MAGDALENA JAŚ-NOWOPOLSKA* Wybrane problemy związane

MAGDALENA JAŚ-NOWOPOLSKA*
Wybrane problemy związane ze sprzedażą, przesyłaniem i dystrybucją energii
elektrycznej
O roli i znaczeniu energii nie trzeba nikogo przekonywać.Jest ona niezbędna zarówno
dla pojedynczego obywatela, jak i dla całej gospodarki. Dostarczanie energii może odbywać
się na podstawie umów sprzedaży i umów o świadczenie usług przesyłania lub dystrybucji
albo na podstawie umów kompleksowych. Należy pamiętać, iż energia elektryczna z uwagi
na swoją specyfikę może być transportowana tylko przy użyciu sieci elektroenergetycznych.
W związku z obecnie obowiązującą regulacją, dotyczącą sprzedaży oraz transportu energii
mogą występować pewne wątpliwości.
Z uwagi na szczególnecechy energii oraz specyfikę jej transportu spora część regulacji
ma charakter publicznoprawny. W pierwszej kolejności uwaga zostanie zwrócona na
publicznoprawny obowiązek świadczenia usługi kompleksowej1 i zawarcia umowy
kompleksowej2. Zgodnie z przepisami ustawy Prawo Energetyczne3, na sprzedawcę z urzędu4
nałożony został obowiązek zapewnienia świadczenia usługi kompleksowej i zawarcia umowy
kompleksowej, na zasadach równoprawnego traktowania, z odbiorcą paliw gazowych lub
energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, który nie korzysta z prawa wyboru
sprzedawcy, a jest przyłączony do sieci przedsiębiorstwa energetycznego wskazanego w
koncesji sprzedawcy z urzędu5.
Biorąc pod uwagę, iż umowa kompleksowa jest powszechnie stosowana w obrocie
konsumenckim pojawia się pytanie, czy publicznoprawny obowiązek świadczenia usługi
kompleksowej
i
zawarcia
umowy
kompleksowej
został
nałożony
na
wszystkie
przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się dostarczaniem energii? A jeżeli nie, to czy
Magdalena Jaś-Nowopolska – magister nauk prawnych, doktorantka na Wydziale Prawa i Administracji
Uniwersytetu Gdańskiego
1
Zgodnie z przepisami ustawy Prawo Energetyczne jako usługę kompleksową należy rozumieć usługę
świadczoną na podstawie umowy zawierającej postanowienia umowy sprzedaży i umowy o świadczenie usługi
przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych lub energii albo umowy sprzedaży, umowy o świadczenie usługi
przesyłania lub dystrybucji paliw gazowych i umowy o świadczenie usługi magazynowania paliw gazowych.
Tak: art. 3 pkt 30 ustawy Prawo Energetyczne.
2
Umowa kompleksowa w rozumieniu art. 5 ust 3 i art. 5 ust. 4 ustawy Prawo Energetyczne.
3
Dz. U. z 2012 r., poz. 1059 j.t. ze zm.
4
Zgodnie z przepisami ustawy Prawo Energetyczne, jako sprzedawcę z urzędunależy uznać przedsiębiorstwo
energetyczne posiadające koncesję na obrót paliwami gazowymi lub energią elektryczną, świadczące usługi
kompleksowe odbiorcom paliw gazowych lub energii elektrycznej w gospodarstwie domowym,
niekorzystającym z prawa wyboru sprzedawcy. Tak: art. 3 ust. 29 ustawy Prawo Energetyczne.
5
Artykuł 5 a ust. 1 ustawy Prawo Energetyczne.
1
powinien dotyczyć wszystkich podmiotów? Obowiązek świadczenia usługi kompleksowej i
zawarcia umowy kompleksowej spoczywa jedynie na sprzedawcy z urzędu. Przepisy nie
nakładają takiego obowiązku (tzn. obowiązku zawarcia umowy kompleksowej i świadczenia
usługi kompleksowej) na innych sprzedawców. Poddając analizie postulat rozszerzenia
regulacji zawartej w art. 5a ustawy Prawo Energetyczne na wszystkich sprzedawców
należystwierdzić, iż nałożenie takiego obowiązku na wszystkie przedsiębiorstwa energetyczne
zajmujące się obrotem, prowadziłoby do ograniczenia działalności gospodarczej. Wydaje się,
iż nie ma takiej potrzeby. Ponadto przedsiębiorstwa energetyczne, zgodnie z obowiązującymi
przepisami, muszą spełnić wystarczająco dużo przesłanek, aby mogły dostarczać energię6.
Nałożenie odgórnego, kolejnego obowiązku nie jest uzasadnione.
