) ./!.%$(!',")1+0+!"+,":)</01+0+!"+,")/%+1)/.%$@>+)01"+2+!"+)1,"$%1+D86$)0/)%$alizacji /.%$@>/!'67)6$>E#:).(E%',)<%1'<"&4D$)&"C),"$%!".")&(/<!"+)"67)%$+>izacji. Zatem =40?$() #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',) D$&() "!&(%4,$!($,) /6$!') $;$.('#!/@6") <%+6'B) *<%/#+01+) !/#/61$&!$) ,$(/0') 1+%1801+!"+) @%/0.+,") <4=>"61!',":) =/#"$,) 61'!") 4.2+0) =40?$(/#') 61'($>!',) 0>+) <%1$6"C(!$9/) /0="/%6') – szczególnie /&E=)1+&"+0+D86'67)#)/%9+!+67)1+%1801+!"+)/9E>!$9/)/%+1)/='#+($>"B)T>+($9/) =40?$()#)4.2+01"$)1+0+!"/#',)D$&()($?),$(/08)./,4!"./#+!"+)&"C)%180186'67) z obywatelami – #)4.2+01"$)(',:)#)&</&E=)61'($>!')")#"$>/>$(!")<%1$0&(+#"/!$) &8)=/#"$,)1+0+!"+:)6$>$)"),"$%!".")/%+1)<%1'</%180./#+!$)"m zasoby finanso10 we . Przedstawiona obywatelom w sposób czytelny informacja o planowanych 01"+2+!"+67)D$&()</0&(+#8)401"+24)/='#+($>")#)%$+>"1+6D")1+0+-)<+-&(#+)")&+,o%1804) ($%'(/%"+>!$9/) #) "67) !+D=>"?&1',) /(/61$!"4:) D$&() ($?) #+%4!."$,)&<%+#owania przez nic7)./!(%/>")&</2$61!$D)")</!/&1$!"+)&</2$61!$D)/0</#"$01"+>!o@6")1+)01"+2+!"+)('67)/%9+!"1+6D"B A:(545"%$ $E"21$3(:=# *0%/?$!"$) <>+!4) 0/67/0E#) ") #'0+(.E#) #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',) D$&() !"$1=C0!',) #+%4!."$,) 4,/?>"#"+D86',) #'$>","!/#+!"$) =%+.4) #"$01') /) 9ospodarc$) ;"!+!&/#$D) !"$) ('>./) #@%E0) /='#+($>":) +>$) ($?) 01"+2+61') &+,/%180o11 #'67) ") %+0!'67B) N%/#+0186) =+0+!"+) !+0) &+,/%180$,) 9,"!!', , nad reali1/#+!8) <%1$1) !"$) </>"('.8) ;"!+!&/#8, +) #) /&(+(!"67) >+(+67) !+0) #0%/?$!"$,) (%+!&<+%$!(!'67),$(/0) 1+%1801+!"+:) #) (',) #'./%1'stania lokalnych zasobów ;"!+!&/#'67:)+4(/%1') #"$>/.%/(!"$);/%,42/#+>")</0)+0%$&$,)>/.+>!'67)$>"()%18S 0186'67)<'(+!"+)/0!/&186$)&"C)0/)1+&+0!/@6")#0%/?$!"+)#)9,"!+67)=40?$(4) #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',B) R) <%1$<%/#+01/!'67) =+0+-) #'!".+:) ?$) 04?+) 9%4<+) 12 radnych z gm"!)*+%,"") ") G+14%) /=DC('67) =+0+!"+,") !"$) #"$:) 61') #) "67) 9,i!+67)#0%/?/!/:)61')!"$)=40?$()#)4.2+01"$)1+0+!"/#',B) 1!+D86:)?$)%+0+)9,i10 QB)FB)W/12/#&.":)_. Z. Czaplicka-W/12/#&.+:)@0'(-;(0/")%G"/0/ 0+"%3% 0+2'(-;(")% terytorialnym. Wybrane zagadnienia. Pracownia Wydaw!"61+)5>a$()e>&1('!)0>+)*'?&1$D) a1./2')f"1!$&4)#)N">$:)N"2+)Z[cc:)&B)gh 11 *) /<%+6/#+!"4) #'./%1'&(+!/) ,"C01') "!!',") #'!".") =+0+- przeprowadzonych w latach 2006–Z[cc)#@%E0)>/.+>!'67)$>"()1+%1801+D86'67B)*'!".")1/&(+2$)/<4=>"./#+!$) w monografiach wskazanych w bibliografii do niniejszego opracowania. Badania empiryczne przeprowadzono we wszystkich 118 gminach Warmii i Mazur oraz porównawczo w 115 gminach Wielkopolski wybranych losowo. 12 f+0+!"+,")/=DC(/)ZgZg)/&E=)XcZZ\)!+)*+%,"")")G+14%+67)")cZ\i)#)*"$>./</>&6$OB ZN nr 100 !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*ie (27)2014 90 '*("0!.&230!4&560768+9#, Iwona Zofia Czaplicka-560768+9$ !') D$&() >/.+>!',) /%9+!$,) 467#+2/0+#61',:) /%9+!