Jeżeli dziecko źle czyta i pisze? Literatura: 1. Barbara Zakrzewska

Jeżeli dziecko źle czyta i pisze?
Literatura:
1. Barbara Zakrzewska- „ Moje dziecko źle czyta i pisze”, „ Czytanie- to radość!”, „
Litery trudne- nietrudne!”- wydawnictwo WSiP 1997r.
2. „ Jestem rodzicem dziecka z dysleksją”- Polskie Towarzystwo DysleksjiWydawnictwo Pedagogiczne OPERON sp. z o. o. Gdynia 2007r.
Nie wszystkie dzieci- mimo dobrej sprawności intelektualnej, niekiedy inteligencji
powyżej wieku, a także różnych zainteresowań i zdolności- nie są w stanie nauczyć
się czytać za pomocą powszechnie stosowanych w szkole metod. Jeżeli u dziecka
nie stwierdza się wady wzroku i słuchu, ale zauważa się pewne opóźnienia
rozwojowe w wąskim zakresie funkcji percepcyjno- motorycznych ( zwłaszcza
wzrokowej, słuchowej, ruchowej), mówimy, że mają specyficzne trudności w
czytaniu.
Dla określenia tych trudności powszechnie stosuje się nazwę „ dysleksja” ( z
greckiego dys- trudny, zły, lichy, z łacińskiego lego- czytam). Zatem dysleksja jest
to zaburzenie w opanowaniu umiejętności czytania.
Dysleksja rozwojowa- to termin określający zespół specyficznych trudności w
uczeniu się czytania i pisania. Określenie „ rozwojowa” oznacza, iż opisane
trudności występują w nasilonym stopniu od początku nauki szkolnej i widoczne są
także przed jej rozpoczęciem.
Dysleksja nabyta- utrata już opanowanej umiejętności czytania, co zdarza się w
wyniku urazu mózgu, na przykład po wypadku.
Zazwyczaj bowiem z trudnościami w czytaniu wiążą trudności w pisaniu- zarówno
pod względem ortograficznym, jak i graficznym.
Dysgrafia- trudności w opanowaniu pożądanego poziomu graficznego pisma.
Dysortografia- specyficzne trudności z opanowaniem poprawnej pisowni ( nie tylko
błędy ortograficzne).
Trudności w czytaniu i pisaniu dzielą się na:
1. Niespecyficzne trudności występują w wypadku:
 Upośledzenie umysłowe,
 Inteligencja niższa niż przeciętna,
 Wady zmysłu/ wada słuchu, wzroku/,
 Zaniedbanie środowiskowe.
2. Specyficzne trudności
 Dysleksja rozwojowa
- dysleksja,
-dysgrafia,
-dysortografia.
Dlaczego dziecko źle czyta i pisze?
Najogólniej mówiąc, specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu są spowodowane
nieharmonijnym
( nierównomiernym) rozwojem funkcji psychoruchowych, opóźnieniem ich w
stosunku do wieku i intelektualnego poziomu dziecka.
Czytanie jest umiejętnością bardzo złożoną, wymagającą współdziałania wielu
funkcji równocześnie. Wystarczy obniżenie sprawności jednej z nich, aby czytanie
było zaburzone.
Opóźnienia funkcji psychoruchowych dotyczą percepcji słuchowej, percepcji
wzrokowej oraz sprawności manualnej. I ich integracji.
Opóźnienia i zaburzenia percepcji słuchowej
 Dziecko ma problem ze spostrzeganiem, różnicowaniem i określaniem
zjawisk akustycznych. Można to zauważyć będąc z dziećmi na spacerze, na
wycieczce, podczas zajęć umuzykalniających.
 Zaburzony słuch fonematyczny.
 Błędy w pisaniu ze słuchu: zamiana głosek o podobnym brzmieniu, np. b-p,
d-t, g-k, w-f, z-s; nieprawidłowa pisownia głosek miękkich jedno- i
dwuliterowych: ć- ci, ń- ni, ś- si, ź- zi; trudności w różnicowaniu podobnych
głosek jedno- i dwuliterowych: c- cz, s- sz, z- dz; zamiana liter i- j;
opuszczanie głosek.
Przy głębokich zaburzeniach percepcji słuchowej uczniowie upraszczają i
zniekształcają pisownię wyrazów do tego stopnia, że w efekcie powstają
bezsensowne zlepki literowe.
W pisaniu ze słuchu rejestrujemy u tych dzieci także błędy ortograficzne ( ó-u, rzż, ch-h) i poza ortograficzne ( np. zamiana b-d, g-p, a-o, m-n). Często jest również
nienadążanie z pisaniem ze słuchu za pozostałymi uczniami w klasie.
 Słaba technika czytania. Przejście od głoskowania czy sylabizowania do
czytania całościowego
( pełnymi zdaniami) odbywa się wyjątkowo opornie.
Z obniżoną percepcją słuchową łączy się też zazwyczaj gorsza pamięć słuchowa. U
dzieci obserwujemy trudności z przyswajaniem sobie nowych partii materiału,
wyuczeniem się wierszyka, tabliczki mnożenia, niezbędnych reguł, zwrotów
językowych.