Analiza treści artykułu 5a ustawy Prawo Energetyczne skłania do postawienia pytania:
kto jest podmiotem uprawnionym do korzystania z usługi kompleksowej oraz do zawarcia
umowy kompleksowej? Odpowiadając na to pytanie należy stwierdzić, iż są to odbiorcy w
gospodarstwach domowych, niekorzystający z prawa wyboru sprzedawcy, a przyłączeni do
sieci przedsiębiorstwa energetycznego wskazanego w koncesji sprzedawcy z urzędu. W
przypadku, gdy odbiorca skorzystał z prawa wyboru sprzedawcy, ale wyraża chęć powrotu do
korzystania z usługi kompleksowej świadczonej przez sprzedawcę z urzędu, należy mu taką
możliwość stworzyć.Przepisy artykułu 5a ustawy Prawo Energetyczne odnoszą się do
odbiorców niekorzystających z prawa wyboru sprzedawcy. Ustawodawca nie zastrzegł, aby
odbiorca taki nie mógł wcześniej skorzystać z prawa wyboru sprzedawcy. Pamiętać należy, iż
instytucja „sprzedawcy z urzędu” ma chronić odbiorców – być „pewnikiem” dostarczającym
energię elektryczną.
Analizując kwestię „sprzedawcy z urzędu” należy odnieść się do pojęć występujących
w praktyce, tj. pojęcia „sprzedawcy rezerwowego” i pojęcia „sprzedawca awaryjnego”. Czy
są to pojęcia tożsame, czy z praktycznego punktu widzenia mowa jest o tych samych
sprzedawcach, a różnica może występuje tylko w nazewnictwie. W celu odpowiedzi na tak
postawione pytanie, należy w pierwszej kolejności poddać analizie postanowienia ustawy
Prawo energetyczne7, regulujące kwestię umowy o świadczenie usług dystrybucji energii
elektrycznej, której stroną jest użytkownik systemu niebędący podmiotem odpowiedzialnym
za bilansowanie handlowe. W przypadku gdy użytkownikiem systemu jest odbiorca, umowa
powinna zawierać także oznaczenie podmiotu, który będzie dla odbiorcy sprzedawcą, jak
również„zgodę tego odbiorcy na zawarcie przez operatora systemu dystrybucyjnego umowy
6
7
Autorka specjalnie pisze w tym miejscu o dostarczaniu energii jako pojęciu szerszym niż obrót i dystrybucja.
Art. 5 ust. 2a pkt 1 lit. b ustawy Prawo energetyczne
2
sprzedaży energii elektrycznej z tym sprzedawcą, na jego rzecz i w jego imieniu, w
przypadku zaprzestania dostarczania tej energii przez wybranego przez odbiorcę
sprzedawcę”8. Treść artykułu nie wskazuje jednak, czy mamy do czynienia w takim
przypadku ze sprzedawcą awaryjnym czy sprzedawcą rezerwowym.
W dokumencie przygotowanym przez Urząd Regulacji Energetyki we współpracy z
Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na podstawie wytycznych Komisji
Europejskiej9, tj. wZbiorze praw konsumenta energii elektrycznejposłużono się pojęciem
sprzedawcy rezerwowego. W dokumencie tym zaleca się, aby strony umowy o świadczenie
usług dystrybucji określiły w umowie sprzedawcę rezerwowego, tzn. podmiot, który będzie
dla konsumenta sprzedawcą w sytuacji zaprzestania dostarczania energii elektrycznej przez
dotychczasowego sprzedawcę. Najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest wybór sprzedawcy
rezerwowego, który ma zawartą z dystrybutorem Generalną Umowę Dystrybucji 10. Rolą tego
sprzedawcy jest zapewnienie ciągłości dostaw w sytuacji, gdy wybrany przez odbiorcę
sprzedawca zaprzestaje sprzedaży. Nie można stawiać jednak znaku równości pomiędzy
sprzedawcą z urzędu a sprzedawcą rezerwowym (awaryjnym), choć rola, jaką w praktyce
spełnia sprzedawca z urzędu, skłaniać może do takiego wniosku.
Wśród zagadnień związanych ze sprzedażą energii elektrycznej należy zwrócić uwagę
na problematykę zmiany sprzedawcy. Jeżeli konsument (odbiorca energii elektrycznej w
gospodarstwie domowym) chce skorzystać zmożliwości zmiany sprzedawcy musi wziąć pod
uwagę, jaki na jego terenie działa operator systemu dystrybucyjnego (OSD). W zależności od
części kraju w jakiej mieszka odbiorca energii, a tym samym jaki operator systemu
dystrybucyjnego działa na tym terenie, odbiorca może mieć różną liczbę sprzedawców do
wyboru (liczba waha się od 70 do 88)11. Występują dwie drogi zmiany sprzedawcy, albo
odbiorca sam przeprowadza procedurę zmiany albo udziela pełnomocnictwa nowemu
sprzedawcy. Pozytywnie w świetle tej problematyki należy ocenić wprowadzenie terminu w
jakim operator systemu przesyłowego oraz operator systemu dystrybucyjnego są obowiązani
umożliwić odbiorcy paliw gazowych lub energii elektrycznej zmianę sprzedawcy12. Ma to
8
Art. 5 ust. 2a pkt 1 lit. b ustawy Prawo energetyczne.
