Wykorzystanie funduszy strukturalnych w Irlandii w latach 1989

Zesz yty
Naukowe nr
721
2006
Akademii Ekonomicznej w Krakowie
Janusz Pasek
Studium Doktoranckie Wydzia∏u Ekonomii
i Stosunków Mi´dzynarodowych
Wykorzystanie funduszy
strukturalnych w Irlandii
w latach 1989–2006.
Wnioski dla Polski
1. Wprowadzenie
Fenomen Irlandii, zwanej tygrysem celtyckim, polega na tym, ˝e z biednego paƒstwa na kraƒcach kontynentu w ciàgu ok. 15 lat sta∏a si´ ona liderem
w Europie i krajem zaliczanym do Êcis∏ej czo∏ówki Êwiatowej pod wzgl´dem
dynamiki rozwoju. Paƒstwo, z którego przez dziesi´ciolecia wiele osób emigrowa∏o w poszukiwaniu lepszego miejsca do ˝ycia, sta∏o si´ krajem imigracyjnym, w którym wiele osób, równie˝ z krajów wysoko rozwini´tych Unii Europejskiej, dostrzeg∏o szans´ i miejsce dla siebie. Ewolucja ta by∏a efektem
zmian w polityce gospodarczej Irlandii, wspartych znaczàcà pomocà ze Êrodków Unii Europejskiej.
Polska, w wyniku wejÊcia do UE, staje przed szansà na wzrost rozwoju gospodarczego porównywalny z irlandzkim. Polscy politycy powinni dok∏adnie
przeÊledziç proces zmian, jaki mia∏ miejsce w Irlandii, i wyciàgnàç z niego
w∏aÊciwe wnioski.
2. Sytuacja gospodarcza w Irlandii przed 1989 rokiem
Do najwi´kszych problemów ekonomicznych Irlandii w latach 80. XX w.
nale˝a∏y niskie dochody spo∏eczeƒstwa oraz wysokie bezrobocie i spowodowany nimi znaczny poziom emigracji (przyrost miejsc pracy nie nadà˝a∏ za przyrostem naturalnym ludnoÊci). Gospodarka irlandzka by∏a w znacznej mierze za-
152
Janusz Pasek
le˝na od rolnictwa1. Jej rozwój blokowa∏a zacofana struktura przemys∏u (przy
jednoczesnym niskim poziomie inwestycji), niedobór kapita∏u krajowego oraz
wysokie koszty transportu spowodowane peryferyjnym po∏o˝eniem kraju i s∏abo rozwini´tà infrastrukturà transportowà. Niezrównowa˝enie bud˝etu oraz wysokie zad∏u˝enie sektora publicznego ogranicza∏y mo˝liwoÊci interwencji rzàdu. Irlandia przystàpi∏a do Wspólnot Europejskich w 1973 r.2 Pomoc otrzymana
z WE do 1989 r. nie wp∏yn´∏a na zmian´ sytuacji gospodarczej kraju.
W ciàgu 15 lat z pariasa Europy Irlandia przekszta∏ci∏a si´ w kraj o wiodàcej
gospodarce, nie tylko w skali europejskiej, ale i Êwiatowej. U podstaw tego sukcesu leg∏o porozumienie, jakie w 1986 r. rzàd irlandzki podpisa∏ ze zwiàzkami
zawodowymi. Zak∏ada∏o ono szereg bolesnych dla spo∏eczeƒstwa posuni´ç, których celem by∏o uzdrowienie gospodarki. W myÊl porozumienia p∏ace realne
mia∏y zmaleç, poniewa˝ konieczne by∏o zduszenie inflacji. Ponadto podwy˝szono podatki od osób fizycznych wprowadzajàc jednoczeÊnie bardzo niski
(12,5%) podatek od przedsi´biorstw, aby przyciàgnàç inwestorów zagranicznych. Przez system ulg podatkowych i grantów zach´cano do inwestowania
g∏ównie firmy z sektora ICT3. Dodatkowo rzàd przeprowadzi∏ reform´ wydatków publicznych, która mia∏a obni˝yç poziom d∏ugu publicznego, przekraczajàcego wówczas 120% PKB4.
Za drugi czynnik sukcesu uznaç mo˝na fundusze Unii Europejskiej. Nie spowodowa∏y one bezpoÊrednio rozwoju gospodarki, ale ich umiej´tne wykorzystanie przyspieszy∏o wzrost gospodarczy i by∏o jego katalizatorem. Dzi´ki funduszom strukturalnym Irlandczycy mogli stworzyç w∏aÊciwe warunki dla
podtrzymania wzrostu gospodarczego. Bez wspieranych przez UE nak∏adów na
infrastruktur´ i edukacj´ w krótkim czasie pojawi∏yby si´ bariery, które by∏yby
znacznym ograniczeniem dla dalszego rozwoju. Do efektywnego wykorzystania
funduszy doprowadzi∏o wiele czynników, wÊród których wymieniç nale˝y
sprawnà administracj´ i w∏aÊciwy dobór priorytetów. Istotnym czynnikiem sukcesu by∏a równie˝ skala inwestycji. Wieloletnie, wysokie nak∏ady na niewielkim
terytorium przynios∏y wi´kszy efekt, ni˝ mia∏oby to miejsce w du˝ym kraju5.
1 Ireland. Community Support Framework 1994–99. Objective 1: Development and Structural Adjustment of Regions whose Development is Lagging behind, Office for Official Publications
of the European Communities, Luxembourg 1994, s. 24 i nast.
2 J. Ruszkowski, E. Górnicz, M. ˚urek, Leksykon integracji europejskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002, s. 268.
3 Information and Communication Technology.
4 T. O’Sullivan, The Irish Economy. A Partnership Perspective, Irish Business and Employers Confederation, Dublin 2001 s. 6.
5 T.G. Grosse, Polityka regionalna Unii Europejskiej i jej wp∏yw na rozwój gospodarczy.
Przyk∏ad Grecji, W∏och, Irlandii i wnioski dla Polski, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa
2000, s. 97–98.
Wykorzystanie funduszy strukturalnych w Irlandii...
153
3. Europejska polityka spójnoÊci w Irlandii w latach
1989–2006
3.1. Uwagi ogólne
Od 1989 r. europejska polityka regionalna oparta zosta∏a na zasadzie programowania wieloletniego. Oznacza to, ˝e Unia Europejska dofinansowuje jedynie kompleksowe programy rozwoju regionalnego, a nie pojedyncze projekty inwestycyjne. Pierwszym etapem tworzenia takich programów jest
opracowanie „Narodowego planu rozwoju” (NPR). Plan ten jest podstawà negocjowania przez kraje cz∏onkowskie z Komisjà Europejskà podstaw wsparcia
wspólnoty (Community Suport Framework – CSF), dokumentu okreÊlajàcego
kierunki i wysokoÊç wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizacj´
zamierzeƒ rozwojowych. Postanowienia zawarte w CSF sà nast´pnie wdra˝ane za pomocà sektorowych planów operacyjnych (SPO), które opisujà dzia∏ania planowane w ramach ustalonych priorytetów polityki strukturalnej.
