Życie po raku - infozdrowie.org

ŻYCIE PO RAKU
Krystyna de Walden-Gałuszko
Wojewódzkie Centrum Onkologii w Gdańsku
ŻYCIE PO RAKU
• W oczach lekarzy
• W oczach psychoonkologów
• W oczach pacjentów
OCZAMI LEKARZY
„SURVIVORS” :
O KIM MÓWIMY?
Osoby po przebytym leczeniu:
• W pełnej remisji
• Wyleczone
• NCCN Survivorship Guidelines Version 1. 2014
OCZAMI LEKARZY
CHARAKTERYSTYKA
„SURVIVORS” (1)
• 64% - 5 i więcej lat od dg
• 45% - 70i więcej lat
lokalizacja: pierś, prostata, jelito
grube
• McCabe MS, Bhatia S, Oeffinger KC, et al. American Society of Clinical
Oncology Statement: Achieving High-Quality Cancer Survivorship Care. J
Clin Oncol 2013;31:631 -640.
OCZAMI LEKARZY
CHARAKTERYSTYKA
„SURVIVORS” (2)
• Często zaniedbują zdrowy tryb życia
• Ok 50% zgłasza dolegliwości (wczesne,
późne następstwa leczenia)
• Wielu prezentuje objawy chorób
współistniejących
• U części – wtórne zachorowania na Ca
• Harding M. Health-promotion behaviors and psychological distress in cancer
survivors. Oncol Nurs Forum 2012;39:E132-140.
CHARAKTERYSTYKA
„SURVIVORS” (3)
OCZAMI LEKARZY
Najczęstsze objawy fizyczne:
ból,
zmęczenie,
zaburzenia seksualne,
zaburzenia snu,
dysfunkcje przewodu pokarmowego,
obrzęki.
•
•
•
•
•
•
•
Park SY, Bae D-S, Nam JH, et al. Quality of life and sexual problems in disease-free survivors~of cervical
cancer compared with the general population. Cancer 2007, 1, 10, 2716-2725.
•
Paskett ED, Dean JA, Oliveri JM, Harrop JP. Cancer-related lympheorema risk factors, diagnosis,
treatment, and impact: a review. J Clin Oncol 2012;30:3726-3733.
•
Brana I, Tabernero J. Cardiotoxicity. Ann Oncol 2010;21 Suppl 7:vii 173-179.
OCZAMI LEKARZY
CHARAKTERYSTYKA
„SURVIVORS” (4)
Najczęstsze objawy psychiczne:
• Depresja (15-20%)
• lęk
• Zaburzenia poznawcze (19-76%)
• PTSD (19%)
•
•
Bellizzi KM, Miller MF, Arora NK, Rowland JH. Positive and negative life changes experienced by
survivors of non-Hodgkin's lymphoma. Ann Behav Med 2007;34:188-199
Smith SK, Zimmerman S, Williams CS, et al. Post-traumatic stress outcomes in non-Hodgkin's lymphoma
survivors. J Clin Oncol 2008;26:934-941.
OCENA QL?
• Mało znana
OCZAMI
PSYCHOONKOLOGÓW
CHARAKTERYSTYKA
„SURVIVORS” (1)
Zaburzenia poznawcze (19-76%)
• Pamięć
• Uczenie się
• Szybkość myślenia
Róznice: informowani / nieinformowani
•
Wefel JS, Schagen SB. Chemotherapy-related cognitive dysfunctions. Curr Neurol Neurosci Rep
2012;12:267-275.
OCZAMI
PSYCHOONKOLOGÓW
CHARAKTERYSTYKA
„SURVIVORS” (2)
Depresja / lęk (15-20%)
• Nawrót choroby
• Dolegliwości fizyczne
• Izolacja społeczna
• Bariery komunikacyjne
• Rodzina, finanse…
•
•
Hodgkinson K, Butow P, Fuchs A, et al. Long-term survival from gynecologic cancer: psychosocial
outcomes, supportive care needs and positive outcomes. Gynecol Oncol 2007;104:381-389.
Hoffman KE, McCarthy EP, Recklitis CJ, Ng AK. Psychological "distress in long-term survivors of adultonset cancer: results from a national survey. Arch Intern Med 2009;169:1274-1281.