Zbiór praw konsumenta energii elektrycznej, Warszawa 2014, http://www.ure.gov.pl/, data pobrania: 10
kwietnia 2014 r.
10
Lista sprzedawców rezerwowych powinna być umieszczona na stronie internetowej przedsiębiorstwa
zajmującego się dystrybucją.
11
Zgodnie z danymi ze strony URE, pobranymi 14 maja 2013 r. liczba sprzedawców wahała się od 55 do 67.
Obecnie liczba sprzedawców waha się pomiędzy 70- 88, w zależności od operatora.
12
Termin ten został wprowadzony ustawą z dnia 26 lipca 2013 r. o zmianie ustawy – Prawo energetyczne oraz
niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2013 r., poz. 984.
9
3
nastąpić nie później niż w terminie 21 dni od dnia poinformowania właściwego operatora o
zawarciu umowy sprzedaży lub umowy kompleksowej z nowym sprzedawcą.
W tym miejscu należy się zastanowić co w sytuacji gdyodbiorca, lub upoważniony
przez niego sprzedawca, poinformuje OSD o zawarciu umowy sprzedaży energii elektrycznej
z nowym sprzedawcą, a dotychczasowa umowa, którą posiadał odbiorca, była
umowąkompleksową. Z chwilą rozwiązania umowy kompleksowej, przestaje istnieć umowna
podstawa prawna do świadczenia usługi dystrybucji energii. W przypadku, gdynowa umowa
nie jest umową kompleksową, odbiorca powinien zawrzećz operatorem umowę o świadczenie
usług dystrybucji, która powinna wejść w życie najpóźniej z chwilą rozpoczęcia sprzedaży
energii elektrycznej przez nowego sprzedawcę. Umowę z OSD może zawrzeć także nowy
sprzedawca na podstawie upoważnienia odbiorcy.Dalsze wątpliwości mogą dotyczyć sytuacji,
w której OSD został wprawdzie poinformowany o zawarciu umowy sprzedaży energii
elektrycznej, ale ani sprzedawca, ani odbiorca nie podejmują działań zmierzających do
zawarcia umowy o świadczenie usług dystrybucji. Odpowiedzi i rozwiązań należy w tym
przypadku szukać w Instrukcjach Ruchu i Eksploatacji Sieci Dystrybucyjnej. W przypadku,
gdy to sprzedawca powiadamia OSD o zawarciu umowy sprzedaży z odbiorcą, powinien
przekazać on w tym celu do OSD wypełniony i podpisany przez odbiorcę i sprzedawcę
formularz, zgodnie ze wzorem określonym przez OSD.
W związku z zawieraniem umów kompleksowych z przedsiębiorstwami obrotu
pojawia się pytanie, czy odbiorca może zawrzeć taką umowę zprzedsiębiorstwem zajmującym
się obrotem w innym państwie. Żadne przepisy prawne nie zabraniają zawarcia takiej umowy
sprzedaży. Na prowadzenie działalności eksportu lub importu nie jest wymagana koncesja
odrębna niż koncesja na obrót energią elektryczną. Natomiast, zgodnie z Rozporządzeniem
Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 714/2009z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie
warunków
dostępu
do
sieci
wodniesieniu
do
transgranicznej
wymiany
energiielektrycznej i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1228/200313, operatorzy systemów
przesyłowych opracowują metody zarządzania ograniczeniami przesyłowymi, tj. zasady
udostępniania zdolności przesyłowych na granicach państw. Oznacza to że podmiot, który
zamierza dokonać zakupu energii elektrycznej poza granicami kraju powinien poza
zawarciem umowy sprzedaży ze sprzedawcą energii elektrycznej i umowy o świadczenie
usług dystrybucji tej energii z operatorem systemu dystrybucyjnego (w przypadku umowy
kompleksowej jednej umowy ze sprzedawcą) zawrzeć również umowę z operatorem systemu
13
Dz. U. UE L 211 z 14.08.2009 r., s. 15.
4
przesyłowego, regulującą kwestie udostępnianie na połączeniu transgranicznym zdolności
przesyłowych, umożliwiających import energii do Polski, a następnie przystąpić do przetargu
na zakup tych zdolności, spełniając określone wymagania. W przypadku państw graniczących
z Polską i należących do UE zdolności te są udostępniane w przetargach organizowanych
przez CAO CENTRAL ALLOCATION OFFICE GmbH14. Szczegółowe zasady takiego
zakupu regulowane są w dokumencie Rules for CoordinatedAuction of TransmissionCapacity
in the CEE Region15.
