docWalory edukacyjne przestrzeni miejskiej. Przykład
download 
Reklamacja Transkrypt
Walory edukacyjne przestrzeni miejskiej. Przykład
"SOS" Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii Walory edukacyjne przestrzeni miejskiej. Przykład warszawskiego Służewca Autor: Jan Czerniawski 02.03.2010. Zmieniony 05.03.2010.      Już wkrÃłtce Służewiec będzie obchodzić swoje sześćsetne urodziny. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu to warszawskie osiedle było wsią. Jak zaczęła się historia wsi Służewiec? ŹrÃłdła historyczne podpowiadają nam, że w roku 1414 książę mazowiecki Janusz I wydał dla niej dokument lokacyjny. Oparto go na prawie chełmińskim. Szukając dalszych informacji trafiamy na przekaz, ktÃłry stwierdza, że w Służewcu osadzono jeńcÃłw spod Grunwaldu. Wiarygodność tego przekazu można kwestionować. Nie ulega natomiast wątpliwości, że w XV i XVI wieku miejscowość należała do rodu DołęgÃłw. Była więc wsią rycerską, potem szlachecką. W kolejnych stuleciach przechodziła rÃłżne koleje losu. Przez cały czas należała do parafii służewskiej. Po uwłaszczeniu chłopÃłw (1864) weszła w skład gminy WilanÃłw.      W latach 1891-1892 na pÃłłnoc od wsi wybudowano umocnienia fortu nr VIIA Służewiec. Stanowił on fragment modernizowanej wtedy twierdzy Warszawa.      W roku 1938 Służewiec został włączony do Warszawy. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej przeniesiono tu z Pola Mokotowskiego Wyścigi Konne. Stosunkowo szybko stały się one znakiem rozpoznawczym Służewca, a potem całego miasta. Doprowadzono do nich linię tramwajową nr 19. W pierwszych dniach powstania warszawskiego o kontrolę nad Wyścigami walczyli zaciekle przeciwko Niemcom żołnierze Armii Krajowej z batalionu Karpaty, działającego w ramach słynnego pułku Baszta.      Pomimo inkorporacji do stolicy, Służewiec zachował jeszcze przez kilka lat swÃłj wiejski charakter. Lata powojenne przyniosły projekt przekształcenia go w dzielnicę przemysłowo-składową. Stosowną decyzję komunistyczne władze podjęły w roku 1951. Zaplanowano, że na obszarze obejmującym około 260 hektarÃłw, a położonym na południe i południowy zachÃłd od ulicy Jana Pawła Woronicza, powstanie ponad 60 obiektÃłw przemysłowych. W roku 1965 działało już 30 dużych zakładÃłw produkcyjnych, zatrudniających ponad 11000 osÃłb. Kolejne fabryki rosły jak grzyby po deszczu. W całej Polsce znane stały się zakłady elektroniczne Unitra Unima, fabryka pÃłłprzewodnikÃłw Tewa, fabryka kondensatorÃłw Elwa, zakłady ceramiki radiowej, fabryka dźwigÃłw Zremb, zakłady tworzyw sztucznych Plastic i zakłady mięsne Służewiec. Na Służewcu funkcjonowała też słynna fabryka domÃłw. Ponadto wybudowano tu bazy przedsiębiorstw budowlanych, magazyny skÃłr, nasion i lekarstw. Przy ulicy Woronicza powstały zajezdnie miejskich tramwajÃłw i autobusÃłw. W celu usprawnienia komunikacji uruchomiono nowe linie tramwajowe i autobusowe. Do zakładÃłw pracy doprowadzono bocznice kolejowe. Tak narodził się Służewiec Przemysłowy.      Na początku lat 50. XX wieku zapadła też decyzja o przeznaczeniu służewieckich gruntÃłw pod osiedla mieszkaniowe dla prawie 30000 warszawiakÃłw. W latach 1952-1956 na terenie położonym między ulicami: Bokserską, Obrzeżną, Zygmunta Modzelewskiego i Aleją LotnikÃłw powstał Służewiec Mieszkaniowy. W latach 1960-1965 wzdłuż nieistniejącej jeszcze wtedy ulicy Wincentego Rzymowskiego wybudowano tzw. osiedle prototypÃłw. Podczas jego budowy zastosowano wiele eksperymentalnych rozwiązań, m.in. wykorzystano na większą skalę elementy prefabrykowane. Z czasem wielkomiejską http://www.sos.mossos1.pl Kreator PDF Utworzono 3 March, 2017, 13:03 "SOS" Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii zabudową wypełnił się też czworobok otoczony Aleją LotnikÃłw i ulicami: Modzelewskiego, Domaniewską i Puławską. Powstało tu osiedle Służewiec Fort - klasyczny produkt z wielkiej płyty. Dominują w nim bloki o kilku bądź kilkunastu kondygnacjach.      