docWięcej - Polski Klub Ekologiczny - Okręg Mazowiecki
download 
Reklamacja Transkrypt
Więcej - Polski Klub Ekologiczny - Okręg Mazowiecki
Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Autor: dr hab. inż. Krzysztof Berbeka Warszawa 2010 Projekt graficzny okładki: CeDeWu, Agnieszka Natalia Bury Przygotowanie do druku i druk: ARdruk Copyright by Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki; Warszawa 2010 Publikacja została sfinansowana ze środków Europejskiej Fundacji Klimatycznej (European Climate Foundation) ISBN 978-83-915094-8-7 Wydawca: Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki ul. Mazowiecka 11/16; 00-052 Warszawa Tel./fax: 22 827 33 70 e-mail: [email protected] www.pke-om.most.org.pl Wydrukowano na papierze ekologicznym Wykaz skrótów ARE Agencja Rynku Energii S.A. CIT podatek dochodowy od osób prawnych (wynikający z ustawy z dnia 15 lutego 1992 roku o podatku dochodowym od osób prawnych, ze zmianami) ESCO instytucje oszczędzania energii (Energy Saving Company) GJ gigadżul GWh gigawatogodzina MG Ministerstwo Gospodarki MŚ Ministerstwo Środowiska NFOŚiGW Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PIT podatek dochodowy od osób fizycznych (wynikający z ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych) Projekt Ustawy projekt ustawy o efektywności energetycznej wersja nr 11 z 05.11.2009 roku SRKNPRE Społeczna Rada Konsultacyjna Narodowego Programu Redukcji Emisji TJ teradżul toe tona oleju umownego Mtoe milion ton oleju umownego URE Urząd Regulacji Energetyki VAT podatek od towarów i usług (regulowany ustawą z dnia 11 marca 2004 roku o podatku od towarów i usług) W1 grupa taryfowa odbiorców gazu zużywających nie więcej niż 300 m3 gazu na rok W2 grupa taryfowa odbiorców gazu zużywających 300–1200 m3 gazu na rok W3 grupa taryfowa odbiorców gazu zużywających 1200–8000 m3 gazu na rok Podstawowe przeliczenia jednostek energii 1Mtoe = 11630 GWh 1 GWh = 3,6 TJ = 3600 GJ 1 TJ = 0,2778 GWh 1 toe = 41,868 GJ 3 Spis treści Wykaz skrótów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 Podstawowe przeliczenia jednostek energii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3 Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 Wstęp . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 1. Metodyka badań. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 2. Przyjęte założenia obliczeniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9 3. Konsekwencje dla gospodarstw domowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3.1 Energia elektryczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 3.2 Gaz sieciowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19 3.3 Ciepło . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 3.4 Konkluzje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 4. Konsekwencje dla innych odbiorców końcowych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .23 5. Konsekwencje dla budżetu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 5.1 Zmiany w przychodach podatkowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .26 5.2 Potencjalny wzrost świadczeń osłonowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .29 6. Wpływ białych certyfikatów na energochłonność gospodarki . . . . . . . . . . . . 31 7. Podsumowanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33 Literatura. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .34 Spis rysunków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .36 Spis tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37 Aneks. Zestawienie założeń do obliczeń zmian kosztów z tytułu zakupu energii sieciowej w wybranych działach i sekcjach gospodarki. . . . . . . . . . . . . .38 4 Wprowadzenie W okresie ostatnich dwudziestu lat polska gospodarka przeszła gruntowną modernizację: unowocześniano technologie, zainwestowano w innowacyjne rozwiązania, zamknięto przestarzałe instalacje. Pomimo tych zmian jest ona nadal nieefektywna. Mało efektywne jest nie tylko wytwarzanie energii (średnia efektywność polskich elektrowni to około 36,5% podczas gdy w krajach 15 UE 46,5%) i przesył (np. preizolowanych jest jedynie 20% rur ciepłowniczych), ale również wykorzystanie jej przez odbiorców końcowych – transport, zakłady przemysłowe i usługowe. Powoduje to, że zużycie energii dla wytworzenia jednostki PKB jest w Polsce ponad dwukrotnie większe niż w „starych” krajach Unii Europejskiej (574 koe/1000 euro w Polsce; 180 koe/1000 euro w krajach „15” – dane z 2006 r.). W uproszczeniu można więc powiedzieć, że moglibyśmy być znacznie bogatsi, przy takim samym zużyciu energii jak obecnie. Dlaczego więc nie wykorzystujemy tej szansy? Polska, dysponując ogromnym potencjałem zwiększania efektywności energetycznej, nie poodejmuje wystarczających działań dla jego wykorzystania. Jest to o tyle zaskakujące, że według raportu Ocena potencjału redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2030, przygotowanego na zlecenie Ministerstwa Gospodarki przez międzynarodową firmę doradczą McKinsey&Company1, większość inwestycji w efektywność energetyczną przyniesie korzyści także ekonomiczne – koszty inwestycyjne tych przedsięwzięć są niższe niż przyszły zysk ze zmniejszenia zużycia energii. Wykorzystanie tego potencjału przyniosłoby pozytywne efekty społeczne i środowiskowe: obniżenie kosztów energii dla odbiorców końcowych, redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza, poprawę jakości środowiska w Polsce. Dlaczego więc działania na rzecz poprawy efektywności nie są podejmowane? Naszym zdaniem, jedną z przyczyn jest brak rządowego programu wykonawczego w tym zakresie. Dlatego Koalicja Klimatyczna wielokrotnie wskazywała na potrzebę przygotowania i wdrożenia Narodowego Programu Efektywności Energetycznej. Program taki powinien być szczegółowy i – co ważniejsze – musi być konsekwentnie wdrażany. Powinien on obejmować, stosowne dla każdej grupy docelowej użytkowników energii, programy, m.in.: • • • • • 1) modernizacji i odbudowy mocy wytwórczych produkcji energii elektrycznej i ciepła – potrzebny ze względów bezpieczeństwa, ale wnoszący również znaczne pozytywne efekty w zakresie zmniejszenia zużycia paliw i redukcji emisji CO2, dla energochłonnego przemysłu, dla małych i średnich przedsiębiorstw, „sektor publiczny – lider”, dla transportu, „Ocena potencjału redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2030”, McKinsey&Company, Warszawa, grudzień 2009. 5 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej • • dla budynków mieszkaniowych i usługowych, dla gospodarstw domowych. Przygotowanie Narodowego Programu Efektywności Energetycznej do 2030 r. pozwoliłoby nadrobić wieloletnie zaniedbania Polski w obniżaniu energochłonności gospodarki. Niestety, apele Koalicji do chwili obecnej są ignorowane. Dlaczego? Jedną z przyczyn mogła być obawa, że wprowadzenie instrumentów mających wspomagać efektywność energetyczną i realizacja programu poprawy tej efektywności, spowoduje zmniejszenie wpływów do budżetu i pogłębienie deficytu budżetowego. W naszym przekonaniu obawy te są bezpodstawne. Aby jednak zyskać pewność, Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki, członek Koalicji Klimatycznej polskich organizacji pozarządowych, zwrócił się do dr. hab. Krzysztofa Berbeki, profesora Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, o przeprowadzenie analizy konsekwencji wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej. Niniejszy raport prezentuje wyniki tej analizy. Najważniejsze wnioski to: • • • wprowadzenie białych certyfikatów jako instrumentu wspierającego poprawę efektywności energetycznej, przyniesie dodatkowe dochody dla budżetu z tytułu wpływów podatkowych (VAT, CIT, PIT). W ujęciu średniorocznym suma przychodów do budżetu będzie zdecydowanie wyższa od ich zmniejszenia (np. ograniczenie wpływów ze sprzedaży energii, ewentualne dopłaty socjalne dla przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu i in.). Oszacowane korzyści są efektami bezpośrednimi i nie uwzględniają poprawy konkurencyjności gospodarki związanej z jej wyższą efektywnością energetyczną; skutki wprowadzenia białych certyfikatów dla budżetów gospodarstw domowych będą nieznaczne, spowodują wzrost opłat za energię na poziomie od 3,0 do 8,4 zł/gospodarstwo domowe/miesiąc; wzrost kosztów produkcji w przemyśle będzie jeszcze niższy niż w przypadku gospodarstw domowych. Zapraszając do lektury raportu, mamy nadzieję, że stanie się on przyczynkiem do szerszej debaty nad koniecznością poprawy efektywności energetycznej w naszym kraju i stanie się bodźcem do przyspieszenia prac nad wprowadzeniem białych certyfikatów i przygotowaniem Narodowego Programu Efektywności Energetycznej do 2030 r. Dr hab. Zbigniew M. Karaczun Polski Klub Ekologiczny Okręg Mazowiecki 6 Wstęp Celem niniejszego opracowania jest dostarczenie wiarygodnych argumentów do dyskusji dotyczącej konsekwencji wprowadzenia białych certyfikatów. W dokumencie nie poddano analizie sensowności działań związanych z promocją energooszczędności, których elementem jest – czy raczej ma być – system białych certyfikatów. Podstawowym założeniem egzogenicznym niniejszego dokumentu jest przekonanie o konieczności prowadzenia takich działań wynikających z: • • konieczności dostosowania do określonych regulacji prawnych, których podmiotem jest Polska; obowiązku wobec przyszłych pokoleń, które również powinny mieć do dyspozycji zasoby energetyczne. Raport składa się z: części metodycznej, zestawienia założeń obliczeniowych, rozdziałów poświęconych gospodarstwom domowym, pozostałym użytkownikom energii sieciowej, konsekwencjom dla budżetu i energochłonności gospodarki. 1. Metodyka badań Poprawna metodyka obliczenia wpływu badanej regulacji powinna opierać się na wykorzystaniu modelu równowagi ogólnej, zawierającym wyjątkowo dokładną dezagregację poszczególnych sektorów gospodarki. Chodzi przede wszystkim o: a) poprawne modelowanie interakcji związanych z podniesieniem ceny energii na zmiany produkcji w poszczególnych sektorach oraz wpływ tych zmian na rachunek kosztów pomiędzy poszczególnymi sektorami oraz na gospodarstwa domowe; b) poprawne modelowanie wzrostu popytu na dobra związane z obniżeniem energochłonności i przełożenie takiego wzrostu produkcji na poszczególne sektory gospodarki. Ocena skutków nowych regulacji dość rzadko przeprowadzana jest w Polsce w tak szerokim zakresie i z użyciem tak wyrafinowanych metod2. Z reguły sprowadza się ona do prostych interakcji bez analizy ich wtórnych konsekwencji. Przy modelowaniu wyróżnia się wpływ na gospodarstwa domowe, budżet oraz gospodarkę, bez szczegółowej kwantyfikacji. Z uwagi na zakres niniejszego opracowania i brak odpowiedniego instrumentarium, poniższy raport wykorzystuje również uproszczoną metodykę badań3. 