Dotychczas dla Irlandii stworzono trzy kompleksowe programy rozwoju –
na lata 1989–1993, 1994–1999 oraz 2000–2006. Przez wszystkie wymienione
okresy planistyczne mo˝na by∏o zaobserwowaç cztery g∏ówne priorytety irlandzkiej polityki strukturalnej: sektor produkcyjny, infrastruktura gospodarcza, zasoby ludzkie i rozwój lokalny. Opisujàce je sektorowe programy operacyjne w kolejnych okresach ulega∏y pewnym drobnym modyfikacjom, jednak
ca∏y czas pozostawa∏y w g∏ównym nurcie, zapoczàtkowanym w 1989 r.
3.2. Priorytet I – sektor produkcyjny
G∏ównymi celami priorytetu „sektor produkcyjny” by∏a poprawa pozycji
konkurencyjnej firm irlandzkich na jednolitym rynku europejskim i w krajach
trzecich oraz zach´cenie firm zagranicznych do inwestowania w Irlandii.
Wspierano równie˝ dzia∏ania majàce polepszyç zdolnoÊci marketingowe przedsi´biorstw (aby umo˝liwiç im korzystanie z szans, jakie stwarza rynek globalny) oraz poprawiç poziom technologiczny we wszystkich sektorach gospodarki. W ramach tego priorytetu szczególnie wspierano wybrane ga∏´zie, takie jak
rolnictwo, leÊnictwo, turystyka, rybo∏ówstwo i przemys∏ przetwórstwa ˝ywnoÊci. We wszystkich sektorach gospodarki promowano wydatki na badania i rozwój oraz na ró˝norodne szkolenia, zarówno dla pracowników, jak i dla kadry
zarzàdzajàcej.
Aby poprawiç sytuacj´ firm krajowych, znaczne Êrodki przeznaczono na
wsparcie procesów planowania i prowadzenie szkoleƒ z dziedziny wykorzystania nowoczesnych technologii internetowych do prowadzenia dzia∏alnoÊci gospodarczej. Dofinansowywano te˝ dzia∏ania marketingowe (np. wyjazdy na targi), u∏atwiano dost´p do kapita∏u przez dofinansowanie analiz wykorzystania
instrumentów finansowych oraz zwi´kszano konkurencyjnoÊç przedsi´biorstw
wspierajàc inwestycje polegajàce na na wdra˝aniu nowych technik produkcji czy
154
Janusz Pasek
dystrybucji, w tym innowacyjnych projektów wysokiego ryzyka oraz na wdra˝aniu standardów dobrej praktyki wytwarzania (GMP). Dla ma∏ych i Êrednich
firm przewidziano granty na rekrutacj´ nowych mened˝erów i szkolenia z dziedziny planowania – zw∏aszcza strategicznego. Dla firm Êrednich i du˝ych przewidziano szkolenia z ró˝nych dziedzin zarzàdzania, mi´dzy innymi z planowania strategicznego, fuzji i przej´ç, zarzàdzania rozwojem produktu i rynku.
Aby pobudziç dzia∏alnoÊç badawczo-rozwojowà, zaplanowano zaawansowany program szkoleniowy dla personelu zatrudnionego w placówkach B + R,
w celu podniesienia jego kompetencji. W jego ramach dla doÊwiadczonych pracowników szkó∏ wy˝szych i instytucji badawczych przewidziano kursy z zarzàdzania, a dla mened˝erów wy˝szych szczebli – z dziedzin zarzàdzania innowacjami technologicznymi, technik badawczych i sposobów zastosowania nowych
technologii. Dodatkowym elementem pomocy by∏o zapewnienie wsparcia finansowego badaczy zaanga˝owanych w projekty mogàce mieç przysz∏e zastosowanie w przemyÊle. Celem tych dzia∏aƒ by∏o polepszenie i pog∏´bienie zwiàzków pomi´dzy szko∏ami wy˝szymi i instytucjami naukowymi a biznesem.
W rolnictwie i leÊnictwie konkretne dzia∏ania mia∏y s∏u˝yç poprawie jakoÊci i wydajnoÊci produkcji oraz jej dywersyfikacji. Uzupe∏nieniem tych przedsi´wzi´ç by∏a promocja rolnictwa zgodnego z potrzebami Êrodowiska i standardami higieny, wsparcie marketingu produktów rolnych oraz sprzyjanie
rozwojowi pozarolniczych sektorów gospodarki na obszarach wiejskich. Zasadniczym zadaniem tej strategii by∏o wi´ksze zorientowanie produkcji na zapotrzebowania rynku. Dzi´ki temu utrzymane mia∏y byç miejsca pracy w sektorze produkcji ˝ywnoÊci, a tak˝e stworzone nowe w sektorze przetwórstwa
i marketingu produktów rolnych. Celem u∏atwienia przekazywania ziemi mi´dzy pokoleniami i tym samym zach´cenia m∏odych ludzi do pozostania na wsi
stworzono program wczesnej emerytury w po∏àczeniu z pomocà finansowà dla
m∏odych rolników. Ârodki na rozwój zasobów ludzkich w ramach programu
dla rolnictwa mia∏y si´ koncentrowaç na m∏odych rolnikach, wspieraç rozwijanie przez nich innych ni˝ tradycyjne ga∏´zi rolnictwa oraz podejmowanie
dzia∏alnoÊci pozarolniczej na terenach wiejskich. Aby u∏atwiç te dzia∏ania,
stworzono odpowiedni system szkoleƒ.
W sektorze przetwórstwa ˝ywnoÊci wspierano firmy przede wszystkim kapita∏owo, w dziedzinie innowacji technicznych, marketingu, B + R i zasobów
ludzkich. Celem tych interwencji by∏o osiàgni´cie wi´kszej wartoÊci dodanej,
dywersyfikacja i poprawa jakoÊci produktów oraz poprawa warunków higienicznych w zak∏adach przetwórczych.
Wsparcie w sektorze turystyki kierowano zarówno do firm prywatnych, jak
i do instytucji paƒstwowych. Program ten k∏ad∏ szczególny nacisk na marketing. Przeprowadzono szeroko zakrojonà kampani´ reklamowà na wybranych
rynkach. Obj´∏a ona praktycznie wszystkie media, w tym Internet, w takich
krajach jak Wielka Brytania, USA, Niemcy, Francja (rynki kluczowe) czy Australia, Holandia, W∏ochy i kraje skandynawskie (nowe rynki). Ponadto kam-
Wykorzystanie funduszy strukturalnych w Irlandii...
155
pania ta koncentrowa∏a si´ na niszowych ga∏´ziach turystyki, kreujàc je jako
specjalnoÊç Irlandzkà. Do ga∏´zi tych zaliczono golf, turystyk´ pieszà, ˝eglarstwo przybrze˝ne, w´dkarstwo, a tak˝e organizacj´ konferencji, nauk´ j´zyka
angielskiego i niezwykle popularne na wyspach brytyjskich ogrodnictwo.
Wsparcia w dziedzinie marketingu udzielono równie˝ ma∏ym hotelom i pensjonatom, aby pomóc im zareklamowaç si´ na rynku mi´dzynarodowym. Cz´Êç
Êrodków przeznaczono na rozwiàzanie takich problemów jak na przyk∏ad niedoinwestowanie (szczególnie w latach 1989–1999) i sezonowoÊç.
W sektorze rybo∏ówstwa celem polityki strukturalnej by∏a modernizacja floty, infrastruktury portów rybackich, a tak˝e zak∏adów przetwórstwa ryb. Program dla rybo∏ówstwa przewidywa∏ przede wszystkim zmniejszenie floty rybackiej, aby dostosowaç jej wielkoÊç do wielkoÊci dost´pnych zasobów. Dla
pozosta∏ych rybaków przewidziano Êrodki na modernizacj´ statków (g∏ównie
przez zast´powanie starych kutrów nowymi jednostkami), polepszenie jakoÊci
i standardów higieny oraz zwi´kszenie efektywnoÊci i maksymalizacj´ wartoÊci dodanej, tak aby jak najlepiej wykorzystywaç dost´pny surowiec. Uzupe∏nieniem tych dzia∏aƒ by∏y inwestycje w infrastruktur´ portów i przystani, aby
zapewniç baz´ dla planowanego rozwoju sektora. Przeprowadzono równie˝
kampani´ promocyjnà majàcà na celu zwi´kszenie eksportu do krajów Unii
Europejskiej i krajów trzecich oraz wzrost konsumpcji w Irlandii. Cz´Êç Êrodków przeznaczono na szkolenia z dziedziny jakoÊci, bezpieczeƒstwa oraz podstawowych umiej´tnoÊci biznesowych, aby zapewniç wzrost efektywnoÊci
i zwi´kszenie zatrudnienia w rybo∏ówstwie, a tak˝e w przetwórstwie i dystrybucji produktów tego sektora6.
3.3. Priorytet II – infrastruktura gospodarcza
W ramach priorytetu „infrastruktura gospodarcza” przeprowadzono inwestycje w dziedzinach transportu, energii, poczty i telekomunikacji, us∏ug sanitarnych i ochrony Êrodowiska.
Najwi´kszà cz´Êç nak∏adów poch∏on´∏y wydatki na sieç drogowà. Transport
jest dla Irlandii sektorem kluczowym ze wzgl´du na zale˝noÊç kraju od eksportu
i ukierunkowanie na rozwój turystyki. Te dwie ga∏´zie gospodarki nie mogà si´
rozwijaç bez nale˝ycie rozbudowanej infrastruktury transportowej i systemu transportowych. G∏ówne wydatki przewidziano na modernizacj´ sieci dróg narodowych – zapoczàtkowanà w 1989 r., a zaplanowanà do 2005 r. Rys. 1 przedstawia
zakres robót – linià pogrubionà zaznaczono korytarze, na których, w ramach przeprowadzonych inwestycji, zredukowano „wàskie gard∏a”, ograniczajàce przepustowoÊç, zmodernizowano starsze fragmenty dróg i podj´to dzia∏ania na rzecz
przed∏u˝enia ˝ywotnoÊci fragmentów wczeÊniej modernizowanych tak, aby zapewniç jednolità jakoÊç na ca∏ej ich d∏ugoÊci. W dalszym etapie podj´to starania,
Ireland, CSF 1994–1999, s. 33–43; oraz: Ireland. Productive Sector Operational Programme 2000–2006, Department of Enterprise, Trade and Employment, Dublin 2003, s. 63–87.
6
156
Janusz Pasek
by podnieÊç standard niektórych dróg krajowych do standardu autostrad lub dróg
szybkiego ruchu. Inwestycje w sieç drogowà mia∏y si´ równie˝ przyczyniç do
osiàgni´cia bardziej zrównowa˝onego rozwoju przestrzennego przez u∏atwienie
komunikacji pomi´dzy regionami irlandzkimi oraz pomi´dzy Irlandià a Irlandià
Pó∏nocnà.
Rys. 1. Inwestycje drogowe na g∏ównych drogach krajowych w latach 1989–2006
èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie CSF 1989–1999 i CSF 2000–2006.
Uzupe∏nieniem nak∏adów na sieç drogowà by∏y inwestycje w kolej i komunikacj´ miejskà. Wyremontowano najwa˝niejsze linie kolejowe kraju: Cork/Limerick – Portlaoise – Dublin – Belfast, Waterford – Dublin i Galway – Dublin.
W ramach poprawy funkcjonowania komunikacji miejskiej specjalnym programem obj´to stolic´ kraju wdra˝ajàc tam tzw. Dublin Transport Initiative
(DTI). Jej zadaniem by∏o udro˝nienie komunikacji w mieÊcie i okolicach.
W ramach DTI przeprowadzono wiele inwestycji, w tym budow´ obwodnicy
Dublina, specjalnych korytarzy dla autobusów, dworca przesiadkowego w centrum miasta, wprowadzono zunifikowany system op∏at za korzystanie z transportu publicznego oraz poprawiono system kierowania ruchem. Inwestycje
w komunikacj´ miejskà obj´∏y równie˝ miasta Cork, Galway, Limerick i Wa-
Wykorzystanie funduszy strukturalnych w Irlandii...
157
terford oraz obszary wiejskie. W ich ramach m.in. dworce autobusowe i kolejowe w ca∏ym kraju zosta∏y przystosowane do potrzeb osób niepe∏nosprawnych. Modernizowano te˝ porty morskie i lotnicze, aby przystosowaç je do
przewidywanego wzrostu ruchu pasa˝erskiego i towarowego.
W sektorze energetycznym celem inwestycji by∏o: zapewnienie jak najefektywniejszego zaopatrzenia konsumentów w paliwa po konkurencyjnych cenach,
zapewnienie wydajniejszego wykorzystania energii i paliw oraz zaspokojenie
jak najwi´kszej cz´Êci zapotrzebowania na energi´ ze êróde∏ krajowych.
W okresie 2000–2006 inwestycje majà byç przeznaczane na polepszenie sieci
energetycznej celem zmniejszenia strat energii podczas jej przesy∏u oraz na budow´ elektrowni korzystajàcych z alternatywnych êróde∏ energii (przede
wszystkim wiatru). Dodatkowo nowe podmioty zach´cano do wejÊcia na rynek
odnawialnej energii poprzez dofinansowanie projektów wykorzystujàcych
sprawdzone technologie lub dotowanie badaƒ nad nowymi technologiami.