W aspekcie transgranicznego dostarczania energii pojawia się jeszcze pytanie: czy
zagraniczne przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się obrotem energią będzie chciało
wyrazić zgodę na zawarcie umowy kompleksowej na podstawie której nie tylko
sprzedawałoby energię elektryczną ale także zapewniałoby jej dostarczanie. Pojawia się w
tym przypadku również kwestia kosztów. Albowiem według danych z 2013 roku ceny energii
elektrycznej w Polsce nadal są niższe od średniej w Unii Europejskiej, tak więc z
ekonomicznego punktu widzenia może to być nieopłacalne przedsięwzięcie.
Pozostając przy problematyce zdolności przesyłowych należy zwrócić uwagę na
kwestię inwestycji w nowe sieci i modernizację istniejących. Budowanowej infrastruktury
sieciowej często następuje na cudzej nieruchomości, a z tym wiąże się wiele problemów
praktycznych16. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, nieruchomość można obciążyć na
rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią
urządzenia17, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym
zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń18. Służebność
przesyłu może być ustanowiona na podstawie umowy, orzeczenia sądu, decyzji
administracyjnej lub możliwe jest również jej zasiedzenie19.
Więcej informacji na stronie: http://www.central-ao.com/.
http://www.central-ao.com/images/uploads/Auctions2014/20141029_Auction_Rules_CEE.pdf, data pobrania:
26 listopada 2014.
16
Wskazanie w tym krótkim tekście wszystkich problemów związanych z kwestią służebności przesyłu nie jest
możliwe. Zostaną jedynie zasygnalizowane w tym miejscu niektóre problemy związane z tą problematyką.
17
Których mowa w art. 49 § 1kodeksu cywilnego.
18
Kwestię tę reguluje art. 3051i n. kodeksu cywilnego.
19
Odnosząc się do sytuacji, gdy służebność przesyłu zostaje nabyta przez przedsiębiorcę przesyłowego w drodze
zasiedzenia należy zwrócić uwagę na kwestie m.in. takie jak termin prowadzący do zasiedzenia, sposób jego
liczenia i dokumentacji, przerwanie biegu terminu zasiedzenia służebności. Pojawiają się również problemowe
pytania: Czy bieg zasiedzenia służebności przesyłu zostaje przerwany przez wytoczenie powództwa o zapłatę
wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z gruntu, czy pozew o zapłatę wynagrodzenia, jeżeli został złożony
przed 3 sierpnia 2008 roku przerywa bieg zasiedzenia? (Por: Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12
września 2013 r., IV CSK 88/13, LEX nr 1391334;Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 października
2013 r.,IV CSK 30/13,OSNC 2014/7-8/79;Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2010 r., V CSK
239/09, LEX nr 564859).Należy również zwrócić uwagę na kwestię legitymowania się decyzją
wywłaszczeniową przez przedsiębiorcę a możliwością posiadania prowadzącego do zasiedzenia, jak również na
możliwość ustanowienia służebności przesyłu dla nieruchomości, której własność została ograniczona mocą
14
15
5
Problemy związane z instytucją służebności mogą występować na każdym etapiepowstania, istnienia, zmiany czy ustania. W opracowaniu zostaną zasygnalizowane tylko
niektóre wątpliwości i tak przykładowo ustawodawca nie wskazuje trybu, w jakim ma być
zawarta umowa o ustanowienie służebności przesyłu. W grę może wchodzić każda forma
przewidziana przez kodeks cywilny. Praktyka pokazuje, iż jest to głównie tryb ofertowy i
negocjacyjny. Przy negocjacjach obie strony z reguły oczekują, iż umowa przyniesie im
największe korzyści.
Sporna jest z reguły kwestia wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu.
Chodzi w tym przypadku zarówno o wysokość wynagrodzenia, jak i formę i składniki
wynagrodzenia. W orzecznictwie wskazuje się, iż wynagrodzenie należne na podstawie art.
3052 § 2 kodeksu cywilnego powinno uwzględniać cały uszczerbek będący następstwem
ustanowienia służebności przesyłu, w tym także zmniejszenie wartości nieruchomości20.Nie
ma jednak obecnie jasnychmechanizmów ustalania właściwej ceny za udostępnienie
nieruchomości gruntowych21. Przyjąć należy, iż wynagrodzenie powinno być jednorazowe,
jakkolwiek w pewnych sytuacjach nie można wykluczyć wynagrodzenia okresowego.