2) 3) Co nie oznacza, że modelowanie takie w ogóle nie ma miejsca. Przykładem może być praca: Wpływ proponowanych regulacji unijnych w zakresie wprowadzenia europejskiej strategii rozwoju energetyki wolnej od emisji CO2 na bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w szczególności możliwości odbudowy mocy wytwórczych wykorzystujących paliwa kopalne oraz poziom cen energii elektrycznej. „EnergSys” Sp. z o.o., Warszawa 2008. Kolejną przeszkodą, poddającą w wątpliwość sensowność wykorzystania modelu równowagi ogólnej, jest rzadki cykl publikacji tablicy przepływów międzygałęziowych. Interakcje pomiędzy sektorami muszą być kalibrowane właśnie na bazie tej tablicy. Ostatnia opublikowana przez GUS pochodzi z 2005 r. 7 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Uproszczony schemat logiczny działań zaprezentowano w tabeli 1. Tabela 1. Schemat działań w zakresie oceny kosztów i korzyści z wprowadzenia białych certyfikatów Wzrost cen energii elektrycznej Poprawa efektywności energetycznej gospodarki Konkurencyjność gospodarki Reakcje popytowe (zakup energii) Spadek Spadek Wzrost Spadek Płatności na rzecz budżetu Za zakup energii Towarzyszące produkcji energii Towarzyszące produkcji technologii umożliwiających oszczędzanie VAT – wzrost (wzrost ceny netto prowadzi do wzrostu kwoty naliczonego podatku) Akcyza bez zmian (stała stawka na 1 MWh); Im większy wzrost cen tym większy bodziec do rozwoju działań energooszczędnych; wzrost płatności z tytułu podatków: VAT, CIT, PIT VAT –spadek Akcyza – spadek –wywołany spadkiem produkcji; CIT, PIT prawdopodobny spadek jako efekt mniejszej produkcji j.w. CIT, PIT spadek Saldo zmian ??? Spadek ??? Spadek Wzrost Źródło: Opracowanie własne Należy też podkreślić pewne niuanse w postrzeganiu konsekwencji systemu białych certyfikatów. Nie jest bowiem możliwa kwantyfikacja konsekwencji wdrożenia samej ustawy wprowadzającej certyfikaty. Zgodnie z projektem ustawy, pewne kluczowe decyzje implikujące koszty będą bowiem w gestii Ministra Gospodarki (wielkość rynku objętego w kolejnych latach, wysokość jednostkowej opłaty zastępczej) oraz Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. W związku z powyższym, niniejsze opracowanie wykorzystuje do prób określenia konsekwencji nie tylko projekt ustawy, ale również pewne hipotetyczne założenia co do decyzji Prezesa URE i MG. (Bilans przepływów międzygałęziowych za 2005 r., GUS, Warszawa 2009). Zmiany zachodzące w polskiej gospodarce (a w szczególności w sektorze energetycznym) są dość intensywne i stawiają pod znakiem zapytania adekwatność wyników obliczeń kalibrowanych na bazie z 2005 r. 8 2. Przyjęte założenia obliczeniowe Dokładny scenariusz wprowadzenia białych certyfikatów nie jest określony w projekcie ustawy, a rozporządzenia wykonawcze (dokładniej ich projekty) nie są jeszcze udostępnione. W związku z powyższym, do szacunków wykorzystano dostępne materiały Ministerstwa Gospodarki oraz Społecznej Rady Konsultacyjnej Narodowego Programu Redukcji Emisji, które nie są tożsame. Przyjęto dwa warianty wielkości rynku objętego certyfikatami: a) wariant wg MG – 3% rynku; jest to wariant podstawowy, gdyż to właśnie MG wdraża cały program; b) wariant sugerowany przez Społeczną Radę Konsultacyjną Narodowego Programu Redukcji Emisji; trzyletni cykl wdrażania systemu – do poziomu 7,5% wartości rynku, (3%, 2,25% i 2,25% w kolejnych latach). W dalszej części opracowania w zestawieniach tabelarycznych warianty te są opisywane skrótowo jako „a” – MG oraz „b” – SRKNPRE. Wartość opłaty zastępczej dla obu wariantów ma wynieść 2700 zł/toe. Ta ostatnia wartość pozornie nie wpływa na kształt obliczeń, ma jednak istotny wpływ na ilość certyfikatów na rynku zgodnie ze wzorem: liczba certyfikatówn = i%wartości obrotun-1/opłata zastępcza n-1 gdzie: „i” – wybrana wartość obrotu energią sieciową w danym roku. Założenia systemu w wariancie „b” (SRKNPRE) przewidywały osiągnięcie oszczędności energii końcowej w wysokości 1,84 mln toe w ciągu 7 lat funkcjonowania systemu (w okresie 2010–2016). Założenia te są już nierealne, gdyż system nie został wprowadzony w roku 2010. O oszczędnościach w wersji „a” (MG) trudno jest cokolwiek wnioskować, ponieważ deklaracja 3% nie pojawiła się oficjalnie. Można jedynie założyć hipotetyczne wejście programu w roku 2011 i na tej podstawie estymować wielkość oszczędności do roku 2016 na poziomie 0,72 mln toeek (1,14 mln toeep). Procent rynku objętego certyfikatami (bez względu na to, który wariant będzie realizowany) może ulec zmianie, jeżeli efekty systemu okażą się niższe od oczekiwanych. Sytuacja taka może mieć miejsce już w przypadku rozbieżności co do wartości rynku detalicznego energii wskazanego przez Agencję Rynku Energii S.A. W dokumentach opisujących wprowadzenie systemu4, wartość rynku (licznik wzoru) była oszacowana na 54 mld zł w 2008 r. ARE, na której źródła powołują się autorzy projektu, kwestionuje te założenia, twierdząc, że rynek ten wart był w roku 2008 ok. 43 mld zł5. Różnica wynosi 20% i o tyle certyfikatów mniej będzie dostępnych na rynku. Ten fakt ma już 4) 5) dokładniej: pkt 5 uzasadnienia projektu Ustawy. Zgłoszenie zainteresowania pracami nad projektem: Projekt ustawy o efektywności energetycznej wraz z uzasadnieniem – Agencja Rynku Energii. Dokument dostępny na stronie internetowej MG. 9 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej bezpośredni wpływ na efekt końcowy całej regulacji, a co za tym idzie może wymusić zmianę podstawowych założeń. Weryfikacja wartości rynku detalicznego energii sieciowej w Polsce leży poza kompetencjami autora niniejszego raportu – jest jednak elementem dodatkowego ryzyka prowadzonych obliczeń i nie sposób przejść nad takimi rozbieżnościami bez jakiegokolwiek komentarza. Dla obliczeń konsekwencji analizowanych działań w sektorze gospodarstw domowych, wyniki (wzrost wydatków na zakup energii elektrycznej) są przedstawiane w cenach brutto. Gospodarstwa domowe nie mają możliwości odliczenia podatku VAT i, mimo że obliczenia były wykonywane w cenach netto (takie ceny ogłaszane są w taryfach poszczególnych podmiotów zajmujących się dystrybucją), wynik finalny został przeliczony na wartości brutto – jako lepiej oddające realne konsekwencje dla konsumentów. Konsekwentnie ceny energii dla gospodarstw domowych prezentowane są w wartościach brutto, zaś ceny jednostkowe dla konkretnych wielkości zakupów są przeliczone z uwzględnieniem opłat stałych. Każdorazowo fakt ten jest sygnalizowany w opisie. W sektorze gospodarstw obliczenia prowadzono wielowariantowo, z uwzględnieniem elastyczności cenowej popytu na energię elektryczną. Uwzględniono dwa warianty wartości wskaźnika elastyczności cenowej -0,15 oraz -0,2. Z uwagi na bardzo zbliżone wyniki pominięto dyskusję zasadności wyboru. W obliczeniach nie uwzględniono wskaźnika elastyczności dochodowej popytu na energię. Fakt ten wynika przede wszystkim z braku wiarygodnych prognoz wzrostu dochodów rozporządzalnych. Dynamika zmian (dostępne są dane GUS do roku 2008) wskazuje na duże zróżnicowanie rocznych przyrostów. W horyzoncie 3–5 lat przyjęcie dość sztucznych założeń dotyczących kolejnych zmian nie prowadzi do wiarygodnych wyników. Uzasadnienie projektu ustawy o efektywności, jak też inne dokumenty promujące ten instrument, zakładają, że wzrost cen (jako efekt tej regulacji) ma miejsce tylko w składowej „zakup energii”, pozostawiając koszty przesyłu i dystrybucji bez zmian. Założenie to wymaga przynajmniej jednego komentarza – koszty dystrybucji obejmują również straty energii w procesie przesyłu i dystrybucji. Wzrost kosztów zakupu energii wpływa zatem na ogólną, pieniężną wartość strat, za które i tak musi zapłacić użytkownik końcowy. Kontynuując przyjęte przez innych autorów założenie o pominięciu tego czynnika6, należy jednak podkreślić popełnianą w tym miejscu niedokładność. Wszystkie obliczenia dotyczące przeciętnego gospodarstwa mają trudną do uniknięcia słabość – pomijają bowiem różne sposoby ogrzewania mieszkań. Przeciętne wydatki gospodarstwa domowego, np. na energię elektryczną, zawierają uśrednioną składową wydatków na ogrzewanie mieszkań prądem, mimo że ten sposób wykorzystuje tylko pewien odsetek gospodarstw. Analogicznie wygląda kwestia wydatków na ciepło sieciowe i gaz. Oznacza to, że w przypadku gospodarstw, które wykorzystują 6) 10 Analiza dynamiki strat w przesyle i dystrybucji zawarta jest np. w cytowanym wcześniej opracowaniu EnergSys. Wpływ... opus cit, tom 1, str. 153. Straty te szacowane są na ok. 2% z niewielkimi odchyleniami w poszczególnych latach. Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej do ogrzewania inne niż sieciowe nośniki energii, wzrost kosztów będzie mniejszy, a w przypadku pozostałych odbiorców wzrost będzie wyższy niż obliczony dla wartości przeciętnych. Obliczenia wzrostu kosztów utrzymania z tytułu wzrostu cen gazu sieciowego i ciepła dla przeciętnego gospodarstwa, prowadzą do jeszcze większych przekłamań. Z gazu sieciowego korzysta w Polsce 51,7% mieszkańców z bardzo wyraźnym zróżnicowaniem miasto/wieś (72,7/18,8%). Dane dotyczące ciepła sieciowego nie rozróżniają źródeł zdalaczynnych i indywidualnych (statystyka operuje pojęciem ogrzewania centralnego). Brak tego rozróżnienia wprowadza poważny i trudny do określenia błąd w ewentualnych obliczeniach. Wszystkie dostępne oszacowania (jak też i niniejsze), związane ze zmianami dochodów budżetu jako efekt wprowadzenia białych certyfikatów, wykorzystują założenie (bez jakiejkolwiek dyskusji ani nawet jego jasnej artykulacji), że kwota podatków należnych jest automatycznie realnym przychodem budżetu. Inaczej mówiąc, obowiązuje założenie, że ściągalność podatków w tym obszarze wynosi 100%. Niedokładności wynikające z przyjęcia tak nierealnego założenia działają w obie strony: a) spadek przychodów podatkowych z tytułu zmniejszenia sprzedaży nie będzie w praktyce tak duży jak obliczenia teoretyczne, gdyż nie wszyscy odbiorcy płacą za energię; b) wzrost przychodów podatkowych z tytułu nowych inwestycji będzie w praktyce mniejszy niż obliczenia teoretyczne – z analogicznych powodów. 11 3. Konsekwencje dla gospodarstw domowych Gospodarstwa domowe są dość specyficznym graczem na polu projektowanej regulacji (Ustawa o efektywności energetycznej...)7. Z uwagi na zapis w ustawie o minimalnej wartości oszczędności wynoszącej 10 toe/r jako warunku ubiegania się o certyfikaty oraz wyeliminowania instytucji ESCO, pojedyncze gospodarstwa domowe zostały sprowadzone do roli gracza biernego. Ich dostosowanie do nowej regulacji może polegać wyłącznie na próbach optymalizacji zużycia energii – ale bez premii z tytułu sprzedaży certyfikatów za zaoszczędzoną energię. Jest to wyraźna różnica w stosunku do większych podmiotów (przedsiębiorstw), wspólnot i spółdzielni mieszkaniowych, które mogą pokusić się na realizację projektów zmierzających do oszczędności, umożliwiających ubieganie się o certyfikaty. W związku z powyższym, hipotetyczny przychód ze sprzedaży certyfikatu(ów) nie może być uwzględniany w rachunku opłacalności, np. przedsięwzięć termomodernizacyjnych w skali pojedynczego mieszkania czy też domu. Obliczenie konsekwencji dla gospodarstw domowych sprowadza się zatem do próby przełożenia kosztów wdrożenia systemu na cenę jednostkową energii i obciążenie budżetów gospodarstw. 