W dziedzinie telekomunikacji (w okresie 1994–1999) celem by∏o zastàpienie wszystkich przy∏àczy analogowych przy∏àczami cyfrowymi (co oznacza∏o
wymian´ ponad 400 tys. przy∏àczy), redukcja czasu potrzebnego do dokonania
napraw na ∏àczach, poszerzenie sieci kabli Êwiat∏owodowych i zwi´kszenie zasi´gu telefonii GSM. Mia∏o to doprowadziç do umo˝liwienia szerszego wykorzystania mo˝liwoÊci, jakie niosà ze sobà nowoczesne technologie, i tym samym polepszyç pozycj´ konkurencyjnà przedsi´biorstw. Zrestrukturyzowano
równie˝ ca∏y system pocztowy wprowadzajàc jego znacznà automatyzacj´.
Dzi´ki inwestycjom w system dostarczania i odprowadzania wody (budowa
zbiorników wody pitnej, poszerzanie sieci wodociàgowej i jej modernizacja) zapewniono zaopatrzenie w wod´ adekwatne do potrzeb ludnoÊci i przemys∏u. Budowa nowych oczyszczalni Êcieków i poszerzanie sieci kanalizacyjnej przyczyni∏o si´ do usprawnienia systemu odprowadzania nieczystoÊci i zmniejszy∏o
zanieczyszczenie wód. Ochrona wybrze˝a mia∏a na celu zabezpieczenie tych jego odcinków, na których erozja by∏a tak du˝a, ˝e grozi∏a zniszczeniem dróg, domów czy obszarów chronionych7.
3.4. Priorytet III – zasoby ludzkie
Jak ju˝ wczeÊniej wspomniano, wysoki poziom bezrobocia by∏ jednym
z najwi´kszych problemów Irlandii. Jego wielkoÊç oraz uwarunkowania demograficzne na poczàtku lat 90. wymaga∏y podj´cia znacznego wysi∏ku w obszarze zasobów ludzkich. W zwalczaniu bezrobocia po∏o˝ono nacisk na akcje prewencyjne, Êrodki aktywnego rynku pracy oraz wzrost gospodarczy tworzàcy
miejsca pracy. Ârodki z funduszy strukturalnych przeznaczone zosta∏y na takie
projekty, które przynieÊç mog∏y najlepsze efekty w d∏ugim okresie.
Ireland, CSF 1994–1999, s. 43–49; oraz: Ireland. Economic and Social Infrastructure Operational Programme 2000–2006, Stationery Office, Dublin 1999, s. 17–44 i 52–110.
7
158
Janusz Pasek
G∏ównymi zadaniami priorytetu „zasoby ludzkie” by∏o zwi´kszenie szans
na zatrudnienie osób bezrobotnych (zw∏aszcza d∏ugookresowych) oraz wykluczonych z rynku pracy. Mia∏o to byç osiàgni´te przez popraw´ poziomu wykszta∏cenia i zwi´kszenie jego dost´pnoÊci oraz popraw´ jakoÊci us∏ug naukowych i technologicznych. Wszystkie programy nauczania mia∏y zostaç
dostosowane do potrzeb pracodawców, natomiast te niespe∏niajàce ich wymagaƒ mia∏y zostaç zmienione lub zakoƒczone. Miano równie˝ przeprowadziç badania nad wykszta∏ceniem i umiej´tnoÊciami, jakie potrzebne b´dà w przysz∏oÊci, zarówno na krajowym, jak i na mi´dzynarodowym rynku pracy. Dalsze
dzia∏ania przyczyniç si´ mia∏y do zwi´kszenia konkurencyjnoÊci si∏y roboczej
przez jej adaptacj´ do zmieniajàcych si´ warunków globalnej ekonomii. Dla
ma∏ych i Êrednich przedsi´biorstw przewidziano kursy z zarzàdzania.
Dla m∏odych poni˝ej 20 roku ˝ycia wdro˝ono program „Youthstart”. Mia∏ si´
on przyczyniç do zwi´kszenia dost´pu do edukacji i szkoleƒ. Do g∏ównych celów tego programu nale˝a∏o wsparcie dla uczniów zagro˝onych s∏abymi wynikami i wczesnym zakoƒczeniem edukacji przez zapewnienie im odpowiednich
lekcji wyrównawczych i doradztwa zawodowego. Na wy˝szych latach kszta∏cenia zwi´kszono nacisk na przygotowanie zawodowe dostosowane do potrzeb
wspó∏czesnej gospodarki. Dla nisko kwalifikowanych osób wprowadzono równie˝ specjalne programy integrujàce wykszta∏cenie, praktyki i doÊwiadczenie zawodowe. Ich celem mia∏o byç zach´cenie tych osób do kontynuowania edukacji
lub wyboru odpowiednich szkoleƒ, które dostarczy∏yby im umiej´tnoÊci potrzebnych na rynku pracy. Na najwy˝szym poziomie kszta∏cenia, celem zapewnienia
wi´kszej elastycznoÊci osób koƒczàcych studia, przeprowadzane by∏y szkolenia
techniczne oraz z zakresu ekonomii i j´zyków obcych.
Dalsze Êrodki w ramach priorytetu „zasoby ludzkie” przeznaczono na szkolenia dla ludzi z grup spo∏ecznie upoÊledzonych, zw∏aszcza tych pozostajàcych
bez pracy przez d∏ugi okres, celem podnoszenia ich kwalifikacji, a tym samym
zwi´kszenia szans na zatrudnienie. W programach szkoleƒ zwrócono szczególnà uwag´ na mobilnoÊç si∏y roboczej i zach´cano do poszukiwania pracy równie˝ poza miejscem zamieszkania. Przeprowadzono kursy i udzielono wsparcia bezrobotnym pragnàcym rozpoczàç w∏asnà dzia∏alnoÊç gospodarczà.
Cz´Êç Êrodków przeznaczono na zach´canie do samozatrudnienia i zak∏adania nowych przedsi´biorstw. Dla ma∏ych i Êrednich firm przewidziano Êrodki
na szkolenia pracowników. Zwi´kszenie liczby i polepszenie jakoÊci kursów
mia∏o si´ przyczyniç do poprawy konkurencyjnoÊci przedsi´biorstw i ich nastawienia w stron´ wykorzystywania nowoczesnych technologii, a tak˝e pomóc w budowie wewn´trznych programów szkoleƒ, aby wprowadziç lub
usprawniç programy rozwoju zasobów ludzkich w firmach.
Na okres 2000–2006 przewidziano równie˝ pewne Êrodki na zapewnienie
równych szans na rynku pracy. W ramach tego priorytetu prowadzone by∏y
przede wszystkim badania nad udzia∏em p∏ci w edukacji i w rynku pracy, na
Wykorzystanie funduszy strukturalnych w Irlandii...
159
podstawie których wypracowane zosta∏y strategie zalecajàce podj´cie odpowiednich dzia∏aƒ w ramach wszystkich programów operacyjnych8.