Wątpliwości
i
rozbieżności
występowały
do
niedawnaodnośnie
kwestii
opodatkowania i możliwości zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym
wynagrodzenia otrzymywanego przez właściciela nieruchomości z tytuły ustanowienia
służebności przesyłu, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 120 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o
podatku dochodowym od osób fizycznych22. Zgodnie z tym przepisem wolne od podatku
dochodowego są odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych
umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z
tytułu:ustanowienia służebności gruntowej,rekultywacji gruntów,szkód powstałych w
uprawach rolnych i drzewostanie- w wyniku prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty
uprawnione
na
podstawie
odrębnych
przepisów,
inwestycji
dotyczących
budowy
infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy
urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z dnia 21
sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami23. Pytanie jakie pojawiało sięw związku z
decyzji.(Zob. ipor.: Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 107/13, LEX nr
1488917;wyrok z 25 kwietnia 2014 r., II CSK 433/13, www.sn.pl; postanowienie z 7 maja 2014 r., II CSK
471/13, ww.sn.pl.). To są jedynie przykładyproblemów praktycznych, które pojawiają się w związku z tą
tematyką.
20
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 56/12, LEX nr 1227856.
21
Szerzej na ten temat: J. Dąbek, M. Nowakowska, P. Zamroch,Wybrane zagadnienia wyceny nieruchomości a
problematyka prawna, ekonomiczna i przestrzenna związana z infrastrukturą techniczną, Zakrzewo 2013.
22
Dz. U. z 2012 r. poz. 361 j.t. ze zm.
23
Dz. U. z 2014 r. poz. 518 j.t. ze zm.
6
tym
brzmiało,
czy
wynagrodzenie
za
ustanowienie
służebności
przesyłu
wypłaconeposiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego jest zwolnione
z podatku? Zgodnie z interpretacją ogólną Ministra Finansów z dnia 24 maja 2014 roku
wynagrodzenie otrzymane za ustanowienie służebności przesyłu korzysta ze zwolnienia od
podatku dochodowego24. Należy w tym miejscu zaznaczyć, iż wcześniejsza interpretacja
ogólna Ministra Finansów (z 10 lipca 2013 roku) przedstawiała odmienne stanowisko25.
Analiza orzecznictwa wskazuje jednolite stanowisko26, iż właściciele gospodarstw rolnych
mogą korzystać z omawianej ulgi podatkowej.
Tematem, który wywoływał w ostatnim czasie wiele dyskusji była kwestia zwolnienia
wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu z podatku dochodowego.
Nowelizacja ustawy z dnia 26 lipca 1991 r.opodatku dochodowym od osób fizycznych27,
wprowadziła zwolnienie wynagrodzenia otrzymanego za ustanowienie służebności przesyłu
w rozumieniu przepisów prawa cywilnego od podatku dochodowego od osób fizycznych28.
Oznacza to, iż zwolnienie obecnie dotyczy wszystkich służebności przesyłu, zarówno
ustanowionych na nieruchomości wchodzącej w skład gospodarstwa rolnego, jak również na
każdej innej nieruchomości.
Omawiając zagadnieniazwiązane ze sprzedażą, przesyłaniem i dystrybucją energii
elektrycznej należy zwrócić uwagę na problem wstrzymania dostarczania energii elektrycznej
w świetle zmian wprowadzonych ustawą z dnia 26 lipca 2013 rokuo zmianie ustawy - Prawo
energetyczne oraz niektórych innych ustaw29. Zgodnie z obecnie brzmiącymi przepisami
przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie przesyłania
lub dystrybucji energii może wstrzymać dostarczanie energii, w przypadku gdy w wyniku
przeprowadzonej kontroli zostało stwierdzone, że nastąpiło nielegalne pobieranie energii lub
gdyodbiorca zwleka z zapłatą za świadczone usługi, co najmniej przez okres 30 dni po
upływie terminu płatności30.Przedsiębiorstwo energetyczne wstrzymuje dostarczanie energii
elektrycznej, w przypadku gdy w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzono, że instalacja
Interpretacja ogólna z 21 maja 2014 r., sygn. DD3/033/126/CRS/14/RD-46264/14.
Interpretacja ogólna z 10 lipca 2013 r., sygn. DD3/033/101/CRS/13/RWPD-48186/RD-70022/13.
26
M.in. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawiez dnia 1 czerwca 2011 r., II FSK 88/10, Lex nr
992312; Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawiez dnia 29 września 2011 r., II FSK 654/10,
LEX nr 989157, WyrokWojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowiez dnia 8 maja 2014 r., I SA/Rz
220/14, Lex nr 1461607.
27
Wprowadzona ustawą z dnia 29 sierpnia 2014 r.o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych,
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2014 r. poz. 1328 ze
zm.