3.1 Energia elektryczna Prawidłowe przełożenie wzrostu kosztów produkcji energii na zmiany cen dla gospodarstw domowych nie jest zadaniem prostym i bezdyskusyjnym. Wynika to z faktu, że ceny w tym segmencie rynku nadal podlegają zatwierdzeniu przez Prezesa URE, a fakt ten nie jest jednoznaczny z akceptacją dowolnego wzrostu kosztów – a dokładniej przełożenia tego wzrostu na ceny. Do tego dochodzi dość złożony sposób obliczenia rachunku dla odbiorcy końcowego za energię elektryczną, który uwzględnia składniki wyspecyfikowane w tabeli 2. Wzrost ceny w % (na skutek wprowadzenia białych certyfikatów) będzie zatem zależał od udziału kosztów produkcji energii w cenie końcowej – ale udział ten nie jest stały. Ponadto, poprawnym formatem modelowania jest wzrost miesięcznych opłat za energię, które zawierają składniki stałe i zmienne. Nie można zatem jednoznacznie określić udziału ceny zakupu energii w strukturze rachunku za prąd. Obliczenia te każdorazowo zależeć będą od ilości zakupionej energii i wybranego wariantu taryfowego. Celem określenia prawdopodobnego przedziału wartości (koszt zakupu energii/wszystkich składowych) wykonano modelowanie kosztów dla rocznego zakupu energii w ilości: 500, 1000, 1500, 2000, 2500 kWh/r oraz dla taryf obowiązujących w roku 2010 dla największych, pod względem wielkości sprzedaży, podmiotów działających na polskim rynku. Są to: 7) 12 Ustawa o efektywności energetycznej – projekt nr 11 z dnia 05.11.2009. Ministerstwo Gospodarki, 2009. Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej • • • • • • • • • • • • ENEA Operator Sp. z o.o., ENERGA Operator S.A., EnergiaPro S.A., ENION S.A., PGE Dystrybucja LUBZEL Sp. z o.o., PGE Dystrybucja Łódź Sp. z o.o., PGE Dystrybucja Rzeszów Sp. z o.o., PGE Dystrybucja Łódź – Teren S.A., PGE Dystrybucja Białystok Sp. z o.o., PGE ZEORK Dystrybucja Sp. z o.o., PGE Dystrybucja Warszawa-Teren Sp. z o.o., PGE Dystrybucja Zamość Sp. z o.o. Tabela 2. Składowe ceny jednostkowej i rachunku za energię elektryczną w sektorze gospodarstw domowych Ilość taryf* Ilość cen w poszczególnych taryfach Zróżnicowanie taryf wg podmiotów zajmujących się dystrybucją Wielkość zróżnicowania, wartości netto G11, G12* nawet w G11 mogą występować więcej niż 1 cena, G12 przynajmniej dwie ceny* tak 0,2483–0,3100 zł/kWh Opłata przejściowa 3 w zależności od rocznego zużycia; <500 kWh/r, 500–1200 i >1200 kWh/r nie, opłata jednolita 0,38/1,59/5,03 zł/msc, Dystrybucja – stawka jakościowa Jedna nie, stawka jednolita 0,0077 zł/kWh Energia elektryczna Dystrybucja – składnik zmienny G11, G12* nawet w G11 mogą występować więcej niż 1 cena, G12 przynajmniej dwie ceny tak G11; 0,0863–0,2201 zł/kWh Dystrybucja – składnik stały zróżnicowanie wg 1 lub 3 faz układ bezpośredni, pośredniego. do 5 tak G11, 1 faza; 1,01–10,20 zł/msc Opłata abonamentowa G11, G12* mogą być różne w każdym z 7 wariantów taryf tak G11; 1,5–5,36 zł/msc * Ilość zidentyfikowanych taryf wynosi w 2010 – 7. Są to: G11, G11p, G12, G12g, G12p, G121r, G12w Źródło: Opracowanie własne na podstawie porównywarek cen z serwisu www.energia.pl, a w szczególności: http://energia.pl/porownanie_obrot.php, http://energia.pl/porownanie_dystrybucja.php 13 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Obliczenia wykonano dla podstawowej taryfy G11 oraz instalacji 1-fazowej dla warunków proponowanych przez wymienionych powyżej operatorów. Przyjęto taryfy obowiązujące w roku 2010, przy czym stwierdzenie to nie jest do końca dokładne, gdyż nie wszystkie obowiązywały od 1 stycznia (część z nich wchodziła w życie nieco później). Udział zakupu energii elektrycznej w całkowitym rachunku waha się od 41 do 56%. Udział ten rośnie wraz z wielkością zużycia energii, co jest logiczne, maleje bowiem rola opłat stałych. Kolejna pułapka tkwi w założeniach co do wielkości zużycia energii w przeciętnym gospodarstwie domowym. Za wielkość typową, powszechnie używaną w porównaniach międzynarodowych (jak też i w niektórych krajowych)8, przyjmuje się 1500 kWh/r. Przeciętne zużycie w Polsce wyniosło jednak już w 2008 r. nieco ponad 2000 kWh/r. na gospodarstwo domowe9, co zwiększa przeciętną kwotę dodatkowych, miesięcznych wydatków na prąd w porównaniu do standaryzowanych obliczeń dla zużycia w wysokości 1500 kWh/r. Wariant polegający na objęciu 3% rynku, przy założeniu stałych wartości pozostałych składników ceny energii takich jak: abonament, opłata wyrównawcza, dystrybucja oznacza wzrost ceny dla użytkownika końcowego o 1,4–1,63% (dla wyspecyfikowanych powyżej założeń taryfy G11, zróżnicowanie wynika z różnic w taryfach poszczególnych operatorów). W kategoriach bezwzględnych jest to wzrost kosztów za 2000 kWh energii o 1,52–1,54 zł/msc brutto na gospodarstwo domowe w zależności od dystrybutora. W hipotetycznym wariancie „b” (objęcie w ciągu 3 lat rynkiem certyfikatów 7,5% energii sieciowej), szacuje się wzrost cen energii elektrycznej, przy założeniu stałych wartości pozostałych składników ceny energii (abonament, opłata wyrównawcza, dystrybucja), dla użytkownika końcowego o 3,5–4,1% (dla wyspecyfikowanych powyżej założeń taryfy G11, zróżnicowanie wynika z różnic w taryfach poszczególnych operatorów). W kategoriach bezwzględnych jest to wzrost miesięcznego kosztu za 2000 kWh energii o 3,79–3,85 zł brutto na gospodarstwo domowe w zależności od dystrybutora. Wzrost ten będzie rozłożony w czasie – wg dostępnych założeń – na 3 lata. Analogiczne obliczenia dla standaryzowanej wielkości zużycia energii w wysokości 1500 kWh/r. wskazują na wzrost płatności o 3,4–3,9%, czyli o 2,84–2,89 zł/msc brutto. Wymieniona w obliczeniach (dla obu wariantów) kwota nie może być utożsamiona ze wzrostem cen energii z tytułu wdrożenia całego pakietu klimatyczno-energetycznego. System białych certyfikatów jest jednym z kilku instrumentów osiągania celów pakietu klimatyczno-energetycznego i opisywany wzrost cen dotyczy wyłącznie konsekwencji wprowadzenia systemu białych certyfikatów. 8) 9) 14 Jednak nie we wszystkich. GUS w publikacjach Ceny w gospodarce narodowej… dla poszczególnych lat – dokonuje symulacji dla rocznego zużycia w wysokości 1200 kWh/r. Dla roku 2008 było to 2035 kWh/r. Dane za: Władczyk M., Dystrybucja energii elektrycznej w Polsce, Biuro Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej, artykuł w: „Energia Elektryczna” 2/2010. Wg danych GUS: Gospodarka paliwowo-energetyczna 2007–2008, str. 205, zużycie było nieco niższe i wynosiło 1950 kWh/r. Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Prezentowane wyniki zależą od wielu przyjętych założeń, z których część była dyskutowana w trakcie obliczeń. W kolejnym kroku podjęta została próba analizy, czy oszacowanie jest bliżej górnej czy dolnej granicy prawdopodobnych wzrostów. Należy zauważyć, że wszystkie obliczenia opierały się na proponowanym objęciu certyfikatami rynku w 3% lub 3%, 2,25% oraz 2,25% w kolejnych latach. Założenia te nie są zapisane w projekcie Ustawy, pojawiają się jednak w trakcie promocji całego systemu10. Zmiana tych założeń spowoduje konieczność korekty obliczeń. Zaprezentowane obliczenia, tak jak dostępne autorowi inne symulacje konsekwencji wprowadzenia białych certyfikatów, pomijają reakcje popytowe rynku związane z uwzględnieniem cenowej elastyczności popytu na energię elektryczną. Podejście takie nie jest jednak bezdyskusyjne, gdyż znacznie bardziej zaawansowane modelowanie całego pakietu klimatyczno-energetycznego wykonane w 2008 r. przez EnergSys (Wpływ... opus cit) uwzględnia elastyczność cenową energii elektrycznej w sektorze gospodarstw domowych. Uwzględnienie reakcji popytowych wydaje się jednak dość trudne z przyczyn metodologicznych. Projektowany w wyniku wprowadzenia białych certyfikatów wzrost cen energii jest nieznaczny w porównaniu do wzrostów obserwowanych w latach ubiegłych. Zmiany cen energii dla gospodarstw domowych przedstawia tabela 3. Tabela 3. Zmiany cen energii elektrycznej (taryfa G11) z uwzględnieniem opłat stałych Energia za 1KWh w zł Rok poprzedni =100% 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 0,36 0,61 – 0,38 0,4 0,41 0,42 0,44 0,45 0,5 0,56 105,6 105,3 102,5 102,4 104,8 102,3 111,1 112,0 108,9 Wariant 2011 2012 2013 „a” MG 0,62 0,62 0,62 „b” SRKNPRE 0,62 0,63 0,63 „a” MG 101,5 100,00 100,00 „b” 101,5 101,25 101,25 SRKNPRE Uwaga: Dla lat 2011–2013 pokazano tylko wzrost generowany wprowadzeniem systemu białych certyfikatów, obliczenia dla rocznego zużycia 1200 kWh/gospodarstwo domowe. Źródło: Za lata 2001–2008 wg publikacji Ceny w gospodarce narodowej w 2008 r. Za lata 2009 i 2010 obliczenia własne na podstawie taryf. Wzrosty taryf zależą nie tylko od wzrostu tzw. kosztów uzasadnionych, ale również od polityki regulatora czyli URE. Na rok 2010 operatorzy wnioskowali wzrost o 23%, zaś ostatecznie zatwierdzono wzrost rzędu 5,7%. Dlatego też niezmiernie trudno jest wyznaczyć scenariusz bazowy, do którego można dołożyć składową pochodzącą od białych certyfikatów. Ilustracją tego problemu jest rysunek 1. Ciemniejsze słupki 10) Patrz np. Żmijewski K., Białe Certyfikaty – trudne dylematy. Społeczna Rada Konsultacyjna Narodowego Programu Redukcji Emisji. Prezentacja z 14.07.2009 z debaty: „Białe certyfikaty – mechanizmy rozwoju efektywności”, MG, Warszawa 14.07.2009. 15 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej dla lat 2011–2013 powinny być dodane do scenariusza bazowego, który jest jednak dość trudno wyznaczyć na podstawie poprzednich lat (np. okresu 2002–2010)11. Z kolei uwzględnienie w trzech kolejnych latach tylko wzrostu z tytułu białych certyfikatów, daje wynik przekłamany – wzrost dochodów rozporządzalnych gospodarstw domowych będzie prawdopodobnie na tyle wysoki, że udział wydatków na zakup energii i tak zmaleje. Rysunek 1. Względny wzrost cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych (taryfa G11, zużycie 1200 kWh/r, z uwzględnieniem opłat stałych), rok poprzedni = 100%. Uwaga: Dla lat 2012–2013 względny wzrost (w stosunku do roku poprzedniego) w wariancie „a” MG wynosi 0. Źródło: Za lata 2001–2008 wg publikacji Ceny w gospodarce narodowej w 2008 r. Za lata 2009 i 2010 obliczenia własne na podstawie taryf. Pewnym kompromisem jest oszacowanie samej reakcji popytowej, wyłącznie na wzrost cen z tytułu białych certyfikatów, zakładając stały dochód rozporządzalny. Obliczenia zamieszczono w tabeli 4. 11) Wzrost ten nie ma nic wspólnego z harmonijnym rozwojem sektora energetycznego, jest narażony na szoki w postaci nowych regulacji ekologicznych, dramatyczny wzrost cen uprawnień do emisji CO2 i sztuczne regulacje w postaci zatwierdzania cen przez Prezesa URE. Nie jest zatem zasadne wykorzystanie do prognozowania prostych modeli ekonometrycznych. 