3.5. Priorytet IV – rozwój lokalny
W pierwszych dwóch okresach programowania, w latach 1989–1999, ca∏a
Irlandia traktowana by∏a jako jeden region i obj´ta by∏a jednym programem
operacyjnym rozwoju regionalnego. W ramach tego priorytetu krajowe izby
przemys∏owe wspiera∏y rozwój lokalnych przedsi´biorstw poprzez doradztwo,
zapewnienie potrzebnych informacji rynkowych i wsparcie finansowe. Szczególny nacisk k∏adziono na rozwój przedsi´biorczoÊci na obszarach zacofanych.
Ârodki w tych obszarach kierowane by∏y równie˝ na pomoc dla osób pozostajàcych bez pracy przez d∏ugi czas i stanowi∏y one uzupe∏nienie wydatków
z priorytetu „zasoby ludzkie”. Dofinansowywano równie˝ inwestycje w odnow´ i gospodarczà regeneracj´ obszarów miejskich i wiejskich, ze szczególnym
naciskiem na tereny wi´kszych miast. W okresie 2000–2006 wdro˝enie jednego programu dla ca∏ego kraju by∏o ju˝ niemo˝liwe, poniewa˝ wykszta∏ci∏y si´
znaczne ró˝nice w rozwoju pomi´dzy poszczególnymi obszarami. Irlandia zosta∏a podzielona na dwa regiony – Border, Midland and Western (BMW) oraz
South and Eastern (S&E) (rys. 2). W 1999 r. PKB mierzony jako procent Êredniej UE w regionie BMW wynosi∏ 68%, co kwalifikowa∏o ten obszar do pomocy w ramach celu 1 wspólnej polityki strukturalnej. W regionie S&E wskaênik
ten wynosi∏ 102%. Z tego powodu obszar ten kwalifikowa∏ si´ tylko do pomocy przejÊciowej dla regionów opuszczajàcych cel 1. Region S&E, przy porównywalnej wielkoÊci, zamieszkuje prawie trzy razy wi´cej mieszkaƒców. Jest on
równie˝ bardziej zurbanizowany; znajduje si´ w nim zdecydowana wi´kszoÊç
irlandzkich oÊrodków miejskich9.
W ramach regionalnych programów rozwoju finansowane by∏y inwestycje
w infrastruktur´ lokalnà, rozwój przedsi´biorstw oraz rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich. Celem nak∏adów na infrastruktur´ lokalnà by∏o zapewnienie
po∏àczeƒ mi´dzy wsiami i miastami regionu a g∏ównymi punktami krajowej infrastruktury transportowej, w tym siecià dróg krajowych, regionalnymi portami, przystaniami i lotniskami. Zak∏adano równie˝ wydatki na polepszenie dróg
zapewniajàcych dost´p do g∏ównych oÊrodków przemys∏owych i obszarów wyst´powania surowców, modernizacj´ dróg u˝ywanych przez turystów (przede
wszystkim dróg dojazdowych do g∏ównych atrakcji turystycznych i cz´sto u˝ywanych dróg krajobrazowych) oraz ca∏oÊciowà modernizacj´ sieci drogowej,
tak by spe∏nia∏a ona standardy Unii Europejskiej.
8 Ireland, CSF 1994–1999, s. 50–56; oraz: Ireland. Employment and Human Resources Development Operational Programme 2000–2006, Department of Enterprise, Trade and Employment, Dublin 2000, s. 66–78 i 95–97.
9 W regionie BMW 32% populacji zamieszkuje obszary miejskie, poczas gdy dla regionu S&E
wskaênik ten wynosi 68%.
Janusz Pasek
160
Region BMW
Region S & E
Rys. 2. Podzia∏ Irlandii na regiony NUTS II
èród∏o: Ireland National Development Plan 2000–2006, Stationery Office, Dublin 1999, s. 291.
W ramach wspierania przedsi´biorczoÊci przewidziano inwestycje w turystyk´, rolnictwo, leÊnictwo i rybo∏ówstwo oraz w rozwój mikroprzedsi´biorstw
i infrastruktur´ badawczo-rozwojowà. Dzi´ki temu w regionach powstaç mia∏y nowe, alternatywne dla tradycyjnych miejsca pracy. Polepszone mia∏y byç
równie˝ mo˝liwoÊci i zdolnoÊci firm krajowych w marketingu oraz B + R. Rozbudowywano te˝ baz´ dla inwestycji typu greenfield.
Celem poprawy strukturalnej rolnictwa poczyniono nak∏ady na wsparcie dla
m∏odych rolników na rozpocz´cie dzia∏alnoÊci rolniczej na w∏asny rachunek.
Zaplanowano równie˝ pomoc rolnikom w: przechowywaniu, wywozie i utylizacji nieczystoÊci, poprawie warunków higieny w mleczarniach i w hodowlach
oraz rozbudowie spichlerzy. Dywersyfikacj´ produkcji rolnej umo˝liwi∏a pomoc kierowana na rozwój sadownictwa, plantacji ziemniaków, ˝ywnoÊci ekologicznej i na hodowl´ zwierzàt. Dalszego wsparcia udzielono na tworzenie
biznesplanów, administracj´ czy szkolenia w ma∏ych wiejskich firmach agro-
Wykorzystanie funduszy strukturalnych w Irlandii...
161
turystycznych, rzemieÊlniczych lub przetwórstwa ˝ywnoÊci. Aby umo˝liwiç
rozpocz´cie lub rozwój dzia∏alnoÊci gospodarczej ma∏ych i Êrednich firm,
udzielano nisko oprocentowanych, dotowanych przez paƒstwo kredytów. W ramach specjalnego funduszu rozwojowego wspomagano równie˝ instytucje badawcze prowadzàce badania u˝yteczne dla rolnictwa.
Dla obu regionów przewidziano takie same dzia∏ania, jednak wielkoÊç i rozdysponowanie Êrodków pomi´dzy poszczególne priorytety by∏y ró˝ne10.
4. Zmiany w gospodarce Irlandii do 2003 roku
Nak∏ady na polityk´ strukturalnà (tabela 1) by∏y w Irlandii znaczne, ale uzyskane wyniki sà do nich proporcjonalne. W okresie 1989–1993 na wszystkie
cztery priorytety przeznaczono sum´ 9,5 mld ecu, z czego 44,2% – 4,2 mld –
pochodzi∏o z funduszy strukturalnych11. W okresie 1994–1999 suma wydatków
strukturalnych si´gn´∏a 11 mld ecu, z czego ponad po∏owa – 5,8 mld, pochodzi∏a z funduszy strukturalnych12. W bie˝àcym okresie wydatki na polityk´ strukturalnà znacznie wzros∏y. Ogó∏em w latach 2000–2006 przeznaczono na nià 57
mld euro, jednak ci´˝ar jej finansowania spad∏ na bud˝et paƒstwa, gdy˝ zaledwie 5,4% tych nak∏adów mo˝e zostaç sfinansowane z funduszy strukturalnych.
