docWYMAGANIA PROGRAMOWE CHEMIA GIMNAZJUM Dział 1
download 
Reklamacja Transkrypt
WYMAGANIA PROGRAMOWE CHEMIA GIMNAZJUM Dział 1
WYMAGANIA PROGRAMOWE CHEMIA GIMNAZJUM Klasa I Dział 1: Substancje chemiczne i ich przemiany konieczne konieczne + podstawowe konieczne + podstawowe + rozszerzające Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Uczeń: ● definiuje pojęcie substancji ● odróżnia ciało fizyczne od substancji ● podaje kryterium odróżniające substancje proste od złożonych ● wymienia po pięć znanych z życia codziennego substancji prostych i złożonych ● zdefiniuje pojęcie mieszaniny jednorodnej i niejednorodnej ● zdefiniuje pojęcia przemiany fizycznej i chemicznej ● odróżnia substraty od produktów Uczeń: ● podaje cechy, które są określane jako właściwości fizyczne substancji ● określa właściwości fizyczne oglądanej substancji ● wyjaśnia różnicę między mieszaniną jednorodną a niejednorodną ● odróżnia przemianę fizyczną od przemiany chemicznej ● odróżnia właściwości fizyczne substancji od właściwości chemicznych ● odróżnia mieszaninę od związku Uczeń: ● na podstawie opisanych właściwości fizycznych rozpoznaje substancję (oglądaną wcześniej na lekcjach) ● podaje przykłady mieszanin ● sporządza mieszaninę niejednorodną ● zaproponuje sposób rozdzielenia mieszaniny niejednorodnej ● podaje przykłady przemiany fizycznej i chemicznej ● zapisuje słownie reakcje spalania magnezu, siarki i węgla w tlenie konieczne + podstawowe + rozszerzające + dopełniające Ocena Bardzo dobra Uczeń: ● w podanych zbiorach wyszukuje poznane na lekcjach substancje proste i złożone ● projektuje sposób rozdzielenia mieszaniny otrzymanej od nauczyciela ● zapisuje za pomocą symboli proste równania reakcji chemicznych ilustrujących doświadczenia przeprowadzone na lekcji, wskazuje substraty i produkty reakcji, odczytuje symboliczny zapis równania reakcji reakcji ● określa pojęcia właściwości fizyczne i chemiczne substancji ● definiuje pojęcie pierwiastka chemicznego ● opisuje właściwości fizyczne dwóch pierwiastków, np. Fe i S ● wymienia symbole chemiczne kilku poznanych pierwiastków ● wymienia najważniejsze składniki powietrza ● podaje symbol tlenu, określa jego właściwości ● podaje nazwy tlenków poznanych na lekcjach ● wymienia pierwiastki tworzące dany tlenek ● podaje symbol azotu i określa jego właściwości ● podaje wzór dwutlenku węgla i opisuje jego właściwości fizyczne oraz chemiczne ● podaje symbol wodoru i opisuje jego właściwości ● podaje wzór i skład cząsteczki wody, wymienia jej właściwości ● opisuje, jaką rolę odgrywa woda w przyrodzie ● opisuje, jakie zanieczyszczenia mogą występować w atmosferze ● podaje przykłady tlenków stanowiących zanieczyszczenie atmosfery ● podaje przykłady zakładów przemysłowych w najbliższej okolicy zanieczyszczających atmosferę chemicznego ● podaje kilka właściwości charakterystycznych dla metali i niemetali ● kwalifikuje pierwiastki na podstawie opisu ich właściwości do metali lub niemetali ● opisuje zależność składu powietrza od środowiska ● opisuje, jaką rolę odegrali K.Olszewski i Z. Wróblewski w badaniach nad powietrzem ● opisuje, jaką rolę odgrywa tlen (O2 i O3 ) w atmosferze i jego znaczenie dla życia na Ziemi ● opisuje, co to jest ozon ● opisuje obieg kołowy azotu oraz rolę, jaką odgrywa w przyrodzie ● opisuje, gdzie występuje dwutlenek węgla i jego obieg w przyrodzie ● wyjaśnia, dlaczego należy wietrzyć pomieszczenia, w których przebywają ludzie ● uzasadnia, dlaczego trzeba rygorystycznie przestrzegać przepisów bezpieczeństwa pracy podczas eksperymentów z wodorem ● wyjaśnia, dlaczego wzdłuż dróg należy zakładać pasy zieleni ● wyjaśnia, dlaczego balony napełnia się helem, a nie wodorem ● zapisuje słownie reakcję spalania wodoru w tlenie ● opisuje, jak wygląda metal ulegający korozji na przykładzie żelaza (rdza) i miedzi (patyna) ● porównuje właściwości poznanych metali i niemetali ● proponuje kryterium podziału substancji na metale i niemetale ● podaje argumenty potwierdzające, iż tlen jest składnikiem powietrza ● opisuje sposób identyfikacji tlenu ● opisuje sposób rozdzielenia składników powietrza ● opisuje eksperyment ukazujący rolę tlenu w procesie spalania ● wyjaśnia, dlaczego reakcja spalania zachodzi w czystym tlenie szybciej niż w powietrzu ● podaje przykłady reakcji utleniania – spalania ● zapisuje słownie reakcje spalania węgla, siarki i magnezu w powietrzu ● opisuje zjawisko „dziury ozonowej” ● planuje doświadczenie pozwalające odróżnić tlen od azotu ● projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać CO2 ● wyjaśnia przyczyny i skutki nadmiernej ilości CO2 w atmosferze ● projektuje doświadczenie pozwalające rozróżnić CO2 od O2 ● projektuje doświadczenie pozwalające zbadać właściwości fizyczne CO2 ● planuje i wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć obecność pary wodnej w powietrzu ● wskazuje różne źródła zanieczyszczeń atmosfery oraz ich wpływ na zdrowie i życie ● ze zbioru substancji prostych i złożonych tworzy odpowiednie podzbiory ● podaje kryteria pozwalające rozróżnić metale od niemetali ● wskazuje w zbiorze substancji metale i niemetale ● projektuje doświadczenie potwierdzające skład powietrza ● planuje i wykonuje doświadczenie badające czystość powietrza ● poszukuje zależność między procesem utleniania i spalania ● projektuje zestaw potrzebny do otrzymania tlenu ● proponuje sposób rozróżnienia gazów: CO2, O2, N2, H2 ● opowiada o przyczynach i skutkach zjawiska zwanego „dziurą ozonową” ● opisuje, co to jest „efekt cieplarniany” ● projektuje doświadczenie pozwalające udowodnić, że woda jest związkiem chemicznym wodoru i tlenu ● projektuje doświadczenie pozwalające zbadać skład pierwiastkowy CO2 ● analizuje związek między procesem utleniania i redukcji ● zaproponuje sposoby przeciwdziałania zanieczyszczenia atmosfery ● wyjaśnia, co to jest patyna ● proponuje sposoby zapobiegania korozji metali ● opisuje właściwości metali ● określa położenie metali w układzie okresowym ● wyjaśnia, co to są stopy, podaje przykład stopu, opisuje ich zastosowanie ● opisuje zastosowanie żelaza, glinu, miedzi ● wyjaśnia pojęcie korozji i opisuje jej skutki organizmów ● przedstawia sposób otrzymywania metali z ich tlenków ● opisuje skutki korozji w gospodarce człowieka Dział 2: Atomy i cząsteczki konieczne konieczne + podstawowe konieczne + podstawowe + rozszerzające Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Konieczne + podstawowe + rozszerzające + dopełniające Ocena bardzo dobra Uczeń: ● określa, co rozumie pod pojęciem materii ● zdefiniuje pojęcie dyfuzji ● podaje przykłady materii o różnych stanach skupienia ● określa, co to jest masa atomu ● określa pojęcie cząsteczki pierwiastka ● wymienia nazwy i symbole poznanych pierwiastków ● określa pojęcie wzoru chemicznego ● podaje wzory i nazwy kilku poznanych związków chemicznych Uczeń: ● opisuje budowę materii ● opisuje i wyjaśni zjawisko dyfuzji ● odróżnia atom od cząsteczki ● modeluje atomy substancji prostych, w tym ich cząstek, np. H2, N2 ● odróżnia symbol od wzoru cząsteczki ● odczytuje zapis podający liczbę atomów i cząsteczek pierwiastka ● wyjaśnia różnicę między cząsteczką pierwiastka a cząsteczką związku chemicznego ● modeluje cząsteczki pierwiastków i Uczeń: ● projektuje eksperyment modelowy ilustrujący ziarnistą budowę materii ● na podstawie modeli atomów pierwiastków omawianych na lekcji, rozpoznaje atom danego pierwiastka ● oblicza, jaką masę ma określona liczba atomów ( w atomowych jednostkach masy, w gramach) ● podaje skład jakościowy i ilościowy cząsteczki na podstawie wzoru sumarycznego, np. dla O2, 2O2, H2O, 5H2O ● na podstawie podanego składu jakościowego i ilościowego Uczeń: ● projektuje i wykona eksperyment ilustrujący proces dyfuzji ● wyjaśnia budowę wewnętrzną substancji, uwzględniając ziarnistą budowę materii ● przelicza masę danego atomu wyrażoną w gramach na masę atomową wyrażoną w atomowych jednostkach masy ● zapisuje i uzgadnia równania reakcji analizy i syntezy o nieco wyższym stopniu trudności, np. Al. + O2 ● interpretuje jakościowo i ilościowo (H2O, CO2, MgO, FeS, SO2) ● definiuje pojęcie wartościowości ● określa wartościowość pierwiastka na podstawie modelu dwuatomowej cząsteczki ● tłumaczy rolę indeksu zapisanego przy symbolu chemicznym ● posługuje się symbolami chemicznymi do opisu prostych, wykonanych na lekcjach eksperymentów ● określa pojęcie współczynnika stechiometrycznego ● opisuje budowę układu okresowego ● odróżnia grupy od okresów związków chemicznych poznanych na lekcjach ● podaje zależność między wartościowością pierwiastków a liczbą ich atomów w cząsteczce danego związku chemicznego ● oblicza wartościowość pierwiastka na podstawie wzoru sumarycznego ● podaje zależności i różnice między wzorem sumarycznym a strukturalnym ● uzgadnia proste równanie reakcji i podaje interpretację jakościową ● podaje określenie reakcji syntezy i analizy proponuje wzór związku chemicznego ● wykonuje modele tlenków dla wybranych metali i niemetali ● zapisuje wzór dowolnego tlenku, znając wartościowość metalu lub niemetalu ● zapisuje wzór tlenku na podstawie nazwy i odwrotnie – zapisuje nazwę tlenku na podstawie wzoru ● rysuje schematy wykonanych doświadczeń, zapisuje obserwacje, wyciąga wnioski ● zapisuje i uzgadnia proste równania reakcji, np. syntezy i analizy tlenków ● odczytuje zapisane równania reakcji, wyjaśnia znaczenie współczynników stechiometrycznych w równaniu reakcji równania reakcji (rodzaj atomów lub cząsteczek i ich liczbę) ● podaje przykłady związków chemicznych określonego typu, np. AB, AxBy ● wyjaśnia przebieg poznanych reakcji spalania na podstawie postulatów drobinowej budowy materii ● proponuje inne kryteria ułożenia pierwiastków w uporządkowaną tablicę ● przedstawia swoją modyfikację układu okresowego ● na podstawie różnych źródeł informacji zbiera wiadomości o pierwiastkach wybranej grupy Dział 3: Roztwory wodne konieczne konieczne + podstawowe konieczne + podstawowe + rozszerzające Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Uczeń: Uczeń: ● opisuje obieg wody w przyrodzie ● wymienia warunki powodujące ● opisuje rolę, jaką odgrywa woda zmianę stanu skupienia wody Uczeń: ● wyjaśnia zmiany stanu skupienia wody na podstawie teorii ziarnistej konieczne + podstawowe + rozszerzające + dopełniające Ocena bardzo dobra Uczeń: ● wyjaśnia, dlaczego lód jest lżejszy od wody i dlaczego butelki w przyrodzie ● wymienia stany skupienia wody ● rysuje model cząsteczki wody ● określa pojęcia: woda naturalna, mineralna, destylowana, deszczowa, słona ● wymienia czynniki przyspieszające rozpuszczanie substancji w wodzie ● podaje przykłady substancji dobrze i słabo rozpuszczalnych w wodzie ● określa pojęcia: substancja rozpuszczana, rozpuszczalnik, roztwór rzeczywisty, zawiesina ● definiuje pojęcie stężenia procentowego, poda wzór na stężenie procentowe roztworu ● opisuje różnicę między roztworem rozcieńczonym a stężonym ● określa pojęcia: sedymentacja, dekantacja, filtracja ● opisuje, co to są tzw. krzywe rozpuszczalności ● opisuje sposób usuwania z wody niektórych zanieczyszczeń ● nazywa procesy, podczas których zmieniają się stany skupienia wody ● planuje eksperyment ukazujący zawartość wody w roślinach ● planuje doświadczenie ukazujące wpływ różnych czynników na szybkość rozpuszczania substancji w wodzie ● wymienia produkty używane w życiu codziennym, które są roztworami o określonym stężeniu procentowym ● interpretuje napisy na etykietkach butelek z wodą mineralną ● oblicza stężenie procentowe roztworu, mając daną masę substancji i masę roztworu ● interpretuje informację, iż roztwór jest x procentowy ● proponuje doświadczenie ilustrujące różną rozpuszczalność substancji w wodzie ● wyjaśnia zastosowanie procesów sedymentacji, dekantacji, destylacji i filtracji w procesach: rozdzielania substancji, oczyszczania ścieków, uzdatniania wody ● odczytuje z wykresów rozpuszczalności rozpuszczalność soli w podanych temperaturach ● wymienia źródła zanieczyszczeń wód naturalnych budowy materii ● proponuje eksperyment ukazujący przemiany fazowe wody i przeprowadza go ● wykonuje eksperyment: badanie wpływu różnych czynników na szybkość rozpuszczania się różnych substancji w wodzie ● przedstawia mechanizm rozpuszczania różnych substancji w wodzie na modelu i rysunku ● oblicza stężenie procentowe roztworu, mając np. masę substancji, objętość rozpuszczalnika i jego gęstość ● oblicza procentową zawartość jednego ze składników związku chemicznego ● wykonuje doświadczenia ilustrujące różną rozpuszczalność substancji w wodzie ● porównuje rozpuszczalność różnych soli, korzystając z tablic rozpuszczalności ● oblicza masę substancji, jaka wykrystalizuje z roztworu nasyconego po obniżeniu temperatury, oraz masę substancji, jaka może rozpuścić się dodatkowo w roztworze nasyconym po podwyższeniu temperatury pozostawione na mrozie pękają ● opisuje, czym różni się mgła od pary wodnej ● oblicza stężenie procentowe mieszaniny roztworów ● oblicza stężenie procentowe roztworu po odparowaniu określonej ilości rozpuszczalnika oraz po dodaniu do roztworu określonej ilości rozpuszczalnika lub substancji rozpuszczanej ● podaje zależności między rozpuszczalnością a stężeniem procentowym roztworu i stosuje tę zależność do rozwiązywania zadań rachunkowych ● projektuje i wykonuje doświadczenie ukazujące, iż woda naturalna jest roztworem gazów i ciał stałych ● proponuje sposoby zapobiegania zanieczyszczaniu wód naturalnych ● opisuje katastrofy ekologiczne, które spowodowały zanieczyszczenie wód lokalnych, wody rzek lub jezior w Polsce i na świecie ● proponuje eksperyment pozwalający zilustrować sposób oczyszczania wody Dział 4: Reakcje chemiczne konieczne konieczne + podstawowe Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Uczeń: ● podaje treść prawa zachowania masy ● podaje treść prawa stałości składu ● odczytuje z układu okresowego masę atomową określonego pierwiastka ● oblicza masę cząsteczkową podanej cząsteczki ● określa pojęcie reakcji egzotermicznej i endotermicznej Uczeń: ● oblicza gęstość gazu, znając masę cząsteczkową substancji ● określa skład substancji, podając stosunek atomowy, masowy lub procentowy składników ● oblicza masę produktów, znając masę substratów konieczne + podstawowe + rozszerzające Ocena dobra konieczne + podstawowe + rozszerzające +dopełniające Ocena bardzo dobra Uczeń: ● interpretuje równanie reakcji, biorąc pod uwagę: liczbę atomów, liczbę cząsteczek substratów i produktów ● oblicza gęstość produktu gazowego Uczeń: ● rozwiązuje zadania ze stechiometrii z uwzględnieniem prawa zachowania masy i prawa stosunków stałych, interpretując odpowiednio wzór chemiczny i równanie reakcji ● projektuje doświadczenie, które zilustruje prawo zachowania masy DKW – 4014 – 89/99 Opracowała :mgr inż. Alicja Stawowska WYMAGANIA PROGRAMOWE CHEMIA GIMNAZJUM Klasa II Dział 5: Powtórzenie działów 1 – 4 Wymagania programowe – odpowiednio, jak w działach 1 – 4 (zgodnie z tematyką zajęć i planami wynikowymi) Dział 6: Kwasy i wodorotlenki konieczne konieczne + podstawowe Ocena dopuszczająca 1 Ocena dostateczna 2 Uczeń: • wymienia kwasy znane z życia codziennego • formułuje definicję kwasu • wymienia pierwiastki wchodzące w skład poznanych na lekcjach kwasów • podaje definicję wskaźników • opisuje zastosowanie kwasów Uczeń: • dzieli kwasy na tlenowe i beztlenowe, podaje przykłady • podaje wzory i nazwy kwasów: H3PO4, H2CO3, H2S, opisuje ich zastosowanie • wyjaśnia pojęcie „kwaśne deszcze” i opisuje, jaki wpływ mają na środowisko konieczne + podstawowe + rozszerzające Ocena dobra 3 Uczeń: • analizuje wzory poznanych kwasów i zapisuje wzór ogólny • podaje sposób otrzymywania kwasów i zapisuje odpowiednie równania reakcji • rysuje wzory strukturalne kwasów: H2S, H2CO3 • wyjaśnia, które tlenki są konieczne + podstawowe + rozszerzające +dopełniające Ocena bardzo dobra 4 Uczeń: • rysuje wzory strukturalne kwasów: H3PO4, H2SO3 • zapisuje równania reakcji ilustrujące powstawanie „kwaśnych deszczy” • rozwiązuje chemografy typu: S SO2 H2SO3 • zapisuje równania reakcji • opisuje właściwości stężonych kwasów: siarkowego(VI), solnego i azotowego(V) oraz sposób bezpiecznej pracy z nimi • wymienia tlenki kwasowe, podaje ich wzory • zapisuje wzory sumaryczne i podaje nazwy kwasów: HCl, H2SO4, HNO3 • określa pojęcie higroskopijności • określa, co to są zasady, a co wodorotlenki • zapisuje wzory i podaje nazwy zasad: sodowej i potasowej • wymienia najważniejsze właściwości zasad i opisuje bezpieczny sposób pracy z roztworami o dużym stężeniu • podaje wzory i nazwy wodorotlenków poznanych na lekcjach • identyfikuje kwas wskaźnikiem • zapisuje wzory strukturalne kwasów: HCl, H2SO4, HNO3 • wskazuje podobieństwa w budowie kwasów • wyjaśnia, dlaczego kwasów nie można pozostawiać w naczyniach otwartych • wskazuje resztę kwasową i poda jej wartościowość • zapisuje wzory wodorotlenków wapnia i magnezu, wymienia ich zastosowanie • ze zbioru wzorów kwasów i zasad tworzy podzbiory, dobierając kryterium podziału odpowiedzialne za powstawanie „kwaśnych opadów” • podaje dwa sposoby otrzymania zasady sodowej i zapisuje je odpowiednimi równaniami reakcji • zapisuje wzór ogólny wodorotlenków • określa właściwości higroskopijne wodorotlenku sodu na podstawie obserwacji pastylki NaOH umieszczonej na szkiełku zegarkowym otrzymywania kwasu fosforowego(V) i węglowego • rozwiązuje chemografy typu: P4 P4O10 H3PO4 C CO2 H2CO3, dobierając odpowiednie reagenty i pisząc równania reakcji • projektuje sposób wykorzystania skali porostów do określenia stanu zakwaszenia powietrza nad miejscowością, w której mieszka • zapisuje równania reakcji otrzymywania zasad KOH, Ca(OH)2 w reakcji metali z wodą i odpowiednich tlenków z wodą • rozwiązuje chemografy typu: Ca CaO Ca(OH)2, zapisuje odpowiednie równania reakcji, dobierając brakujące reagenty • proponuje sposób neutralizacji kwaśnych roztworów przed ich likwidacją Dział 7: Sole 1 2 3 4 Uczeń: • wymienia przykłady soli znane z życia codziennego • podaje zastosowania soli kamiennej • opisuje właściwości fizyczne soli Uczeń: • opisuje znaczenie soli kamiennej w życiu człowieka • podaje przykłady występowania