Jan DULEWSKI, Adrian WALTER Gospodarka wodami

WARSZTATY 2007 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie
Materiały Warsztatów str. 29–38
Jan DULEWSKI, Adrian WALTER
Wyższy Urząd Górniczy, Katowice
Gospodarka wodami kopalnianymi w górnictwie węgla brunatnego
na tle całego przemysłu wydobywczego
Streszczenie
Do najistotniejszych skutków eksploatacji, jakie powoduje górnictwo węgla brunatnego
zaliczyć można zajmowanie i przekształcanie terenów pod działalność górniczą oraz zmianę
stosunków wodnych w rejonie funkcjonowania odkrywki, związaną z odwodnieniem złoża.
Autorzy poniższego artykułu przedstawiają gospodarkę wodami kopalnianymi prowadzoną
przez odkrywkowe górnictwo węgla brunatnego na tle całego polskiego sektora wydobywczego. Okres analizy obejmuje lata 1996–2005, a więc czas intensywnych zmian gospodarczych,
które wytyczyły kierunki zmian przemysłu wydobywczego.
1. Wstęp
Działalność przemysłu wydobywczego związana jest z głęboką ingerencją we wszystkie
komponenty środowiska. Górnictwo węgla brunatnego należy do najbardziej obrazowych
przykładów takiego wpływu. Eksploatacja węgla brunatnego wymaga zajmowania terenów
pod działalność górniczą i powoduje ich głębokie przekształcenie (odkrywkowe wyrobiska
i nadpoziomowe zwałowiska nadkładu), zniszczeniu ulega występująca szata roślinna, warstwa
glebowa oraz cała dotychczasowa infrastruktura.
Prowadzenie odkrywkowej eksploatacji węgla brunatnego wymaga wyprzedzającego
odwodnienia górotworu, które powoduje głębokie zmiany stosunków wodnych w obszarze
zarówno samej eksploatacji jak i terenów przyległych. Powstające zmiany dotyczą jakości
wody powierzchniowej i podziemnej, sposobu użytkowania wody oraz przekształcenia sieci
hydrograficznej powierzchni terenu. Niniejszy artykuł jest poświęcony omówieniu gospodarki
wodami kopalnianymi w górnictwie węgla brunatnego w ostatnim dziesięcioleciu.
2. Podstawy prawne
Polski przemysł wydobywczy podlegał znacznym wpływom zmieniającego się systemu
prawnego. Związane to było min. z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej. Niektóre
uregulowania, jak np. ustawa o restrukturyzacji finansowej górnictwa siarki, a także ustawa
o restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w latach 2003–2006 skierowane były wprost
do konkretnych rodzajów górnictwa. Inne regulacje, związane z przystosowywaniem polskiego
prawa do wymogów Unii Europejskiej objęły cały sektor wydobywczy. Istotnym elementem
wpływającym na przekształcenia w przemyśle wydobywczym były zmiany z zakresu szeroko
29
J. DULEWSKI, A. WALTER – Gospodarka wodami kopaln ianymi w górnictwie węgla …
rozumianej ochrony środowiska. Obowiązujące obecnie regulacje prawne w tym zakresie
zawarte są w systemie prawa ochrony środowiska, który składa się z powiązanych ze sobą
ustaw oraz wydanych na ich podstawie przepisów wykonawczych. W tej chwili system ten
obejmuje m.in.:
 Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2006 r. Nr 129, poz. 902 z późn. zm.) oraz
56 obowiązujących rozporządzeń wykonawczych,
 Prawo wodne (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.) oraz 29 obowiązujących rozporządzeń wykonawczych,
 Prawo geologiczne i górnicze (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z późn. zm.)
oraz 38 obowiązujących rozporządzeń wykonawczych,
 ustawę o odpadach (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 39, poz. 251) oraz 29 obowiązujących
rozporządzeń wykonawczych,
 ustawę o ochronie przyrody (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 z późn. zm.) oraz
33 obowiązujące rozporządzenia wykonawcze,
 ustawę o lasach (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 45, poz. 435 z późn. zm.) oraz 14 obowiązujących rozporządzeń wykonawczych,
 ustawę o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jedn. Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz.