$,) &(+!/#"86',) <%+#/) X&#/"&(',)>/.+>!',)<+%>+,$!($,O:)(/)(+.")&(+!)@#"+0/,/@6" radnych musi ro01"A)!"$</.EDB)N/,",/)?$)#)?+0!$D)9,"!"$)!+)*+%,"")")G+14%+67)!"$)#0%/?/!/) =40?$(4)zadaniowego (i tylko nielicznie w Wielkopolsce), (/)+?)gi:\j)%+0!'67 na Warmii i Mazurach i 43,1% w Wielk/</>&6$) D$&() <%1$./!+!'67:) ?$) # ich gminach opracowa!/)<>+!)0/67/0E#)")#'0+(.E#)#)4.2+01"$)1+0+!"/#',B)eb/#"814D86$) #) N/>&6$) <%+#/) !+.+14D$) /<%+6/#+!"$) =40?$(4) #) 4.2+01"$) 1+0a!"/#',)('>./)#)/=%C="$)+0,"!"&(%+6D")&6$!(%+>"1/#+!$DB)*)&+,/%180+67)#0%o?$!"$) <%/6$04%') /<%+6/#+!"+) =40?$(4) #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',) /%az uchwa>$!"$)<>+!4)0/67/0E#)")#'0+(.E#)#)!/#',)4.2+01"$),/?$)0/./!+A)&"C)1)"!i6D+('#')#2+01)&+,/%180/#'67B)3+>$?')</0.%$@>"A:)?$)!"6)!"$)&(/")!+)<%1$&1.o01"$:)+=')#0%/?'A)=40?$()#)4.2+01"$)1+0+!"/#',:)D+./)"!&(%4,$!(4)4,/?>"#"aD86$9/) >$<&1$) 1+%1801+!"$) >okalnymi zasobami finansowymi – zatem wzbo9+6$!"$)0/('6761+&)/=/#"814D86$9/)4.2+04)#'./!+#61$9/)/)!/#$)$>ementy. F+.)#&.+14D8)=+0+!"+, %+0!")1)#2+&!$D)"!"6D+('#')!"$)</0$D,8)467#+2')#',u&1+D86$D)!+)/%9+!"$)#'./!+#61',)<%+6)!+0)=+%01"$D)61'($>!',)4.2+0$,)<lanu 0/67/0E#)")#'0+(.E#)")/61$.4D8)#)($D),"$%1$)!+)"!"6D+('#C)#ED(+)>4=)!+)%$9u>+6D$)<+%>+,$!(4B)_67)</&(+#+)#&.+14D$)!+)%/01+D)#$#!C(%1!$9/)4=$1#2+&!o#/>!"$!"+) ") 0>+($9/) #) "67) <%1$./!+!"4) </#"!!+) ='A) %$94>+6D+) #) <%+#"$) <+-S &(#/#',)!+.+14D86+)(+."$)#2+@!"$ opracowanie planu dochodów i wydatków. T>+)Zk:gj)%+0!'67)1)*+%,"")")G+14%)/%+1)cl:\j)1)*"$>./</>&.")=%+.)#0%/?e!"+)=40?$(4)#)4.2+01"$)1+0+!"/#',)#'!".+)1)=%+.4)#"$01')/)<>+!/#+!"4)/<"e%+D86',)&"C)!+)<>+!"$)0/67/0E#)")#'0+(.E#)#)4.2+01"$)1+0+!"/#',B)U'>./)nie>"61!")&(#"$%01">":)?$)!"$)ma potrzeby wdro?$!"+)<>+!E#);"!+!&/#'67)# nowym 4.2+01"$B 3"$,+>) .+?0+) 467#+2+) 61') "!!') +.() <%+#!') <%1'DC(') <%1$1) %+0C) 9,"!') !"$&"$)1)&/=8)&.4(.");"!+!&/#$B)*)<%1'<+0.4)467#+2')=40?$(/#$D:).(E%$D)"!(e9%+>!8) 61C@6"8) D$&() <>+! dochodów i wydatkE#:) %+0!") ,4&18) 10$6'0/#+A) o 9/&</0+%6$) ;"!+!&/#$D) #) 6"894) 6+2$9/) %/.4) =40?$(/#$9/B) G4&18) 1+($,) <%1$#"01"$A) #) <>+!"$) 0/67/0E#) #<2'#') 0/) =40?$(4, a w planie wydatków #&.+1+A) <%1$0$) #&1'&(.",) @%/0.") ;"!+!&/#$) !+) %$+>"1+6DC) 1+0+-) /=/#"8zkowych oraz tych, które w ocenie mieszka-6E#) </#"!!') ='A) &;"!+!&/#+!$) w <"$%#&1$D)./>$D!/@6"B)3+D61C@6"$D)&#/D$)0$6'1D$)/<"$%+D8)na #61$@!"$D)<%1ygotowanym przez organ wykonawczy projekcie:)&(80)('>./)/%9+!)#'./!+#61') ,/?$) ='A) "!"6D+(/%$, 467#+2') =40?$(/#$D. Q=') 401"+2) /%9+!4 &(+!/#"86$9/) w <%/6$04%1$) 467#+2/0+#61$D) !"$) 1/&(+2) &<%/#+01/!') 0/) #',"+%4) ;/%,+lnej/automatycznej akceptacji projektów organu wykonawczego, radni powinni 1!+A) 1+&+0') 9/&</0+%.") ;"!+!&/#$D) /%+1) %/14,"$A) 4.2+0) #'./!+#61') <>+!4) dochodów i w'0+(.E#B)W/%1'&(+D86)1)1+<"&E#)+%(B)Zkd)4&(+#')/);"!+!&+67)<u=>"61!'67)/%9+!)&(+!