OCZAMI
PSYCHOONKOLOGÓW
CHARAKTERYSTYKA
„SURVIVORS” (3)
PTSD (postrautmatic stress disorder) (19%) –
objawy:
• Natrętne przykre wspomnienia / sny
• „Odrętwienie”, wypalenie
• Anhedonia, emocjonalne znieczulenie
• Depresja, lęk
• Zaburzenia wegetatywne
• Ograniczenie planów życiowych
•
Smith SK, Zimmerman S, Williams CS, et al. Post-traumatic stress outcomes in long-term non-Hodgkin's
lymphoma survivors. J Clin Oncol 2011 ;29:4526-4533.
OCZAMI
PSYCHOONKOLOGÓW
CHARAKTERYSTYKA
„SURVIVORS” (4)
Następstwa problemów psychologicznospołecznych
• Częstość samobójstwa 2 x większa
• Gorsza współpraca z lekarzem
• Mniejsza motywacja
• Rehabilitacja
• Zachowania prozdrowotne
•
Misono S, Weiss NS, Fann JR, et al. Incidence of suicide in persons with cancer. J Clin Oncol
2008;26:4731-4738
• Oczami pacjentów …
• skojarzenie?
• „Nic nie jest już takie same”
POCZĄTEK: PUSTKA – CO DALEJ?
POTEM: RÓŻNE MOŻLIWOŚCI, RÓŻNY PRZEBIEG
wzrost pourazowy
Równowaga
psychiczna
zasoby własne,
wsparcie
choroba
leczenie
Stres
Depresja
lęk
PTSD
PW
postawy
Potraumatyczny
wzrost (PW)
=
transformacja
psychiczna
wyższy poziom
funkcjonowania
dobrostan
•
Tadeschi R.G., Calhoun L.G., 2004 Postrautmatical Inquiny 15, 1-8
OBJAWY PW
A. Postawy
Relacje z ludźmi (empatia, otwartość)
• Poprawa
Percepcja siebie (samoskuteczność)
Ocena życia (wartość, codzienność)
• Zmiana: pogłębienie postaw egzystencjalnych (hierarchia
wartości, sens życia)
B. Wyższy dobrostan
•
Ogińska-Bulik N., 2013 Pozytywne skutki doświadczeń traumatycznych. Engram Difin. Warszawa
• Co może pomóc do PW?
OPTYMIZM/NADZIEJA
„zachwyt pięknem jest w oku tego który patrzy”
(O. Wilde)
w ludziach, świecie
• Widzenie dobra
w sobie
w zdarzeniach niekorzystnych
• Nadzieja: oczekiwanie dobra (marzenie jest do zrealizowania)
•
Trzebiński J., Zięba M., 2003 Nadzieja, strata, rozwój. Psychologia Jakości Życia, 1, 5-33
•
Snyder C.R., The past and possible future of hope. J. Soc. Clin. Psychol 1, 11-28
CIEKAWOŚĆ / KREATYWNOŚĆ
„Świat jest pełen ogromnych świateł i tajemnic
a człowiek zasłania się przed nimi
swoją małą dłonią…”
(Baalszemtow)
•
•
•
•
Otwarcie się na świat, ludzi
Świeżość „bezinteresowność” zdziwienia
Tworzenie „nowego”
Realizacja pomysłów (w codziennym życiu)
•
Blum R, 2009, Psychologia pozytywna w praktyce, KDC, Warszawa 19-23
POCZUCIE SAMOSKUTECZNOŚCI
„Nie możemy przeszkodzić ptakom latać nad naszymi głowami
Możemy im przeszkodzić wić gniazda w naszych włosach”
(przysłowie indyjskie)
• Przewidywanie (pewność) pożądanych skutków
własnego działania
•
Marks R., Allegrante J.P 2005, A rewiew and synthesis of research evidence for self – efficacy –
enhancing interventions for reducing chronic disability. Health Promotion Practice 6, 37-43
DZIELNOŚĆ / ODWAGA
„Nie siła lecz wytrwałość czyni wielkie dzieła”
(S. Johnson)
• Wytrwałe działanie mimo trudności
• Zaangażowanie: życie jako wyzwanie:
 Zadanie?
 Przygoda?
Każdy musi na to odpowiedzieć sam…
•
•
Pury CLS, Lopez SHT 2009 Courage W: Oxford Handbook of Positive Psychology ed: SHJ Lopez, CR Snyder,
Oxford University Press, 375-382
Walkace KA, Bergeman CS (2007) Haridness as a dispositional Resource w: Oxford Handbook of methods in
positive psychology: ed: Ad ONG, MHM van Dulman, Oxford University Press, Oxford 323-336
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ!