docDługoterminowe oszczędzanie
download 
Reklamacja Transkrypt
Długoterminowe oszczędzanie
Długoterminowe oszczędzanie Agnieszka Stanik Długoterminowe oszczędzanie Oszczędzanie to „nie wydawanie, zachowywanie na później, używanie tak, aby starczyło na dłużej”. Każde zasoby są ograniczone i prędzej czy później się wyczerpują. Chodzi o to, żeby zasoby pieniężne zgromadzone przez każdego z nas starczyły na jak najdłużej. Z kolei oszczędzanie się to „traktowanie siebie łagodnie, nie narażanie się na niebezpieczeństwa”. Musimy zrozumieć, że od naszego postępowania dzisiaj może zależeć to, w jakiej sytuacji znajdziemy się jutro. To, czy dziś zacznę oszczędzać w sposób regularny, na przykład inwestując na rynku kapitałowym, może znacząco zmienić standard mojego życia za lat … 10, 20, 30. Po co mi oszczędzanie? Dla każdego z nas powodem do oszczędzania może być chęć zadbania o swoją przyszłość, zabezpieczenie swoich najbliższych, zgromadzenie środków na tzw. czarną godzinę, na spodziewane lub niespodziewane wydatki. Może też być traktowane jako inwestowanie w samego siebie i poziom swojego życia. To trochę jak odroczona pensja, którą sami sobie wypłacimy. Nawet małe, ale regularne wpłaty i inwestowanie w sposób ciągły mogą przynieść w długim okresie istotny wzrost wartości, cytując Alberta Einsteina: „największym wynalazkiem ludzkości jest procent składany”. Przeznaczanie miesięcznie stosunkowo niewielkich kwot, np. 50 lub 100 zł dla większości gospodarstw domowych powinno być wydatkiem akceptowalnym. Wzrost wartości oszczędności w dłuższym okresie wart jest odłożenia w czasie bieżącej konsumpcji. Wariant 1. Warunki oszczędzania: - wpłaty miesięczne: 100 zł; 5%, kapitalizacja miesięczna Okres oszczędzania po roku po 2 latach po 5 latach po 10 latach Wartość inwestycji 1 228,11 zł 2 519,57 zł 6 807,55 zł 15 561,50 zł Wariant 2. Warunki oszczędzania: - wpłaty miesięczne: 200 zł; 5%, kapitalizacja miesięczna Okres oszczędzania po roku po 2 latach po 5 latach po 10 latach Wartość inwestycji 2 456,22 zł 5 039,14 zł 13 615,11 zł 31 123,01 zł 1|Strona Długoterminowe oszczędzanie Agnieszka Stanik Wariant 3. Warunki oszczędzania: - wpłaty miesięczne: 100 zł; 2%, kapitalizacja miesięczna Okres oszczędzania po roku po 2 latach po 5 latach po 10 latach Wartość inwestycji 1 210,62 zł 2 444,68 zł 6 292,16 zł 13 217,79 zł Powyższe przykładowe rachunki nie uwzględniają podatku, gdyż jeżeli celem jest wzrost skłonności do oszczędzania, to tego typu długoterminowe inwestycje – np. powyżej 5 lat - powinny być zwolnione z podatku. Zakładana stopa 2% lub 5% jest realistyczna do uzyskania w dłuższym okresie nawet przy niewielkiej skłonności do ryzyka. Istnieje szereg inwestycji, z których inwestorzy indywidualni mogliby skorzystać, m.in. fundusze inwestycyjne o różnych profilach ryzyka, akcje spółek notowanych na GPW (małe, średnie spółki lub blue-chipy, oraz spółki z NewConnect), ETF oparte o indeksy, obligacje korporacyjne i listy zastawne oraz wiele innych. Skoro jest to tak oczywiste i nieskomplikowane, to dlaczego niewielu Polaków z tego korzysta? Odpowiadając w skrócie – brak wiedzy i brak ochoty do inwestowania. Nadal popularne myślenie to przekonanie, że „Państwo zadba o moją przyszłość” i że „emerytura mi się po prostu należy”. Zmiana sposobu myślenia i działania nie będzie