28
Art. 21 ust. 1 pkt120a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatkudochodowym od osóbfizycznych, Dz. U. z 2012
r. poz.361 j.t. ze zm.
29
Dz. U. z 2013r. poz. 984.
30
Kwestię tę reguluje art. 6b ust. 1 ustawy Prawo Energetyczne.
24
25
7
znajdująca się u odbiorcy stwarza bezpośrednie zagrożenie życia, zdrowia lub środowiska.
Należy zauważyć, iż w tym przypadku ustawodawca nie posługuje się już stwierdzeniem, iż
przedsiębiorstwo „może wstrzymać”, tylko, iż „wstrzymuje”.
Przedsiębiorstwo energetyczne wykonujące działalność gospodarczą w zakresie
przesyłania lub dystrybucji energii wstrzymuje dostarczanie energii na żądanie sprzedawcy
energii, jeżeli odbiorca zwleka z zapłatą za świadczone usługi lub za pobraną energię, co
najmniej przez okres 30 dni po upływie terminu płatności31. Należy zauważyć, iż zgodnie z
wcześniej obowiązującą regulacją wyłącznie przedsiębiorstwazajmujące się działalnością w
zakresie przesyłania lub dystrybucji obciążone były ryzykiem związanymi ze wstrzymaniem
dostarczania energii elektrycznej, w tym m.in. ryzykiem, że Prezes Urzędu Regulacji
Energetyki uzna wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej za nieuzasadnione i nałoży na
to przedsiębiorstwo energetyczne karę pieniężną na podstawie art. 56 ustawy Prawo
Energetyczne.
Nowelizacja z 2013 roku wprowadziła wiele zmian odnośnie wstrzymania
dostarczania energii, w tymrównież w procedurze wstrzymania dostarczania energii. Zgodnie
z obecnie obowiązującymi przepisami, przedsiębiorstwo energetyczne, któremu odbiorca
zwleka z zapłatą za świadczone usługi lub za pobraną energię, powiadamia na piśmie
odbiorcę energii elektrycznej w gospodarstwie domowym o zamiarze wstrzymania
dostarczania energii elektrycznej, jeżeli odbiorca ten nie ureguluje zaległych i bieżących
należności w okresie 14 dni od dnia otrzymania powiadomienia32. W świetle tych przepisów,
wstrzymanie dostarczania energii elektrycznej odbiorcy w gospodarstwie domowym po
uprzednim zawiadomieniu o zaległości drogą sms-ową jest niedozwolone33.
Podkreślić należy, iż przedsiębiorstwo nie może wstrzymać dostarczania energii do
czasu rozpatrzenia reklamacji, w przypadku, gdy reklamację złoży odbiorcaenergii
elektrycznej w gospodarstwie domowym przedsiębiorstwu energetycznemu, któremu zwleka
z zapłatą za świadczone usługi lub pobraną energię, dotyczącą dostarczania energii. Odbiorca
ten musi złożyć reklamacjęnie później niż w terminie 14 dni od dnia otrzymania
powiadomienia o zamiarze wstrzymania.Na rozpatrzenie reklamacji przedsiębiorstwo
energetyczne ma 14 dni od dnia jej złożenia. W przypadku, gdy reklamacja nie została
rozpatrzona w tym terminie, uważa się, że została uwzględniona.Dostarczania energii nie
Kwestię tę reguluje art. 6b ust. 2 ustawy Prawo Energetyczne.
Kwestię tę reguluje art. 6b ust. 3 ustawy Prawo Energetyczne.
33
Ł. Kuligowski, Kiedy mogą odciąć prąd, „Rzeczpospolita” PCD.2014.1.17.
Opisany został przykład małżeństwa, które dostało sms o zaległości w kwocie 370 zł. Internetowy system
obsługi nie wskazywał na tę zaległość. Brak pisma stwierdzającego zaległość.
31
32
8
wstrzymuje się również do czasu wydania wyroku przezstały polubowny sąd konsumencki34.
Do stałego polubownego sądu konsumenckiego odbiorca energii może wystąpić w terminie
14 dni od dnia otrzymania powiadomienia o nieuwzględnieniu reklamacji przez
przedsiębiorstwo energetyczne.
Omawiając kwestię wstrzymania dostarczania energii i reklamacji należy zwrócić
uwagę na przepis art.6d ust. 2 ustawy Prawo Energetyczne, zgodnie z którym w przypadku
gdy reklamacja odbiorcy energii elektrycznej w gospodarstwie domowym, nie została
pozytywnie rozpatrzona przez przedsiębiorstwo energetyczne i odbiorca wystąpił do Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki o rozpatrzenie sporu w tym zakresie, przedsiębiorstwo jest
obowiązane kontynuować dostarczanie energii do czasu wydania decyzji przez Prezesa
Urzędu Regulacji Energetyki. Podkreślić należy iż przepis nie ma zastosowania, gdy
wstrzymanie dostarczania energii nastąpiło z uwagi, iż instalacja znajdująca się u odbiorcy
stwarzała bezpośrednie zagrożenie życia, zdrowia lub środowiska lub nastąpiło wydanie przez
sąd polubowny wyroku na niekorzyść odbiorcy.