Tabela 1. Nak∏ady na polityk´ strukturalnà w Irlandii w latach 1989–2006
a
Okres
planistyczny
Ârodki funduszy
strukturalnych
(mld ecu/euro)
Ârodki funduszy
strukturalnych
per capita
Ogó∏ Êrodków
(mld ecu/euro)
Ogó∏ Êrodków
per capita
1989–1993a
1994–1999b
2000–2006c
4,5
5,8
3,1
1 276
1 600
791
9,5
11,0
57,0
2 695
3 034
14 551
w cenach z 1989 r.; b w cenach z 1999 r.; c w cenach z 2000 r. (prognoza)
èród∏o: opracowanie w∏asne na podstawie: CSF 1994–1999 i CSF 2000–2006; oraz: Statistical
Yearbook of Ireland 2004, Stationery Office, Dublin 2004.
W okresie 1994–1999 najwi´cej Êrodków z funduszy strukturalnych przeznaczono na inwestycje w ramach priorytetu „sektor produkcyjny”. W dalszej
kolejnoÊci wspierano rozwój zasobów ludzkich, modernizacj´ infrastruktury
i rozwój lokalny. W okresie 2000–2006 najwi´ksze nak∏ady przewidziano na
Ireland, CSF 1994–1999, s. 56–59; oraz: Ireland. Operational Programme for Border, Midland and Western Region 2000 to 2006, Border, Midland and Western Regional Assembly, 2000,
s. 33–93 (dla regionu BMW); oraz: Ireland. Southern and Eastern Regional Operational Programme 2000–2006, Southern and Eastern Regional Assembly, 2001 (dla regionu S&E).
11 W cenach z 1989 r.; êród∏o: Ireland. CSF 1994–1999.
12 W cenach z 1999 r.; êród∏o: Ireland. CSF 1994–1999.
10
Janusz Pasek
162
rozbudow´ infrastruktury, dalej zaÊ na zasoby ludzkie, rozwój lokalny i sektor
produkcyjny.
Inwestycje w infrastruktur´ usprawni∏y i przyspieszy∏y transport, co mia∏o
fundamentalne znaczenie w sytuacji ogromnej zale˝noÊci gospodarki od eksportu. Ponadto przyczyni∏y si´ one do polepszenia warunków oferowanych zagranicznym inwestorom przez zapewnienie dost´pu do wody, energii czy us∏ug
telekomunikacyjnych na wymaganym poziomie. Z kolei inwestycje w edukacj´ sprawi∏y, ˝e inwestorzy zagraniczni mieli dost´pnà na miejscu dobrze wykszta∏conà si∏´ roboczà. Dodatkowym atutem Irlandii, zw∏aszcza ˝e wi´kszoÊç
inwestorów pochodzi∏a z USA, by∏ fakt, i˝ jest to kraj angloj´zyczny. Za pomocà funduszy strukturalnych Irlandczycy zainwestowali równie˝ w kluczowe
ga∏´zie gospodarki, zw∏aszcza w rolnictwo, rybo∏ówstwo i turystyk´. Umieli
równie˝ swoje produkty i us∏ugi skutecznie wypromowaç.
Tabela 2. Wybrane dane makroekonomiczne Irlandii
Wyszczególnienie
PKB (1995 = 100)
D∏ug publiczny (% PKB)
Bezrobocie
a
1989
1993
1999
2003
74,5
94,1a
15,4
86,5
95,1
15,7
144,9
48,7
5,8
185,8
32,1
4,4
1990 r.
èród∏o: Statistical Yearbook of Ireland 2004, Stationery Office, Dublin 2004.
Doskona∏e wyniki gospodarcze (tabela 2) przyczyni∏y si´ do znacznego
awansu gospodarczego Irlandii. W efekcie tych zmian Irlandia straci∏a prawo
do korzystania ze znacznej cz´Êci funduszy strukturalnych; w nast´pnym okresie programowania (2007–2013) dost´pne b´dà dla niej tylko Êrodki w ramach
celu 2 i 3 oraz niewielka pomoc dla regionu Border, Midland and Western
przeznaczona dla obszarów opuszczajàcych cel 113.
5. Wnioski dla Polski
Obecna polityka regionalna Polski jest dopiero zalà˝kiem dzia∏aƒ, jakie b´dà wdra˝ane w przysz∏oÊci. Aktualne programy operacyjne obejmujà zaledwie
trzy lata, okres, w którym wiele mo˝e si´ zmieniç, ale dla wi´kszoÊci zagadnieƒ
(szczególnie w dziedzinie infrastruktury) ta zmiana dopiero si´ rozpocznie. Programy na okres 2007–2013 sà dopiero opracowywane.
13 Cel 1 – wspieranie rozwoju regionów; cel 2 – wspieranie zmian spo∏ecznych i ekonomicznych w regionach dotkni´tych strukturalnymi problemami gospodarczymi; cel 3 – wspieranie walki z bezrobociem; obszary nieobj´te celem 1.
Wykorzystanie funduszy strukturalnych w Irlandii...
163
Analizujàc obecnie realizowane polskie SPO mo˝na stwierdziç, ˝e by∏y wzorowane na programach irlandzkich. Wypada ˝ywiç nadziej´, ˝e w Polsce przyniosà one podobne efekty i przyczynià si´ znaczàco do przyspieszenia tempa
wzrostu gospodarczego. Pami´taç jednak nale˝y, ˝e w Irlandii to nie fundusze,
a reforma wydatków paƒstwa by∏a si∏à nap´dowà zmian. Jak napisa∏a Joanna
Solska: „po zawarciu spo∏ecznego paktu, w którym odpowiednik irlandzkiej
Komisji Trójstronnej godzi∏ si´ na drastyczne ci´cia, rzàd zaczà∏ zamykaç szko∏y i szpitale, ciàç zasi∏ki dla bezrobotnych (...). To, co nam proponuje Jerzy
Hausner, nie ma w sobie irlandzkiej Êmia∏oÊci”14. Jak stwierdzi∏ Colin Hunt, doradca ministra finansów Irlandii, „Determinacja do przeprowadzenia drastycznych reform pojawia si´ dopiero wtedy, gdy kraj znajdzie si´ na dnie. Irlandczycy uznali, ˝e osiàgn´li dno, gdy stopa bezrobocia osiàgn´∏a 16 procent”15.
