historia rozdz1

Narodziny i ekspansja cywilizacji przemys∏owej
Historycy od dawna zastanawiają się nad przyczynami tych
ogromnych różnic, widocznych
2325
w wysokości dochodów, dostępności oraz jakości pożywienia,
1550
Wielka
ubrań i wykształcenia, długości
Kraje
Brytania
uprzemyżycia i w ogólnym dobrobycie
s∏owione
775
materialnym. Jedni podkreślają,
Trzeci Âwiat
że zachodni świat stał się bogaty
100
dzięki swej wiedzy, technologii
1750
1860
1913
1950
1977
i dobrej organizacji pracy. Inni
wskazują,
że
Europejczycy
zdobyli
wiele z tego bogactwa, eksploWzrost dochodu
na g∏ow´ mieszkaƒca atując swoje ogromne imperia kolonialne.
Przeci´tny dochód na osob´
(w 1960 w dolarach amerykaƒskich)
3000
w krajach
uprzemys∏owionych
oraz w krajach
Trzeciego Âwiata
w okresie ostatnich
dwustu lat. Do krajów
rozwini´tych zalicza si´
wszystkie kraje
europejskie, Kanad´,
Stany Zjednoczone
i Japoni´. Trzeci Âwiat
to Afryka, Azja,
Ameryka ¸aciƒska.
Porównaj zmian´
Êredniego dochodu na
g∏ow´ mieszkaƒca
w krajach
uprzemys∏owionych,
Trzecim Âwiecie
i przodujàcej od
po∏owy XVIII w.
Wielkiej Brytanii.
Wyciàgnij wnioski.
138
Powstanie Êwiatowego rynku
Międzynarodowy handel zawsze był ważnym czynnikiem
rozwoju ekonomicznego. W XIX w. centrum światowego handlu
znajdowało się jeszcze w Europie, ale na początku XX w. stopniowo zaczęło się przesuwać do Stanów Zjednoczonych. Był to sygnał, że ukształtował się rynek światowy. Istotnym czynnikiem
przyspieszającym jego rozwój było stopniowe wprowadzanie wolnego handlu w obrotach międzynarodowych, tj. znoszenie ceł. Nie
mniejsze znaczenie miało ułatwienie transportu i skracanie dystansu dzięki zastosowaniu nowoczesnych środków komunikacji – kolei żelaznej i żeglugi parowej, a także budowie dwóch kanałów –
Sueskiego (1869 r.) i Panamskiego (1914 r.).
Rozwój handlu i łatwość pokonywania odległości zachęcały
Europejczyków do inwestowania poza granicami rodzimych krajów
czy nawet kontynentu. Począwszy od połowy XIX w. do wybuchu
I wojny światowej europejskie kraje industrialne zainwestowały za
granicą równowartość ponad 40 mld dolarów. Większość eksportowanego kapitału nie szła jednak do europejskich kolonii lub protektoratów w Azji lub Afryce. Około trzech czwartych wszystkich
sum lokowano w innych krajach europejskich, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie, Australii i Nowej Zelandii. Spore sumy płynęły także do Ameryki Południowej. Jednak przedsięwzięcia
w krajach zamorskich nie tyle wspomagały te kraje, ile umożliwiały dalsze osadnictwo z Europy. I tak – jedna trzecia kapitałów, za
Europa wobec Êwiata, Êwiat wobec Europy
Rycina przedstawiajàca
otwarcie Kana∏u
Sueskiego w 1869 r.
Czy wiesz, w jakim
stopniu Kana∏ Sueski
jest wykorzystywany
wspó∏czeÊnie? Spróbuj
znaleêç jakieÊ
informacje na ten
temat w rocznikach
statystycznych,
encyklopedii lub
Internecie.
które zbudowano koleje w Stanach Zjednoczonych, pochodziła
z Europy. Rosyjskie koleje powstały natomiast głównie dzięki inwestycjom francuskim. Ten swoisty europocentryzm kapitałowy
był jednym z najważniejszych czynników pogłębiania się przepaści między Zachodem a resztą świata.
Handel z koloniami był dla krajów europejskich bardzo korzystny. Ale posiadanie kolonii miało też inne zalety. Tak o tym
pisał francuski ekonomista w 1900 r.:
K
olonie zaofiarowują wolnym klasom i wyższej warstwie klasy robotniczej metropolii rynek zbytu, którego
doniosłość powinna być szczególnie wzięta pod rozwagę. W kraju o starej cywilizacji, gdzie wykształcenie, nauki techniczne
i wiedza w ogóle bardzo się rozkrzewiły,
na rynku pracy do wolnych zawodów panuje tłok. Inżynierowie, architekci, lekarze, urzędnicy z pewnymi zdolnościami
nie potrafią znaleźć zatrudnienia popłatne-
1
2
3
go w stosunku do ich umiejętności i talentów. Te kadry zawsze wzbogacające życie
kolonialne dają mu do dyspozycji niezmierzone źródła. W kolonii eksploatacyjnej
jak Indie lub Jawa [specjaliści] pełnią
funkcje publiczne: są sędziami, administratorami, prawnikami, profesorami; wykonują w różnym stopniu obowiązki lekarskie, udają się tam, aby się urządzić
z myślą o powrocie.
Jakie znaczenie – poza handlowym – mia∏y kolonie dla krajów europejskich?
Jakie funkcje pe∏nili europejscy kolonizatorzy w koloniach?
Czym dla autora tego tekstu by∏y terytoria kolonialne?
www.wsip.com.pl
139