1266 z późn. zm.) oraz 3 obowiązujące rozporządzenia wykonawcze.
Odwodnienie złoża i odprowadzanie znacznych ilości wód kopalnianych do środowiska
prowadzone przez górnictwo węgla brunatnego jest rozumiane, w świetle ustawy Prawo
wodne, jako szczególne korzystanie z wód. Wprowadzane do cieków powierzchniowych wody
kopalniane stanowią w rozumieniu przywołanej ustawy ścieki. Konsekwencją sposobu
korzystania z wód jest instytucja pozwolenia wodnoprawnego jako decyzji administracyjnej,
która nadaje podmiotowi uprawnienia do określonego korzystania z wód. Prawo wodne określa
rodzaje działalności, których prowadzenie wymaga obligatoryjnego uzyskania pozwolenia
wodnoprawnego. W świetle powyższego, zakłady górnicze prowadzące odkrywkową eksploatację węgla brunatnego powinny legitymować się posiadaniem pozwoleń wodnoprawnych
dotyczących [3]:
 odwodnienia wyrobisk górniczych;
 wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, (wód pochodzących z odwodnienia zakładów
górniczych, wód odciekowych ze składowisk odpadów i miejsc ich magazynowania, wód
opadowych lub roztopowych ujętych w systemy kanalizacyjne pochodzących z powierzchni zanieczyszczonych o trwałej nawierzchni z terenów przemysłowych i składowych, baz transportowych oraz dróg i parkingów, wód zużytych na cele bytowe lub
gospodarcze);
 poboru oraz odprowadzania wód powierzchniowych lub podziemnych;
 regulacji wód oraz zmiany ukształtowania terenu na gruntach przylegających do wód,
mająca wpływ na warunki przepływu wody;
 wykonania urządzeń wodnych;
 długotrwałego obniżenia poziomu zwierciadła wody podziemnej;
 piętrzenia wody podziemnej.
Zakłady górnicze wprowadzające ścieki do wód lub do ziemi, obowiązane są budować,
utrzymywać i eksploatować urządzenia zabezpieczające wody przed zanieczyszczeniem. Nie
jest natomiast wymagane pozwolenie na korzystanie z wód kopalnianych na potrzeby własne
zakładu górniczego.
30
WARSZTATY 2007 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie
3. Wpływ odprowadzanych wód kopalnianych na środowisko wodne
Prowadzona przez górnictwo węgla brunatnego gospodarka wodno-ściekowa związana jest
głównie z ujmowaniem wód w trakcie odwodnienia wyrobisk górniczych. Poza wodami
kopalnianymi w ruchu takich zakładów górniczych powstają także inne rodzaje ścieków – tzw.
bytowo-gospodarcze, wody deszczowe lub roztopowe z powierzchni trwałych, zwałowisk
nadkładu itp.
Odwodnienie złoża węgla brunatnego związane jest z obniżeniem zwierciadła wody
w górotworze poniżej poziomu wydobywczego oraz z odprowadzeniem wód opadowych
z wyrobiska oraz przedpola eksploatacji. Do kopalń węgla brunatnego dopływają wody
słodkie. Ze względu na pochodzenie wód wyróżnia się dwa systemy odwadniania: wgłębny
i powierzchniowy. Wgłębny system odwadniania składa się z układu studni głębinowych
ujmujących wody podziemne. Wody pochodzące z odwodnienia wgłębnego, najczęściej nie są
zanieczyszczone i wprowadza się je za pomocą systemu rowów i kanałów do cieków
naturalnych. Dopływające do wyrobisk wody opadowe oraz wody znajdujące się w wyrobisku
– wody resztkowe ujmowane są przez system odwodnienia powierzchniowego, który składa się
z systemu pompowni głównych, pomocniczych, osadników sedymentacyjnych i infrastruktury
odprowadzającej wody do cieków powierzchniowych. Wody pochodzące z odwodnienia
powierzchniowego, najczęściej w wyniku powierzchniowego spływu unoszą zawiesiny
mineralne, które wpływają na ich zanieczyszczenie. Wody te podlegają oczyszczaniu
mechanicznemu poprzez zatrzymanie w osadnikach terenowych. Po oczyszczeniu są one
również odprowadzane do cieków powierzchniowych [5]. W KWB „Turów” do roku 2004
prowadzono odwadnianie systemem podziemnych wyrobisk górniczych, które obejmowały
chodniki i pompownie, zlikwidowane i zastąpione systemem odwadniania otworowego [5, 8].