soli w przyrodzie Uczeń: • opisuje znaczenie różnych soli w gospodarce człowieka •zapisuje wzory soli na podstawie podanej zawartości jonów na Uczeń: • podaje wzór ogólny soli i stosuje go pisząc wzór chemiczny dowolnej soli • rozpoznaje kwas i wodorotlenek, w reakcji których dana sól mogłaby kamiennej • podaje wzór soli kamiennej i jej nazwę systematyczną • podaje nazwy kilku soli poznanych na lekcjach, znając ich wzory, i odwrotnie – zapisuje wzory kilku soli na podstawie ich nazw • definiuje reakcję zobojętniania, rozpoznaje równanie reakcji zobojętniania w zbiorze różnych równań reakcji • podaje przykład reakcji zobojętniania i zapisuje jej równanie reakcji • określa pojęcie reakcji wymiany, podaje przykład, pisząc odpowiednie równanie reakcji • określa pojęcia sole łatwo i trudno rozpuszczalne • na podstawie tablicy rozpuszczalności wyszukuje sole łatwo i trudno rozpuszczalne w wodzie • interpretuje graficzny zapis substancji toksycznych • określa pojęcie surowców mineralnych • rozpoznaje surowce mineralne wśród substancji znanych z życia codziennego • wymienia rodzaje skał wapiennych • wyjaśnia, jaki związek jest głównym składnikiem skał wapiennych, podaje jego wzór • opisuje zastosowanie skał wapiennych • podaje przynależność wapna • porównuje właściwości fizyczne dwóch soli, np. NaCl i CuSO4 • podaje nazwy soli kwasów HCl, H2SO4, HNO3 na podstawie wzorów i odwrotnie – zapisuje wzory soli na podstawie nazw • zapisuje równania reakcji zobojętniania kwasów HCl, H2SO4,HNO3 zasadami: NaOH, KOH, Ca(OH)2 • tłumaczy przebieg reakcji zobojętniania, pisząc jonowe skrócone równanie reakcji • podaje przykłady reakcji wymiany pojedynczej i wymiany podwójnej oraz ilustruje je odpowiednimi równaniami reakcji • rozpoznaje sole jako produkty różnych reakcji • opisuje sposoby otrzymywania soli kwasów HCl, H2SO4, HNO3, ilustrując je równaniami reakcji typu: metal + kwas, tlenek metalu + kwas, kwas + zasada • opisuje sposób identyfikacji skał wapiennych • wyjaśnia, na czym polega termiczny rozkład CaCO3 • zapisuje równania reakcji otrzymywania wapna gaszonego oraz otrzymywania zaprawy wapiennej • wyjaśnia, dlaczego wapno znalazło zastosowanie w rolnictwie • wyjaśnia, co to są hydraty • zapisuje wzór gipsu, anhydrytu i wyjaśnia, czym różnią się te minerały etykietach umieszczonych na butelkach wody mineralnej • projektuje i wykonuje eksperyment pozwalający na porównanie niektórych właściwości fizycznych soli, np. rozpuszczalność w wodzie • zapisuje równanie reakcji zobojętniania, w postaci cząsteczkowej i jonowej kwasów: H2CO3, H2S, H3PO4 • tłumaczy na modelu, jak zachodzi proces zobojętniania, podaje interpretację na podstawie poznanej teorii budowy materii • proponuje sposób identyfikacji wydzielających się w reakcjach gazów, np.H2, CO2 • zapisuje równania reakcji wytrącania różnych soli, w tym fosforanów(V), siarczków i węglanów • podaje przykłady reakcji: metal + niemetal, tlenek niemetalu + tlenek metalu, tlenek niemetalu + zasada, sól + sól i zapisuje odpowiednie równania reakcji • określa zastosowanie reakcji strąceniowych • na podstawie tablicy rozpuszczalności planuje otrzymanie osadów soli trudno rozpuszczalnych, pochodzących od kwasów poznanych na lekcjach • wyjaśnia sposób identyfikacji węglanu wapnia i ilustruje go powstać • zapisuje i uzgadnia dowolne równanie reakcji, w formie cząsteczkowej i jonowej , otrzymywania soli, w tym także soli kwasu H2SO3 • na podstawie tablicy rozpuszczalności przewiduje efekty reakcji dwóch dowolnych substratów • projektuje doświadczenie pozwalające identyfikować niektóre sole, np. NaCl, Na2CO3, CaCl2 • omawia właściwości niektórych soli, analizując proces mętnienia wody, spulchniania ciast • opisuje konsekwencje procesu zwanego zasoleniem wód i gleb • proponuje sposób identyfikacji produktów termicznego rozkładu węglanu wapnia • określa, jakie mogą być produkty termicznego rozkładu danej substancji • wyjaśnia, dlaczego nowo wybudowane domy (z użyciem zaprawy wapiennej) są bardzo wilgotne • wyjaśnia, dlaczego zaprawa gipsowa twardnieje po dodaniu wody i zapisuje to równaniem reakcji palonego i gaszonego do określonej grupy związków chemicznych • opisuje sposób otrzymania wapna palonego i gaszonego • opisuje bezpieczny sposób pracy podczas gaszenia oraz użytkowania wapna palonego i gaszonego • wymienia minerały zawierające w swoim składzie CaSO4 • opisuje zastosowanie gipsu • opisuje skał i minerały, których podstawowym składnikiem jest dwutlenek krzemu • określa właściwości fizyczne dwutlenku krzemu • wymienia surowce mineralne niezbędne do produkcji szkła • wyjaśnia, dlaczego gipsu używa się do unieruchomiania złamanych kości • podaje niezbędne surowce potrzebne do otrzymania szkła różnego rodzaju • omawia praktyczne zastosowanie krzemu, piasku, kwarcu odpowiednim równaniem reakcji • zapisuje przebieg termicznego rozkładu CaCO3 w postaci równania reakcji • zapisuje ciąg reakcji chemicznych, w wyniku których otrzymuje się zaprawę murarską • wyjaśnia, co to jest szkło i opisuje rodzaje szkła Dział 8: Budowa materii 1 Uczeń: • podaje pojęcie atomu • wymienia cząstki elementarne i opisuje ich parametry • podaje rozmieszczenie cząstek elementarnych w atomie • wyjaśnia pojęcie powłoki elektronowej • definiuje pojęcia: liczba masowa i liczba atomowa • definiuje pojęcie elektronu 2 3 4 Uczeń: • posługując się modelami i schematycznymi rysunkami, „buduje atomy” o określonej liczbie protonów, neutronów i elektronów • za pomocą modeli pokazuje, że atom jest elektrycznie obojętny • podaje zależność między atomową jednostką masy, a masą atomu wyrażoną w gramach • podaje przykłady izotopów, np. Uczeń: • wyróżnia w modelu atomu elektrony walencyjne • określa rodzaj i liczbę cząstek elementarnych w podanych izotopach • wymienia i charakteryzuje rodzaje promieniowania • omawia zastosowanie pierwiastków promieniotwórczych • wyjaśnia, dlaczego masa atomowa danego pierwiastka nie jest liczbą Uczeń: • określa zależność między masą atomową a liczbą protonów w jądrze • na podstawie liczb