16 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Tabela 4. Zmiany cen i wydatków na zakup energii elektrycznej dla przeciętnego gospodarstwa domowego na skutek wprowadzenia białych certyfikatów Przeciętne gospodarstwo domowe (2,96 osób) Na osobę w przeciętnym gospodarstwie Zużycie energii elektrycznej kWh/r w roku 2009 2034 687 kWh/msc w roku 2009 Q 169,5 57,3 Przyrost ceny zł/kWh – dp Dotychczasowa cena(a) zł/kWh –P Wariant „a” – MG 0,0100 Wariant „b” – SRKNPRE 0,0216 0,60 (rok 2010) Elastyczność cenowa popytu Ep Elastyczność dochodowa popytu Ed -0,2 nie uwzględniono nie dotyczy Przyrost dochodu rozp. zł/os/msc Zmiana popytu kWh/msc dq Popyt finalny kWh/msc Q+dq Wariant „a” – MG -0,56 -0,19 Wariant „b” – SRKNPRE -1,33 -0,45 Wariant „a” – MG 168,9 57,1 Wariant „b” – SRKNPRE 168,1 56,8 Wariant „a” – MG 1,35 0,46 Wariant „b” – SRKNPRE 3,15 1,07 Przyrost wydatków miesięcznie zł Skala wzrostu ceny (dla odbiorcy końcowego z uwzględnieniem opłat stałych i kosztów dystrybucji) Wariant „a” – MG 1,5% Wariant „b” – SRKNPRE 3,8% (a) cena brutto Źródło: Opracowanie własne Z uwagi na fakt, że w Polsce nie istnieje oficjalna rekomendacja wartości krótkookresowego wskaźnika elastyczności cenowej popytu dla gospodarstw domowych, obliczenia powtórzono dla drugiej stosowanej wartości -0,15. Wskaźnik -0,2 jest częściej rekomendowany w literaturze światowej12, natomiast drugi użyty wskaźnik -0,15 był wykorzystany w obliczeniach konsekwencji pakietu klimatyczno-energetycznego przez EnergSys. Porównanie obu wariantów w kontekście konsekwencji dla tych gospodarstw, zaprezentowane jest w tabeli 5. 12) Patrz np. A Review of the Literature on the Price Elasticity of Demand for Electricity http://www.e3network.org/ElasticitySurvey2_matt.pdf 17 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Tabela 5. Przyrost wydatków z tytułu zakupu energii elektrycznej przypadający na przeciętne gospodarstwo domowe w różnych wariantach obliczeniowych Wariant „a” – MG Wariant „b” – SRKNPRE zł/msc/gosp dom Bez uwzględnienia reakcji popytowych 1,53 3,82 Elastyczność cenowa -0,20 1,35 3,15 Elastyczność cenowa -0,15 1,43 3,36 Źródło: Opracowanie własne Uwzględnienie reakcji popytowych powoduje obniżenie konsumpcji oraz mniejszy wzrost wydatków na energię elektryczną. Różnice w wynikach pomiędzy obydwiema wartościami są niewielkie, wobec czego szczegółową dyskusję wyboru konkretnej wartości uznano za zbędną. Należy podkreślić konieczność poprawnej interpretacji zaprezentowanych wyników. Uwzględnienie elastyczności cenowej nie oznacza, że w kategoriach bezwzględnych zużycie energii w gospodarstwach domowych zmaleje. Ceny za energię systematycznie rosną, a mimo to jej zużycie przypadające na gospodarstwo domowe również. Jest to wynikiem zwiększającego się nasycenia gospodarstw sprzętem elektronicznym i AGD, rosnącej powierzchni mieszkalnej przypadającej na przeciętne gospodarstwo domowe, itp. W kategoriach ekonomicznych mówi się o dochodowej elastyczności popytu na energię, czyli o wzroście popytu wraz ze wzrostem dochodów rozporządzalnych. Właśnie szybki wzrost dochodów powoduje, że ujemna reakcja na wzrost ceny jest całkowicie niwelowana przez wzrost zapotrzebowania. Wypadkowa oddziaływania tych czynników jest dobrze widoczna na rysunku 2. W analizowanym okresie 2002–2008 tylko dla lat 2002 i 2004 dynamika sprzedaży energii dla gospodarstw domowych była poniżej 1. Analiza warunków pogodowych być może skorygowałaby nawet ten jeden przypadek. W pozostałych latach, mimo wzrostu cen, sprzedaż również wzrastała. 18 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Rysunek 2. Dynamika zmian cen energii, wielkości sprzedaży energii, dochodu rozporządzalnego metodą nawiązania łańcuchowego w Polsce Dynamika cen energii elektrycznej Dynamika sprzedaży energii Dynamika dochodu rozporządzalnego Uwaga: ceny energii – taryfa G11 z opłatami stałymi, wielkość sprzedaży dla gospodarstw domowych i rolnych Źródło: Opracowanie własne 3.2 Gaz sieciowy Z uwagi na relatywnie niski (w stosunku do energii elektrycznej) wskaźnik podłączenia gospodarstw domowych do sieci, wynoszący niecałe 52%, rozważania będą narażone na spore niedokładności. Obliczenia zostały przeprowadzone w dwóch dodatkowych wariantach (niezależnie od scenariuszy dotyczących odsetka rynku objętego certyfikatami). Wariant 1 wykorzystuje pojęcie przeciętnego mieszkańca zużywającego 99,5 m3 gazu rocznie13. Obliczenie wzrostu przeciętnych opłat za gaz oparte na przeciętnym zużyciu jest w pewnym stopniu mylące, z uwagi na fakt, że podłączona do sieci jest zaledwie co druga osoba, więc realne zużycie wśród osób podłączonych jest znacznie wyższe. Rachunek taki ma jednak jedną poważną zaletę – wynik w postaci „wzrostu opłat za gaz per capita” można dodać do wyniku obliczeń wzrostu opłat za energię elektryczną. Bliższe rzeczywistości będą jednak obliczenia określone jako wariant 2 dotyczące faktycznie podłączonych mieszkańców. Przeciętne zużycie roczne wyniosło w 2008 r. 192,4 m3 (obliczenia za Infrastruktura… opus cit). Wyniki wzrostu opłat miesięcznych dla obu wariantów zestawiono w tabeli 6. 13) Wartość za: Infrastruktura komunalna 2008. GUS, Warszawa 2009. 19 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Obliczenia nie uwzględniają elastyczności cenowej popytu, zakładając, że w krótkim okresie jest ona pomijalna. Tabela 6. Wzrost miesięcznych opłat za gaz dla gospodarstw domowych w stosunku do cen obowiązujących po 01.06.2010 Roczne Miesięczne Cena gazu (bez zużycie zużycie opłat stałych i dystrybucyjnych) m3/r Wariant 1 (przeciętny mieszkaniec) Wariant 2 (mieszkaniec podłączony) (1) 99,5 m3/msc 8,3 zł/m3, netto 0,998 (W1) Wzrost ceny gazu – bez opłat stałych i dystrybucyjnych Wariant % % % zł/msc/os. „a” – MG 3% 51–54%(1) 1,6% 0,30 średnio 52,5% 3,9% 0,76 53–57%(1) 1,7% 0,59 średnio 54,5% 4,1% 1,46 „b” 7,5% – SRKNPRE „a” – MG 192,4 16,0 0,984 (W2) Udział ceny Wzrost wydatków, gazu w cenie uwzględnia ceny końcowej dla brutto odbiorcy 3% „b” 7,5% – SRKNPRE W zależności od operatora Źródło: Opracowanie własne na podstawie taryf: Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa SA. (PGNiG), Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ – SYSTEM S.A. (OGP GAZ – SYSTEM) oraz wszystkich sześciu Operatorów Systemu Dystrybucyjnego Grupy Kapitałowej PGNiG (OSD). 3.3 Ciepło Wskaźnik podłączenia mieszkańców do systemów zdalaczynnych wynosi w Polsce 40% z olbrzymim zróżnicowaniem miasto/wieś, gdzie wielkości te wynoszą odpowiednio 57,8 i 4,1%14. Tak jak w przypadku gazu sieciowego, obliczenia zostały przeprowadzone w dwóch dodatkowych wariantach (niezależnie od scenariuszy dotyczących odsetka rynku objętego certyfikatami). Wariant 1 wykorzystuje pojęcie przeciętnego mieszkańca zużywającego 5 GJ ciepła sieciowego rocznie15. Obliczenie wzrostu przeciętnych opłat za ciepło oparte na przeciętnym zużyciu jest w pewnym stopniu mylące z uwagi na fakt, że podłączona do sieci zdalaczynnej jest mniej niż co druga osoba, a więc realne zużycie wśród osób podłączonych jest znacznie wyższe. Rachunek taki ma jednak jedną poważną zaletę – wynik w postaci „wzrostu opłat za ciepło per capita” można dodać do wyniku obliczeń wzrostu opłat za gaz i energię elektryczną. Bliższe rzeczywistości będą jednak obliczenia określone jako wariant 2 – dotyczące faktycznie podłączonych mieszkańców. Przeciętne zużycie roczne wyniosło w 2008 r. 12,54 GJ 14) Dochody i warunki życia ludności Polski. Raport z badania EU-SILC 2007 i 2008. Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 2009, Tabl. 22. Wybrane dane o sytuacji mieszkaniowej gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych. 15) Jest to iloraz wielkości sprzedaży ciepła do budynków mieszkalnych (za Infrastruktura komunalna w 2008) i liczby mieszkańców w Polsce. 20 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej (obliczenia za Infrastruktura… opus cit). Wyniki wzrostu opłat miesięcznych dla obu wariantów zestawiono w tabeli 7. Obliczenia nie uwzględniają elastyczności cenowej popytu, zakładając, że w krótkim okresie jest ona pomijalna. Tabela 7. Wzrost miesięcznych opłat za ciepło dla gospodarstw domowych w stosunku do cen zatwierdzonych w taryfach w 2009 r. Roczne Miesięczne Cena ciepła zużycie zużycie (bez opłat za usługę przesyłu) GJ/r/os GJ/msc/os zł/GJ, netto Wariant 1 (przeciętny mieszkaniec) Wariant 2 (mieszkaniec podłączony) Wzrost ceny ciepła – bez opłat za usługę przesyłu Wariant „a” – MG 5,01 0,42 23,89 –34,46(1) 12,54 1,04 średnio: 29,59 % % 3% „b” 7,5% – SRKNPRE „a” – MG Udział ceny Wzrost wydatków, ciepła w cenie uwzględnia ceny końcowej dla brutto odbiorcy 3% „b” 7,5% – SRKNPRE % zł/msc/osobę 1,43% 0,31 3,57% 0,78 1,43% 0,78 3,57% 1,95 61–77%(1) średnio 69% (1) zróżnicowanie obliczone na podstawie wskaźników dla poszczególnych województw. Brak danych dla ponad 350 producentów i 337 podmiotów zajmujących się przesyłem i dystrybucją uniemożliwił określenie realnych rozbieżności. Źródło: Ceny ciepła za: Sprawozdanie z działalności Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w 2009 r. Urząd Regulacji Energetyki, Warszawa 2010, Tabela 37. „Średnioważone ceny ciepła oraz średnioważone stawki opłat za usługi przesyłowe dla pierwszego roku stosowania taryf zatwierdzonych w 2009 r.”. 3.4 Konkluzje 1. Zintegrowana ocena wpływu białych certyfikatów na wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego przedstawiona jest w tabeli 8. Dla wariantu proponowanego przez MG wzrost wydatków oscyluje wokół 3 zł/msc na gospodarstwo domowe. Dla wariantu szerszego („b” 7,5%) wzrost wydatków jest poważniejszy i wynosi 8,4 zł/gospodarstwo domowe miesięcznie. 2. Wzrost wydatków gospodarstw domowych z tytułu wprowadzenia białych certyfikatów nie jest znaczący, aczkolwiek będzie to jedna z wielu składowych wzrostu cen energii. Realnie (na skutek wzrostu cen spowodowanego innymi czynnikami) wydatki na poszczególne nośniki mogą wzrosnąć ponad oszacowany poziom. Pełna prognoza nie jest jednak przedmiotem niniejszego opracowania. 3. Wzrost wydatków może być różny w zależności od rodzaju gospodarstwa domowego. Nie wykonano odpowiedniego modelowania ze względu na brak wystarczających danych. Nie chodzi bowiem o typową agregację wg grup 21 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Tabela 8. Łączny wzrost wydatków na energię sieciową dla przeciętnego gospodarstwa domowego Dodatkowe wydatki na Wyszczególnienie Energię elektryczną (a) Gaz sieciowy Razem energia sieciowa Ciepło zł/msc/przeciętne gospodarstwo domowe (2,96 os), ceny brutto Wariant „a” – MG, objęcie 3% rynku energii sieciowej 1,53 0,89 0,92 3,34 Wariant „b” – SRKNPRE, objęcie 7,5% rynku energii sieciowej 3,82 2,25 2,31 8,38 (a) bez uwzględnienia reakcji popytowych Źródło: Obliczenia własne społeczno-ekonomicznych w podziale na: gospodarstwa pracownicze, emerytów i rencistów, pracujących na własny rachunek, itp., ale na gospodarstwa 1, 2, 3, 4 i więcej -osobowe. O ile dochody takich gospodarstw są badane (tzn. znane są ich średnioroczne dochody rozporządzalne), to niezwykle istotne zróżnicowanie ilości zakupywanej energii, w zależności od typu gospodarstwa, nie jest badane wystarczająco dokładnie (zużycie energii per capita maleje wraz ze wzrostem liczebności gospodarstwa). 