rzeczą łatwą, niemniej jest niezbędna, jeśli celem jest wykreowanie warunków do wzrostu dobrobytu w skali makro. Patrząc z perspektywy polityki społecznej, zmotywowanie społeczeństwa do oszczędzania to odciążenie budżetu. Państwo przestaje być podmiotem, od którego oczekujemy zadbania o naszą przyszłość. Oszczędzanie to, mówiąc poważniejszymi lekko górnolotnymi słowami, „wykazywanie się obywatelską postawą, w której przedsiębiorczość jest cechą kluczową dla osiągnięcia wysokiego standardu życia”. Brzmi dumnie. Upraszczając i wracając do języka zrozumiałego - dużo rozsądniej jest wziąć swoją przyszłość we własne ręce, bo nikt tak dobrze o nas nie zadba jak my sami. Prognozy demograficzne dla Polski są negatywne, żeby nie powiedzieć wprost – tragiczne. Według projekcji Eurostatu do 2060 r. ubędzie 5,5 mln Polaków. Ludność w wieku produkcyjnym zmniejszy się o 30% (tj. o około 10 mln ludzi), a w wieku poprodukcyjnym podwoi się. Ciężar pracowania na czyjąś emeryturę osób w wieku produkcyjnym zwiększy się istotnie. W 2010 r. na 1 emeryta przypadało 5 osób w wieku produkcyjnym. Prognozy na 2060 r. pokazują, że na 1 osobę w wieku poprodukcyjnym przypadać będzie 1,5 osoby w wieku produkcyjnym. Tym samym tempo wzrostu PKB zacznie maleć. Przy takim obciążeniu systemów emerytalnego i ochrony zdrowia, mogą one okazać się po prostu niewydolne. Jak pokazują wstępne wyliczenia, poziom emerytury nie będzie wystarczający do utrzymania obecnego standardu życia, gdyż średnia emerytura będzie wynosiła 30-40% aktualnego nominalnego wynagrodzenia. Dlatego już teraz zachęca się Polaków do oszczędzania poprzez programy składające się na trzeci filar – konta IKE oraz IKZE, a także emerytalne programy pracownicze. Dane za 2013 rok pokazują, że w ramach IKE i IKZE Polacy zgromadzili do tej pory w sumie 4,3 mld zł. Jeśli chodzi o pracownicze programy emerytalne, w chwili obecnej korzysta z nich około 360 tys. Polaków. Oszczędzanie w ten sposób również wiąże się z dodatkowymi zachętami, a mianowicie przychody 2|Strona Długoterminowe oszczędzanie Agnieszka Stanik tak uzyskane są zwolnione z podatku od zysków kapitałowych (19%) oraz podlegają dziedziczeniu i nie są przy tym objęte podatkiem od spadków. Dane podsumowujące 2012 rok pokazują, że III filar cieszy się umiarkowanym zainteresowaniem. Z dodatkowych form oszczędzania korzysta realnie 650 tys. osób, tyle zarejestrowanych kont jest aktywnie obsługiwanych, a zgromadzone w nich aktywa sięgają niemal 12 mld zł. Potrzeba wprowadzenia dalszych zachęt podatkowych, zmniejszających bądź znoszących limity oraz intensywnych kampanii społecznych zmieniających sposób myślenia Polaków. Po co nam oszczędzanie? Punkt widzenia zależy oczywiście od… punktu siedzenia. Stańmy się zatem na chwilę ministrem gospodarki. Z perspektywy makroekonomicznej oszczędności pomagają finansować rozwój przedsiębiorstw, a tym samym całej gospodarki poprzez pomnażanie PKB. Oszczędności w obiegu alokowane w różne przedsięwzięcia i projekty to nic innego, jak inwestycje. Jak podaje analiza McKinsey cytowana przez FESE, luka w finansowaniu europejskich przedsiębiorstw wyniesie 2 biliony euro w latach 2010‐2020. To kwota astronomiczna. Zaostrzone wymogi dla banków, wywołane unijnymi regulacjami prawnymi, spowodowały bardziej ograniczony dostęp do finansowania. Przedsiębiorstwa