A i Z scharakteryzuje budowę atomu • wymienia kilka pierwiastków, których promieniotwórcze izotopy można spotkać w przyrodzie • oblicza średnią masę atomową walencyjnego • definiuje pojęcie izotopu • określa, co to jest masa atomu i masa atomowa • wymienia nazwiska uczonych, którzy przyczynili się do rozszyfrowania budowy atomu • określa zjawisko promieniotwórczości • wskazuje symbol informujący o skażeniu pierwiastkami promieniotwórczymi • opisuje, co to jest choroba popromienna • podaje definicję wiązania kowalencyjnego (atomowego) • podaje prawo okresowości • wskazuje istnienie jąder trwałych i nietrwałych • wyjaśnia, czym są substancje promieniotwórcze • podaje cechy substancji jonowych i kowalencyjnych wodoru • rozróżnia izotopy pierwiastka, mając podane liczby A i Z • wyjaśnia pojęcie nukleonu • wyjaśnia, czym różni się promieniotwórczość naturalna od sztucznej • opisuje wpływ skażenia izotopami promieniotwórczymi powietrza, wody i gleby • opowiada o konsekwencjach awarii reaktora atomowego w Czarnobylu • podaje argumenty ilustrujące potrzebę produkowania radioizotopów • wyjaśnia pojęcie radiochemii • wyjaśnia budowę atomu danego pierwiastka na podstawie jego położenia w układzie okresowym • wymienia wszystkie informacje, jakie można odczytać z układu okresowego o danym pierwiastku, • wskazuje w tablicy pierwiastków położenie metali i niemetali • wyjaśnia istotę wiązania kowalencyjnego (atomowego) spolaryzowanego • wyjaśnia pojęcia: polarność i dipol całkowitą • rysuje modele jąder izotopów pierwiastków o niewielkich liczbach atomowych • na podstawie podanych informacji o budowie atomu odszukuje jego miejsce w układzie okresowym • określa związek między polarną budową cząsteczki wody a jej właściwościami rozpuszczania różnych substancji • odczytuje równania rozpadów α i β • wyjaśnia, co decyduje o trwałości jądra • przedstawia schematy tworzenia wiązań jonowych i kowalencyjnych określonego pierwiastka z podanej zawartości procentowej izotopów i ich liczb masowych • podaje argumenty i kontrargumenty zwolenników i przeciwników rozwoju energetyki jądrowej • podaje wzory strukturalne cząsteczek o budowie kowalencyjnej na podstawie wzorów sumarycznych i odwrotnie – zapisuje wzory sumaryczne cząsteczek na podstawie podanych wzorów strukturalnych • opisuje kierunek zmian reaktywności pierwiastków i ich charakteru chemicznego w grupie • układa równania rozpadów α i β Dział 9: Chemia roztworów wodnych 1 2 3 4 Uczeń: • określa pojęcia: elektrolit i nie elektrolit • definiuje pojęcia: jon, kation, anion • wymienia, jakie są rodzaje odczynów roztworów i podaje, jak i za pomocą czego można je rozróżnić • definiuje pojęcie dysocjacji jonowej • zapisuje przebieg dysocjacji NaCl za pomocą równania reakcji, podaje nazwy powstałych jonów Uczeń: • wymienia kilka poznanych elektrolitów • zapisuje przebieg dysocjacji jonowej kwasów • podaje nazwy anionów wszystkich poznanych na lekcjach kwasów • określa, co jest miarą odczynu roztworu • definiuje pojęcie roztworu pH i podaje zastosowanie skali pH • podaje, z jakich jonów zbudowane są wodorotlenki i zasady • zapisuje symbolami kation metalu i anion wodorotlenkowy • podaje nazwy jonów powstałych w wyniku dysocjacji soli kwasów: solnego, siarkowego(VI) i azotowego(V) Uczeń: • opisuje proces dysocjacji poznanych kwasów odpowiednimi równaniami i odczytuje je • ze zbioru kationów wodorowych i anionów reszt kwasowych buduje modele lub zapisuje wzory cząsteczek kwasów • wyjaśnia, kiedy odczyn jest obojętny, a kiedy kwasowy i zasadowy • określa za pomocą wskaźników pH różnych roztworów • opisuje proces dysocjacji poznanych zasad odpowiednimi równaniami reakcji i odczytuje je • bada przewodnictwo elektryczne kwasów i zasad Uczeń: • projektuje odpowiedni zestaw do badania przewodnictwa kwasów i zasad • wyjaśnia proces dysocjacji na ogólnych wzorach kwasów i zasad • projektuje eksperyment pozwalający rozróżnić kwas, wodę oraz zasadę, dobierając odpowiednie wskaźniki • proponuje eksperyment, pozwalający zmienić roztwór odczynu • projektuje reakcję zobojętniania, zapisuje równanie reakcji cząsteczkowe i jonowe • projektuje eksperyment pozwalający na badanie przewodnictwa elektrycznego soli dobrze rozpuszczalnych w wodzie • zapisuje równanie dysocjacji dowolnej soli, podaje nazwy jonów • zapisuje i uzgadnia dowolne równanie reakcji, w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej, otrzymywania soli, w tym także soli kwasu H2SO3 DKW – 4014 – 89/99 Opracowała:mgr inż. Alicja Stawowska WYMAGANIA PROGRAMOWE CHEMIA GIMNAZJUM Klasa III Dział 10: Powtórzenie (działy 1 – 9) Wymagania programowe – odpowiednio, jak w działach 1 – 9 ( zgodnie z tematyką zajęć i planami wynikowymi ) Dział 11: Pierwiastki chemiczne konieczne konieczne + podstawowe konieczne + podstawowe + rozszerzające Ocena dopuszczająca 1 Ocena dostateczna 2 Ocena dobra 3 konieczne + podstawowe + rozszerzające + dopełniające Ocena bardzo dobra 4 Uczeń: • podaje, w jakich postaciach wodór występuje w przyrodzie • opisuje budowę elektrolizera • wyjaśnia, czym jest dziura ozonowa • opisuje sposób otrzymywania kwasu siarkowego w przemyśle • opisuje najważniejsze fizyczne i chemiczne cechy wspólne oraz różnice w grupie tlenowców • podaje, w jakich postaciach fosfor Uczeń: • wyjaśnia, jak można otrzymać wodór w laboratorium • wyjaśnia, jak i dlaczego, przebiega wybuch mieszaniny piorunującej • układa równania reakcji przebiegających podczas produkcji kwasu siarkowego • wyjaśnia, czym jest pasywacja • podaje najważniejsze właściwości Uczeń: • wymienia właściwości fizyczne wodoru • definiuje pojęcie: elektroliza wody • podaje najważniejsze właściwości fizyczne siarki i tlenu • definiuje pojęcie alotropia • podaje najważniejsze właściwości chemiczne tlenu i siarki • podaje najważniejsze właściwości fizyczne i chemiczne azotu Uczeń: • wymienia właściwości chemiczne wodoru • układa równanie elektrolizy wody • wymienia najważniejsze związki wodoru • podaje przykłady zastosowań wodoru • wymienia postacie, w jakich występują tlen