4. Gospodarstwa domowe nie poprawią stopy zwrotu swoich działań (projektów) energooszczędnych poprzez sprzedaż certyfikatów zaoszczędzonej energii. Taką możliwość wyklucza bowiem projekt ustawy o efektywności. Nie jest jednak wykluczone, że płatności sektora elektroenergetycznego z tytułu uiszczanej opłaty zastępczej (i ewentualnych kar) poprawią dostęp i warunki uzyskiwania kredytów na takie cele. Obecne doświadczenia NFOŚiGW we współpracy z bankami komercyjnymi przy dopłatach do oprocentowania kredytów dla „małych klientów” wskazują na taką możliwość. 22 4. Konsekwencje dla innych odbiorców końcowych Inni odbiorcy niż gospodarstwa domowe mają przy zakupie energii do dyspozycji kilkanaście różnych taryf, zróżnicowanych dodatkowo przez poszczególnych operatorów. Skala wzrostu ich kosztów w porównaniu do gospodarstw domowych jest wypadkową dwóch przeciwstawnych czynników: a) skala wzrostu może być niższa niż wzrost wydatków na energię elektryczną w sektorze gospodarstw domowych. Wynika to z faktu, że olbrzymia większość pozostałych podmiotów korzysta z mechanizmu odliczania podatku VAT, a więc ich wzrost będzie niższy o stawkę tego podatku; b) skala wzrostu jest wyższa, gdyż koszt zakupu energii odgrywa w cenie końcowej dla odbiorców przemysłowych większą rolę niż w przypadku gospodarstw domowych (większy zakup powoduje mniejszą rolę pozostałych opłat, stałych oraz kosztów dystrybucji). Jedynym modelem, dającym odpowiedź na zmiany wielkości produkcji na skutek wzrostu cen w poszczególnych sektorach, jest (niedostępny przy przyjętych założeniach) model równowagi ogólnej. Uściślając, możliwe jest proste obliczenie wzrostu kosztów w poszczególnych sektorach poprzez zwiększenie wydatków na energię elektryczną. Taki wzrost wydatków jest jednak niepełny, gdyż nie uwzględnia efektów wtórnych, tj. wzrostu kosztów produkcji dóbr w innych sektorach wykorzystywanych jako środki produkcji oraz reakcji popytowych. Właśnie takie interakcje są najlepiej uwzględniane w modelach równowagi ogólnej. Próby obliczenia wzrostu kosztów dla podstawowych sekcji i działów gospodarki przedstawione są w tabeli 9. Obliczenia dotyczą danych dla roku 2008. W przeciwieństwie do gospodarstw domowych, gdzie przynajmniej dla cen zakupu energii sieciowej wykorzystano taryfy, które obowiązują lub będą obowiązywać w roku 2010, niniejsze obliczenia opierają się wyłącznie o dane zagregowane przez GUS dla ostatniego dostępnego roku – 2008. Ilość taryf dla energii sieciowej jest bowiem tak duża, że nie jest możliwe określenie średnich ważonych cen na własną rękę. Założenia przyjęte do obliczeń, których wyniki przedstawia tabela 9, oraz pozostałe dane wyjściowe załączone są w Aneksie. Obliczenia obejmują wydatki przedsiębiorstw na energię elektryczną, gaz i ciepło. Najwyższy wzrost kosztów z tytułu zakupu energii sieciowej obserwuje się dla wariantu proponowanego przez MG w dziale Produkcja wyrobów chemicznych – z 8,34% do 8,53% (0,19 punktu procentowego). Zaledwie w 4 badanych działach i sekcjach wzrost kosztów jest wyższy niż 0,1 punktu procentowego dla tego wariantu. Dla wariantu objęcia białymi certyfikatami 7,5% rynku („b” SRKNPRE) wzrosty są wyższe, ale również nie przekraczają 0,5 punktu procentowego. Reasumując, wpływ 23 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Tabela 9. Zmiany kosztów zakupu energii sieciowej jako efekt wprowadzenia białych certyfikatów w wybranych działach gospodarki Sekcja Dział – Koszt zakupu energii sieciowej jako odsetek kosztów uzyskania przychodów Zmiana (wzrost) odsetka na wskutek zmian cen energii sieciowej wg wariantów % punkty procentowe „a” MG „b” SRKNPRE Wyszczególnienie – Górnictwo C 5,25 0,11 0,27 Przetwórstwo przemysłowe D 2,45 0,05 0,13 Produkcja artykułów spożywczych i napojów 15 1,35 0,03 0,07 Produkcja wyrobów tytoniowych 16 0,38 0,01 0,02 Włókiennictwo 17 2,28 0,05 0,12 Produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich 18 0,96 0,02 0,05 Produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich 19 0,98 0,02 0,05 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny 20 2,96 0,06 0,15 Produkcja masy włóknistej oraz papieru 21 4,00 0,08 0,21 Działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 22 0,61 0,01 0,03 Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej 23 1,70 0,04 0,10 Produkcja wyrobów chemicznych 24 8,34 0,19 0,47 Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 25 1,46 0,03 0,08 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 26 6,02 0,13 0,33 Produkcja metali 27 7,80 0,16 0,41 Produkcja wyrobów z metali 28 1,04 0,02 0,05 Produkcja maszyn i urządzeń 29 0,97 0,02 0,05 Produkcja maszyn biurowych i komputerów 30 0,18 0,00 0,01 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznej 31 0,99 0,02 0,05 Produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych 32 0,37 0,01 0,02 Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków 33 0,66 0,01 0,03 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 34 0,76 0,02 0,04 Produkcja pozostałego sprzętu transportowego 35 1,64 0,03 0,09 Produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna 36 0,64 0,01 0,03 Przetwarzanie odpadów 37 0,99 0,02 0,05 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę E 3,53 0,08 0,19 Transport, gospodarka magazynowa i łączność I 2,50 0,05 0,13 Źródło: Opracowanie własne, szczegółowe pochodzenie poszczególnych wartości opisane jest w Aneksie. 24 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej podwyżek cen w pozostałych działach gospodarki nie jest znaczący przy obliczeniach prowadzonych w dużych agregatach takich jak dział i sekcja. W przypadku głębszej dezagregacji obliczeń (dostęp do danych pojedynczych podmiotów gospodarczych, chronionych tajemnicą statystyczną) dla wielu podmiotów zmiany mogą okazać się bardziej dotkliwe. Należy jednak dodać, że dla przyjętego poziomu agregacji modelowanie wykonano przy najmniej korzystnych założeniach, dotyczących udziału ceny energii w cenie finalnej dla odbiorcy (patrz Aneks). Przyjęto górne przedziały wartości, skutkujące najbardziej dotkliwym wzrostem cen finalnych. Wpływ białych certyfikatów na poziom inflacji Przy analizie wpływu białych certyfikatów na poziom inflacji wymagana jest dość duża dyscyplina terminologiczna. Wynika to choćby z wielości pojęć potocznie nazywanych inflacją i różnych sposobów jej liczenia. Najlepszym przykładem jest pojęcie inflacji bazowej. Istnieją 4 miary inflacji bazowej, z której przynajmniej dwie, obliczane wg metodyki NBP16, pomijają ceny nośników energii. W związku z powyższym, co najmniej dwie miary inflacji bazowej nie są wrażliwe na wprowadzenie dyskutowanego systemu (fakt ten sprawia, że system nie wpłynie na wartość przynajmniej dwóch miar wskaźnika inflacji bazowej). Indeks zmian cen towarów i usług konsumpcyjnych (CPI), potocznie zwany inflacją, uwzględnia w swojej strukturze agregat pod nazwą użytkowanie mieszkania i nośniki energii. Ma on wagę 20,1% w całym koszyku służącym do obliczania indeksu zmian cen17. Można przyjąć, że w wydatkach na użytkowanie mieszkania, sieciowe nośniki energii stanowią ok. 30% (pozostałe to czynsz, woda itp.). Dla takich założeń zmiany cen energii sieciowej rzędu 1,5–1,6% wpływają na zmianę wskaźnika inflacji poniżej 0,1 punktu procentowego. Dla wariantu SRKNPRE, gdzie wzrost cen ma sięgnąć 3,8%, bodziec inflacyjny nie przekroczy 0,25%. 16) Są to miary: inflacja bazowa po wyłączeniu cen administrowanych oraz inflacja bazowa po wyłączeniu cen żywności i energii. Metodyka liczenia pozostałych dwóch miar inflacji bazowych polega na wyłączeniu cen najbardziej zmiennych (gdzie mogą, ale nie muszą znaleźć się ceny energii sieciowej) oraz 15% średnia obcięta polegająca na wyłączeniu grupy o łącznej wadze 30%, których cena uległa największej zmianie w stosunku do roku bazowego (obcięcie jest symetryczne z obu stron rozkładu zmian cen). Metodologia obliczania miar inflacji bazowej publikowanych przez Narodowy Bank Polski. Biuro Cen i Inflacji, Instytut Ekonomiczny, Narodowy Bank Polski, Warszawa 20 marca 2009. 17) Waga ta jest zmienna, a cytowana wartość dotyczy roku 2010. W roku poprzednim było to 19,4% wg: Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w lutym 2010 r. Informacje bieżące, wyniki wstępne z 15.03.2010. GUS, Warszawa 2010. 25 5. Konsekwencje dla budżetu 5.1 Zmiany w przychodach podatkowych Poprawna metodyka obliczenia wpływu badanej regulacji na zmiany wielkości przychodów podatkowych powinna opierać się na modelu równowagi ogólnej, uwzględniającym interakcje pomiędzy poszczególnymi sektorami gospodarki i zmiany salda eksportu/importu. Rozważania na ten temat zawarte są w rozdziale metodycznym. W wersji uproszczonej obliczeń wyróżniono trzy podstawowe składowe: a) przychody od producentów (akcyza, CIT, PIT); b) przychody ze sprzedaży energii (VAT); c) przychody z inwestycji prowadzących do poprawy efektywności energetycznej (VAT, CIT, PIT). 5.1.1 Spadek przychodów podatkowych od producentów energii Jedynym podatkiem liniowo zależnym od wielkości zużycia energii (końcowej) jest podatek akcyzowy nakładany na energię elektryczną. Z uwagi na fakt, że podatek jest nakładany na produkcję, a nie odbiorcę końcowego – do obliczeń należy doliczyć straty na przesyle i dystrybucji (średnio 2%). Rzeczywistym problemem jest jednak wiarygodna prognoza, jaki odsetek oszczędności będzie dotyczył energii elektrycznej, a jaki pozostałych form energii sieciowej (ciepło, gaz). W chwili obecnej brak jest jakichkolwiek wiarygodnych przesłanek pozwalających na przedstawienie realistycznych założeń w tym zakresie. Można jednak podać górny pułap oszacowań oparty na całkowicie nierealistycznym założeniu, że wszystkie oszczędności zmierzają do ograniczenia zużycia energii elektrycznej (tzn. nie zostaną zrealizowane żadne projekty z zakresu oszczędności ciepła i gazu). Założenie jest zupełnie nieprawdopodobne, pozwala jednak na sformułowanie stwierdzenia: spadek przychodów z akcyzy za energię elektryczną nie będzie większy niż – 34 mln zł/r. Obliczenia wykonano dla stawki 10 zł/MWh18. W zakresie przychodów podatkowych z tytułu PIT trudno jest mówić o spadkach. Byłyby one oczywiste w sytuacji bardzo ścisłej korelacji wielkości produkcji i zatrudnienia. Sektor musi jednak wykazywać sporą elastyczność w zakresie zaspokajania wahającego się popytu, dlatego też nader trudno przełożyć spadek zużycia na zmniejszenie zatrudnienia. Tendencja taka jest raczej efektem rosnącego technicznego uzbrojenia pracy, działań restrukturyzacyjnych, itp. Trudno jest oszacować wpływ zmniejszenia sprzedaży 18) Dla porównania, wszystkie przychody z podatku akcyzowego w Polsce za rok 2008 wyniosły 50 490,1 mln zł, zaś za energię elektryczną 2 665 mln zł. Wg: Dochody Budżetu Państwa – zestawienie ogółem, str. 59 w: Sprawozdanie z wykonania budżetu państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. Omówienie. Rada Ministrów, Warszawa 2009. 