europejskie, w których historycznie większość finansowania pochodzi z banków (w Europie to aż 104% PKB Unii Europejskiej, w USA- tylko 43%) mają trudności w odnalezieniu się w tej sytuacji. Nie nauczyły się jeszcze szybkiego i efektywnego pozyskiwania kapitału z rynku. A finansowanie przedsiębiorstw, szczególnie kategorii SME (Small and Medium-sized Enterprises) jest niezbędne. Według różnych opracowań – m.in. studium NASDAQ – przez ostatnie 10 lat około 80% nowych miejsc pracy w Szwecji wykreowały firmy zatrudniające do 50 pracowników. Podobne dane pokazują też statystyki w innych krajach. Analiza dotycząca Francji, Niemiec, Włoch oraz UK pokazuje, że to właśnie SME generują około 1/3 przychodów sektora prywatnego oraz odpowiadają za zatrudnienie około 1/3 pracowników. Razem, małe i średnie przedsiębiorstwa na tych czterech rynkach dokładają €1.11 bn ($1.48bn) do PKB swoich krajów. W Polsce przedsiębiorstwa mikro, małe i średnie generują ponad 47% PKB oraz dają zatrudnienie dla ponad 60% ogółu zatrudnionych w przedsiębiorstwach. Co się stanie jeśli zabraknie sprawnego źródła finansowania? Co na to Unia Europejska? Konieczność przeorientowania inwestycji i kierowania oszczędności (zarówno indywidualnych jak i przedsiębiorstw) w inwestycje o charakterze co najmniej kilkuletnim wydaje się być w Polsce coraz bardziej zauważalna. Również stanowisko Unii Europejskiej jest zgodne w tym temacie. Rok temu rozpoczęto debatę dotyczącą kwestii długookresowego finansowania gospodarek. Proces konsultacji został uruchomiony poprzez przyjęcie tzw. Green Paper, a 27 marca 2014 roku Komisja Europejska opublikowała komunikat, w którym stara się zasygnalizować konkretne rozwiązania wspierające oszczędzanie. Wszystkie opracowania - Green Paper, liczne raporty, opinie i stanowiska ponownie podkreślają, że pierwotnym źródłem podaży środków pieniężnych są przede wszystkim oszczędności gospodarstw domowych i to właśnie ten rodzaj długoterminowego finansowania jest najbardziej pożądany, gdyż w sposób tańszy, niż pozyskanie zagranicznego finansowania, pozwala finansować potrzeby rozwojowe gospodarki. W skali makroekonomicznej zapotrzebowanie na kapitał o charakterze długoterminowym jest odczuwalne przez wszystkie podmioty, począwszy od rządów, poprzez przedsiębiorstwa, na gospodarstwach domowych kończąc. Przy czym to małe i średnie przedsiębiorstwa najbardziej przyczyniają sie do wzrostu gospodarczego i kreowania miejsc pracy, 3|Strona Długoterminowe oszczędzanie Agnieszka Stanik dlatego to właśnie te podmioty w największym stopniu powinny korzystać z ułatwień w pozyskiwaniu kapitału. Pod względem przedmiotowym najbardziej pożądane są inwestycje w takie sektory jak energetyka, transport i komunikacja, badania i rozwój, edukacja oraz rozwój innowacyjnych technologii. Jeśli chodzi o przykłady inicjatyw unijnych mających ułatwić oszczędzanie, wymienia się m.in. możliwości mobilizowania większych środków - oszczędności emerytalnych gromadzonych przez 500 mln obywateli EU - i ich inwestowania poprzez unijny rachunek oszczędnościowy. Środki tam gromadzone byłyby reinwestowane w duże projekty infrastrukturalne, w finansowanie SME oraz inne projekty generujące zadowalającą stopę zwrotu. Kontrowersje wzbudza niedopowiedziana „dobrowolność” takiej formy oszczędzania, ale na chwilę