Ogólny dopływ wód do wszystkich kopalń polskiego górnictwa w 2005 r. wynosił
3,1 mln m3/d [5]. W wyrobiskach odkrywkowych kopalń węgla brunatnego ujęto w tym czasie
42,7% ogólnego dopływu wód, co stanowi największą jego część w całym górnictwie. Rozkład
dopływów do wszystkich rodzajów górnictwa w roku 2005 przedstawiono na rys 1.
górn. surowców
skalnych
15,9%
górn. węgla
kamiennego
23,0%
górn. rud cynku
i ołowiu
15,0%
górn. węgla brunatnego
42,7%
pozostałe
1,2%
górn. miedzi
2,3%
Rys. 1. Udział poszczególnych rodzajów górnictwa w całkowitym dopływie w 2005 r.
Fig. 1. Share of mining industries in total water inflow in 2005
31
J. DULEWSKI, A. WALTER – Gospodarka wodami kopaln ianymi w górnictwie węgla …
Wielkość dopływu do kopalń górnictwa węgla brunatnego ulegała w ciągu ostatniego
dziesięciolecia zmianom. W okresie od 1997 r. dopływ znacznie wzrósł (o 52%) z wartości
1,1 do 1,7 mln m3/d w roku 2002. Wzrost związany był głównie z uruchamianiem przez
KWB „Bełchatów” pola „Szczerców”. Również uruchomienie odwadniania w odkrywce
„Drzewce” przez KWB „Konin” wpłynęło na wzrost całkowitego dopływu. Od roku 2003
następuje stabilizacja poziomu dopływu. Wielkość dopływu uzależniona jest od ilości opadów
atmosferycznych, zmieniającego się zakresu robót górniczych związanych z odwodnieniem
nowych odkrywek i zaprzestaniem odwadniania w rejonach wyeksploatowanych, a także
prowadzeniem zatapiania wyrobisk w ramach rekultywacji i zagospodarowania w kierunku
wodnym.
Zaznaczenia w tym miejscu wymaga fakt, że lata 2001–2002 stanowią okres największego
dopływu wód do wszystkich kopalń polskiego górnictwa osiągając wielkość 3,7 mln m3/d,
co bezpośrednio związane było ze wzrostem odnotowanym w górnictwie węgla brunatnego.
Dopływ wód do wyrobisk górnictwa węgla brunatnego na tle całego sektora wydobywczego
w latach 1996–2005 przedstawiono na rys 2.
4 000
3 500
3 000
tys m3/d
2 500
2 000
1 500
1 000
500
0
1996
1997
1998
dopływ do KWB
1999
2000
dopływ ogólny
2001
2002
2003
2004
2005
dopływ wód słodkich
Rys. 2. Dopływ ogólny wód w latach 1996–2005
Fig.2. Total water inflow between 1996–2005
Przedstawione dane obrazują jak istotny wpływ jest wywierany przez górnictwo węgla
brunatnego na środowisko wodne w skali całego przemysłu wydobywczego.
W rozbiciu na kopalnie węgla brunatnego dopływ wód w 2005 r. kształtował się następująco[5]:
 KWB „Bełchatów” 760,9 tys. m3/d,
 KWB „Adamów” 309,7 tys. m3/d,
 KWB „Konin” 199,7 tys. m3/d,
 KWB „Turów” 47,4 tys. m3/d.
W analizowanym okresie dopływ wód do wyrobisk KWB „Bełchatów” ulegał znacznym
zmianom. Najniższą wartość odnotowano w 1998 r. – 493 062 m3/d. W kolejnych latach
32
WARSZTATY 2007 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie
wartość ta systematycznie rosła, przekraczając poziom 1 mln m3/d w 2001 roku
(1 014 588 m3/d). Od 2002 r. wielkość dopływu spada z 915 997 m3/d do 760 937 m3/d
w 2005 r. W rozbiciu na pola KWB „Bełchatów” dopływ wód do odkrywki „Bełchatów”
wykazuje trend spadkowy od 1996 r., gdy wynosił 553,0 tys. m3/d do 444,9 tys. m3/d w 2005 r.
Również ilość wód dopływających do odkrywki „Szczerców” od 2001 roku maleje
z 461,9 tys. m3/d do 316 tys. m3/d w 2005 r. [5]. Sytuacja ta związana jest z połączeniem się
lejów depresji obu odkrywek.
KWB „Konin” w analizowanym przedziale czasowym wykazuje zmienność dopływu
wód, którego przyczyna związana jest z uruchomieniem odwadniania nowych odkrywek
„Jóźwin IIb” w 1998 r. i „Drzewce” w 2003 r. a także z rozpoczęciem zatapiania odkrywki
„Pątnów”. Wartości dopływu zmieniały się w przedziale od 327 887 m3/d w 1998 r. do
199 731 m3/d w 2003 r. [5].
Także dopływ wód do wyrobisk KWB „Turów” ulegał wahaniom. Największą wartość
61 812 m3/d zanotowano w roku 1997 a najmniejszą 39 132 m3/d w 2003 r. [5], co wskazuje na
ścisły związek ilości dopływającej wody z intensywnością opadów atmosferycznych.
KWB „Adamów” w okresie ostatniego dziesięciolecia notuje najmniejsze wahania dopływu
wód, od wartości 243 750 m3/d w 1998 r. do 309 669 m3/d w 2005 r. [5].
Na rys. 3 przedstawiono dopływy do kopalń węgla brunatnego w latach 1996–2005.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1996
1997
1998
KWB Bełchatów
1999
2000
KWB Adamów
2001
2002
KWB Konin
2003
2004
2005
KWB Turów
Rys. 3. Dopływy wód do poszczególnych kopalń węgla brunatnego w okresie 1996–2005
Fig.3. Water inflow of particular lignite mines between 1996–2005
Z przeprowadzonej analizy wynika, że kopalnie węgla brunatnego zagospodarowują
niewielkie ilości wód pochodzących z dopływu ogólnego. Działania te polegają na stosowaniu
wody kopalnianej do własnych celów technologicznych lub socjalno-bytowych załogi. Wyjątkiem jest tu KWB „Konin”, której wody wykorzystywane są przez Zespół Elektrowni
„PAK” S.A. do schładzania. W roku 2005 kopalnie węgla brunatnego zagospodarowały
5556 m3/d, co stanowiło zaledwie 0,4% dopływu [5]. Jest to wielkość niewielka w porównaniu
z innymi rodzajami górnictwa, co obrazuje rys 4. Poziom zagospodarowania wód w górnictwie
węgla brunatnego w okresie ostatnich dziesięciu lat ulegał nieznacznym zmianom.
33
J. DULEWSKI, A. WALTER – Gospodarka wodami kopaln ianymi w górnictwie węgla …
200
171,2
160
tyś m3/d
120
111,7
77,2
80
71,9
40
16,3
5,6
0,4
0,0
górn. soli
górn. ropy i
gazu
0
górn. w ęgla
kamiennego
górn. sur.
skalnych
górn. rud cynku
i ołow iu
górn. miedzi
górn. siarki
górn. w ęgla
brunatnego
Rys. 4. Zagospodarowanie wód pochodzących z dopływu naturalnego w 2005 r.