Podczas transformacji ustrojowej lat 90. cały tutejszy przemysł - niemal z dnia na dzień wyparty został z terenÃłw Służewca przez rosnące błyskawicznie zastępy nowoczesnych biurowcÃłw. Najstarsze z nich, w tym słynny Curtis Plaza, powstały w pierwszej połowie dekady. Na kolejne nie trzeba było długo czekać. W 1997 roku firma deweloperska Globe Trade Centre rozpoczęła budowę MokotÃłw Business Park. Dziewięć tworzących ten gigantyczny kompleks budynkÃłw oddawano kolejno do użytku w ciągu dziesięciu lat.      Już wkrÃłtce liczba istniejących na Służewcu budynkÃłw biurowych sięgnie 80. Tereny sąsiadujące z ulicami: Domaniewską, Wołoską, Marynarską i Postępu uznano nawet za najbardziej dynamiczny stołeczny plac budowy ostatnich lat. 60% oddawanej do użytku w Warszawie powierzchni biurowej powstaje właśnie tutaj. Wprawdzie na planach miasta widnieje ciągle nazwa Służewiec Przemysłowy, ale tak naprawdę mamy do czynienia z nową dzielnicą biurową, w ktÃłrej coraz mocniej zaznacza się obecność białych kołnierzykÃłw. Na naszych oczach rozpoczęła się historia Służewca Biznesowego.      Trudno nie wspomnieć tu o Galerii MokotÃłw. Jest to jedno z największych w stolicy centrÃłw handlowych. Rozpoczęło działalność w 2000 roku. Zostało rozbudowane w 2003 r. Na trzech piętrach ogromnego gmaszyska rozmieszczono 240 sklepÃłw i punktÃłw usługowych, a także centrum rozrywki dla dzieci, kręgielnię oraz multipleks. Podobno w każdym miesiącu przez Galerię MokotÃłw przewija się przynajmniej milion osÃłb.      Nie ulega wątpliwości, że Galeria MokotÃłw i jej okolice są właściwym centrum Służewca. Jego granice administracyjne wyznacza zaś linia kolejowa Warszawa-Radom oraz ulice: Woronicza, WołoskaRzymowskiego, Bokserska i Obrzeżna. Warsawianiści zwracają uwagę, że wschodnią granicą Służewca nie powinna być ulica Wołoska, ale Puławska. Nie po raz pierwszy zdarza się, że delimitacyjne decyzje urzędnikÃłw nie uwzględniają autentycznych historycznych granic.      Na Służewcu istnieje bogata oferta edukacyjna. OprÃłcz wkomponowanych w tutejsze osiedla przedszkoli, szkÃłł podstawowych i ponadpodstawowych, funkcjonuje tu spory kompleks budynkÃłw Uniwersytetu Warszawskiego. WyrÃłżnia się wśrÃłd nich nowoczesny gmach Wydziału Zarządzania UW. Na osiedlu Służewiec Fort (według nowej terminologii Służew Fort) wyrosła siedziba Wyższej Szkoły Handlu i Prawa, popularnie zwanej Łazarskim. Przy Alei LotnikÃłw Polska Akademia Nauk ulokowała własny Instytut Fizyki. Swoje skromne miejsce zajmuje wśrÃłd wymienionych placÃłwek Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii nr 1 SOS i stanowiące jego część LXI Liceum OgÃłlnokształcące.      