Alicja Borowska

„Modelowanie statystyczne i parametry genetyczne użytkowości
sportowej koni”
Alicja Borowska
Stypendystka projektu pt. „Wsparcie stypendialne dla doktorantów na kierunkach uznanych za
strategiczne z punktu widzenia rozwoju Wielkopolski”, Poddziałanie 8.2.2 Programu
Operacyjnego Kapitał Ludzki
Bezsporną kwestią jest nadrzędność sportowego użytkowania koni w stosunku do
innych coraz bardziej marginalnych kierunków użytkowania tego gatunku zwierząt w
Polsce. W pełni koresponduje to z tendencjami hodowli koni w krajach rozwiniętych.
Podstawowym kryterium kwalifikacji koni sportowych do dalszej hodowli jest wynik
próby dzielności oraz spełnienie warunków w zakresie eksterieru i rodowodu. Istnieją trzy
zasadnicze przesłanki podjęcia badań nad oceną wartości użytkowej i genetycznej koni
półkrwi. Pierwszą z nich jest, wspomniany już, system oceny wartości użytkowej koni w
ramach prób dzielności (bazujący na skategoryzowanych ocenach poszczególnych cech), co
utrudnia ich analizę statystyczną. Drugim powodem jest potrzeba oceny wartości
genetycznej koni obejmującej ich karierę sportową. Trzecią przesłanką jest postępujący
proces globalizacji hodowli koni, czego wyrazem jest utworzenie w 1998 roku grupy
INTERSTALLION. Polska w dalszym ciągu nie jest członkiem INTERSTALLION. Aby temu
sprostać niezbędne są zmiany w ocenie wartości użytkowej i genetycznej koni. Temu celowi
służyć może realizacja niniejszej pracy doktorskiej.
Z powyższych rozważań wyłaniają się następujące cele badawcze:
weryfikacja ważności cech i ich wpływu na ocenę końcową próby dzielności koni półkrwi;
porównanie wyników prób dzielności koni półkrwi z ich późniejszymi osiągnięciami
sportowymi;
zaproponowanie metodyki oceny wartości genetycznej koni w oparciu o wyniki prób
dzielności oraz rezultaty osiągnięte w Mistrzostwach Polski Młodych Koni.
Realizacja tych celów wymaga zastosowania innych metod analizy danych niż obecnie
powszechnie stosowane. W badaniach zastosowana została analiza entropii do określenia
ważności cech, łączących je związków oraz do grupowania cech skategoryzowanych, której
zakres stosowania w naukach zootechnicznych jest wciąż marginalny.
Praca doktorska współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego
Analizie zostało poddanych 1855 koni półkrwi z dwóch populacji wyróżnionych ze
względu na rodzaj zdawanej próby dzielności w latach 2002-2011. Pierwszą stanowi 596
ogierów oraz 868 klaczy poddanych wierzchowej próbie dzielności. Drugą grupę stanowią
konie poddane treningowi zaprzęgowemu: 228 ogierów i 163 klaczy. Badaniami objęto cechy
bonitacji koni, a także cechy użytkowe oceniane podczas próby dzielności.
Dla ocenianych cech wyznaczono: entropię warunkową, łączną i wzajemną informację
oraz ich iloraz. Analiza wykazała, że wśród cech oceny bonitacyjnej najwięcej informacji o
ocenie końcowej próby dzielności niesie ruch oceniany w kłusie. Weryfikacja ważności cech
użytkowych pokazuje, że największy wpływ na ocenę końcową ma przydatność treningowa
oraz jezdność, a najmniejszy – charakter oraz zdrowotność i wykorzystanie paszy.
Analizie poddane zostaną wyniki sportowe badanych koni. Zostanie przeprowadzona
ocena parametrów genetycznych i predykcja efektów genetycznych. Model mieszany
zwierzęcia uwzględniał będzie efekty stałe (wieku, grupy rasowej, roku i miejsca próby) oraz
efekty losowe genetyczne addytywne i efekty błędów losowych. Wyznaczone będą także
trendy genetyczne, środowiskowe i fenotypowe. Motywacją do wykorzystania tej metody był
fakt, iż w Polsce jeszcze nie została ona zastosowana w praktyce hodowlanej, a badania z
tego zakresu prowadzone są dopiero od niedawna.
W celu zbadanie zależności między wynikami prób dzielności a późniejszymi
osiągnięciami sportowymi koni oszacowane będą korelacje fenotypowe i genetyczne między
Indeksem Wartości Użytkowej a wynikami czempionatów.
W ostatnich dwóch latach do hodowli w kraju zakwalifikowano wiele utalentowanych
ogierów i klaczy. Większość z nich utrzymywana jest w prywatnych stadninach, a obecni
właściciele zapewniają im odpowiedni trening i karierę sportową. Wykorzystanie nowych
metod oceny wartości hodowlanej pozwoli na wyselekcjonowanie najlepszych ogierów i
klaczy oraz odpowiedni dobór par do kojarzenie. Uzyskanie lepszego potomstwa poprawi
znacznie opłacalność hodowli w stadninach, dając szanse wypromowania polskich koni za
granicą oraz ograniczenia importu koni.
Praca doktorska współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach
Europejskiego Funduszu Społecznego