/#"86')&+,/%1804)($%'(/%"+>!$9/)</#"!"$!)/.%$@>"A)#',o9")0/('6186$)41+&+0!"$!"+)"),+($%"+2E#)"!;/%,+6'D!'67, które organ wykonaw61') </#"!"$!) <%1$02/?'A) /%9+!/#") &(+!/#"86$,4) Dednostki &+,/%1804) terytorialnego wraz z <%/D$.($,)467#+2')=40?$(/#$DB)*'$>","!/#+2/=')(/)>4.C) .#+>";".+6'D!8) %+0!'67:) czyli %E?!"6C) ,"C01') #"$018) </&"+0+!8) /) 1+%1801+!"4) ;"!+!&+,")<4=>"61!',")")!"$1=C0!8, +=')%/14,"$A)<>+!')")9/&</0+%.C);"!+!&/#8) &+,/%180ów gminnych. !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*#!&:;<=;>?@ ZN nr 100 AB(C!,&8&B97$(0#!&0$($*#68D)&8&+$)6"01($-E… 91 Q=') %/1</1!+A) (C) .#$&("C:) (%+!&<+%$!(!/@A) 1+%1801+!"+) ;"!+!&+,") w &+,/%1801"$) 9,"!!',) 461'!"/!/) <%1$0,"/($,) <%/#+01/!'67) =+0+-B) 1!+!/)=/#"$,:)?$)</%E#!+!"$)/<"!"")/)&/="$:)/)"!!'67)%+0!'67)")/),"$&1.+-6+67)#)/=&1+%1$)61'($>!/@6")1+%1801+!"+);"!+!&+,")>/.+>!',"),/?$)/.+1+A)&"$) "!($%$&4D86$) 1) <4!.(4) #"01$!"+) ;/%,42/#+!"+) ./-6/#'67) #!"/&.E#B) T>+($9/) 1+<%/</!/#+!/)(%1')<'(+!"+),+D86$)</0/=!')<4!.()/0!"$&"$!"+:)=/#"$,)0/(y6186') 61'($>!/@6") X%/14,"$!"+) 4.2+04O) <>+!E#) 0/67/0E#) ") #'0+(.E#) ") D$0!ocz$@!"$) /6$!') ($D) (%+!&<+%$!(!/@6") 1) <4!.(4) #"01$!"+) (%1$67) </0,"/(E#m) </) pierwsze samych badanych, po drugie innych radnych i po trzecie mieszka-S 6E#B) 1!+!/:) ?$) %+0!") &#/D$) .#+>";".+6D$) /6$!"8) =+%01/) #'&/./) ") !"$67C(!"$) =C08)<%1'1!+#+A)&"C)0/)($9/:)?$)!"$)%/14,"$D8)+.(E#)<%+#!'67:).(E%$)467#a>+D8B)T>+($9/)</<%/&1/!/)"67)/)/<"!"C)/)"!!'67)%+0!'67)")($?),"$&1.+-6+67:)+=') </@%$0!"/)41'&.+A)"!;/%,+6DC:)61')%+0!")%/14,"$D8)4.2+0)#'./!+#61')=40?$(4 – &(80)61')%/14,"$D8)(/)6/)467#+>+D8B)F+.)1+.2+0+!/:)#'!".")=+0+-)#&.+14D8) !+) "!($%$&4D868) 1+>$?!/@A:) =/#"$,) =+0+!") #&.+14D8:) ?$) &+,") %/14,"$D8) <>+!) 0/67/0E#) ") #'0+(.E#) Xli:cj) 4#+?+:) ?$) 1!+) /=$6!') 4.2+0) #'./!+#61') =u0?$(4O:) "67) ./>$01') %+0!") #) ,!"$D&1',) &(/<!"4) %/14,"$D8 4.2+0) #'./!+#61') =40?$(4)Xgd:\%) i tylko co czwarty mieszkaniec rozumie plan dochodów i wy0+(.E#B) F$0!/61$@!"$) #%+1) 1) <%1$67/01$!"$,) #) #'!".+67) /0) =+0+!'67) %+dnych (4,4%), poprzez opinie o innych radnych Xc\:djO) +?) 0/) /<"!"") %+0!'67) o 1!+D/,/@6") /=$6!$9/) 4.2+04) #'./!+#61$9/) =40?$(4) 0/) ,"$&1.+-6E#) (39,7%), %/@!"$)/0&$($.)/0</#"$01")J!"$),+,)10+!"+KB) *"$01+) /) =40?$6"$) #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',) #&.+14D$) !+) !"$</./D86') stan kwalifikacji radnych do wykonywania sw/"67) ;4!.6D"B) G/?!+) #) 1#"81.4) z (',)</&(+#"A)<'(+!"$:)61')%+0!")0/&(%1$9+D8)($!)<%/=>$,:)61')</0$D,4D8 dzia2+!"+) ,+D86$) !+) 6$>4) </0!"$&"$!"$) &#/"67) .#alifikacji. Wreszcie jak jest z ich &+,/.%'('6'1,$,n)*)<%/#+01/!'67)=+0+!"+67) 1+0+!/)%+0!',)%E#!"$?)<y(+!"$:)D+.)/6$!"+D8)&#/D$)<%1'9/(/#+!"$)0/)#'./!'#+!"+);4!.6D")%+0!$9/B)Ny(+!"$),"+2/)67+%+.($%)1+,.!"C(': #&.+1+!/)#)!",)/6$!C)/0)c[)X=+%01/)#'&o./O)0/)c)X=+%01/)&2+=/O)")</<%/&1/!/)/)1+.%$@>$!"$)D$0!$D)1)/0</#"$01"B)o0'=') <%1'D8A:)?