Fig.4 Utilization of natural inflow water in 2005
Niewykorzystane wody stanowią ścieki i są wprowadzane przez poszczególne rodzaje górnictwa do wód, do ziemi lub do kanalizacji, a w wypadku górnictwa węgla brunatnego tylko
do wód (cieków powierzchniowych). Kopalnie węgla brunatnego odprowadziły w 2005 r.
1,3 mln m3/d wód kopalnianych w formie ścieków, co stanowiło 49,8% wszystkich zrzucanych
niewykorzystanych wód kopalnianych w polskim górnictwie [5]. Zrzut wód pochodzących
z górnictwa węgla brunatnego na tle sektora wydobywczego obrazuje rys. 5.
1400
1312,2
1200
1000
tyś m3/d
800
600
537,8
378,2
400
385,7
200
0,0
20,0
górn. miedzi
górn. siarki
0,2
0,4
górn. soli
górn. ropy i
gazu
0
górn. węgla
kamiennego
górn. sur.
skalnych
górn. rud
cynku i
ołowiu
górn. węgla
brunatnego
Rys. 5. Zrzut wód pochodzących z dopływu naturalnego w 2005 r.
Fig. 5 Discharge of water from natural inflow in 2005
34
WARSZTATY 2007 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie
Odprowadzanie ścieków odbywa się na podstawie warunków ustalonych w decyzjach
administracyjnych – pozwoleniach wodnoprawnych, przy uwzględnieniu częstotliwości
oznaczeń a także zakresu wskaźników ustalonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska
z dnia 24 lipca 2006 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków
do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska
wodnego (Dz. U. Nr 137 poz. 984). Przywołany powyżej przepis prawny był poprzedzony
rozporządzeniami:
 Ministra Środowiska z dnia 8 lipca 2004 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy
wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi, oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 168, poz. 1763);
 Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić
przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie
szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 212, poz. 1799);
 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 r.
w sprawie klasyfikacji wód oraz warunki, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane
do wód lub do ziemi (Dz. U. Nr 116 poz. 503 z późn. zm.).
Obecnie kopalnie węgla brunatnego posiadają ważne pozwolenia wodnoprawne na
odprowadzanie ścieków do wód (cieków powierzchniowych) i dotrzymują narzuconych tam
warunków pod względem jakościowym i ilościowym. W latach wcześniejszych następowały
jednak naruszenia warunków pozwoleń wodnoprawnych [5]. W KWB „Turów” od 1998 r.
występował problem z usuwaniem trudno sedymentujących zawiesin iłowych. Kopalnia podjęła realizację kompleksowego zadania, które obejmowało rozbudowę systemu odprowadzania
i oczyszczania wód kopalnianych. Równolegle naruszenie warunków pozwoleń dotyczących
odprowadzanych wód nastąpiło w KWB „Adamów” i dotyczyło przekroczenia dopuszczalnych
wartości żelaza [5]. Poniżej, na rys. 6 przedstawiono ilość wód kopalnianych wprowadzanych
do środowiska z naruszeniem warunków pozwoleń wodnoprawnych przez górnictwo węgla
brunatnego na tle całego sektora wydobywczego.
80
tys m3/d
60
40
20
0
1996
1997
1998
1999
2000
górnictwo ogółem
2001
2002
2003
2004
2005
górnictwo węgla brunatnego
Rys. 6. Ilość ścieków (wód kopalnianych) wprowadzanych do środowiska z naruszeniem warunków
pozwoleń wodnoprawnych
Fig. 6 The volume of sewages (mine waters) introduced into the environment unconformable to
conditions of water permissions
35
J. DULEWSKI, A. WALTER – Gospodarka wodami kopaln ianymi w górnictwie węgla …
W okresie minionego dziesięciolecia Prezes Wyższego Urzędu Górniczego pozytywnie
zaopiniował szereg wniosków kopalń węgla brunatnego dotyczących realizacji zadań
proekologicznych, także z zakresu gospodarki wodno-ściekowej były to m.in.:
 KWB „Turów” – rozbudowa i wdrożenie systemu oddziaływania KWB Turów na otoczenie ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na tereny przygraniczne Czech i Niemiec –
1998 r.
