Surowicze Guzy Łagodne i Graniczne

Nowa Klasyfikacja Raka Jajnika i Rola
Immunohistochemii w Diagnostyce
Różnicowej Nowotworów Jajnika
prof. Jolanta Kupryjańczyk
Zakład Patologii Instytutu Onkologii w
Warszawie
Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych
Jajnika wg WHO 2014ajnika
Serous tumors
Benign (c.adenoma, adenofibroma, surface papilloma)
Borderline
•
•
Serous borderline tumor/ Atypical
proliferative serous tumor
Serous borderline tumor – micropapillary
variant/ Non-invasive LG serous
carcinoma
Malignant: destrukcyjna inwazja
•
•
LG serous carcinoma
HG serous carcinoma
Guzy surowicze
• Surowicze guzy graniczne i raki LG są inną
jednostką chorobową niż raki jajnika HG
– molekularna patogeneza
– obraz mikroskopowy
– obraz kliniczny
– rokowanie
Nabłonek powierzchniowy jajnika
7-16 lat wcześniej
Guz łagodny
Raki surowicze
G2,G3 – szybka
progresja
Guz graniczny
Rak surowicze G1
wolna progresja
Nabłonek powierzchniowy jajnika
7-16 lat wcześniej
Guz łagodny
Guz graniczny
Raki surowicze
G2,G3 – szybka
Progresja –
Mutacje TP53
ER, PGR(-)
Rak surowicze G1
wolna progresja Mutacje BRAF, RAS
ER+,PGR+
Spektrum zmian w surowiczych
guzach granicznych
• 1970’
– definicja
– Implanty – 13%
– 8% inwazyjne
• 1980’, 1990’
– mikroinwazja
– ogniska w węzłach
chłonnych
• W rakach
destrukcyjna
inwazja
Surowicze Guzy Graniczne:
Prognoza
● 10-letnie przeżycie Stadium III (98%)
● nie zależy od histologii guza pierwotnego
● czynniki rokujące źle:
- pozostawienie makroskopowych ognisk
guza na otrzewnej
- obraz implantów
inwazyjność, nasilona atypia komórkowa,
figury podziału
Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych
Jajnika wg WHO 2014ajnika
Serous tumors
Benign (c.adenoma, adenofibroma, surface papilloma)
Borderline
•
•
Serous borderline tumor/ Atypical
proliferative serous tumor
Serous borderline tumor – micropapillary
variant/ Non-invasive LG serous
carcinoma
Malignant: destrukcyjna inwazja
•
•
LG serous carcinoma
HG serous carcinoma
• Rak surowiczy drobnobrodawkowaty =
• Surowiczy guz graniczny
drobnobrodawkowaty
Łagodne
GRANICZNE
RAKI G1
Nieinwazyjny rak surowiczy drobnobrodawkowaty =
Surowiczy guz graniczny drobnobrodawkowaty
● architektura drobnobrodawkowata
● egzofityczny wzrost
• brak oczywistego naciekania podścieliska
• implanty (27%) zwykle inwazyjne (50%)
• 10-letnie przeżycie, FIGO III - 71% vs 98%
dla SBT
● nawroty złośliwe - rozsiew w jamie brzusznej
Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych
Jajnika wg WHO 2014ajnika
Serous tumors
Benign (c.adenoma, adenofibroma, surface papilloma)
Borderline
•
•
Serous borderline tumor/ Atypical
proliferative serous tumor
Serous borderline tumor – micropapillary
variant/ Non-invasive LG serous
carcinoma
Malignant: destrukcyjna inwazja
•
•
LG serous carcinoma (5%)
HG serous carcinoma (95%)
Raki Surowicze
● 40-50% złośliwych guzów jajnika
● LG : 5%, 45 lat
● 5-letnie przeżycie -85%, 10-letnie – 50%
● HG: 95%, 55-65 lat
● 5-letnie przeżycie 20%
wznowa w mied.m.