$)#+%(/@6")\)")c[)/1!+61+D8)=+%01/)0/=%$)<%1'9/(/#+!"$)0/)<$2!"/!$D) funkcji, +)l)")h)0/=%$)<%1'9/(/#+!"$:)(/)+?)l[:Zj)=+0+!'67)&woje przygotowanie ocenia jako dobre i bardzo dobre, +)('>./)Zg:gj:)X1+.2+0+D86:)?$)g)")i)/1!acza dostateczne przygotowanie) jako dostateczne. Wobec nie-1!+D/,/@6") /=$6!$9/)4.2+04)#'./!+#61$9/)<>+!4)0/67/0E#)")#'0+(.E#),/?!+)#)/0!"e&"$!"4)0/)%+0!'67),E#"A)/)&#/"&($D)7"</.%'1D")/%+1)04+>"1,4)@#"+0/,/@6"/#e9/:)=/#"$,)%+0!")1)D$0!$D)&(%/!')10+D8)&/="$)&<%+#C)1)($9/:)?$)!"$)%/14,"$D8) /=$6!$9/)4.2+04)#'./!+#61$9/)=40?$(4)")1)0%49"$D)</0.%$@>+D8)&#/D$)#'&okie kwalifikacje do sprawowania funkcji radnego. Czynniki *9*!;5(7+<=*"2 !08*(5*"%7 8*97"2"741$ )5*")$ $(502:;" *)467#+2+67)/%9+!E#)&(+!/#"86'67)9,"!)/.%$@>+D86'67)61'!!/@6":)Da."$)!+>$?')</0D8A)<%1$0)/<%+6/#+!"$,)")467#+>$!"$,)=40?$(4)D$0!/&(.")&+,o%1804) ($%'(/%"+>!$9/:) ,/?!+) 1+4#+?'A) !+D61C@6"$D) ,"!",+>"&('61ne i formalne </0$D@6"$) 0/) <"$%#&1$9/) $(+<4) <%/6$04%') =40?$(/#$D) – opracowywania bu0?e(4B)f+%01/)61C&(/:)./!&(%44D86)=40?$()D$0!/%/61!':)1+</,"!+)&"C)/)&(%+($9"") ZN nr 100 !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*ie (27)2014 '*("0!.&230!4&560768+9#, Iwona Zofia Czaplicka-560768+9$ 92 %/1#/D4) 9,"!':) #"$>/>$(!",) <>+!"$) "!#$&('6'D!',:) &(40"4,) 4#+%4!./#+-) 61') !+#$(),"&D":)D+.8)/.%$@>"2)&/="$)&+,/%180)9,"!!'B)*)<>+!+67)!"$)="$%1$)&"C)</0) 4#+9C)<%/9%+,E#)#'=/%61'67)– ='A),/?$)0>+($9/:)?$)1+1#'61+D)"67)!"$),+) >4=) /0!/&18) &"C) ('>./) 0/) /&/=') .+!0'0+(+) ") /=ietnic bez pokrycia, obietnic o .(E%'67) </) 0!"4) #'=/%E#) 1+</,"!+) &"CB f40?$() #) 4.2adzie zadaniowym w &+,/%1801"$)9,"!!',)1,"$%1+)0/)</0!"$&"$!"+)$;$.('#!/@6")#'./%1'&(+!"+) 1+&/=E#) ;"!+!&/#'67) </1/&(+D86'67) #) 0'&</1'6D") #2+01) >/.+>!'67B) F$9/) #0%/?$!"$)!"$#8(<>"#"$)#"8?$)&"C)1)./!"$61!/@6"8)<%1'9/(/#+!"+)!"$1=C0!'67) warunków, w tym przygotowania kadr oraz zapewniania odpowiedniego opro9%+,/#+!"+)"!;/%,+('61!$9/B)3/#$)1+%1801+!"$)<4=>"61!$)=C01"$)($?)#"81+2/) &"C) 1) </(%1$=8) 1,"+!') &(%4.(4%') 4%1C04:) 19/0!"$) 1) #',/9+,") !/#'67) 1+&+0) <>+!/#+!"+)=40?$(/#$9/B)a.4($61!/@A)")$;$.('#!/@A)#'./%1'&(+!"a zasobów ;"!+!&/#'67)1/&(+!"$)1+<$#!"/!+)#',4&1/!8)#)=40?$6"$)1+0+!"/#',)<%1$j%1'&(/@6"8)")./!&/>"0+6D8)#'0+(.E#)/%+1)<>+!/#+!"$,)#"$>/>$(!",B)*0%/?$!"$) =40?$(4)#)4.2+01"$)1+0+!"/#',)4D+#!")#)#',"+%1$)>/.+>!',)%$+>"1/#+!8)</>i('.C);"!+!&/#8:)&(80)401"$>")/0</#"$01")!+)#"$>$)<'(+-:).(E%$)0/('6761+&)(%4d!/) ='2/) 41'&.+A:),",/) D+#!/@6") ;"!+!&E#) <4=>"61!'67B) L1'($>!/@A) ") %+6D/!+l!/@A)>/.+>!$D)9/&</0+%.");"!+!&/#$D)1/&(+!"$)1+<$#!"/!+)</<%1$1)<%1'<"&+!"$) 0/)1+0+-:)</01+0+-)61')01"+2+-)/&E=:)./,E%$.)/%9+!"1+6'D!'ch czy jednostek /%9+!"1+6'D!'67)&+,/%1804)($%'(/%"+>!$9/)#'./!4D86'67)($)1+0+!"+B)U+.)&./n&(%4/#+!') =40?$() #&.+14D$) !"$) ('>./) #"$>./@A) @%/0.E#) <%1$1!+61/!'67) !+) rea>"1+6DC)</&161$9E>!'67)1+0+-)+>$ – co jest sz61$9E>!"