 KWB „Bełchatów” – ochrona zlewni rzeki Widawki przed zanieczyszczeniem – 1999 r.
 KWB „Bełchatów” – ochrona wód kopalnianych i cieków powierzchniowych przed zasoleniem pochodzącym od wysadu solnego Dębina – 2001 r.
Kopalnie realizowały również szereg zadań we własnym zakresie, które wpłynęły na dotrzymywanie warunków korzystania ze środowiska.
4. Perspektywy
Rozpatrując perspektywy i przyszłość przemysłu węgla brunatnego nie sposób nie odnieść
się do obowiązujących aktów prawnych a także przepisów unijnych, które w najbliższym
czasie zaczną funkcjonować w krajowym obrocie prawnym. Wydobycie węgla brunatnego
związane jest z Polityką energetyczną państwa do 2025 r., która jako podstawowe nośniki
energii wymienia węgiel kamienny i brunatny, niemniej jednak wykorzystanie ich dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego jest zależne od spełniania szeregu norm ochrony
środowiska. W dokumencie tym postuluje się wprowadzenie zróżnicowanych stawek podatków i opłat za korzystanie ze środowiska, które powodować będą zwiększanie zużycia paliw
i energii przyjaznych dla środowiska a także stworzenie regulacji prawnych zapewniających
wysokie standardy jakościowe paliw w transporcie [4].
Kolejnym elementem, wpływającym już bezpośrednio na gospodarkę wodno-ściekową
górnictwa węgla brunatnego będą opracowane do końca 2009 roku plany gospodarowania
wodami w obszarach dorzeczy. Wpływ ten wiązać się będzie z wprowadzaniem wód kopalnianych a także innych ścieków do wód na obszarach poszczególnych dorzeczy. Obecnie
rozpoczęto prace nad pierwszym etapem prac zmierzających do opracowania planów
gospodarowania wodami w obszarze dorzeczy, które zostaną zakończone do dnia 22 czerwca
2007 r. Zgodnie z wymogiem dyrektywy ustanawiającej ramy wspólnotowego działania
w dziedzinie polityki wodnej (RDW) istnieje obowiązek informowania społeczeństwa o stanie
prac związanych z wdrażaniem jej postanowień [2]. Tym samym, wszystkie etapy prac zmierzających do opracowania planów gospodarowania wodami na obszarach poszczególnych
dorzeczy poddane zostaną konsultacjom społecznym, obejmując następujące dokumenty:
 harmonogram i program prac związanych ze sporządzaniem planów gospodarowania
wodami dla obszarów dorzeczy wraz z zestawieniem działań, które należy przeprowadzić
w drodze konsultacji;
 przegląd istotnych problemów gospodarki wodnej dla danego obszaru dorzecza;
 projekty planu gospodarowania wodami na obszarze danego dorzecza.
Kolejne plany gospodarowania wodami będą opracowywane w cyklach sześcioletnich.
Przy uwzględnieniu spostrzeżeń wynikających z kolejnych, okresowych przeglądów planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy a także postępu naukowo-technicznego,
dyrektywa w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich
stanu, dopuszcza zmianę [1]:
36
WARSZTATY 2007 z cyklu: Zagrożenia naturalne w górnictwie
 wytycznych dotyczących ustalania wartości progowych dla zanieczyszczeń wód podziemnych i wskaźników zanieczyszczenia oraz informacji, które mają być przekazywane,
z zakresu zanieczyszczeń i ich wskaźników, dla których ustalono wartości progowe;
 procedur oceny stanu chemicznego wód podziemnych;
 identyfikacji i odwracania znaczących i utrzymujących się trendów wzrostowych, a także
punktów początkowych dla inicjowania działań odwracających trendy.