W Polsce w momencie wejÊcia do Unii Europejskiej bezrobocie wynosi∏o
20%, w rok od przystàpienia do UE oscyluje w granicach 19%, a równoczeÊnie
nie widaç determinacji do zmian. Zwiàzki zawodowe ˝àdajà utrzymania swoich
przywilejów, a tak potrzebny plan oszcz´dnoÊci zosta∏ zrealizowany tylko
w niewielkiej cz´Êci. Z powodu zbli˝ajàcych si´ wyborów parlamentarnych
i prezydenckich ˝adna z partii opozycyjnych nie chcia∏a go poprzeç obawiajàc
si´ utraty g∏osów. W kampanii przedwyborczej dominujà emocjonalne has∏a
rozliczeƒ z przesz∏oÊcià, nie ma natomiast racjonalnej dyskusji na temat problemów gospodarczych. Niepewna jest równie˝ przysz∏oÊç przygotowanego przez
rzàd „Narodowego planu rozwoju na lata 2007–2013”. Zamiast zjednoczenia,
czy chocia˝by kompromisu, w najwa˝niejszych dla paƒstwa sprawach, na scenie politycznej wyst´pujà coraz wi´ksze podzia∏y. Obawiaç si´ mo˝na, ˝e tak
niestabilna sytuacja polityczna negatywnie wp∏ynie na realizacj´ polityki strukturalnej, gdy˝ zabraknie tej zasadniczej zmiany w polityce gospodarczej, jaka
mia∏a miejsce w Irlandii. Norman Davies stwierdzi∏: „Nie mo˝ecie liczyç na to,
˝e samo cz∏onkostwo przeobrazi gwa∏townie Polsk´. (...) WejÊcie do Unii daje
jedynie szanse, otwiera przed wami nowe mo˝liwoÊci. To, czy skorzystacie
z nich, b´dzie od was zale˝a∏o. Irlandczycy potrafili wykorzystaç przystàpienie
do UE. Je˝eli pójdziecie ich Êladem, to i wam si´ powiedzie. Impuls do sukcesu Irlandii da∏a grupa polityków majàcych «g∏ow´ na karku». Przygotowali si´
do wejÊcia do Unii, wymyÊlili dobrà strategi´ i powoli jà wdra˝ali”16. Niestety,
podobna postawa obca jest zdecydowanej wi´kszoÊci polskich polityków.
Grzegorz Ko∏odko wskazuje szereg zaleceƒ dotyczàcych polityki gospodarczej w warunkach transformacji systemowej. PodkreÊla on, ˝e: „Rozwiàzania
instytucjonalne sà najwa˝niejszym czynnikiem decydujàcym o osiàgni´ciu
szybkiego i trwa∏ego wzrostu. Powinny one powstawaç ewolucyjnie w ramach
J. Solska, Jak to si´ robi w Dublinie, „Polityka” 2004, nr 16 (2448), s. 44.
Ibidem, s. 44.
16 Unijne igrzysko, wywiad E. ¸osiƒskiej i W. Knapa z prof. Normanem Daviesem, „Dziennik
Polski”, 30.04.2004.
14
15
164
Janusz Pasek
procesu Êwiadomie planowanego i kszta∏towanego przez rzàd”17. Ko∏odko akcentuje znaczenie jakoÊci polityki rzàdu oraz sposobu wdra˝ania zmian.
Dla Irlandii w momencie projektowania pierwszego i drugiego CSF najwi´kszym problemem by∏o bardzo wysokie bezrobocie i niedorozwój infrastrukturalny kraju, przy czym za g∏ówny problem uznano niewystarczajàcà liczb´
miejsc pracy. Jest to wyraênie widoczne przy lekturze dokumentów programowych. Ka˝dy priorytet i ka˝de dzia∏anie by∏o przeanalizowane ze wzgl´du na jego wp∏yw na polityk´ zatrudnienia. Zmniejszenie bezrobocia stanowi∏o cel
uwzgl´dniony w ka˝dym priorytecie, ze wskazaniem na dok∏adnà liczb´ miejsc
pracy i sektor gospodarki, w jakim majà one powstaç. Tymczasem w polskiej
polityce strukturalnej nie ma takiego jasno okreÊlonego g∏ównego problemu. Sà
wysokie nak∏ady na zasoby ludzkie w ramach SPO „Rozwój zasobów ludzkich”
oraz „Zintegrowanego programu operacyjnego rozwoju regionalnego”, ale brakuje kompleksowego podejÊcia do bezrobocia. Mo˝na odnieÊç wra˝enie, ˝e za
g∏ówny problem uznano nie niedobór miejsc pracy, a niedostatecznie rozwini´tà infrastruktur´. Autor niniejszego artyku∏u uwa˝a, ˝e to b∏´dna decyzja. Niewàtpliwie niedorozwój infrastrukturalny, zw∏aszcza infrastruktury drogowej,
jest w Polsce palàcym problemem, znacznie wi´kszym ni˝ na przyk∏ad u po∏udniowych sàsiadów Polski – w Czechach, na S∏owacji i na W´grzech. Jednak
do poprawy stanu infrastruktury rzàd ma wi´cej narz´dzi ni˝ tylko fundusze
strukturalne (m.in. Êrodki Funduszu SpójnoÊci czy kredyty EBOiR). Polska polityka strukturalna wyglàda jak chaotyczne ∏atanie najwi´kszych dziur bez ˝adnego planu i wizji rozwiàzania problemu. John O’Rourke – pierwszy radca
w Przedstawicielstwie Komisji Europejskiej w Warszawie – zwróci∏ uwag´ na
potrzeb´ wy∏onienia strategicznych celów, na które zostanà przekazane unijne
pieniàdze, a nie – jak si´ wyrazi∏ – „lanie szerokim strumieniem Êrodków, gaszàc najwi´ksze potrzeby, ale bez dokonywania prawdziwych wyborów”18.
W sytuacji bardzo wysokiego bezrobocia wi´cej nak∏adów z funduszy strukturalnych powinno byç skierowane na tworzenie nowych miejsc pracy, pomoc
bezrobotnym i wsparcie ma∏ych przedsi´biorstw.
G. Ko∏odko pisze równie˝, ˝e: „Polityka w paƒstwach transformowanych
musi byç ukierunkowana na przekszta∏cenie i usprawnienie systemu prawnego
tak, by móg∏ on s∏u˝yç gospodarce rynkowej”19. Tymczasem w Polsce system
prawny z roku na rok raczej si´ pogarsza, ni˝ polepsza. Ka˝dy kolejny sejm krytykowany jest za tworzenie „bubli prawnych”, co w kadencji 2001–2005 osiàgn´∏o szczyt, gdy trzy wa˝ne i forsowane z ca∏à mocà przez rzàd Leszka Millera ustawy – o s∏u˝bie zdrowia, o biopaliwach i o s∏u˝bach specjalnych zosta∏y
uznane przez Trybuna∏ Konstytucyjny w ca∏oÊci lub w cz´Êci za niezgodne
17 G. Ko∏odko, Globalizacja a perspektywy rozwoju krajów posocjalistycznych, Dom Organizatora, Toruƒ 2001, s. 163.
18
Polska
bardzo
dobrze
wykorzysta∏a
fundusze
UE,
http://info.onet.
pl/912186,11,1,0,120,686,item.html, 01.05.2004.