$)#+?!$)– zapis celów i efektów/wynikó#:)D+."$)40+2/)&"C)/&"89!8A)#)024?&1$D)<$%&<$.('#"$ czasu. W <%/6$04%1$)=40?$(/#$D)<%1'9/(/#+!"$)=40?$(4)1+0+!"/#$9/)#"!!/)='A)<o<%1$01/!$) &</%1801$!"$,) 0/.4,$!(4 o charakterze strategicznym, w którym &;/%,42/#+!$) 1/&(+!8) 0249/($%,"!/#$) <%"/%'($(') &+,/%180u tery-torialnego 61') D$0!/&(.") /%9+!"1+6'D!$D) #'./!4D86$D) 1+0+!"+) &+,/%1804) ($%'(/rialnego. W ./>$D!',)$(+<"$:)1+)</,/68),+<)&(%+($9"":)</#"!!/)!+&(8<"A)<%1$.&1(+26$!"$) celów strategicznych na cele opera6'D!$)"),"$%!".":).(E%$),/?!+)# prosty sposób monito%/#+AB)N/0DC6"$)<%+6)!+0)=40?$($,)#)4.2+01"$)1+0+!"/#',)1+>$?') /0)0$6'1D")#2+01)>/.+>!'67:)&161$9E>!"$)/&E=)<$2!"86'67);4!.6D$)9,"!!'67)/r9+!E#) #'./!+#61'67B)f40?$()#)4.2+01"$) 1+0+!"/#',)=/#"$,:)/=/.)&1+!&') !+) </0!"$&"$!"$) $;$.('#!/@6") 1+%1801+!"+) >/.+>!',i zasobami finansowymi, (#/%1') ($?) "!&(%4,$!() /6$!') 01"+2+-:) </>"('.") ") 1+%1801+!"+) #) #',"+%1$) >/.+l!',B)N/0$D,/#+!$)1,"+!')1+&+0)./!&(%4/#+!"+)=40?$(4)<%/#+018)0/)1#"Ck&1$!"+) D+#!/@6") 9/&</0+%.") ;"!+!&/#$D) ") 401"+24) /='#+($>") #) ?'6"4) <+-&(#+) 13 i &+,/%1804) (erytorialnego B) T>+) /%9+!E#) 1+%1801+!"+) /9E>!$9/ w samorz8S 01"$)9,"!!',)=40?$()#)4.2+01"$)1+0+!"/#',)!"$&"$)1)&/=8)"!;/%,+6DC)/)&.u($61!/@6")" %+6D/!+>!/@6")%$+>"1+6D")1+0+-)<%1$1)>/.+>!$)<%1$0&"C="/%&(#+)")D$d!/&(.") /%9+!"1+6'D!$) %$+>"14D86$) 1+0+!"+) <4=>"6zne. W takim wymiarze jest "!&(%4,$!($,)1+%1801+nia i /6$!')01"+2+-)</0$D,/#+!'67)<%1$1)</&161$9Elne podmioty. 13 QB)FB)W/12/#&.":)N304"G"!0#*)%'0;/.#$%0%(0'(-;(0/")%(0 210+"%8+"/.?%O;)/5.G"!0#*0% – Diagnoza – Kierunki zmian. Wyd. !"#$%&'($(4) *+%,"-&./-Mazurskiego, Olsztyn 2012, 186 i n. !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*#!&:;<=;>?@ ZN nr 100 AB(C!,&8&B97$(0#!&0$($*#68D)&8&+$)6"01($-E… 93 N/#&1$67!"$) #) !+46$) <%1'D,4D$) &"C:) ?$) 0$,/.%+6D+) /<"$%+) &"C) <%1$0$) wszystkim na udziale /='#+($>")#)%1801$!"4:)&(80)92E#!',)</0,"/($,)#2+01') w p+-&(#"$)")!+).+?0',)&161$=>4) #)&(%4.(4%1$) 1+%1801+!"+:) 1+($,)")#)&+,/%1801"$)($%'(/%"+>!', – D$9/)&4#$%$!$,:)D$&()#&<E>!/(+),"$&1.+-6E#)4&(+!o#"/!+)($%'(/%"+>!"$)")4</0,"/(/#"/!+)<%+#$,)<+-&(#/#',B)T>+($9/)6/01"$!!$) f4!.6D/!/#+!"$) 1#"81.4) <4=>"61!/prawneg/:) D+.",) D$&() &+,/%180/#+) 9,"!+:) #)04?',)&(/<!"4)1+>$?')/0)%$<%$1$!(+!(+),"$&1.+-6E#)– radnych zorganizo#+!'67)#)/%9+!)467#+2/0+#61'B)*)</>&.",)4&(+#/0+#&(#"$)%+0+)9,"!')X(+k?$) </#"+(4) ") &$D,".) #/D$#E01(#+O) D$&() !"$) ('>./) /%9+!$,) &(+!/#"86',) +>$) i kontroln',B) a(+!/#"86') 67+%+.($%) %+0') ,/?!+) &<%/#+01"A) 0/) 0$6'0/#+!"+) <%1$1)%+0C)/)</0&(+#/#'67)&<%+#+67)9,"!!$D)#&<E>!/(')&+,/%180/#$D:)D+.i,") &8m) /.%$@>$!"$) </0&(+#) 4&(%/D4) ") ;4!.6D/!/#+!"+) 9,"!') X&(+(4(O:) 4&(+>$!"$) kierunków rozwoju gminy (program gospodarzy) oraz zasad gospodarowania D$D)<%1$&(%1$!"8)X<>+!)1+9/&</-0+%/#+!"+)<%1$&(%1$!!$9/O)"),"$!"$,)X467#+2') #) &<%+#+67) ,+D8(./#'67) <%1$.