26 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej danego nośnika energii np. o 3% w warunkach ceteris paribus (niezmiennego stanu pozostałych czynników, w tym pogody). 5.1.2 Spadek przychodów podatkowych ze sprzedaży energii Wysokość podatków (dokładniej podatku VAT, gdyż do uiszczenia podatku akcyzowego zobowiązany jest producent) zależy od wartości całego rynku energii, która jest przedmiotem polemiki opisanej w rozdziale 2. Zakładając, że dla roku 2008 prawidłowa była wartość 43 mld zł, to oszczędność 7,5% (wartość docelowa) spowoduje zmniejszenie należnego podatku VAT o 258 mln zł/r. Ponieważ oszacowanie wartości rynku opisuje stan z roku 2008, a rynek jest rosnący – realny spadek będzie nieco większy. 5.1.3 Przychody z inwestycji prowadzących do poprawy efektywności energetycznej Oszacowanie wielkości inwestycji wymaganych do osiągnięcia celu Dużym problemem jest estymacja wielkości niezbędnych inwestycji, a w kolejnym kroku towarzyszących im płatności na rzecz budżetu. Skalę zjawiska można oszacować na podstawie planów wsparcia inwestycji energooszczędnych przygotowanych przez NFOŚiGW. W swoich materiałach programowych (NFOŚiGW na rzecz efektywności… opus cit) zawarł on bowiem cele wyrażone w jednostkach zaoszczędzonej energii wraz z przewidzianym wsparciem finansowym. Kojarząc te informacje z maksymalną intensywnością pomocy, można oszacować wielkość inwestycji umożliwiających osiągnięcie wyznaczonego celu oszczędzania. Należy zauważyć, że oszacowanie łącznej kwoty inwestycji nie jest bezwzględnie skorelowane z decyzją Ministra Gospodarki co do odsetka rynku energii objętego programem białych certyfikatów. Odsetek rynku energii objętej programem białych certyfikatów wskazuje na finansowe obciążenie określonych podmiotów i generuje pewne inwestycje, o ile zostaną one uznane za opłacalne. Wielkość poniesionych nakładów inwestycyjnych nie przekłada się na wartość rynku objętego systemem – alternatywą wobec inwestowania jest bowiem poniesienie opłat. Powracając do wykorzystania projektowanych, niżej wymienionych programów NFOŚiGW, wykonano agregację przy wykorzystaniu planowanych środków (dotacja, pożyczka) oraz spodziewanych efektów. Obliczenia obejmowały następujące projekty programów priorytetowych: a) program „Zarządzanie energią w budynkach użyteczności publicznej”; b) program „Efektywne zarządzanie energią w celu zmniejszenia jej zużycia w przedsiębiorstwach”; c) program „Modernizacja i rozwój ciepłownictwa”. 27 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Wskaźnik jednostkowy niezbędnych nakładów inwestycyjnych wynosi (wynik podany jest w trzech różnych jednostkach, w których mierzy się ilość energii): • • • 19,6 tys. zł/1 toe/ zaoszczędzanej rocznie; 1,7 tys. zł/ 1 MWh energii zaoszczędzanej rocznie19; 0,5 tys. zł/ 1GJ energii zaoszczędzanej rocznie20. Odnosząc ten wskaźnik do oczekiwanych oszczędności z tytułu wprowadzenia systemu białych certyfikatów (1,84 Mtoe), można obliczyć wartość niezbędnych inwestycji na 36,2 mld zł. Kwota ta wydaje się olbrzymia, należy jednak zauważyć, że będzie rozłożona na kilka lat (6–7 lat). Z drugiej strony, tylko 3 analizowane projekty programów priorytetowych NFOŚiGW opiewają w sumie na 6 mld zł. W dodatku nie są to jedyne programy NFOŚiGW wdrażające koncepcję efektywności energetycznej. Od oszacowanej kwoty będą odprowadzone podatki: CIT, PIT i VAT. Należne podatki są dodatkowymi przychodami budżetowymi. Inwestycje na w/w kwotę będą indukowane wprowadzeniem systemu białych certyfikatów i z pewnym uproszczeniem można założyć, że bez nich nie zostałyby wprowadzone. Oszacowanie przychodów podatkowych Oszacowanie przychodów podatkowych od przewidywanej wartości inwestycji, wymaga przyjęcia średnich stawek podatkowych oraz udziału robocizny, usług, materiałów i zakupionych środków trwałych. Estymacja dotyczy bardzo dużych agregatów (liczba projektów liczona będzie w tysiącach, a ich zróżnicowanie techniczne/technologiczne będzie olbrzymie). Przyjęto średnią stawkę podatku VAT w wysokości 8%, CIT – 19% oraz PIT –16%; założenia takie poczyniono za dokumentami roboczymi MG przygotowanymi na potrzeby programu białych certyfikatów.21 Wysokość podatku VAT można oszacować na 2,9 mld zł, PIT na 1,7 mld zł (przy założeniu, że 30% nakładów to robocizna), 0,3 mld zł przypada na podatek CIT, zakładając, że obejmie on 5% oszacowanych wcześniej nakładów. Łącznie przychody podatkowe mają wynieść ok. 5 mld zł. Należy zauważyć, że oszacowanie wartości indukowanych inwestycji posiada przynajmniej dwie słabości: a) wskaźniki jednostkowe niezbędnych nakładów inwestycyjnych są szacunkowe, a ich jakość nie ulegnie szybko poprawie. Wynika to ze specyfiki niektórych inwestycji, zwłaszcza w przemyśle. Są to inwestycje nietypowe (w przeciwieństwie np. do termomodernizacji) i koszty będą za każdym razem inne; 19) Uwaga: fakt, że jednostkowy nakład inwestycyjny jest wyższy od bieżącej ceny zakupu energii (w dowolnej taryfie) nie oznacza, że inwestycja jest nieopłacalna. Nakład inwestycyjny ma charakter jednorazowy, a oszczędności mają wymiar roczny i powtarzalny (w zależności od czasu życia projektu). 20) Wszystkie kwoty podano w zaokrągleniu. 21) „Oszacowanie wpływów do budżetu państwa w związku z budową domu standardowego, niskoenergetycznego oraz pasywnego” – dokument roboczy MG. 28 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej b) różne działania energooszczędne mają swoją specyfikę i koszty. W rozumowaniu prowadzonym w skali całej gospodarki, mamy do czynienie z nieprzewidywalną kombinacją projektów, stąd też, nawet mając dobre wskaźniki jednostkowe dla poszczególnych typów działań, trudno jest dobrać ex-ante ich proporcje. Problemem zupełnie innego rodzaju jest związanie dodatkowych przychodów podatkowych od 36,2 mld zł z odpowiednim okresem czasu, w którym te inwestycje mają być realizowane. Docelowy odsetek rynku objęty białymi certyfikatami ma być osiągnięty w pierwszym roku lub pierwszych trzech latach wdrażania systemu. Certyfikaty są przydzielane ex-ante, więc na zakończenie inwestycji trzeba jeszcze będzie poczekać. W związku z powyższym, bezpiecznym wydaje się założenie, że kolejne trzy lata będą przeznaczone na zakończenie inwestycji. Tak więc przychody podatkowe można z pewnym ryzykiem związać z okresem pierwszych 6 lat od wprowadzenia systemu. 5.2 Potencjalny wzrost świadczeń osłonowych Budżetowe konsekwencje można analizować nie tylko poprzez zmianę przychodów podatkowych, ale również poprzez zmianę innych płatności dokonywanych przez budżet, których wysokość zależy od ceny energii elektrycznej. Do tej ostatniej grupy należą, a dokładniej będą należeć, spodziewane płatności z tytułu przeciwdziałania ubóstwu energetycznemu. Rozważania dotyczące tej kategorii wydatków oparte są o następujące założenia: a) przyjęto wstępnie oszacowanie kwoty dopłat dla odbiorców wrażliwych, przedstawione w dokumencie: Założenia do aktów prawnych wprowadzających system ochrony odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej22; b) przyjęto, że bez względu na poprawki do cytowanych Założeń... (i w konsekwencji aktów prawnych) wprowadzających ochronę odbiorców wrażliwych, intensywność pomocy (30%) nie zmieni się znacząco. Wykorzystując oszacowanie przedstawione przez MG (dla 629 tys. rodzin uprawnionych, otrzymujących rekompensatę poprzez 30% rabatu na określone ilości energii elektrycznej), przyjęto, że wysokość rekompensat dla dystrybutorów energii oscyluje wokół kwoty 130 mln zł/rok23. Wzrost ceny energii skutkuje wzrostem wysokości rabatu. Obliczenia dodatkowej kwoty są tym razem dość proste, gdyż nie trzeba brać pod uwagę elastyczności cenowych i dochodowych popytu na energię elektryczną. To ostatnie stwierdzenie wynika z faktu, że rabat udzielany jest na określone z góry (w zależności 22) Założenia do aktów prawnych wprowadzających system ochrony odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej. MG, dostęp: http://www.mg.gov.pl/NR/rdonlyres/B91ADCC9-FD7E-44B9-9F99-DC4EDEA1A9B4/60147/Zalozeniaodbiorcawrazliwy.pdf 23) Proponowane rozwiązanie systemu dopłat polega na naliczeniu niższej ceny jednostkowej za 1 kWh energii przez dystrybutora, który z kolei rekompensuje sobie udzielony rabat przy rozliczeniach podatku VAT. 29 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej od liczebności gospodarstw domowych) wielkości energii elektrycznej. Niższa cena być może wygeneruje wyższy popyt, ale nie zwiększy on kwoty rekompensat, które są ograniczone rocznym zużyciem energii w kWh/r/gospodarstwo domowe24. Przyjmując zatem stopę wzrostu ceny energii elektrycznej na poziomie 1,5% w pierwszym roku funkcjonowania systemu, dodatkowe rekompensaty będą oscylowały wokół kwoty 2 mln zł/r. Kolejne wzrosty cen, w następnych latach, będą powodowały wzrost tego obciążenia. Kierując się zasadą ostrożności, można zrewidować założenia MG przyjęte na podstawie danych GUS (Beneficjenci pomocy społecznej)25. Liczba 630 000 jest wymieniana w cytowanym źródle jako liczba osób, które otrzymały pomoc społeczną (Beneficjenci... opus cit, str. 25). Co prawda całkowita liczba osób uprawnionych do pomocy społecznej (we wszystkich formach, w tym niepieniężnych, a więc niekwalifikujących do miana „odbiorcy wrażliwego) sięga 7,8% ogółu gospodarstw – ale z drugiej strony oszacowanie potencjalnych beneficjentów jest jeszcze wyższe, bowiem: „10,6% ogółu ludności żyło w gospodarstwach, w których poziom wydatków był niższy od kwoty uprawniającej do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej” (opus cit. str. 27). W najbardziej niekorzystnym wariancie, wzrost niezbędnej kwoty pomocy można oszacować na ok. 5 mln zł w pierwszym roku (całkowita kwota pomocy dla rodzin wypłacana z budżetu osiągnie ok. 360 mln zł/r). W trzecim roku działania systemu, przyjmując zakładany (ale nie zawarty w Ustawie!) wzrost kosztów produkcji energii o 7,5%, przekładający się na wzrost cen dla gospodarstw domowych o 3,8%, dodatkowe rekompensaty będą pochłaniać ok. 13 mln zł/r. Dla wariantu MG (3% rynku objętego certyfikatami) dodatkowa pomoc wyniesie 5,4 mln zł/r. Konkludując, kwota 360 mln zł/r to faktyczne zmniejszenie przychodów podatkowych budżetu państwa z tytułu wprowadzenia planowanej ustawy o ubóstwie energetycznym, a z tego 13 (lub 5,4) mln zł/r przypada na wprowadzenie białych certyfikatów. 24) Proponuje się trzy progi w zależności od liczebności gospodarstwa. 25) Beneficjenci pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych w 2008 r. Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Krakowie. Analizy statystyczne, Kraków 2009. 