pojawiła się po 3
latach
CARCINOMA SEROSUM
G1
G2
G3
Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych
Jajnika wg WHO 2014ajnika
Mucinous tumours: śluzowe o typie
jelitowym
Benign (cystadenoma, adenofibroma)
Borderline
•
Mucinous borderline tumor/ Atypical
proliferative mucinous tumor
Malignant
•
Mucinous carcinoma
Spektrum zmian w śluzowych
guzach granicznych
• 1990’
– microcarcinoma
– carcinoma in situ
• W rakach
– Ekspansywna
inwazja
• W rakach
destrukcyjna
inwazja
Sluzowe guzy graniczne
Śr. Wieku 50 lat
1wycinek na cm średnicy
2 wycinki na cm średnicy w przypadku atypii lub
mikroinwazji
Całkowite przeżycie – 95%- 100% w przypadku ca in situ
PJK292
Raki Śluzowe
● 3-4% złośliwych guzów jajnika
● 4-7 dekada
● 15-20% obustronne
– tylko w 5% w czasie laparotomii ogniska poza
jajnikiem
● 5-letnie przeżycie 40%
● późne nawroty szczególnie w płucach
Śluzowe guzy graniczne vs raki
Guz łagodny
Raki śluzowe
de novo G3
Guz graniczny
Raki śluzowe G1, G2, G3
Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych
Jajnika wg WHO 2014ajnika
Endometrioid tumours
Benign (endometriotic cyst, cystadenoma,
adenofibroma)
Borderline
•
Endometrioid borderline tumor/ Atypical
proliferative endometrioid tumor (0.2%)
Malignant
•
Endometrioid carcinoma
Endometrioidalne Guzy
Graniczne
● 3-18% nowotworów endometrioidalnych
jajnika
● najczęstszy: adenofibroma
endometrioides proliferans
● często współistniejąca endometrioza
– (W 28% łagodnych i 38% granicznych)
Raki Endometrioidalne
● 20-25% raków jajnika
● 80% guzów endometrioidalnych
● 28% obustronne
● 5 i 6 dekada
● ze zmodyfikowanego nabłonka
powierzchniowego
● z ognisk endometriozy w jajniku
– średnio o 10 lat wcześniej
● w 20-25% rak endometrium
Rak w torbieli endometrioidalnej
Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych
Jajnika wg WHO 2014ajnika
Clear cell tumours
Benign (cystadenoma, adenofibroma)
Borderline
•
Clear cell borderline tumor/ Atypical
proliferative clear cell tumor
Malignant
•
Clear cell carcinoma
Jasnokomórkowe guzy graniczne
1% guzów granicznych
59-68 lat
Carcinofibroma
clarocellulare
Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych
Jajnika wg WHO 2014ajnika
Seromucinous tumours: śluzowe o typie
szyjkowym, surowicze, mieszane
Benign (cystadenoma, adenofibroma)
Borderline
•
Seromucinous borderline tumour/ Atypical
proliferative seromucinous tumour
Malignant
•
Seromucinous carcinoma
Undifferentiated carcinoma
Klasyfikacja Nowotworów Nabłonkowych
Jajnika wg WHO 2014ajnika
Brenner tumours
Benign Brenner tumour
Borderline
•
Borderline Brenner tumour tumor/
Atypical proliferative Brenner tumour
Malignant Brenner tumour
Rak Drobnokomórkowy
Jajnika - Typ
Hiperkalcemiczny
● Wiek 9- 44 (średnia wieku 24 lata)
● 2/3 przebiega z hyperkalcemią
● Zwykle jednostronny
– w 1/3 przypadków rozsiany w momencie diagnozy
● Duży, lity z wylewami, martwicą
● Wybitnie złośliwy
Rak Drobnokomórkowy Jajnika Typ
Hyperkalcemiczny = złośliwy guz rabdoidny
- szybkie rozpoznanie
- szybka operacja
- cisplatyna – cyklofosfamid – doxorubicyna vepesid (4 kursy)
- megachemioterapia (1 kurs)
- autologiczny przeszczep komórek macierzystych
szpiku
Inaktywacja genu SMARCA4
Markery guzów jajnika
Guzy nabłonkowe
Ca 125, CK 7, CK20 (tylko mucinosum), CEA (tylko
mucinosum), EMA, pan-cytokeratyna
Guzy sznurów płciowych i zrębu
Alfa-inhibina, kalretinina (komórki Leydiga), pancytokeratyna
Guzy germinalne
PLAP, OCT ¾, HCG, AFP, cytokeratyna, wimentyna,