Opóźnienia i zaburzenia wymowy
Dość często dzieci z zakłóconą percepcją słuchową stosunkowo późno i nieprawidłowo
zaczynają mówić. Ich słownik jest ubogi, wypowiedzi skrótowe. Ponadto dzieci te
mają kłopoty z zapamiętywaniem poleceń i innych tekstów mówionych.
Do najczęstszych objawów zaburzeń wymowy utrudniających opanowanie czytania
należą:
 Nieprecyzyjne wymawianie grup spółgłoskowych oraz opuszczanie
niektórych w takich wyrazach, jak: gardło, furtka, jabłko.
 Słabe różnicowanie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych; b-p, g-k, w-f, dt.
 Nieprawidłowe wymawianie dźwięków; c-cz, s-sz, s-z, r-l ( szosa- sosa,
suszarka- susarka, rak- lak, rok- lok).
Zaburzenia i opóźnienia percepcji wzrokowej


Globalne zaburzenia w tym zakresie dotyczą ogólnego kształtu liter.
Ale również występują zaburzenia kierunkowe, które wpływają na położenie
elementu literowego w stosunku do osi pionowej, np. w przypadku liter bd; ma to związek z rozwojem orientacji przestrzennej dziecka.
Ad.1 Dzieci mają trudności z całościowym ujmowaniem znaków graficznych:
 Mylą litery o podobnym kształcie, np. a-o, m-n, l-ł.
 Nie różnicują wyrazów o podobnej strukturze graficznej, np. rok- rak, smaksmok, długi- drugi.
 Nie spostrzegają wszystkich liter w wyrazie: zamiast furtka czytają furta,
kratka- krata.
 Opuszczają drobne elementy liter: kreski, kropki, ogonki, znaki interpunkcyjne.
Ad.2 Dzieci popełniają następujące błędy:
 Mylą litery o podobnym kształcie, a innym kierunku i położeniu; b-d, g-p, mw, u-n.
 Przestawiają litery: zamiast koral czytają kolar, szosa- sosza.
 Powtarzają litery w wyrazach: kaloryfery- kaloryfery, kolor- kolol.
Również dzieci mają problem z określeniem podobieństw i różnic między
przedmiotami, obrazkami.
Dziecko ma problem z konstruowaniem i układaniem kompozycji z klocków, figur
geometrycznych ( najpierw bez wzoru, potem wg wzoru).
Dziecko ma problem ze złożeniem części obrazka w całość.
Zaburzenia w tym zakresie są przyczyną popełniania licznych błędów ortograficznych.
Z powodu gorszej zazwyczaj pamięci wzrokowo- manualnej uczniowie z trudem
utrwalają i zapamiętują obrazy graficzne wyrazów i ich prawidłową pisownię.
Słaba percepcja wzrokowa wpływa niekorzystnie na rozwój myślenia konkretnoobrazowego, na kształcenie orientacji kierunkowo- przestrzennej. Powoduje trudności w
nauce języków obcych, geometrii/ rysowanie, porównywanie figur/, geografii/
rozpoznawanie kierunków na mapie/.
Na wyższym etapie nauczania- gdy rozpoznawanie pojedynczych liter nie sprawia już
dziecku kłopotów- występują trudności z automatyzacją procesów czytania. Dziecko
czyta po cichu, zazwyczaj wolniej niż rówieśnicy, czytanie bardziej je męczy, co
często niekorzystnie odbija się na rozumieniu treści.
Opóźnienia i zaburzenia rozwoju ruchowego
Trudności w czytaniu i pisaniu współwystępują z zakłóceniami rozwoju ruchowego.
 Dziecko ma problem z toczeniem, rzucaniem piłek, obręczy, woreczków z
piaskiem.
 Ma problem z czynnościami samoobsługowymi.

Ma problem z wykonywaniem niektórych ćwiczeń np. na zajęciach
gimnastycznych- stanie i skakanie na jednej nodze, utrzymywanie równowagi
idąc po ławeczce, z koordynacją całego ciała- jazda na rowerze.
Jednym z najistotniejszych zaburzeń w rozwoju ruchowym z punktu widzenia pracy
szkolnej jest obniżenie sprawności manualnej. Wpływa ona bardzo niekorzystnie na
technikę pisania, na kształt graficzny poszczególnych liter. Gorsze są także prace
plastyczne i techniczne.
Jednym z aspektów rozwoju ruchowego jest proces lateralizacji, czyli przewagi stronnej
czynności ruchowych w zakresie ręki, oka i nogi.
Do anomalii z tego zakresu, które wiążą się bezpośrednio z trudnościami w pisaniu,
należą:
 Oburęczność- powoduje nieprecyzyjność i zwolnienie tempa pisania. Często
współwystępuje tu osłabiona orientacja kierunkowo- przestrzenna i zaburzenia w
orientacji prawa- lewa strona własnego ciała. Dziecko, u którego napięcie
mięśniowe jest równe po obu stronach ciała, „ nie czuje” różnicy pomiędzy
stroną prawą i lewą. Myli je. Daje się to zauważyć na lekcjach wychowania
fizycznego- przy naśladowaniu ruchów nauczyciela stojącego naprzeciw grupy,
wykonywaniu ćwiczeń ze zwrotami w prawo i lewo.