%+61+D86'67) 1+.%$&) 1#'.2$9/) 1+%1804O) /%+1) decydowanie o jej przychodach i wydatkac7) X=40?$(O:) #) (',) /) </0+(.+67) 14 i /<2+(+67)>/.+>!'67)X467#+2')</0+(./#$O . Mimo ?$)#)7"$%+%67"")#+?!/@6")/%9+!)#'./!+#61')1!+D04D$ &"C)0/<"$%/) na trzecim miejscu </),"$&1.+-6+67) (#/%186'67) &+,/%180) 9,"!!') /%+1) %+d!'67) &.4<"/!'67) #) /%9+!"$) 467#+2/0+#61',:) (/) #&1'&(."$) =+0+!"+) <%/#+01/!$) #@%E0) %+0!'67) ") 4%1C0!".E#:) (+.?$) &/!0+?$) #@%E0) /='#+($>":) D$0!o1!+61!"$)#)/&/="$)#ED(+)X=4%,"&(%1+:)<%$1'0$!(+),"+&(+O)#"018)/&/=C),+D868) !+D#"C.&1')#<2'#)!+)&<%+#')01"$D86$)&"$)#)&+,/%1801"$)9,"!!',B)Pomimo ?$ 4&(+#/0+#6+) <%1'1!+2) ",) /9%+!"61/!$) 4<%+#!"$!"+:) &8) /!") </strzegani jako %180186'B) *ED() X=4%,"&(%1:) <%$1'0$!() ,"+&(+O) !"$#8(<>"#"$) #'./!4D$) !+D#+?S !"$D&18);4!.6DC)#)9,"!"$)")($?)D$&()/&/=8)!+D=+%01"$D)#<2'#/#8:)1$)#19>C04)!+) 41=%/D$!"$)9/)#)&1$%/."$)4<%+#!"$!"+)/&/=')."$%4D86$D)&<%+#+,")9,"!':)%$<%ezentanta gminy !+)1$#!8(%1)#/=$6)%E?!'67)"!&('(46D")")/&E=:)#'./!+#6')1+0+-) +0,"!"&(%+6D")%180/#$D:) /%9+!4) </0+(./#$9/) /%+1) /&/=') 4(%1',4D86$D)./!(+.() z ,"$&1.+-6+,")")1$&</2$,)1+%1801+!"+)/9E>!$9/B)F$0!//&/=/#')9,"!!')/r9+!)#'./!+#61'),4&")/<%1$A)&"C:)1)4#+9")!+)12/?/!$ /=/#"81.")")4<%+#!"$!"+) D$,4) <%1'<"&+!$:) !+) 1+4;+!'67) ") #'.#+>";"./#+!'67) #&<E2<%+6/#!".+67:) &161$9E>!"$)4%1C0!".+67)1+(%40!"/!'67)#)4%1C01"$)9,"!')")."$%/#!".+67)9,"n15 nych jednostek organizacyjnych . Orga!) #'./!+#61') #0%+?+D86) =40?$() w 4.2+01"$) 1+0+!"/#', </#"!"$!) 401"$>"A) /0</#"$01") !+) <'(+!"$:) dlaczego #0%+?+) !/#$) 1+&+0') <>+!/#+!"+) ;"!+!&/#$9/) ") 61$9/) /61$.4D$) /0) !/#'67) ,$(/0)9/&</0+%.");"!+!&/#$DB)F$&()(/)!"$1=C0!$:)+=')#&1'&6')46zestnicy pro6$&E#)1+%1801+!"+)# &+,/%1801"$)9,"!!',),/9>")='A)+.('#!',")46zestnika,")%/1#/D4)>/.+>!$9/B)N/0DC6"$)<%+6)!+0)#0%/?$!"$,)0/)<>+!/#+!"+)>/.+>!$9/) =40?$(E#) #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',:) 1+>$?') <%1$0$) #&1'&(.",) /0) 7+%,/!"D!$D) 14 QB)FB)W/12/#&.":)N304"G"!0#*)%'0;/.#$%0%(0'(-;(0/")%(0 210+"%8+"/.?%O;)/5.G"!0#*0% – Diagnoza – Kierunki zmian. Wyd. !"#$%&'($(4) *+%,"-&./-Mazurskiego, Olsztyn 2012, s.86 i n.). 15 QBFB) W/12/#&.":) _BRB) L1+<>"6.+-W/12/#&ka: I0+2'(-;% 5)'.52'"04/.% 3% . 5)+")% (a'(-;(0/"0%&06 53)+?%F.1'0/)%&'214)+.?%Pracownia Wydawnicza ElSet, Olsztyn 2010, s. 273 i n. ZN nr 100 !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*ie (27)2014 94 '*("0!.&230!4&560768+9#, Iwona Zofia Czaplicka-560768+9$ #&<E2<%+6')#&1'&(."67)461$&(!".E#)1+%1801+!"+)#)#',"+%1$)>/.+>!',:)#)(',) &161$9E>!"$)/0)4,"$DC(!$9/)1+%1801+!"+)1,"+!8)/&/=')<$2!"86$D);4!.6DC)9,"n!$9/)/%9+!4)#'./!+#61$9/B)U%1$=+)</0.%$@>"A:)?$)!/#')<>+!);"!+!&/#')4D,uD86') 024?&18) !"?) D$0!/%/61!8) <$%&<$.('#C) 61+&4:) 4.+14D86') 0/('6761+&/#$) 0/./!+!"+)/%+1)J41$#!C(%1!"+D86'K:)&(80)4<4=>"61!"+D86')")</0+D86')do wiado,/@6") #&1'&(."67) $;$.