i siarka w przyrodzie • podaje przykłady odmian • wymienia, w jakich postaciach azot występuje w przyrodzie • wyjaśnia, czym są nawozy sztuczne i do czego służą • podaje przykłady nawozów sztucznych • podaje, w jakich postaciach występuje węgiel w przyrodzie • podaje najważniejsze właściwości fizyczne i chemiczne węgla • wyjaśnia, czym są grupy i okresy w tablicy Mendelejewa • odczytuje z układu okresowego liczbę protonów, elektronów i powłok elektronowych • posługując się tablicą Mendelejewa określa przynależność pierwiastka do metali (lekkich, ciężkich) lub niemetali • korzystając z układu okresowego, opisuje budowę atomu węgla • rozróżnia węgiel pierwiastek a węgiel – surowiec energetyczny • wyjaśnia pojęcie odmiany alotropowej pierwiastka • wymienia odmiany alotropowe węgla • opisuje zastosowanie diamentu i grafitu • tłumaczy, jak powstały węgle kopalne • wymienia najważniejsze gatunki węgli, opisuje miejsce ich występowania w Polsce • wyjaśnia, dlaczego tlenek węgla(II) jest szczególnie niebezpieczną substancją alotropowych i wskazuje różnice w ich właściwościach • wymienia najważniejsze fizyczne i chemiczne cechy wspólne oraz różnice w grupie azotowców • podaje najważniejsze właściwości fizyczne i chemiczne amoniaku • wymienia najważniejsze fizyczne i chemiczne cechy wspólne oraz różnice w grupie węglowców • podaje postacie, w jakich krzem występuje w przyrodzie • opisuje, jakie informacje można odczytać z tablicy Mendelejewa • odczytuje z tablicy Mendelejewa liczbę elektronów walencyjnych i konfigurację elektronową (dla pierwiastków grup głównych) • odczytuje wartościowość maksymalną i wartościowość względem wodoru i metali (dla pierwiastków grup głównych) • uczeń buduje (lub rysuje) model atomu węgla i objaśnia go • opisuje występowanie pierwiastka węgla w przyrodzie • rozróżnia nieorganiczne i organiczne związki węgla • opisuje różnice w budowie diamentu i grafitu oraz we właściwościach fizycznych • wyjaśnia, co to jest sadza • tłumaczy, jakie są dowody na przyjętą obecnie teorię powstawania złóż węgla występuje w przyrodzie • wskazuje różnice we właściwościach grafitu i diamentu • podaje najważniejsze właściwości fizyczne i chemiczne tlenku węgla oraz dwutlenku węgla • opisuje, w jakich postaciach pierwiastki występują w przyrodzie i jak są rozpowszechnione • określa reaktywność ogólną i reaktywność w stosunku do sąsiadów w grupie i okresie (dla pierwiastków rozpoczynających i kończących okres) • planuje doświadczenie pozwalające wykryć węgiel w produktach organicznych • opisuje nową odmianę węgla – fuleren • planuje doświadczenie, które mogłoby udowodnić, iż grafit, diament i fuleren to te same substancje • opisuje produkty spalania różnych odmian węgla • tłumaczy, dlaczego wśród produktów spalania węgli kopalnych jest też SO2 • omawia rolę CO2 i SO2 w zaburzeniu równowagi ekologicznej w atmosferze i skutki tego zjawiska fosforu • układa równania otrzymywania amoniaku dwoma sposobami • układa równania reakcji przebiegających podczas produkcji kwasu azotowego • wskazuje różnice między właściwościami węgli kopalnych • porównuje właściwości wskazanych zespołów pierwiastków (np. litowców z berylowcami, tlenowców z azotowcami) • rozróżnia modele diamentu, grafitu i fulerenu • tłumaczy, na podstawie modelu, dlaczego diament jest twardy, a grafit można strugać zwykłym nożem • proponuje sposób otrzymania węgla drzewnego Dział 12: Związki węgla z wodorem 1 2 3 4 Uczeń: • określa pojęcie destylacji • określa na podstawie obserwacji właściwości ropy naftowej • wyjaśnia, co to są węglowodory • zapisuje wzór sumaryczny i strukturalny metanu, określa wartościowość węgla w cząsteczce • omawia zastosowanie metanu • podaje przykłady innych węglowodorów z szeregu metanu • podaje występowanie i zastosowanie węglowodorów nasyconych • określa, co to są węglowodory nienasycone • podaje wzory i nazwy systematyczne węglowodorów nienasyconych o dwóch atomach węgla w cząsteczce • porównuje wzory strukturalne i podaje różnice w budowie etenu i etynu • opisuje różnice we właściwościach węglowodorów nasyconych i nienasyconych • wyjaśnia, co to jest ropa naftowa i jakie jest jej pochodzenie • wymienia produkty otrzymane w procesie destylacji ropy naftowej i podaje ich zastosowanie Uczeń: • podaje przykłady zastosowania produktów destylacji węgla • określa właściwości chemiczne ropy naftowej (np. palność) • opisuje właściwości fizyczne i chemiczne metanu • zapisuje równanie reakcji całkowitego spalania metanu • wykonuje model cząsteczki metanu i opisuje jej budowę • tłumaczy, dlaczego należy wietrzyć łazienki, w których znajdują się piecyki gazowe • podaje definicję szeregu homologicznego • zapisuje wzory ogólne szeregu homologicznego węglowodorów nasyconych i nienasyconych • wskazuje różnice w budowie między członami tego samego szeregu homologicznego • zapisuje wzory sumaryczne, strukturalne i podaje nazwy czterech początkowych (z szeregu homologicznego) alkanów i alkinów • buduje modele cząsteczek etenu i etynu • zapisuje równanie reakcji przyłączania wodoru do etenu i etynu • zapisuje równanie reakcji Uczeń: • zapisuje równania reakcji półspalania i niecałkowitego spalania metanu, porównuje produkty spalania i wyciąga wnioski dotyczące spalania gazu ziemnego w piecykach gazowych • tłumaczy, co oznacza pojawienie się sadzy na rusztach piecyka gazowego • rozpoznaje węglowodory należące do tego samego szeregu homologicznego • na podstawie ogólnych wzorów węglowodorów nasyconych i nienasyconych zapisuje wzór dowolnego węglowodoru • buduje modele cząsteczek alkanów, alkenów, alkinów, na podstawie modelu rysuje wzór strukturalny węglowodoru, zapisuje wzór sumaryczny i nazwę • oblicza procentową zawartość węgla w węglowodorze • zapisuje równania reakcji spalania etenu i etynu do CO i sadzy • zapisuje równania reakcji polimeryzacji etenu i depolimeryzacji polietylenu • zapisuje równanie reakcji otrzymywania acetylenu z karbidu • określa, co to jest kraking i w jakim Uczeń: • podaje nazwy i wzory sumaryczne węglowodorów