Lata 2007–2008 będą tzw. latami referencyjnymi, w których ustalane będą „poziomy
początkowe” dla wód podziemnych na podstawie monitoringu stanu chemicznego i ilościowego (monitoring diagnostyczny i operacyjny). Równocześnie, w terminie do 22 grudnia 2008
roku ustalone muszą zostać „wartości progowe” oznaczające normę jakości wód podziemnych.
Polska, podobnie jak pozostałe państwa członkowskie ma swobodę w ustaleniu tych wartości
w obrębie kraju, dorzecza, części międzynarodowego dorzecza, jednolitej części wód podziemnych. W procesie tym musi jednak zostać uwzględniony wykaz zanieczyszczeń oraz
wskaźników zawarty w załączniku II (część B) dyrektywy w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu. Wdrożenie jej postanowień do
przepisów krajowych musi nastąpić do 16 stycznia 2009 r. [1].
4. Podsumowanie
Pomimo znacznych zmian, jakie zaistniały w sektorze wydobywczym, węgiel brunatny
pozostanie znaczącym nośnikiem energetycznym w Polsce. Związane jest to z jego zasobami,
a także z istniejącym, ścisłym związkiem z przemysłem energetycznym przystosowanym do
spalania węgla brunatnego [7]. Ważnym elementem prowadzenia odkrywkowej eksploatacji
węgla brunatnego jest jej wyprzedzające planowanie, które wiąże się ze zdjęciem nadkładu
i odwodnieniem złoża. Wykonanie tych czynności wpłynie na przekształcenie kolejnych
terenów i związanych z nim elementów środowiska. Większość wód pochodzących z odwodnienia odkrywek to wody słodkie, niewielka ich część jest zanieczyszczona mechanicznie.
Z tego powodu wody te mogą być wykorzystywane w większym zakresie do potrzeb gospodarczych. Mając na uwadze fakt objęcia zasięgiem odwadniania odkrywek węgla brunatnego
znacznych obszarów, w granicach kilku zlewni, ilość i sposób zagospodarowania wód
kopalnianych powinna być uwzględniona przy opracowywaniu planów gospodarowania
wodami na obszarach dorzeczy.
Literatura
[1] Dyrektywa 2006/118/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. w sprawie
ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem i pogorszeniem ich stanu. Dz. U. WE,
seria L, 372/19.
[2] Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej. Dz. U. WE, seria L, 327.
[3] Prawo wodne, tekst jednolity. Dz. U. z 2005 r. Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.
[4] Polityka energetyczna państwa do 2025 r., Obwieszczenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia
1 lipca 2005 r. M. P. Nr 42, poz. 562.
[5] Raporty w sprawie zagospodarowania wód kopalnianych, lata 1996–2005, WUG Katowice,
(materiały niepublikowane).
[6] Żuk S., 2006: Stan i perspektywy rozwoju górnictwa węgla brunatnego. Górnictwo Odkrywkowe,
nr 3–4, 16–24.
37
J. DULEWSKI, A. WALTER – Gospodarka wodami kopaln ianymi w górnictwie węgla …
[7] Libecki J., Tarasiewicz Z. 2005: Projektowanie i budowa Kopalni Węgla Brunatnego „Legnica”.
Węgiel Brunatny. nr 3 (52), 36–42.
[8] Pawlina Z. 2003: Likwidacja wyrobisk podziemnych i górniczego systemu odwadniania w KWB
„Turek” S.A. Węgiel Brunatny, nr 2 (43), 19–23.
Mine waters management in lignite mines
on the background of the whole mining sector
The occupation and transformation of lands as well as change of water conditions in the
vicinity of open-pit mines can be included into the most important “results” of lignite
exploitation.
The authors present in the paper analysis of mine waters management in lignite open-pit
mines carried out on the background of the whole Polish mining sector. The analysis period is
1996–2005, that is the time of intense economic changes, which lay out the directions of
mining sector development.
Przekazano: 15 marca 2007 r.
38