MOS SOS działa na terenie Służewca od jedenastu lat. Po utracie zabytkowej kamienicy na Grochowie, nie potrafiliśmy początkowo docenić nowego lokum. Budynek przy ulicy Rzymowskiego wydawał nam się zwyczajnie brzydki. Jeszcze mniej podobało nam się jego otoczenie. W okresie naszej przeprowadzki przekształcało się ono właśnie w jeden wielki plac budowy. Z czasem przyzwyczailiśmy się do niezbyt efektownej okolicy, a jej nieustające metamorfozy zaczęły nas nawet fascynować. http://www.sos.mossos1.pl Kreator PDF Utworzono 3 March, 2017, 13:03 "SOS" Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii      W ramach poszukiwania aktywnych metod pracy z nieprzystosowanymi społecznie podopiecznymi MOS SOS, opracowano program edukacji warsawianistycznej Zrozumieć miasto. Celem tych zajęć jest przekazanie uczniom podstawowej wiedzy o historii i kulturze Warszawy. Mają też one za zadanie uświadomić im, jak ważny jest szacunek dla zasad porządku urbanistycznego. RÃłwnie istotne wydaje się wprowadzenie młodych ludzi w tajniki życia wspÃłłczesnej metropolii. A sprawą jeszcze istotniejszą jest integracja naszych podopiecznych z wartościowymi nurtami społecznego i kulturalnego życia stolicy.      Lekcje warsawianistyczne odbywają się raz w tygodniu. Przeznaczone są dla młodzieży z pierwszej i drugiej klasy liceum. Banalnie zabrzmi stwierdzenie, że edukacja lokalna wymaga wyprowadzenia uczniÃłw ze szkolnej ławki. Co ciekawego można jednak zrobić z nimi w ciągu krÃłtkich trzech kwadransÃłw? PrÃłbując zmieścić się w tych ramach, stworzyliśmy formułę spacerÃłw po Służewcu. Koncepcje poszczegÃłlnych spacerÃłw nieustannie ewoluują. Nie wszystkie z nich okazały się sensowne. I tak nie szukamy już w terenie dawnej wsi Służewiec. Z analizy planÃłw wynika, że mieściła się ona w przestrzeni wyznaczonej dzisiejszymi ulicami: Rzymowskiego, Bokserską, Obrzeżną i Modzelewskiego. Nie pozostawiła jednak żadnych śladÃłw. Trudno sobie tę wieś wyobrazić kiedy patrzy się na służewieckie blokowiska. W tym przypadku bezpieczniejsza jest więc podrÃłż palcem po mapie.      Kilka pomysłÃłw spacerowych sprawdziło się lepiej niż pozostałe. Dlatego też powtarzamy te spacery z kolejnymi grupami. Spacer I: Szukamy nowej nazwy dla Służewca      Zanim udamy się na ten spacer, poświęcamy jedną lekcję omÃłwieniu cech miejskiego krajobrazu. Analizujemy kilkanaście fotografii, ktÃłre ukazują najczęściej spotykane jego typy. Uczniowie ruszają w teren zaopatrzeni w plan Służewca oraz kwestionariusz badawczy. Podstawowe pytanie kwestionariusza brzmi: czy nazwa „Służewiec Przemysłowy― jest wspÃłłcześnie aktualna? Następnie pada propozycja stworzenia nazw bardziej do osiedla dopasowanych. Trasę spaceru stanowią ulice: Orzycka, Aleja LotnikÃłw, Aleja Wilanowska, Modzelewskiego, Domaniewska, Wołoska i Rzymowskiego. Młodzież obserwuje uważnie mijane fragmenty osiedla. WśrÃłd zgłaszanych propozycji jego nowej nazwy najczęściej pojawia się nazwa Służewiec Biurowo-Handlowo-Mieszkaniowy. Najtrafniej pokazuje ona oblicze wspÃłłczesnego Służewca i kierunki dokonujących się w nim zmian. Spacer II: Zbieramy materiały do przewodnika po Służewcu      Decyzje dotyczące trasy podejmujemy spontanicznie podczas spaceru. Istotną sprawą jest orientacja przestrzenna uczniÃłw i ich intuicja. Miejsca, ktÃłre najczęściej przyciągają wzrok spacerujących, związane są najczęściej z nietypową dla wielkiego miasta organizacją przestrzeni (np. fort nr VIIA Służewiec, Wyścigi Konne, tereny zielone położone między kompleksem uniwersyteckim a Potokiem Służewieckim). Młodzież zwraca też uwagę na oryginalne rozwiązania architektoniczne. W tej kategorii palmę pierwszeństwa otrzymuje zwykle biurowiec Zeptera, mieszczący się przy ulicy Domaniewskiej 37. Ma on oryginalną formę, nawiązującą ponoć do logo firmy (niektÃłrym kojarzy się ona raczej z produktami Zeptera). Z otoczenia wyrÃłżniają się rÃłwnież budynki uczelniane: Wyższej Szkoły Handlu i Prawa przy ulicy Świeradowskiej 43 i Wydziału Zarządzania