(') 0/('6761+&/#$D) <%+6':),/?$) /.+1+A) &"C) !"$#'9/0!') 0>+)/&E=)#"$>$)>+()<$2!"86'67);4!.6DC)/%9+!4)#'./!+#61$9/B)Q>=/#"$,)=40?$() #)4.2+01"$)1+0+!"/#',:)/=/.)&1+!&')!+)</0!"$&"$!"$)$;$.('#!/@6")1+%1801ania lokalnymi zasobami finan&/#',":)(#/%1')($?)"!&(%4,$!()/6$!')01"+2+-:)</>i('.")")1+%1801+!"+)#)#',"+%1$)>/.+>!',)– w tym przede wszystkim osób maj8S 6'67) !+D#"C.&1') #<2'#) !+) 0$6'1D$) #) #',"+%1$) >/.+>!',B)F$0!+.) 1) 4#+9") !+) spodziewane efekty w racjonalnym wykorzystaniu lokalnych zasobów finanso#'67:).(E%$),/98)&(+A)&"C)#'!"."$,)%'#+>"1+6D"),"C01')D$0!/&(.+,")/%9+!"1a6'D!',") #'./!4D86',") 1+0+!"+) &+,/%1804) ($%'(/%"+>!$9/:) #0%/?$!"$) !/#$9/) 4.2+04)#'./!+#61$9/)<>+!4)0/67/0E#)")#'0+(.E#:),/?$)/.+1+A)&"C)./%1'&t!$)0>+)>/.+>!$D)&</2$61!/@6")" /%9+!E#)1+%1801+D86'67B)G/?!+)/61$."#+A:)?$) #0%/?$!"$)!/#'67)1+&+0)<>+!/#+!"+:)/=/.)#<%/#+01$!"+)!/#'67),$(/0).o,4!"./#+!"+) &"C) %180186'67) 1) ,"$&1.+-6+,":) 0/<%/#+01") 0/) </!"$&"$!"+) %a6D/!+>!/@6")#'./%1'&(+!"+)>/.+>!'67)<"$!"C01':)1+($,)0/)"67)</,!/?$!"+)– co </#"!!/)<%1$2/?'A)&"C)!+)41'&.+!"$)#'&/."67)/6$!)01"+2+>!/@6")")!"$#8(<>"#"$) sukcesu wyborczego. Podsumowanie *)/&(+(!"67)>+(+67:)#"$>$)&+,/%180E#)9,"!!'67)08?86)0/)0/&./!+>$!"+) <%/6$&E#)1+%1801+!"+);"!+!&+,":)&#/D8)</>"('.C);"!+!&/#8)/<+%2/)/)<>+!')wie>/>$(!"$:) (+.?$) <>+!') 0/67/0E#) ") #'0+(.E#) #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',B) U',) &a,',) &+,/%180') </0DC2') <%E=C) 1=40/#+!"+) #"C.&1$9/) /=&1+%4) &+,/01"$>!o@6":)#)(',)&+,/01"$>!/@6")#)<%/#+01/!$D)9/&</0+%6$);"!+!&/#$DB)*"$>$)9,"!) #)N/>&6$)</0$D,4D$)<%E=C)#0%/?$!"+)!/#$D polityki finansowej – 1,"$%1+D86$D) 0/) #"C.&1$D) (%+!&<+%$!(!/@6") ") %+6D/!+>!/@6") 1+%1801+!"+) >/.+>!',") 1+&/=+,") ;"!+!&/#',"B) F$0!+.) !+0+>) 0/,"!4D$) ="$%!$) </0$D@6"$) 0/) ;"!+!&E#) #) #"$>4) &+,/%180+67:) &<%/#+01+D86$) &"C) <%1$0$) #&1'&(.",) 0/) %$+>"1+6D") 1+0+-) /=ow"81./#'67) ") ,+2$D) +.('#!/@6") #) </&14."#+!"4) !+D=+%01"$D) #'0+D!'67) "!&(%u,$!(E#)#<2'#+!"+)!+)%/1#EDB)R+<%$1$!(/#+!$)#'!".")=+0+-)#&.+14D8)!+)12o?/!') /=%+1) 1+%1801+!"+) #) #',"+%1$) ,4!"6'<+>!',:) /0="$9+D86') /0) (%+!sparentnych i demokratycznych mechanizmów zna!'67)#)%/1#"!"C('67)0$,o.%+6D+67)@#"+(+:)&161$9E>!"$)#)/=&1+%1$)</>"('.");"!+!&/#$DB)*/=$6)=%+.4)#"e01')%+0!'67)/)9/&</0+%6$);"!+!&/#$D)")($?)!"$61'($>!'67)"!;/%,+6D")<%1$.+1y#+!'67) ,"$&1.+-6/,:) </1'6D+) D$0!//&/=/#$9/) /%9+!4) #'./!+#61$9/) D$&() 0/,"!4D86+)– /<"$%+)&"C)<%1$0$)#&1'&(.",)/)1+&+0C:)?$)!+D>$<"$D)%1801")&"C)(y,":) .(E%1') !"6) !"$) #"$018B) */=$6) =%+.4) (%+!&<+%$!(!'67) ,$(/0) <%/#+01$!"+) >/.+>!$D)</>"('.");"!+!&/#$D),/?$)(/)0/<%/#+01"A)XD$?$>")D4?)(+.)!"$)D$&(O)0/)#ykorzystywania przez organ wykonawczy swojej funkcji przede wszystkim w celu realizacji swoich partykularnych interesów, interesów koterii czy grupy nie;/%,+>!$DB) R) ($D) <$%&<$.('#') #0%/?$!"$) </>"('." 9/&</0+%61$D) /<"$%+D86$D) &"C) o (%+!&<+%$!