Markery guzów jajnika
Guzy nabłonkowe versus mezotelium
desmina, kalretinina (oba tylko w mezotelium)
Guzy neuroendokrynne
Chromogranina A, synaptofyzyna
Guzy germinalne – potworniaki
Tyreoglobulina, markery neuroendokrynne,
Cytoszkielet, GFAP, S-100
Cytokeratyna 7
Mezotelium
nabłonek mullerowski i nowotwory
nabłonkowe narządu rodnego
Ok. 50%raków żołądka
Rozległa ekspresja w pęcherzyku żółciowym
Sporadyczne raki jelita grubego (3%)
Cytokeratyna 20
Jelito grube, żołądek, trzustka,
drogi żółciowe
Śluzowe guzy jajnika
CA - 125
glikoproteina o dużym ciężarze cząsteczkowym
nabłonek jamy ciała w rozwoju embrionalnym
pochodne przewodu Mullera, opłucna, osierdzie
w tkance i surowicy
norma do 35 U/ml
sporadycznie podwyższony u osób zdrowych (1%)
i bez nowotworów (6%)
CA-125
obecny
raki endometrium, jajowodu, szyjki macicy
mezotelium
nieobecny
nabłonek powierzchniowy jajnika
guzy sznurów płciowych
guzy Brennera
guzy germinalne
CEA (carcinoembryonic antigen)
glikoproteina 160-200 kd o dużej heterogenności
NCA (non-specific cross reacting antigen)
najstarszy i najbardziej znany marker raka
rak jelita grubego
żołądek, jelito grube i cienkie, przewody
trzustkowe, prostata, urotelium, ślinianki, oskrzela,
endocervix
guz400ovaryCEA
CEA (carcinoembryonic antigen)
raki jajnika
70-80% śluzowych
surowicze - nie
endometrioidalne - przeważnie nie, tylko w
polach metaplazji płaskonabłonkowej
jasnokomórkowe - w ok. 40%
guzy Brennera
Raki pierwotne versus
przerzutowe
Meta colon
Ca endometrioides
Markery różnicujące przerzuty z przewodu
pokarmowego z pierwotnymi rakami jajnika
Raki śluzowe pierwotne vs przerzutowe
Cytokeratyna 7
Cytokeratyna 20
Rak endometrioidalny vs przerzutowy rak śluzowy
Dodatkowo CEA
PJK299 ck7
Raki żołądka i pęcherzyka
żółciowego mają ekspresję
cytokeratyny 7
Diseminated peritoneal
adenomucinosis
• Mucocoele ovarii
• Pseudomyxoma peritonei
• Mucocoele appendicis
PJK346 jajnik
PJK346 jajnikCK7
Różnicowanie pierwotnych i przerzutowych nowotworów nabłonkowych
Rak jajnika
HAM56 CK20
(+)
CK7
(+)
CEA
mucinosum
endometrioides
clarocellulare
(+)
(+)
(+)
(+)
(-)
(-)
(+)
(+)
(+)
(+)
(-)
(-)
Rak jelita
grubego
(+)
(+)
(-)*
(+)
Rak trzustki
(-)
(+)
(+)
(+)
Melanoma Metastaticum
Young & Scully 1992
• Najmłodsza pacjentka 21 lat (śr. 37.5)
• Zmiana pierwotna często usunięta przed wieloma laty
(12, 13 lat). Jedna pacjentka była w ciąży, jedna tuż po
porodzie.
• Duże komórki z kwasochłonną cytoplazmą
• W 8 przyp. obecność stuktur podobnych do pęcherzyków
PJK3 s-100
Guzy sznurów płciowych i
zrębu
alfa -Inhibin
hormon peptydowy wydzielany przez komórki
ziarniste i zluteinizowane
hamuje syntezę FSH w przysadce
97% GCT, 91% Sertoli-Leydig CT, 8% raków
EMA: 92% raków, 75% SCC -typ
hyperkalcemiczny, 0/171 GCT, 5%/30 SLCT
Alfa-inhK
PJK372 JGCT
PJK372 JGCT alfa-i
Guzy germinalne
Immunohistochemia guzów
germinalnych
Dysgerminoma
CK Vim AFP PLAP HCG OCT
3/4
(-)* (+)
(+)
(+)
Yolk sac tumor
(+)
Ca embryonale
(+)
(+)
Choriocarcinoma
(+)
(+)
(+)
(+)
(+)
PLAP k
PJK5AFP
OCT 3/4
Czynnik transkrypcyjny
Utrzymuje potencjał wielokierunkowego
różnicowania zarodkowych komórek
macierzystych i pierwotnych komórek płciowych
Marker seminoma/dysgerminoma, carcinoma
embryonale
Seminoma OCT3
Markery różnicowania
neuroendokrynnego
argentafinowość i/lub argyrofilia
ziarnistości mikroskopowoelektronowe
immunohistochemia
– Chromogranina A, B, C
– Synaptofizyna
– NSE
– hormony peptydowe