obecną projekt jest dopiero w fazie opracowania. Pośród innych propozycji wymienione są m.in. utworzenie rynku wtórnego obrotu obligacjami korporacyjnymi, stworzenie nowego typu instrumentu - obligacji projektowych, odtworzenie rynku sekurytyzacji wierzytelności, wspieranie rozwoju crowdfundingu, którego ranga i popularność rośnie i dlatego też został wydzielony do odrębnych konsultacji czy wspieranie rozbudowy rynku niepublicznego. Osobno trwają również prace nad ELTIFs, czyli European LongTerm Investment Funds, mających być kolejną alternatywą inwestycyjną dla inwestorów detalicznych oraz profesjonalnych. Raport Parlamentu Europejskiego z 17 kwietnia 2014 roku traktujący o ELTIFs włącza również notowane na giełdzie małe i średnie przedsiębiorstwa z kapitalizacją do 1 mld euro w zakres inwestycji objętych ta formą alokacji kapitału. Jest to kolejne podkreślenie, że efektywność i skuteczność inwestowania to cecha immanentna rynku kapitałowego, a pieniądze kolejnym kanałem są kierowane do SME. Oszczędności Przyjrzyjmy się bliżej strukturze oszczędności Polaków. Dane NBP pokazują, że wartość oszczędności w III kwartale 2013 roku mierzona poprzez aktywa finansowe Polaków urosła do poziomu 1,5 biliona zł, co w porównaniu do poprzedniego kwartału stanowi wzrost o 5,4%, przy czym należy pamiętać, że suma ta obejmuje aktywa zwykle nie ujmowane jako oszczędności – chodzi tu o wartość udziałów w funduszach emerytalnych oraz wartość akcji spółek nienotowanych. Najwięcej aktywów Polacy przechowują w postaci depozytów, choć w II kwartale nastąpiło odwrócenie tej tendencji i Polacy ulokowali zaledwie 2,5 mld zł w bankach, a ponad 31,8 mld przeznaczyli na inwestycje w akcje i inne instrumenty o charakterze udziałowym, z czego 2,6 mld to instrumenty notowane na giełdzie. Taki kierunek inwestycji spowodowany był rosnącą zmiennością wartości indeksów, a także malejącym oprocentowaniem lokat. Innymi instrumentami, poprzez które Polacy inwestują swoje pieniądze, są jednostki funduszy inwestycyjnych. Nadal część z nas przechowuje pieniądze w postaci gotówki. Wykres nr 1. Aktywa finansowe gospodarstw domowych na przestrzeni 2003-2013 4|Strona Długoterminowe oszczędzanie Agnieszka Stanik Źródło: NBP Zmiany Po stronie Państwa leży kształtowanie polityki zachęt pro-oszczędnościowych oraz promowanie zachowań oszczędnościowych np. poprzez kampanie społeczne. Warto intensywniej pomyśleć o wzbogaceniu programu nauczania w szkołach średnich o zagadnienia rynku kapitałowego i edukowanie Polaków od najmłodszych lat w zakresie instrumentów finansowych, możliwości inwestycyjnych, ryzyka i potencjalnych stóp zwrotu, instytucji i zasad ich funkcjonowania na rynku tak, aby przyszłe pokolenia nabyły umiejętności pomnażania swoich pieniędzy. A zatem z jednej strony należy budować świadomość konieczności oszczędzania, a z drugiej dawać proste narzędzia umożliwiające odkładanie pieniędzy na późniejsze wydatki. W 2013 roku przyrost kont IKE był marginalny, a kont IKZE wręcz ubyło. Wydaje się, że jest to produkt nieskutecznie promowany i zbyt skomplikowany. Radykalne uproszczenie zasad IKE i IKZE poprzez zrezygnowanie z limitów oraz opodatkowania środków tam zgromadzonych w połączeniu z silniejszą kampanią informacyjną mogłoby ożywić ten program budowania oszczędności obywatelskich. Należałoby