(!$) <>+!') ") &<%+#/10+!"+:) 4.+1+!"$) ,$67+!"1,E#) %1801$!"a, !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*#!&:;<=;>?@ ZN nr 100 AB(C!,&8&B97$(0#!&0$($*#68D)&8&+$)6"01($-E… 95 wskazanie efektów lokalnej polityki rozwojowej – 6/) ='2/=') ,/?>"#$) #%+1) z #0%/?$!"$,)<>+!/#+!"+)/<"$%+D86$9/)&"C)/)=40?$() #) 4.2+01"$) 1+0+!"/#',:) #'0+D$)&"C)!"$,/?>"#$B *'!".")=+0+-)@#"+0618)/)04?$D)0'&<%/</%6D")#)#"$01')%+0!'67)/)(',)6/) jest, czego nie ,+) ") 6/) </#"!!/) ='A) #) /0!"$&"$!"4) 0/) !/#$9/) 4.2+04) #'.onawczego planu dochodów i wydatków – dokumentu, który w istotnym stopniu 1,"$!"+) 1+&+0') ;4!.6D/!/#+!"+) /%9+!4) &(+!/#"86$9/) #) &+,/%1801"$) 9,"n!',B)T>+($9/)#'0+D$)&"C)!"$1=C0!$:)#<%/#+01$!"$)%$94>+6D")<rawnych wymu&1+D86'67)#0%/?$!"$)(%+!&<+%$!(!'67),$(/0)1+%1801+!"+)– wpierw w gminach, !+&(C<!"$) !+) #'?&1'67) &161$=>+67) #) &(%4.(4%1$) 1+%1801+!"+) <+-&(#$,B) U/) =/#"$,)1+<$#!"),/?>"#/@A)</%E#!'#+!"+)$;$.(E#)01"+2+!"+)/&E=)<$2!"86'67) ;4!.6D$)#)/%9+!+67)1+%1801+nia ogólnego w wymiarze realnym i rzeczywistym. Bibliografia ]+%0()^B:)T$)F/!9)GB:)K,;=)5%(0;0/"23.:%*0!2%/0'(<;(")%&2&'03.%*0!2>#"%'(-;()/"0%3 Polsce, a<%+#!$)N+-&(#/)N%/9%+,)5%!&()p)q/4!9:)*+%&1+#+)Z[ccB W/12/#&.")QBJ, N304"G"!0#*)%'0;/.#$%0%(0'(-;(0/")%zasobami gminy. Identyfikacja – Diagnoza – Kierunki zmian. *'0+#!"6(#/) !"#$%&'($(4) *+%,"-&./-Mazurskiego, Olsztyn 2012. W/12/#&.")QBJ.,, Czaplicka-W/12/#&.+)_B)RB::)@0'(-;(0/")%G"/0/ 0+"%3% 0+2'(-;(")%5)'ytorialnym. Wybrane zagadnienia. Pracownia Wydawnicza ElSet Olsztyn dla *'?&1$D)a1./2')f"1!$&4)#)N">$:)N"2+)Z[ccB W/12/#&.")QBFB:)L1+<>"6.+-W/12/#&.+)_BRB:)I0+2'(-;%5)'.52'"04/.%3% . 5)+")%(0'(-;(a/"0%&06 53)+?%F.1'0/)%&'214)+.?%Pracownia Wydawnicza ElSet, Olsztyn 2010. W/12/#&.")QBFB:) I0+2'(-;% 5)'.52'"04/.% 3% L24 #)?% P" 52'"0:% , 5'7*:% G"/0/ ):% (0'(-;(0/"), Soft Vision Oficyna Wydawnicza Szczecin 1997 Malinowska-G"&"89) 5B:) G"&"89)*B:)Finanse publiczne w Polsce, LexisNexis, Warszawa 2007. Milton i Rose Friedman, Tyrania status quoV) (2B) Marzena Walasik, Wydaw. Panta, Sosnowiec 1997. Niewiadomski Z., (red.), I0+2'(-;% 5)'.52'"04/.?% J 5'7*% "% 82 &2;0'!0, Difin, Warszawa 2001. e&"+('-&.")FB:)Finanse publiczne. Ekonomia i polityka, PWN, Warszawa 2006. Redburn Stevens F., Schea Robert J., Performance Management and Budgeting, M.E. Sharpe. Inc. 2008. Rudzka-Lorentz Cz., Sierak J., @0'(-;(0/")% G"/0/ 0+"% 3% 8+"/0#$, [w:] Sochacka-Krysiak H., @0'(-;(0/")%82 &2;0'!-%"%G"/0/ 0+"%8+"/., SGH, Warszawa 2003. Schick A., The Performing State: Reflection on an Idea Whose Time Has Come but Whose Implementation Has Not, „OECD Journal on Budgeting” 2003, vol. 3, no. 2. Wernik A., Finanse publiczne. Cele, struktury, uwarunkowania, PWE, Warszawa 2007. William G. Arnold, Performance Budgeting: What Works, What Doesn’t, Management Concepts 2008, page 3 and 8. ZN nr 100 !"#$%&'()#*#+,"$-.$&#&/$"01(0$*ie (27)2014