UW przy Szturmowej 3. Uczniowie włączają też do swych notatek tablicę upamiętniającą powstańcze walki batalionu AK Karpaty. Jest ona zainstalowana przy ulicy Bokserskiej. Co charakterystyczne, uwagę młodych przykuwają zwykle obiekty o http://www.sos.mossos1.pl Kreator PDF Utworzono 3 March, 2017, 13:03 "SOS" Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii dużych rozmiarach. Potrafią oni dostrzec umieszczony przy świątyni p.w. św. Maksymiliana Kolbego (ulica Rzymowskiego 35) krzyż papieski. Stosowna tablica informuje, że przeniesiono go z dawnego Placu Zwycięstwa. Przy tym krzyżu Jan Paweł II odprawił 2 czerwca 1979 roku słynną Mszę świętą. Chwilę potem uczniowie mijają bez zainteresowania stojącą na pobliskim osiedlu kapliczkę. Pochodzi ona z 1875 r. (informuje o tym dobrze widoczny napis) i jest najprawdopodobniej najstarszym obiektem zabytkowym na całym Służewcu!      Warto dodać, że opracowane przez uczestnikÃłw materiały z tego spaceru są zwykle bardzo interesujące i mogłyby stanowić ozdobę niejednej publikacji. Spacer III: Wypoczywamy w plenerach dawnych WyścigÃłw Konnych      Teren WyścigÃłw Konnych położony jest między ulicami: Puławską, Wyścigową, Bokserską, WyczÃłłki, Kłobucką i Galopu. Jego powierzchnia obejmuje około 140 hektarÃłw. Przed II wojną światową był to największy tor w Europie. Nowoczesne rozwiązania sprawiły, że już wtedy oceniano Wyścigi jako ważne osiągnięcie polskiego funkcjonalizmu.      WspÃłłcześnie jest to teren mało wykorzystany (zawody jeździeckie, wielkie koncerty) i mocno zaniedbany. A szkoda, bo mamy tu do czynienia z interesująco ukształtowaną przestrzenią. Przepływa tędy Potok Służewiecki, a w pÃłłnocno-wschodniej części WyścigÃłw znajduje się staw. W olbrzymim parku rośnie około 6000 sztuk drzew i krzewÃłw. Naliczono wśrÃłd nich około 95 gatunkÃłw drzew i krzewÃłw liściastych oraz iglastych. Większość drzew liczy około 70 lat, a niektÃłre nawet powyżej 100. Są tu: wiązy, dęby, lipy, brzozy, klony, jesiony, topole i nieco rzadziej świerki i kasztanowce.      Można jeszcze odczytać w terenie park angielski, ze strumieniem, stawem i wzgÃłrzem. Zatracił on jednak swÃłj dawny charakter i wymaga odtworzenia. Tak czy inaczej, Wyścigi Konne to czynny przyrodniczo teren znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwie obszarÃłw zurbanizowanych.      Spacerujemy tu w piękne dni, głÃłwnie w celach rekreacyjnych. Niechcący rozgrywa się też plenerowa lekcja przyrody. Dreszczyk emocji budzą zawieszone na drzewach liny. Umożliwiają one lot Tarzana nad Potokiem Służewieckim. Wzrusza nas spotkanie z budynkiem bliźniaczo podobnym do gmachu MOS SOS. Spacer IV: Tworzymy koncepcję pożytecznego zagospodarowania służewieckiego fortu      Ten spacer poprzedzamy lekturą fragmentÃłw książki Lecha KrÃłlikowskiego Twierdza Warszawa. Fort VIIA Służewiec (a raczej jego resztki) znajduje się w widłach ulic: Puławskiej i Alei LotnikÃłw. Powstał w latach 90. XIX wieku. Stanowił ważny punkt zewnętrznego pierścienia obronnego twierdzy Warszawa. Jego zadaniem była obrona drogi prowadzącej z Warszawy do Puław czyli dzisiejszej ulicy Puławskiej. Wybudowany pÃłźniej niż większość fortÃłw twierdzy, był od nich nowocześniejszy. Część schronÃłw zbudowano z użyciem betonu. Po 1909 roku, w ramach likwidacji twierdzy, wszystkie schrony wysadzono. Zachował się jedynie położony w środkowej części fortu betonowy schron magazynowy.      