alifatycznych zawierających więcej niż cztery atomy węgla w cząsteczce, wykonuje ich modele i rysuje wzory strukturalne • proponuje eksperyment pozwalający na zbadanie składu pierwiastkowego węglowodorów • zbiór wzorów, nazw i modeli węglowodorów alifatycznych dzieli na różne podzbiory, podając kryterium podziału • zapisuje równania rekcji spalania, półspalania i spalania niecałkowitego węglowodorów zawierających więcej niż cztery atomy węgla w cząsteczce • podaje nazwą produktu addycji bromu do etenu • zapisuje reakcję addycji wodoru i bromu do węglowodorów nienasyconych zawierających więcej niż dwa atomy węgla w cząsteczce • proponuje sposób otrzymywania węglowodoru nasyconego z nienasyconego, np. etanu z etynu • projektuje eksperyment pozwalający otrzymać etyn, • opisuje przynajmniej jedno źródło przyłączania bromu do etenu i etynu energii alternatywnej • zapisuje równanie reakcji całkowitego spalania etenu i etynu • tłumaczy zasadność stosowania tlenu w palnikach tleno – acetylenowych • opisuje proces destylacji ropy naftowej • opisuje zasługi I. Łukasiewicza w rozwoju chemii ropy naftowej • opisuje dwa źródła energii alternatywnej celu się go stosuje • wymienia zanieczyszczenia, jakie dostają się do środowiska w wyniku rozwoju motoryzacji • analizuje skutki sytuacji, w której zacznie brakować ropy naftowej • analizuje decyzję dalszego rozwoju motoryzacji oraz transportu lotniczego • opisuje klika źródeł energii niekonwencjonalnej wybiera potrzebne odczynniki i szkło laboratoryjne • proponuje określone działania w celu wyeliminowania CO i Pb w produktach spalania benzyny • określa rolę katalizatorów samochodowych • analizuje zalety i wady kilku alternatywnych źródeł energii • rozwiązuje chemografy typu: C2H2 C2H4 C2H6 C2H2 C2H2Br2 C2H2Br4, zapisuje odpowiednie równania reakcji dobierając brakujące reagenty Dział 13: Pochodne węglowodorów 1 Uczeń: • określa co to są alkohole, podaje wzory i nazwy dwóch najprostszych alkoholi • omawia skutki działania metanolu i etanolu na organizm człowieka • opisuje zastosowanie alkoholi 2 Uczeń: • podaje nazwy i wzory alkoholi o trzech atomach węgla w cząsteczce • wymienia wspólne właściwości metanolu i etanolu • zapisuje ogólny wzór alkoholi • bada właściwości fizyczne etanolu 3 4 Uczeń: • uzasadnia stwierdzenie, że alkohole to jednofunkcyjne pochodne węglowodorów • zapisuje wzory sumaryczne, rysuje wzory strukturalne, podaje nazwy systematyczne alkoholi mających Uczeń: • zapisuje wzór dowolnego alkoholu z szeregu metanolu (zawierającego pięć i sześć atomów węgla w cząsteczce) i podaje jego nazwę • projektuje doświadczenie pozwalające zbadać właściwości • określa pojęcia: grupa alkilowa, grupa węglowodorowa • wskazuje grupy alkilową i wodorotlenową we wzorach alkoholi •analizuje decyzje dalszego rozwoju, motoryzacji oraz transportu lotniczego • zapisuje wzór strukturalny i sumaryczny glicerolu • opisuje zastosowanie glicerolu • podaje wzory kwasu mrówkowego i octowego, opisuje ich zastosowanie • podaje przykłady występowania kwasów karboksylowych w przyrodzie • opisuje właściwości fizyczne kwasu octowego (lub mrówkowego) • zapisuje wzory sumaryczne kwasów tłuszczowych: palmitynowego, stearynowego i oleinowego • opisuje z czym mogą reagować kwasy • określa co to jest mydło • omawia na czym polegają właściwości myjące mydeł • określa co to są estry, jakie mają zastosowanie i gdzie występują w przyrodzie • wymienia chemiczne składniki żywności • wymienia ogólnie funkcję, jaką pełnią w organizmie poszczególne składniki żywności • zapisuje równania reakcji spalania metanolu i etanolu • bada odczyn wodny alkoholi • omawia budowę cząsteczki glicerolu • zapisuje ogólny wzór kwasów karboksylowych szeregu kwasu mrówkowego • opisuje właściwości chemiczne kwasów: mrówkowego i octowego • zapisuje równania dysocjacji kwasu mrówkowego i octowego • planuje doświadczenie zobojętniania kwasu mrówkowego lub octowego zasadą • zapisuje odpowiednie równanie reakcji, podaje nazwę otrzymanej soli • wyjaśnia budowę wyższych kwasów karboksylowych, porównuje kwasy nasycone i nienasycone • zapisuje wzory chemiczne mydeł sodowego i potasowego • wyjaśnia, co to są detergenty i jakie mają właściwości • opisuje budowę cząsteczki i podaje nazwę estru zawierającego do czterech atomów węgla w cząsteczce • zapisuje równanie reakcji otrzymywania octanu metylu • wymienia choroby wynikające z niedoboru soli mineralnych i witamin (na podstawie informacji wyszukanych w encyklopedii lub Internecie) • podaje skład pierwiastkowy tłuszczów • opisuje, jaką rolę odgrywają więcej niż trzy atomy węgla w cząsteczce • zapisuje równania reakcji spalania propanolu i butanolu • porównuje budowę alkoholi jednowodorotlenowych i wielowodorotlenowych (na przykładzie etanolu i glicerolu) • porównuje budowę kwasu mrówkowego i octowego • wyjaśnia, co to jest ocet • proponuje doświadczenie ukazujące przewodnictwo kwasu mrówkowego i octowego • planuje i przeprowadza eksperyment ukazujący przebieg reakcji zobojętniania dowolnego kwasu karboksylowego (zawierającego do czterech atomów węgla w cząsteczce) z zasadą sodową, potasową lub wapniową, podaje nazwy soli • opisuje sposób identyfikacji gazu wydzielanego w reakcji kwasów organicznych z zasadami • proponuje eksperyment potwierdzający istnienie wiązania podwójnego w kwasie oleinowym • kwalifikuje produkty reakcji kwasów tłuszczowych z zasadami do odpowiedniej grupy związków chemicznych • rozpoznaje, z jakich substratów mógł powstać dany ester • ze zbioru związków: alkoholi, kwasów, estrów zapisanych wzorami lub nazwami tworzy podzbiory, fizyczne i chemiczne alkoholi • analizuje określenie i podaje ocenę: „ alkohol może stać się wrogiem człowieka ale jest niezbędny w gospodarce” • interpretuje wpływ kwasu (np. octu lub kwasku cytrynowego) na zmianę barwy herbaty czy surówki z czerwonej kapusty • porównuje właściwości kwasów mineralnych i organicznych • kwalifikuje mrówczany i octany do odpowiedniej grupy związków chemicznych • zapisuje wzorami sumarycznymi równanie reakcji addycji