W świetle tych przepisów pojawiają się pewne wątpliwości i pytania. Zgodnie z
obecną regulacją, odbiorca może wystąpić z wnioskiem o rozpatrzenia sporu przez sąd
polubowny albo z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu przez Prezesa Urzędu Regulacji
Energetyki. W związku z takim unormowaniem pojawia się pewna wątpliwość czy
przekazanie rozstrzygania sporów z zakresu energetykistałym polubownym sądom
konsumenckim jest właściwym rozwiązaniem i będzie wykorzystywane w praktyce? O tym
czy konsumenci (odbiorcy energii w gospodarstwie domowych) będą występować z
wnioskiem o rozpatrzenie spraw do stałych polubownych sądów konsumenckich orazczy są
one organem właściwym dla spraw związanych z energetyką, jak również czy wywiążą się ze
swoich zadań będziemy mogli dowiedzieć się za pewien czas. Zwrócić należy uwagę, iż do
kompetencji tych sądów należą sprawy, które wymagają znajomości nie tylko Prawa
energetycznego, rozporządzeń wykonawczych, instrukcji ruchu i eksploatacji sieci, ale
również i orzecznictwa.Przy rozstrzyganiu spraw z zakresu energetyki wymagana jest nie
tylko specjalistyczna wiedza, ale również spore doświadczenie. Wprowadzenie takich
rozwiązańprzez ustawodawcę upatrywać można w wypełnieniu zobowiązań unijnych.
Zgodnie z przepisami Dyrektywy 2009/72/WE35, państwa członkowskie zapewniają
O stałym polubownym sądzie konsumenckim mowa w art. 37 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o Inspekcji
Handlowej, Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1219, ze zm.
35
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/72/WE z dnia 13 lipca 2009 r.dotycząca wspólnych zasad
rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylająca dyrektywę 2003/54/WE, Dz. U. UE L 211 z 14.08.2009 r.,
s. 55.
34
9
wdrożenie
niezależnego
mechanizmu
w celu
zapewnienia
skutecznegorozstrzygania
skarg i pozasądowego rozstrzygania sporów.
W związku obowiązującymi przepisami dotyczącymi reklamacji i rozstrzygania
sporów mogą powstaćwątpliwości czy regulacja ta nie spowoduje zwiększenia liczby
odbiorców, którzy nie będą płacić rachunków za energię. Biorąc pod uwagę, iż w czasie
oczekiwania na rozpatrzenie sprawy przez stały polubowny sąd konsumencki lub Prezesa
URE, przedsiębiorstwo jest zobowiązane świadczyć usługę dostarczania energii, a
postępowanie takie może trwać miesiąc lub kilka miesięcy, przedsiębiorstwo w takiej sytuacji
będzie przez ten czas zobowiązane kontynuować dostarczanie energii. Wydaje się, iż
wprowadzenie
możliwości
zainstalowania
przedpłatowego
układu
pomiarowo-
rozliczeniowego przez przedsiębiorstwo energetycznemiało na celu zapobiegnięcie sytuacji
kredytowania odbiorcy, w przypadku wystąpienia przez niego z wnioskiem o rozpatrzenia
sporu przez sąd polubowny albo z wnioskiem o rozstrzygnięcie sporu przez Prezesa Urzędu
Regulacji Energetyki.
Pewne problemy mogą pojawić się przy rozstrzyganiu sporów przez Prezesa Urzędu
Regulacji Energetyki. Rozstrzygnięcie sporunastępujew formie decyzji administracyjnej po
przeprowadzeniu
postępowania
administracyjnego.
Decyzja
administracyjna
jest
jednostronnym wiążącym rozstrzygnięciem woli organu administracji publicznej o
charakterze władczym - w tym przypadku Prezesa URE, które kształtuje prawa i obowiązki
indywidualnie oznaczonego podmiotu w konkretnej sytuacji. Zgodnie z art. 104 § 2 k.p.a.
decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą
sprawę w danej instancji.Od decyzji Prezesa URE służy jednak odwołanie do Sądu
Okręgowego w Warszawie – sąduochrony konkurencji i konsumentów36. Odwołanie od
decyzji Prezesa URE należy wnieść za pośrednictwem Prezesa w terminie dwutygodniowym
od dnia doręczenia decyzji37. Pośredni system wnoszenia odwołania umożliwia Prezesowi
URE autokontrolę decyzji. W przypadku gdyby Prezes URE uznał odwołanie w całości za
słuszne może uchylić lub zmienić decyzję. Decyzja wydana przez Prezesa URE w trybie
autokontroli powinna rozstrzygać o całości odwołania.