pochylić się nad zjawiskiem o obcej nazwie: crowdfunding. To nowy trend obecny na rynkach finansowych, stanowiący alternatywę dla dotychczasowych źródeł pozyskiwania kapitału. Crowdfunding jest niejako ruchem społecznym w tym rozumieniu, iż to ludzie ludziom powierzają swoje oszczędności. To tzw masowe „zrzucanie się”, aby zrealizować projekt. Crowdfunding jest zatem przejawem przedsiębiorczości samym w sobie, a jego początki stanowią projekty lokalne często o charakterze kulturalnym, społecznym lub artystycznym. Skala pozyskiwania w ten sposób kapitałów póki co nie jest ogromna. Stanowi raczej uzupełnienie dotychczasowych metod rynkowych, ale wartość rynku crowdfundingowego w Europie wycenia się na aż 735 mln euro, a prognozy długoterminowe (do 2025 roku) przewidują jego wzrost do nawet 300 mld dolarów. Crowdfunding jest tematem wymagającym oddzielnej analizy, ale już teraz warto zastanowić się, jak pomóc w rozwoju tego źródła lokowania oszczędności mając w pamięci, że jest to inicjatywa społeczna i nie należy jej nadmiernie regulować, hamować ani blokować. Kolejnym obszarem wymagającym poprawy jest ograniczanie ryzyk związanych z oszczędnościami poprzez odpowiedni nadzór ze strony regulatora i dbanie o wysokie standardy transparentności podmiotów umożliwiających inwestowanie tak, aby oszczędzanie było jak najbezpieczniejsze. Pamiętajmy o rozgraniczeniu pojęć ryzyka związanego z oczekiwaną stopą zwrotu – na które regulator nie ma wpływu - a ryzykiem związanym z usługami świadczonymi przez podmioty, które 5|Strona Długoterminowe oszczędzanie Agnieszka Stanik takich usług świadczyć nie powinny. Czymś absolutnie koniecznym i podstawowym jest licencjonowanie, certyfikowanie lub ratingowanie podmiotów oraz samych produktów inwestycyjnych. Dzięki temu jakość usług powinna się polepszyć, co podniesie zaufanie m.in. do doradców inwestycyjnych i zachęci Polaków do inwestowania. Carpe diem ? Czy warto oszczędzać? Długoterminowe oszczędzanie to myśl przewodnia tego artykułu. Jeśli ktokolwiek z Was, drodzy Czytelnicy, nie odpowiada na to pytanie „tak”, to oznacza, że artykuł nie spełnił swojego celu i jest po prostu źle napisany, a przekaz nie dotarł. W badaniach i ankietach na pytanie dotyczące oszczędzania większość ludzi odpowiada, że jest to sprawa zasadnicza, oczywista i konieczna. W ten sposób ponad 75% Europejczyków deklaruje wysoką świadomość potrzeby zabezpieczania przyszłości swojej i swoich najbliższych. Konieczność regularnego odkładania pieniędzy deklaruje 80% Węgrów, 87% Greków, 86% Maltańczyków, 83% Cypryjczyków oraz Słowaków, 81% Belgów, 80% Hiszpanów, Portugalczyków i Litwinów. Pośród krajów bogatszych wyniki są następujące: 69% Austriaków, 67% Brytyjczyków, 66% Holendrów, 61% Szwedów oraz 60% Duńczyków. Badanie nie podaje statystyk dla Polaków. Dla nieprzekonanych podpowiedź: tylko odpowiedź twierdząca jest odpowiedzią poprawną i powinna stanowić punkt wyjścia do dalszych działań finansowych. Świadomość konieczności oszczędzania musi przełożyć się na działanie. Inaczej nic się nie zmieni - nie ubezpieczymy się na przyszłość, nie zapewnimy sobie dodatkowych dochodów. Pozostaną piękne, romantyczne, ale niestety niedojrzałe hasła typu „carpe diem”. Nie są one odpowiednie dla racjonalnego człowieka, który poważnie planuje swoją przyszłość. 6|Strona