bromu do kwasu oleinowego • tłumaczy zachowanie mydeł w wodzie twardej • ocenia wpływ detergentów na środowisko • podaje nazwy estrów na podstawie wzorów i zapisuje wzór do nazwy dla cząsteczek zbudowanych z więcej niż czterech atomów węgla • zapisuje równanie otrzymywania nitrogliceryny • wyjaśnia problem, czy nitroglicerynę można zaliczyć do estrów • odszukuje w Internecie lub encyklopedii informacje o wynalazku A. Nobla • wymienia polskich noblistów i określa, z jakiej dziedziny otrzymali tę nagrodę • wśród różnych produktów spożywczych rozpoznaje te, które są • wymienia artykuły spożywcze bogate w tłuszcze, białka, cukry • wyjaśnia, dlaczego cukry, białka, tłuszcze zaliczamy do związków organicznych • dzieli tłuszcze ze względu na pochodzenie i stan skupienia • określa pojęcie tłuszczu • opisuje właściwości fizyczne tłuszczu • określa, co to są białka • podaje sposób identyfikacji białka • wymienia czynniki wpływające na denaturację białka • wyjaśnia, jaką rolę odgrywa białko w organizmie • wyjaśnia pojęcie fotosyntezy, opisuje jej znaczenie dla żyjących organizmów i podaje jej związek z cukrami • wymienia różne rodzaje cukrów • określi prawdopodobieństwa i różnice między właściwościami glukozy i sacharozy • podaje skład pierwiastkowy cukrów • bada i opisuje właściwości fizyczne glukozy • opisuje sposób identyfikacji cukrów, takich jak glukoza i fruktoza • określa, co to jest celuloza • wyjaśnia pojęcie polietylenu i opisuje, z czego można go otrzymać • omawia zastosowanie: polietylenu i poli(chlorku winylu) tłuszcze w organizmie i wyjaśnia, jak można otrzymać tłuszcz stały z ciekłego • wykonuje doświadczenie pozwalające wykryć białko • wyjaśnia pojęcie denaturacji białka • wymienia pierwiastki wchodzące w skład białka • odróżnia roztwór właściwy od koloidalnego • proponuje doświadczenie pozwalające wykryć wodę w białku i przeprowadza go • wykonuje doświadczenie ukazujące wpływ kwasów, zasad, metali ciężkich i ogrzewania na białko • wyjaśnia, jaką rolę odgrywają cukry w organizmie • proponuje i przeprowadza eksperyment pozwalający wykryć węgiel w cukrach • wykonuje doświadczenie pozwalające na wykrywanie glukozy • zapisuje wzory sumaryczne glukozy i sacharozy oraz wzór ogólny skrobi • określa pojęcia: dwucukier i wielocukier • bada właściwości chemiczne i fizyczne celulozy • określa, w jaki sposób można odróżnić włókno naturalne od syntetycznego • opisuje, czym jest medycyna naturalna • wyjaśnia, dlaczego nie można podawać dzieciom leków zawierających aspirynę podając kryterium podziału • opisuje sposób pozyskiwania tłuszczów • zapisuje wzór strukturalny dowolnej cząsteczki tłuszczu • zapisuje równanie reakcji otrzymywania tłuszczów • proponuje doświadczenie: badanie właściwości fizycznych tłuszczów i przeprowadza go • proponuje doświadczenie pozwalające rozróżnić tłuszcze nasycone od nienasyconych, wyjaśnia, czym różnią się jedne od drugich • proponuje sposób utwardzania tłuszczów, czyli otrzymywania margaryny z olejów roślinnych • podaje wzór najprostszego aminokwasu, wskazuje grupy funkcyjne, podaje ich nazwy • tłumaczy, co dzieje się z białkiem pod wpływem etanolu • wyjaśnia pojęcia: cukier buraczany i cukier trzcinowy • tłumaczy, na czym polega spalanie glukozy w organizmie • proponuje doświadczenie pozwalające odróżnić glukozę od sacharozy • opisuje, co dzieje się z sacharozą w przewodzie pokarmowym • wyjaśnia słodki smak długo żutego w ustach chleba • identyfikuje skrobię za pomocą jodu rozpuszczonego w etanolu (jodyna) lub KI (płyn Lugola) bogate w tłuszcze, białko, cukry • tłumaczy, dlaczego do smażenia frytek nie należy wielokrotnie używać tego samego tłuszczu • wyjaśnia, które tłuszcze są zdrowsze dla organizmu: nasycone czy nienasycone • wyjaśnia, jak usuwać tłuste plamy z ubrania • zapisuje równanie hydrolizy tłuszczu • odróżnia proces koagulacji od procesów wysalania i denaturacji • wyjaśnia, dlaczego zepsute jajko po rozbiciu wydziela brzydki zapach • proponuje doświadczenie pozwalające wykryć węgiel i siarkę w białku • tłumaczy, dlaczego ze stężonymi roztworami kwasów i zasad należy pracować ze szczególną ostrożnością • tłumaczy, jakie procesy zachodzą podczas gotowania, a jakie podczas smażenia mięsa • określa pojęcia: hydroliza i fermentacja • wyjaśnia, jakie procesy zachodzą podczas pieczenia chleba i dlaczego przemarznięte ziemniaki mają słodki smak • opisuje, co to jest cukrzyca i poda jej objawy • opisuje równaniem reakcji proces hydrolizy celulozy • proponuje wyposażenie apteczki pierwszej pomocy • proponuje sposób przeprowadzenia kampanii informującej o zagrożeniach • wyjaśnia, co to są leki • określa pojęcia: toksykomania i lekomania • podaje skutki nadużywania leków, witamin i innych farmaceutyków • podaje najważniejsze składniki dymu papierosowego • określa dawkę nikotyny trującą i śmiertelną • wyjaśnia, na czym polega tzw. bierne palenie i opisuje jego skutki • wymienia objawy zatrucia nikotyną • podaje dawkę śmiertelną spożycia alkoholu • wyjaśnia, co to są narkotyki • opisuje wpływ narkotyków na organizm • opisuje, w jakich postaciach mogą być sprzedawane narkotyki • wyjaśnia, jak można leczyć narkomanię • podaje typy leków wywołujących uzależnienia • analizuje reakcję organizmu w zależności od stężenia alkoholu we krwi • opisuje, na czym polega uzależnienie fizyczne i psychiczne i czym się objawia • wyjaśnia, jakie są konsekwencje uzależnienia i przedawkowania narkotyków • wymienia, jakie niebezpieczeństwa poza uzależnieniem niesie narkomania • wymienia substancje zaliczane do narkotyków • oblicza stężenie procentowe cukru w danym roztworze • zapisuje wzór ogólny celulozy • potrafi przeanalizować ulotkę informującą o leku i wyciągnąć odpowiednie wnioski • oblicza, ile nikotyny przenika codziennie do płuc palacza • projektuje plakat antynikotynowy lub antynarkotykowy • analizuje mechanizm przemiany etanolu w organizmie człowieka związanych z używaniem narkotyków • opisuje, jak można pomóc osobie uzależnionej DKW – 4014 – 89/99 Opracowała: mgr inż.Alicja Stawowska