W przypadku uwzględnienia odwołania, zaskarżoną decyzję sąd uchyla albo zmienia
w całości lub części i orzeka co do istoty sprawy.Uwagę należy zwrócić, na sytuację w której
sąd ochrony konkurencji i konsumentów uchyla zaskarżoną decyzję. Wyrok uchylający
Nie ma w tym miejscy zastosowania art. 127 k.p.a., który stanowi, iż od decyzji służy odwołanie do organu
administracji publicznej wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy .
37
Uchybienie zamyka drogę sądową – odwołanie będzie przez sąd odrzucone.
36
10
decyzję Prezesa URE kończy postępowanie przed sądem. Wskazuje się w literaturze38, iż
wyrok jedynie uchyla i eliminuje wadliwą decyzję z obrotu prawnego. W tej sytuacji zasadne
jest stwierdzenie, że wydanie przez sąd wyroku nie oznacza jednak zakończenia sprawy.
Chociaż brakuje unormowania prawnego, iż po uchyleniu decyzji Prezesa URE sprawa trafia
do ponownego rozpoznania przez Prezesa, to takie rozwiązanie wydaje się jedynie możliwe w
zaistniałym stanie faktycznym i prawnym.
Kolejnym zagadnieniem, które pojawia się w związku z decyzjami Prezesa URE jest
określenie stron postępowania. Adresatem decyzji jest zawsze strona postępowania. Prezes
URE rozstrzyga również w innych sprawach spornychdotyczących m.in. odmowy zawarcia
umowy o przyłączenie do sieci, umowy sprzedaży, umowy o świadczenie usług przesyłania
lub dystrybucji paliw lub energii, umowy o świadczenie usług transportu gazu ziemnego,
umowy o świadczenie usługi magazynowania paliw gazowych, umowy,a także wydaje
decyzje w innych kwestiach, m.in. decyzje taryfowe. W tym aspekcie pojawia się pytanie o
możliwość udziału odbiorcy energii np. w postepowaniu o zatwierdzenie taryfy. Odpowiedź
na pytanie czy odbiorca może być stroną w postepowaniu wymaga zwrócenia uwagi na
definicję strony w postępowaniu. Zgodnie z definicją zawarta w kodeksie postępowania
administracyjnego stroną postępowania jest każdy, czyjego interesu prawnego lub obowiązku
dotyczy postępowanie albo kto żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub
obowiązek39.W świetle tych postanowień uznać należy, iż odbiorca energii elektrycznej nie
jest stroną postępowania administracyjnego40 toczącego się w trybie art. 47 ustawy Prawo
Energetyczne przed Prezesem URE o zatwierdzenie taryfy. Takie stanowisko zostało
przedstawione m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 marca 2000 roku41.Tak również
wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 marca 2004 roku wskazując, iż
postępowanie w sprawie zatwierdzenia taryfy dla energii elektrycznej przedsiębiorstwa
energetycznego nie dotyczy interesu prawnego odbiorcy energii elektrycznej42. Oznacza to, iż
odbiorca nie może skutecznie wnieść odwołania od decyzji Prezesa URE zatwierdzającej
taryfę43, zgłaszać wniosków dowodowych, ani żądać uzupełnienia decyzji.
R. Flejszar, Przedsiębiorca w postępowaniu cywilnym rozpoznawczym,Warszawa 2006, s. 214-215.
Dalsze przepisy kodeksu postępowania administracyjnego w sposób szczegółowy regulują kwestie strony
postępowania.
40
Odnośnie stron w świetle postępowań w zakresie regulacji energetyki m.in.: M. Szczepańska, Udział
prokuratora w postępowaniu w zakresie regulacji energetyki w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych,
Biuletyn URE 2005, nr 5.
41
I CKN 1217/99, Lex nr71802.
42
III SK 9/04, OSNP 2005 Nr 1, poz.15.
43
Odbiorca energii elektrycznej nie ma legitymacji procesowej w świetle art. 479 28 § 1 i art. 47931 § 2 k.p.c. do
złożenia odwołania od decyzji Prezesa URE zatwierdzającej taryfę.
38
39
11
Wskazanie wszystkich problemów, jakie występują lub mogą wystąpić wzwiązku ze
sprzedażą, przesyłaniem i dystrybucją energii elektrycznej nie jest możliwe w ramach
artykułu. Nie było to zamierzeniem tego opracowania. Uwaga została zwrócona w
szczególności na wybrane kwestie regulacji wprowadzonych ustawąz dnia 26 lipca 2013
r.ozmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz niektórych innych ustaw.
12