 Lewooczność- przy praworęczności wpływa niekorzystnie na koordynację
wzrokowo- ruchową, dezorganizuje czynność pisania, powoduje błędy polegające
na przestawianiu liter w wyrazie ( sanki- snaki) oraz ich odwracaniu ( b-d, g-p, mw, n-u).
 Leworęczność- powoduje głównie techniczne trudności w pisaniu, obniżenie
tempa pisania i poziomu graficznego pisma. Wywołuje męczliwość wynikającą z
nieprawidłowości ułożenia dłoni i nadmiernego napięcia mięśni przedramienia.
Nie należy zwalniać ucznia z obowiązku pracy nad problemem.
Ale też nie stawiać zbyt dużych i nierealnych wymagań.
Jak pracować żeby osiągnąć sukces?
Dzieci z trudnościami w nauce czytania i pisania powinny uczestniczyć w zajęciach
korekcyjno- kompensacyjnych, zwanych również terapią pedagogiczną. Ich istota
sprowadza się do korekcji, czyli usprawniania zaburzonych funkcji poznawczych i
ruchowych dziecka oraz poprawy ich współdziałania, a także do kompensacjiusprawniania funkcji dobrze rozwijających się w celu wspomagania słabiej
rozwiniętych lub częściowego ich zastępowania.
Celem terapii pedagogicznej jest stymulowanie ogólnego rozwoju ucznia i usprawnianie
funkcji ważnych w procesie uczenia się czytania i pisania:
 Wzrokowo- przestrzennej- to jest skupianie uwagi wzrokowej, spostrzegania i
pamięci wzrokowej, spostrzegania przestrzeni.
 Słuchowo- językowych- czyli skupiania uwagi słuchowej, spostrzegania i pamięci
słuchowej, dźwięków mowy oraz funkcji językowych.


Motorycznych- to jest sprawności manualnej i ogólnego rozwoju ruchowego
dziecka.
Współdziałania ze sobą funkcji ( koordynacja wzrokowo- ruchowa podczas
pisania, wzrokowo- słuchowa podczas czytania).
Zakładamy od początku, że nasza praca z dzieckiem przyniesie sukces. Musimy
spełnić jednak kilka warunków, przede wszystkim stworzyć klimat psychiczny, który
umożliwiłby dziecku odreagowanie przykrych emocji powstałych w skutek
niepowodzenia w nauce i dezaprobaty szkoły, a często także naszej.
Trudności w czytaniu i pisaniu nie wynikają z mniejszej sprawności intelektualnej
dziecka, z jego lenistwa lub złej woli. Dlatego:
 Unikamy negatywnych ocen i sformułowań związanych z pracą czy
zachowaniem dziecka. Nie wypominamy jego niedociągnięć: „ No widzisz , znów
ci się nie udało. Mówiłam, że tak będzie! Ty stale ten wyraz źle piszesz,
naucz się w końcu.”, ponieważ paraliżuje to psychicznie dziecko, zmniejsza
jego samokontrole i refleks, zniechęca do zmiany na lepsze- „ bo przecież
stale jest źle”.
 Uwagi na „nie” zastępujemy uwagami na „tak”, nie zamykając oczu na to, co
jest jeszcze do zrobienia: „ No widzisz, jak poprawnie napisałeś ten trudny
wyraz? Musisz jeszcze pracować nad innymi. Jak i ładnie i szybko przeczytałeś
to długie zdanie. Musimy tylko poprawić interpunkcję.”
 Nie szczędzimy dziecku pochwał. Nie robimy jednak tego bez pokrycia.
Wychwytujemy takie sytuacje, kiedy dziecku się powidło:” Nie mylisz już
pisowni b-d., Nie wychodzisz poza linijkę”. Jesteśmy wyczuleni na drobne
nawet oznaki poprawy i starmy się je eksponować.
 Okazje do chwalenia dziecka znajdujemy także poza jego nauką (porządek w
pokoju, czystość osobista, zakupy dla domu itp.).
 Stwarzamy dziecku możliwość przeżywania sukcesu. Uczeń, któremu nie wiodło
się do tej pory w szkole, reaguje ze zmniejszoną wrażliwością na bodźce
ambicjonalne i nieufnie podejmuje nowy wysiłek. Żeby przełamać barierę lęku i
niewiary w siebie, na początku proponujemy zadania, którym dziecko bez trudu
może sprostać.
 Uświadamiamy dziecku, że może zdobyć umiejętność czytania, ponieważ
pozwala na to jego sprawność umysłowa, od której bardzo wiele zależy. A
poza tym umie już bezbłędnie tyle przeczytać. Oczywiście dla jednych dzieci
będą to pojedyncze łatwe wyrazy, dla innych wyrazy o trudniejszej strukturze.
Ważne jest, by aktualny poziom czytania uznać za osiągnięcie.
Z dzieckiem powinna pracować stale ta sama osoba, wykazująca cierpliwość i
pogodę ducha.