30 6. Wpływ białych certyfikatów na energochłonność gospodarki Precyzyjna kwantyfikacja przewidywanych oszczędności nie jest możliwa, zależy bowiem od decyzji związanych z wysokością opłaty zastępczej (decyzja MG) oraz wskaźnika akceptacji ofert przy rozstrzyganiu przetargów (decyzja prezesa URE). Analiza działania wzoru określającego zwycięskie oferty (Art. 21 projektu Ustawy) jest arytmetycznie prosta, jednak nie prowadzi do przewidywalnych rezultatów. Certyfikaty otrzymają projekty, których wskaźnik wartości efektu energetycznego (ω) będzie zawierał się w przedziale: (t* ωśr ; ωmax) gdzie: t – współczynnik akceptacji określany przez prezesa URE (najpóźniej w momencie ogłoszenia przetargu), ωmax – najwyższa w danym przetargu wartość efektu, ωśr – średnia ważona (ilością energii) wartość efektu. Nawet zakładając wartość wskaźnika t = 1, wcale nie oznacza to, że połowa ofert (ani co do ilości liczonej w sztukach, ani co do wartości efektu liczonego w toe) zostanie zaakceptowana. W zależności od rozkładu ofert ekstremalnych, zaakceptowana może być liczba ofert, obejmujących od kilkunastu do kilkudziesięciu procent oszczędzanej energii. W dalszych etapach działania systemu, kiedy znany będzie rozkład poprzednich ofert, będzie istniała większa szansa precyzyjnego uzyskania oczekiwanego efektu. W związku z brakiem doświadczenia, efekt pierwszego przetargu może: a) przekroczyć planowaną roczną oszczędność już na etapie pierwszego przetargu (będzie istniała presja na ustawienie wartości t dość nisko, aby relacja kosztów administracyjnych obsługi systemu do ilości certyfikatów, pojawiających się na rynku, okazała się racjonalna; b) nie osiągnąć rocznego celu oszczędności, mimo powtarzania przetargów. Brak jest szczegółowych rozporządzeń dotyczących technicznych warunków realizacji przetargów, wydaje się jednak, że z uwagi na wielkość kwot i zakres zadań będą to przedsięwzięcia dość czasochłonne, a co za tym idzie bez możliwości wielokrotnego powtarzania. W dłuższym okresie czasu kontrola akceptowanych ofert przy pomocy współczynnika t wydaje się być realna, chyba że wartość opłaty zastępczej okaże się zbyt niska, a popyt na certyfikaty w całym systemie niewystarczający. Reasumując, oszczędność założona w projekcie ustawy – objęcie certyfikatami 3% lub 7,5% rynku – wydaje się prawdopodobna w realizacji. Przeszkodą mogą stać się co najwyżej nietrafione regulacje szczegółowe. 31 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Dotychczasowe symulacje efektów bazowały na ustalonym wskaźniku oszczędności, pomijały natomiast efekty popytowe, związane ze wzrostem ceny energii. Dla sektora gospodarstw domowych (20% zużycia energii elektrycznej ogółem) efekt popytowy, bez dochodowego, został oszacowany na 3,8%. Nie oznacza to, że o tyle spadnie zużycie prądu w tym sektorze – jest to raczej pomiar siły bodźca. W pozostałych sektorach gospodarki wrażliwość na ceny energii zależy bezpośrednio od energochłonności branży, stopnia otwartości rynku, itp. Trudno jest zatem prowadzić takie wnioskowanie. Znacznie poprawniejszym rozwiązaniem jest natomiast przyjęcie celu z dyrektywy o energooszczędności jako warunku koniecznego i minimalizacji kosztów osiągnięcia takiego celu. Analizując strukturę energii końcowej w Polsce (patrz Gospodarka paliwowo-energetyczna opus cit. część XIV), można przyjąć, że energia sieciowa, stanowiąca podmiot regulacji, to ok. 35% energii końcowej. Ograniczenie zużycia o 3% daje efekt redukcji o 1,1% w całej gospodarce, zaś o 7,5% analogicznie zmniejsza zużycie o 2,6%. Innym sposobem pomiaru jest uwzględnienie założonego celu (odpowiadającego wymogom dyrektywy o efektywności) i odniesienie takiego celu do projekcji PKB w roku 2016. Słabością takiego rozwiązania jest duży błąd popełniany nawet przy krótkookresowych prognozach wielkości PKB. Dlatego też lepiej operować wskaźnikami podanymi w akapicie powyżej odnoszącymi się do procentowych zmian zużycia. 32 7. Podsumowanie Ocena wpływu wprowadzenia systemu białych certyfikatów na wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego pozwala na sformułowanie stwierdzenia o umiarkowanej dotkliwości finansowej projektowanego rozwiązania. Dla wariantu proponowanego przez MG wzrost wydatków wynosi około 3 zł/msc na gospodarstwo domowe. Dla wariantu szerszego („b” 7,5%) wzrost wydatków jest poważniejszy i wynosi 8,4 zł/gospodarstwo domowe miesięcznie. Kwoty te są niewielkie i problem nie jest w ich wysokości, lecz złożeniu z innymi wzrostami cen wynikającymi ze wzrostu cen energii pierwotnej, koniecznością odbudowy mocy itd. Łączny wzrost cen może zatem okazać się znacznie bardziej dotkliwy. Wzrost kosztów produkcji w przemyśle jest jeszcze mniejszy, a wyniki obliczeń oscylują w granicach dokładności pomiaru. Tak jak w przypadku gospodarstw domowych, problemem nie jest wzrost cen, ale jednoczesne nakładające się podwyżki cen wywołane innymi czynnikami. Saldo płatności budżetowych jest dodatnie, aczkolwiek olbrzymią trudnością jest tu przypisanie konkretnych płatności do poszczególnych lat wdrażania systemu. Po stronie wzrastających wydatków budżetowych (lub zmniejszających przychody) znajdują się płatności z tytułu: a) ograniczenia wpływów podatkowych ze sprzedanej energii (bezpośredni efekt oszczędzania); b) ograniczenia wpływów podatkowych z tytułu produkcji energii (pośredni efekt oszczędzania); c) hipotetyczny wzrost dopłat za rachunki za energię (jeżeli wejdzie w życie Ustawa o ubóstwie energetycznym). Łączna kwota spadku przychodów budżetowych nie przekroczy 300 mln zł/r. Z drugiej strony, dodatkowe inwestycje (realizacje programów energooszczędności) wygenerują ok. 5 mld zł podatków (PIT, CIT, VAT) w horyzoncie ok. 6 lat. Bez względu na alokację tych przychodów w czasie, jest to kwota w ujęciu średniorocznym zdecydowanie wyższa od zmniejszenia przychodów. Kwota ta nie uwzględnia oszczędności w rachunkach za energię jednostek sfery budżetowej, zobligowanych do realizacji działań ograniczających zużycie energii. Oszacowane korzyści są korzyściami bezpośrednimi, nie biorą pod uwagę poprawy konkurencyjności gospodarki związanej z jej wyższą efektywnością energetyczną. 33 Literatura [1] A Review of the Literature on the Price Elasticity of Demand for Electricity http://www.e3network.org/ElasticitySurvey2_matt.pdf [2] Beneficjenci pomocy społecznej i świadczeń rodzinnych w 2008 r. Główny Urząd Statystyczny, Urząd Statystyczny w Krakowie. Analizy statystyczne, Kraków 2009. [3] Budżety gospodarstw domowych w 2008, GUS, Warszawa 2009. [4] Ceny w gospodarce narodowej 2008, GUS, Warszawa 2009. [5] Ceny w gospodarce narodowej grudzień 2009, GUS, Warszawa 2009. [6] Dochody i warunki życia ludności Polski. Raport z badania EU-SILC 2007 i 2008. Informacje i opracowania statystyczne. GUS, Warszawa 2009. [7] Funkcjonowanie systemu białych certyfikatów w Polsce jako mechanizmu stymulującego zachowania energooszczędne – zasady i szczegółowa koncepcja działania. Procesy Inwestycyjne oraz Instytut na rzecz Ekorozwoju. Opracowanie dla Ministerstwa Gospodarki. Warszawa 2007. [8] Gospodarka mieszkaniowa 2008. GUS, Warszawa 2009. [9] Gospodarka paliwowo-energetyczna 2007–2008, GUS, Warszawa 2009. [10] Infrastruktura komunalna 2008. GUS, Warszawa 2009. [11] Kierunki rozwoju konkurencji i ochrony konsumentów w polskim sektorze energetycznym (2010). UOKiK, Warszawa 2010, http://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=1940 [12] Metodologia obliczania miar inflacji bazowej publikowanych przez Narodowy Bank Polski. Biuro Cen i Inflacji, Instytut Ekonomiczny, Narodowy Bank Polski, Warszawa 20 marca 2009, http://www.nbp.pl/statystyka/bazowa/metodologia.pdf [13] NFOŚiGW na rzecz efektywności energetycznej, dokument dostępny na www.nfosigw.gov.pl [14] Polityka energetyczna Polski do 2030 roku, Załącznik do uchwały nr 202/2009 Rady Ministrów z dnia 10 listopada 2009 r. Ministerstwo Gospodarki, Warszawa, 10 listopada 2009. [15] Projekt ustawy o efektywności energetycznej wersja nr 11 z 05.11.2009 http://www.mg.gov.pl/NR/rdonlyres/B91ADCC9-FD7E-44B9-9F99-DC4EDEA1A9B4/58044/Projektustawy.pdf [16] Rocznik statystyczny przemysłu 2008. GUS, Warszawa 2009. 34 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej [17] Sprawozdanie z działalności Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w 2009 r. Urząd Regulacji Energetyki, Warszawa 2010. [18] Sprawozdanie z wykonania budżetu Państwa za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2008 r. Omówienie, Rada Ministrów, Warszawa 2009. [19] System wag stosowany w obliczeniach wskaźników cen towarów i usług konsumpcyjnych w 2010. Informacje bieżące. Wyniki wstępne. GUS, Warszawa 2010, http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_ch_inflacja_2m_2010.pdf [20] Sytuacja w elektroenergetyce IV 2009, Biuletyn kwartalny nr 4(69), Agencja Rynku Energii SA, Warszawa 2010. [21] Taryfy poszczególnych operatorów energii elektrycznej na rok 2010 pochodzą ze stron URE: http://bip.ure.gov.pl/portal/bip/68/925/Taryfy_opublikowane_w_2010_r.html [22] Taryfa Operatora Gazociągów Przesyłowych GAZ-SYSTEM SA Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DTA-4212-2(15)/2010/6154/IV/TK z dnia 17 maja 2010 r. http://bip.ure.gov.pl/portal/bip/69/933/Taryfy_opublikowane_w_2010_r.html [23] Taryfa Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa SA Decyzja Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki nr DTA-4212-10(14)/2010/652/III/AG z dnia 17 maja 2010 r. http://bip.ure.gov.pl/portal/bip/69/933/Taryfy_opublikowane_w_2010_r.html [24] Władczyk M., Dystrybucja Energii elektrycznej w Polsce, Energia Elektryczna 2/2010. [25] Wpływ proponowanych regulacji unijnych w zakresie wprowadzenia europejskiej strategii rozwoju energetyki wolnej od emisji CO2 na bezpieczeństwo energetyczne Polski, a w szczególności możliwości odbudowy mocy wytwórczych wykorzystujących paliwa kopalne oraz poziom cen energii elektrycznej. Część 1 z załącznikami 1, 2, część 2 z załącznikami 1–7 oraz opracowania cząstkowe 1–5. „EnergSys” Sp. z o.o., Warszawa 2008. http://www.pkee.pl/Wazne_wydarzenia [26] Wskaźniki cen towarów i usług konsumpcyjnych w lutym 2010 r. Informacje bieżące, wyniki wstępne z 15.03.2010. GUS, Warszawa 2010. [27] Założenia do aktów prawnych wprowadzających system ochrony odbiorcy wrażliwego energii elektrycznej, przygotowanego przez MG, dostęp: http://www.mg.gov.pl/NR/rdonlyres/B91ADCC9-FD7E-44B9-9F99-DC4EDEA1A9B4/60147/Zalozeniaodbiorcawrazliwy.pdf [28] Żmijewski K, Białe Certyfikaty – trudne dylematy. Społeczna Rada Konsultacyjna Narodowego Programu Redukcji Emisji. Prezentacja z 14.07.2009 z debaty: „Białe certyfikaty – mechanizmy rozwoju efektywności”, MG, Warszawa 14.07.2009. 35 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Spis rysunków Rysunek 1. Względny wzrost cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych (taryfa G11, zużycie 1200 kWh/r, z uwzględnieniem opłat stałych), rok poprzedni =100%. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Rysunek 2. Dynamika zmian cen energii, wielkości sprzedaży energii, dochodu rozporządzalnego metodą nawiązania łańcuchowego w Polsce . . . . . 19 36 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Spis tabel Tabela 1. Schemat dzialań w zakresie oceny kosztów i korzyści z wprowadzenia białych certyfikatów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8 Tabela 2. Składowe ceny jednostkowej i rachunku za energię elektryczną w sektorze gospodarstw domowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13 Tabela 3. Zmiany cen energii elektrycznej (taryfa G11) z uwzględnieniem opłat stałych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Tabela 4. Zmiany cen i wydatków na zakup energii elektrycznej dla przeciętnego gospodarstwa domowego na skutek wprowadzenia białych certyfikatów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 Tabela 5. Przyrost wydatków z tytułu zakupu energii elektrycznej przypadający na przeciętne gospodarstwo domowe w różnych wariantach obliczeniowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Tabela 6. Wzrost miesięcznych opłat za gaz dla gospodarstw domowych w stosunku do cen obowiązujących po 01.06.2010 . . . . . . . . . . . . . 20 Tabela 7. Wzrost miesięcznych opłat za ciepło dla gospodarstw domowych w stosunku do cen zatwierdzonych w taryfach w 2009 r. . . . . . . . . . 21 Tabela 8. Łączny wzrost wydatków na energię sieciową dla przeciętnego gospodarstwa domowego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Tabela 9. Zmiany kosztów zakupu energii sieciowej jako efekt wprowadzenia białych certyfikatów w wybranych działach gospodarki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 Tabela 10. Ceny zakupu energii sieciowej dla wybranych sekcji i działów gospodarki w 2008 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38 Tabela 11. Zużycie energii sieciowej dla wybranych sekcji i działów gospodarki w 2008 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 Tabela 12. Koszt uzyskania przychodów i koszt zakupu energii sieciowej dla wybranych sekcji i działów gospodarki w 2008 r. . . . . . . . . . . . . . . 42 37 Aneks. Zestawienie założeń do obliczeń zmian kosztów z tytułu zakupu energii sieciowej w wybranych działach i sekcjach gospodarki Tabela 10. Ceny zakupu energii sieciowej dla wybranych sekcji i działów gospodarki w 2008 r. Cena zakupu energii sieciowej Wyszczególnienie Sekcja Dział ciepło energia elektr. gaz wysokogaz metanowy zaazotowany zł/GJ zł/MWh zł/tys.m3 zł/tys.m3 Górnictwo C 26,43 241,08 1064,98 – Przetwórstwo przemysłowe D 28,84 257,10 1013,13 715,56 Produkcja artykułów spożywczych i napojów 15 30,99 285,13 1170,45 794,42 Produkcja wyrobów tytoniowych 16 22,3 259,48 1154,14 – Włókiennictwo 17 32,93 273,33 1212,75 915,8 Produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich 18 37,4 358,83 1204,8 968,63 Produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich 19 37,04 326,90 1253,97 536,73 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny 20 23,95 265,78 1042,56 771,1 Produkcja masy włóknistej oraz papieru 21 22,20 248,64 1146,59 490,69 Działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 22 33,96 282,86 1178,10 871,97 Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej 23 29,73 310,5 957,01 – Produkcja wyrobów chemicznych 24 25,65 226,28 932,71 908,25 Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 25 30,63 265,56 1152,48 1037,83 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 26 21,22 261,45 1065,55 767,04 Produkcja metali 27 28,49 232,64 1027,92 702,45 Produkcja wyrobów z metali 28 36,42 295,78 1186,07 941,24 29 37,39 288,23 1309,20 999,52 30 33,17 304,37 1659,13 – Produkcja maszyn i urządzeń Produkcja maszyn biurowych i komputerów 38 D Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Cena zakupu energii sieciowej Wyszczególnienie Sekcja Dział ciepło energia elektr. gaz wysokogaz metanowy zaazotowany zł/GJ zł/MWh zł/tys.m3 zł/tys.m3 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznejD 31 37,15 269,93 1117,90 847,39 Produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych 32 34,91 275,00 1074,74 – Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków 33 37,33 293,44 1305,89 869,59 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 34 37,05 274,85 1155,88 804,61 Produkcja pozostałego sprzętu transportowego 35 32,73 285,98 1280,95 952,59 Produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna 36 31,70 314,65 1272,5 732,21 Przetwarzanie odpadów 37 28,82 255,21 1161,46 – E 23,34 177,17 1097,4 447,95 Budownictwo F 36,30 183,34 1333,99 1081,13 Handel i naprawy G 27,02 191,72 1107,54 1080,5 Transport, gospodarka magazynowa i łączność I 37,30 355,3 974,65 1005,27 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę Źródło: Gospodarka paliwowo-energetyczna 2007–2008. GUS, Warszawa 2009. Tabela 3 (68) Ceny zakupu nośników energii w podstawowych sekcjach, działach i grupach PKD liczone metodą średniej ważonej w 2008 r. 39 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Tabela 11. Zużycie energii sieciowej dla wybranych sekcji i działów gospodarki w 2008 r. Zużycie(a) energii sieciowej Wyszczególnienie Sekcja Dział ciepło energia gaz wysokogaz elektr. metanowy zaazotowany TJ GWh mln m3 mln m3 Górnictwo C 7850 7395 112 87 Przetwórstwo przemysłowe D 82396 44060 6200 580 1316 4938 509 83 Produkcja artykułów spożywczych i napojów 15 Produkcja wyrobów tytoniowych 16 33 130 11 3 Włókiennictwo 17 448 633 37 3 Produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich 18 24 92 10 2 Produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich 19 17 57 4 1 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny 20 -10 1829 78 44 Produkcja masy włóknistej oraz papieru 21 2772 1850 54 136 Działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 22 191 296 13 0 Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej 23 31515 37 808 0 Produkcja wyrobów chemicznych 24 23385 7275 2541 4 Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 25 -151 1943 90 8 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 26 1095 4088 1032 98 Produkcja metali 27 10268 9995 656 133 Produkcja wyrobów z metali 28 861 1422 108 4 Produkcja maszyn i urządzeńD 29 1798 1422 52 9 Produkcja maszyn biurowych i komputerów 30 9 14 1 0 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznejD 31 521 799 56 3 Produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych 32 84 188 18 0 Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków 33 138 129 6 1 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 34 1826 1799 80 30 40 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Zużycie(a) energii sieciowej Wyszczególnienie Sekcja Dział ciepło energia gaz wysokogaz elektr. metanowy zaazotowany TJ GWh mln m3 mln m3 Produkcja pozostałego sprzętu transportowego 35 1671 596 19 1 Produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna 36 227 527 5 2 Przetwarzanie odpadów 37 49 137 12 0 E 48762 18197 316 1930 Budownictwo F 383 674 37 2 Handel i naprawy G Transport, gospodarka magazynowa i łączność I 2870 5786 489 8 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę (a) dokładniej – zużycie globalne Źródło: Gospodarka paliwowo-energetyczna 2007–2008. GUS, Warszawa 2009. Bilanse energii część V, VI, VII. 41 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Tabela 12. Koszt uzyskania przychodów i koszt zakupu energii sieciowej dla wybranych sekcji i działów gospodarki w 2008 r. Wyszczególnienie Sekcja Dział Koszt uzyskania przychodów (a) Koszt zakupu energii sieciowej ciepło energia elektr. gaz gaz wysoko- zaazotometanowy wany Razem mln zł Górnictwo C 40215,5 Przetwórstwo przemysłowe D 833462,5 207,5 1782,8 2376,3 11327,8 119,3 0,0 2109,5 6281,4 415,0 20400,6 Produkcja artykułów spożywczych i napojów 15 156313,8 40,8 1408,0 595,8 65,9 2110,5 Produkcja wyrobów tytoniowych 16 12470,5 0,7 33,7 12,7 0,0 47,2 Włókiennictwo 17 10302,1 14,8 173,0 44,9 2,7 235,4 Produkcja odzieży i wyrobów futrzarskich 18 4994,8 0,9 33,0 12,0 1,9 47,9 Produkcja skór wyprawionych i wyrobów z nich 19 2524,0 0,6 18,6 5,0 0,5 24,8 Produkcja drewna i wyrobów z drewna oraz ze słomy i wikliny 20 20275,7 -0,2 486,1 81,3 33,9 601,1 Produkcja masy włóknistej oraz papieru 21 16248,7 61,5 460,0 61,9 66,7 650,2 Działalność wydawnicza; poligrafia i reprodukcja zapisanych nośników informacji 22 17235,5 6,5 83,7 15,3 0,0 105,5 Produkcja koksu i produktów rafinacji ropy naftowej 23 101521,7 936,9 11,5 773,3 0,0 1721,7 Produkcja wyrobów chemicznych 24 55405,0 599,8 1646,2 2370,0 3,6 4619,7 Produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych 25 42725,4 -4,6 516,0 103,7 8,3 623,4 Produkcja wyrobów z pozostałych surowców niemetalicznych 26 37639,7 23,2 1068,8 1099,6 75,2 2266,9 Produkcja metali 27 43421,9 292,5 2325,2 674,3 93,4 3385,5 Produkcja wyrobów z metali 28 56132,8 31,4 420,6 128,1 3,76496 583,8 42 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Wyszczególnienie Sekcja Dział Koszt uzyskania przychodów (a) Koszt zakupu energii sieciowej ciepło energia elektr. gaz gaz wysoko- zaazotometanowy wany Razem mln zł Produkcja maszyn i urządzeńD 29 56972,2 67,2 409,9 68,1 8,99568 554,2 Produkcja maszyn biurowych i komputerów 30 3522,3 0,3 4,3 1,7 0 6,2 Produkcja maszyn i aparatury elektrycznejD 31 30438,3 19,4 215,7 62,6 2,54217 300,2 Produkcja sprzętu i urządzeń radiowych, telewizyjnych i telekomunikacyjnych 32 20009,7 2,9 51,7 19,3 0 74,0 Produkcja instrumentów medycznych, precyzyjnych i optycznych, zegarów i zegarków 33 7796,1 5,2 37,9 7,8 0,86959 51,7 Produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep 34 89048,8 67,7 494,5 92,5 24,1383 678,7 Produkcja pozostałego sprzętu transportowego 35 15259,5 54,7 170,4 24,3 0,95259 250,4 Produkcja mebli; pozostała działalność produkcyjna 28144,3 7,2 165,8 6,4 1,46442 180,8 36 Przetwarzanie odpadów 37 5059,7 1,4 35,0 13,9 0 50,3 157934,2 1138,1 3224,0 346,8 864,5 5573,4 Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę E Budownictwo F 13,9 123,6 49,4 2,16226 189,0 Handel i naprawy G 0,0 0,0 0,0 0 0,0 Transport, gospodarka magazynowa i łączność I 107,1 2055,8 476,6 8,04216 2647,5 105972 (a) dokładniej – koszt uzyskania przychodów z całokształtu działalności przedsiębiorstw Źródło: Rocznik statystyczny przemysłu 2008. GUS, Warszawa 2009; Tabl. 5 (43). „Koszty uzyskania przychodów z całokształtu działalności przedsiębiorstw przemysłowych według sekcji i działów” oraz obliczenia własne na podstawie danych z tab 7 i 8. 43 Konsekwencje wprowadzenia białych certyfikatów jako instrumentu poprawy efektywności energetycznej Założono również (za Żmijewski K., Białe certyfikaty opus cit) następujące udziały cen energii w cenie końcowej: Energia elektryczna 67% Ciepło 73% Gaz 80% Założenie to dotyczy wyspecyfikowanych działów i sekcji. Dla gospodarstw domowych udziały te obliczono na podstawie taryf roku 2010. 44