Po II wojnie światowej fort stał się własnością wytwÃłrni filmowej CzołÃłwka. Potem część jego terenÃłw przeznaczono pod istniejący po dziś dzień bazar. W ostatnich latach pojawił się też osiedlowy parking. W 1992 roku fort wpisano do rejestru zabytkÃłw. Pomimo sporej dewastacji jest jednym z ostatnich zielonych miejsc na Służewcu. Obecnie planuje się wzniesienie na terenie fortu osiedla mieszkaniowego. Plan przewiduje wycinkę większości drzew. Ponieważ nie można prowadzić prac budowlanych w zabytkowym forcie, przewiduje się jego obudowanie.      Zapytani o pomysły na zagospodarowanie fortu, uczniowie opowiadają się najczęściej za jego rewitalizacją i wzbogaceniem obecnych tu form zieleni. Jednocześnie – i to jest chyba znak czasu – chcieliby rozwiązań, ktÃłre nie mają zbyt wiele wspÃłlnego z typowym miejskim parkiem. Obserwacja tak urozmaiconej przestrzeni zachęca ich raczej do formułowania koncepcji aktywnego wypoczynku. Chętnie widzieliby tu tor do wyczynowej jazdy na rowerach gÃłrskich. Często zgłaszają też pomysł organizacji rozrywek militarnych typu paintball. W tym przypadku ciekawe jest skojarzenie z wcześniejszą funkcją obiektu. Rekreacja mogłaby się połączyć z aktywnym poznawaniem historii. Padają http://www.sos.mossos1.pl Kreator PDF Utworzono 3 March, 2017, 13:03 "SOS" Młodzieżowy Ośrodek Socjoterapii też propozycje zaaranżowania w forcie kameralnego klubu i kawiarni.      Jedno wydaje się pewne: młodzież postrzega problem w kategoriach dobra wspÃłlnego (w jego dość skomercjalizowanym ujęciu). Koncepcja budowy kolejnego zamkniętego osiedla mieszkaniowego nie budzi w naszych podopiecznych cienia sympatii. Spacer V: Oceniamy osiedle Służewiec Południowy      Jednym z poruszanych w ramach edukacji warsawianistycznej wątkÃłw jest problem domu. Dużo rozmawiamy o tym, jak chcielibyśmy mieszkać. Eksplorujemy też temat idealnego osiedla. Celem tych rozważań jest uwrażliwienie młodych ludzi na problem jakości życia codziennego. Często ograniczamy się do jego prymitywnych form, a nasze potrzeby w tej dziedzinie są rozbudzone w niewielkim tylko stopniu. Taki wniosek wynika jednoznacznie z wielu przeprowadzonych podczas zajęć rozmÃłw.      Praktycznym dopełnieniem tych rozmÃłw jest spacer po osiedlu mieszkaniowym Służewiec Południowy. Uczniowie pracują w grupach, wyposażeni w karty oceny osiedla. Muszą zwrÃłcić uwagę na rozplanowanie przestrzeni, a także estetykę i kolorystykę osiedla. Oceniają stan osiedlowej zieleni. Badają też poziom uporządkowania ruchu samochodowego i dostęp do punktÃłw handlu i usług. Muszą zainteresować się umiejscowieniem placÃłwek oświatowych i udogodnieniami dla osÃłb niepełnosprawnych. Sprawdzają, czy osiedle zapewnia odpowiednią ilość miejsc rekreacji.      Przeprowadzona jesienią 2006 roku ocena Służewca Południowego wypadła dla tego osiedla bardzo łagodnie. Nasi uczniowie ocenili je na trÃłjkę.       Kilka lat spacerÃłw po Służewcu przyniosło nam sporo pożytkÃłw. Poznaliśmy empirycznie wiele problemÃłw typowych dla wielkomiejskiej metropolii. Odkryliśmy specyficzny urok miejsc pozornie nieatrakcyjnych. Związaliśmy się mocniej z otoczeniem MOS SOS. Zakorzeniliśmy się nie tylko w przestrzeni, ale i w lokalnej społeczności. Zaowocowało to inicjatywami na jej rzecz. Stałym elementem sosowego kalendarza stały się czerwcowe festyny, organizowane przez naszych podopiecznych dla dzieci z osiedla Slużewiec Południowy. Wiele doświadczeń pozostaje z całą pewnością przed nami...      Jan Czerniawski – nauczyciel historii i edukacji regionalnej w Młodzieżowym Ośrodku Socjoterapii nr 1 SOS http://www.sos.mossos1.pl Kreator PDF Utworzono 3 March, 2017, 13:03