19 G. Ko∏odko, op. cit., s. 164.
Wykorzystanie funduszy strukturalnych w Irlandii...
165
z ustawà zasadniczà. Akty prawne w Polsce tworzone sà przez osoby niekompetentne, bez odpowiedniego wykszta∏cenia prawniczego, a cz´sto równie˝ bez
odpowiedniej wiedzy merytorycznej. Wskutek tego przepisy sà b∏´dne, niejasne, cz´sto sprzeczne ze sobà i wielokrotnie zmieniane. Tymczasem rozwiàzanie tego problemu – powo∏anie przy sejmie biura legislacyjnego – jest sposobem sprawdzonym w wielu krajach. Do tego brak jednak woli politycznej.
Nast´pny problem, jaki wyst´puje w Polsce, to jakoÊç kadry urz´dniczej.
Pracownikom wielu urz´dów w Polsce brakuje wiedzy, kompetencji czy nawet
prostych umiej´tnoÊci obs∏ugi komputera. Cz´sto ich mentalnoÊç wywodzi si´
z czasów systemu komunistycznego. Traktujà oni interesantów jak wrogów,
a przynajmniej intruzów. Zebranie wiarygodnych informacji jest niemal niemo˝liwe ze wzgl´du na ró˝nice w interpretacji tych samych aktów prawnych
w ró˝nych urz´dach. Urz´dnicy bojà si´ równie˝ wziàç na siebie jakàkolwiek
odpowiedzialnoÊç, kontrola nad ich poczynaniami praktycznie nie istnieje, a za
swoje b∏´dy nie sà w ogóle rozliczani. Do tego dochodzi szeroko rozpowszechnione zjawisko korupcji20.
Znacznym zagro˝eniem dla w∏aÊciwego funkcjonowania polskiej polityki
strukturalnej jest równie˝ problem absorpcji. W odpowiedzi na to zagro˝enie
programy operacyjne na lata 2004–2006 zak∏ada∏y niewielki udzia∏ paƒstwa –
na Êrednim poziomie 22,1%, przy czym udzia∏ ten waha∏ si´ od 16,1% w przypadku SPO-WKP do 26,3% w przypadku ZPORR. Przewidywany w poszczególnych programach operacyjnych udzia∏ podmiotów prywatnych mia∏ wynieÊç 16,7%. Dopiero czas poka˝e, czy znajdà si´ Êrodki prywatne, czy
paƒstwo b´dzie w stanie sfinansowaç przypadajàcà na nie cz´Êç nak∏adów i czy
pieniàdze nie przepadnà przez niedotrzymanie terminów wykorzystania, niew∏aÊciwe ich wykorzystanie bàdê afery korupcyjne.
6. Podsumowanie
Unia daje Polsce do dyspozycji bardzo du˝e Êrodki, wymagajàc jednoczeÊnie
niewielkiego wk∏adu w∏asnego. Niewàtpliwie tak znaczny nap∏yw kapita∏u stanowi wielkà szans´, tym wi´kszà, ˝e opartà na sprawdzonym przyk∏adzie Irlandii. Pomimo licznych zagro˝eƒ istnieje mo˝liwoÊç w∏aÊciwego wykorzystania
dost´pnych Êrodków tak, by stworzyç warunki do szybkiego rozwoju gospodarczego. Pami´taç jednak nale˝y, ˝e same fundusze strukturalne to za ma∏o, ˝e potrzebne sà zmiany w polityce fiskalnej paƒstwa. Kolejne ekipy rzàdzàce powinny równie˝ mieç na uwadze, ˝e w ciàgu jednej kadencji sytuacja gospodarcza nie
ulegnie znacznej poprawie. Konstruowane programy powinny przede wszystkim
uwzgl´dniç trwa∏e, korzystne zmiany w d∏ugim okresie i byç konsekwentnie
20 Ciekawe opracowanie na temat klasy urz´dniczej w Polsce czytelnik mo˝e znaleêç w pracy:
JakoÊç rzàdzenia. Polska bli˝ej Unii Europejskiej?, red. J. Hausner, M. Marody, Ma∏opolska
Szko∏a Administracji Publicznej Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2000, s. 137–145.
166
Janusz Pasek
wdra˝ane, pomimo zmian ugrupowaƒ b´dàcych u w∏adzy. Dopiero wtedy Polska b´dzie mia∏a szans´ utrzymania si´ na Êcie˝ce szybkiego rozwoju, a obywatele – osiàgni´cia takiego poziomu ˝ycia jak na przyk∏ad mieszkaƒcy Irlandii.
Literatura
Grosse T.G., Polityka regionalna Unii Europejskiej i jej wp∏yw na rozwój gospodarczy.
Przyk∏ad Grecji, W∏och, Irlandii i wnioski dla Polski, Instytut Spraw Publicznych,
Warszawa 2000.
Ireland. Community Suport Framework 1994–99. Objective 1: Development and Structural
Adjustment of Regions whose Development is Lagging Behind, Office for Official
Publications of the European Communities, Luxembourg 1994.
Ireland. Economic and Social Infrastructure Operational Programme 2000–2006,
Stationery Office, Dublin 1999.
Ireland. Employment and Human Resources Development Operational Programme
2000–2006, Department of Enterprise, Trade and Employment, Dublin 2000.
Ireland. Operational Programme for Border, Midland and Western Region 2000 to 2006,
Border, Midland and Western Regional Assembly, 2000.
Ireland. Productive Sector Operational Programme 2000–2006, Department of Enterprise,
Trade and Employment, Dublin 2003.
Ireland. Southern and Eastern Regional Operational Programme 2000–2006, Southern and
Eastern Regional Assembly, 2001.
Ko∏odko G., Globalizacja a perspektywy rozwoju krajów posocjalistycznych, Dom
Organizatora, Toruƒ 2001.
O’Sullivan T., The Irish Economy. A Partnership Perspective, Irish Business and Employers
Confederation, Dublin 2001.
Ruszkowski J., Górnicz E., ˚urek M., Leksykon integracji europejskiej, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 2002.
Solska J., Jak to si´ robi w Dublinie, „Polityka” 2004, nr 16 (2448).
Statistical Yearbook of Ireland 2004, Stationery Office, Dublin 2004.
Unijne igrzysko, wywiad E. ¸osiƒskiej i W. Knapa z prof. Normanem Daviesem, „Dziennik
Polski”, 30.04.2004.
Utilisation of Structural Funds in Ireland, 1989–2006.
Lessons for Poland
In this article, the author undertakes a brief analysis of the manner of using structural
fund resources in Ireland from 1989 to 2006. Beginning with a short presentation of the
economic situation of the country in the 1980s, the author describes the measures that were
pursued under the four main priorities of European cohesion policy in Ireland. In
subsequent sections, the author presents selected macroeconomic data that show the scale
of changes in the Irish economy. Next, based on an analysis of sectoral operational
programmes in Poland in 2004–2006, the author offers conclusions and recommendations
for Polish structural policy.