Rytualy ojresu dojrzewania u ludu Mende

Strona misyjno- ewangelizacyjna, o. Z. Grad, SVD - misjonarz z Madagaskaru
Rytualy ojresu dojrzewania u ludu Mende
Autor: Zdzisław Grad
08.08.2007.
U Mende istnieją dwa wielkie towarzystwa społeczne, znane jako Poro i Sande. W okresie dojrzewania
każdy chłopiec i dziewczyna musi przejść przez rytuały inicjacyjne, aby stać się członkiem towarzystwa,
które odpowiedzialne jest za zachowanie w niemalże wszystkich sferach życia społeczności Mende.
Rytuały okresu dojrzewania u ludu Mende
U Mende istnieją dwa wielkie towarzystwa społeczne, znane jako Poro i Sande. W okresie dojrzewania
każdy chłopiec i dziewczyna musi przejść przez rytuały inicjacyjne, aby stać się członkiem towarzystwa,
które odpowiedzialne jest za zachowanie w niemalże wszystkich sferach życia społeczności Mende.
Poro to towarzystwo przeznaczone dla mężczyzn, uważane za najstarsze w społeczności Mende.
Towarzystwa Poro nie są skupione wyłącznie na ziemiach należących do Mende, ale spotkać je można u
ludów Temne, Sherbro, Vai i Lokko.
Skoro instytucja Poro jest u Mende ucieleśnieniem ideału męskości, jest niejako obowiązkiem każdego
mężczyzny przejść rytuały inicjacyjne wprowadzające w towarzystwo. A zatem wstąpienie w szeregi Poro
jest najważniejszym rytem, przez który przechodzi każdy młodzieniec. Pozwolenie na partycypację
otrzymują młodsi chłopcy i dorośli.
Okres inicjacji Poro przypada na okres suchy /od listopada do maja/. W tym czasie kilka grup
młodzieńców może zostać zabranych na instrukcje. Przed rozpoczęciem czasu Poro buduje się obóz
niedaleko wioski lub miasta. Obóz zwykle określany jest jako "Poro Bush" lub Kameihitn. Zwykle ma trzy
bramy prowadzące do centralnego Palikun - najświętszego miejsca obozu. Przy każdym wejściu inicjant
wnosi opłatę. Przy pierwszym wejściu daje 8 liści tytoniowych, przy drugim 16, a przy trzecim 24 liście.
W obecnych czasach coraz częściej używa się pieniędzy.
Z obozowiska do miasta buduje się drogę, a na skrzyżowaniu umieszcza się znak "Poro /Ndimonoi/".
Przed rozpoczęciem ceremonii inicjacji składa się ofiarę duchowi Poro, aby błogosławił wszystkim
uczestnikom. Następnie składa się dary wodzowi, aby udzielił swojego pozwolenia i poparcia.
W przededniu otwarcia Poro, osobistości Poro chodzą od domu do domu zbierając kandydatów do
ceremonii inicjacji. Kandydaci prowadzeni są do wejścia do obozu. Tutaj otrzymują nowe imiona, gdyż
dotychczasowe nie są już używane. Następnie zadaje im się takie pytania: "Czy możesz nosić wodę w
koszu?" oraz "Czy możesz wyrwać dorodną palmę z korzeniami?" Na pytania kandydaci odpowiadają
"Tak". Następnie oficjele wciągają ich do obozu. Każdy kandydat opiera się i dopiero za trzecim
pociągnięciem pozwala się wciągnąć.
Każdy kandydat na plecach, szyi i piersiach otrzymuje znak członka Poro. Jeśli kandydat nie był
obrzezany dokonuje się tego przed nadaniem znaków Poro. Pisząc w swej książce o ceremoniach inicjacji
Little wyjaśnia: "Rytuał inicjacji i cały okres spędzony w buszu symbolizuje zmianę statusu. Młody inicjant
ma być połknięty przez ducha Poro, gdy wchodzi do obozu; oddzielenie od rodziny i przyjaciół jest
symbolem śmierci. Znaki na plecach są pozostałością po zębach ducha. Pod koniec okresu inicjacji
odradza się z ducha. Okres przebywania w buszu jest zatem przejściem z dzieciństwa do dorosłości.
Chłopiec staje się pełnoprawnymi członkiem społeczności Mende. Przygotowanie, jakie otrzymuje, jest
symboliczne i praktyczne. Wyposaża go w głębsze implikacje roli, jaką ma spełniać jako dorosły
mężczyzna. Celem inicjacji jest nauczenie młodzieńca samodyscypliny i polegania na sobie. Uczy się
pracy w grupie i przyjmowania rozkazów".
W dawnych czasach okres przygotowania mógł trwać nawet kilka lat. Obecnie trwa kilka tygodni.
Niemniej, od nowicjuszy oczekuje się przejścia przez esencjalne aspekty przygotowania, które mogą
zawierać pouczenia o tradycjach i obyczajach Mende. Przysposabia się ich do umiejętności plecenia mat,
koszy, zastawiania pułapek i łowienia ryb. Inicjanci uczą się także gry na bębnach, tańca i śpiewu. Celem
całego przygotowania jest osiągnięcie poznania tradycji Mende, przyzwyczajenie do wytrzymywania
trudności, respektowania starszych, współpracy z innymi w pracy oraz samodyscypliny.
Zakończenie inicjacji naznaczone jest trzema ważnymi ceremoniami. Głównym celem pierwszej, Ndakite,
jest ostrzeżenie nowicjuszy, aby nie ujawniali sekretów Poro tym, którzy nie są członkami towarzystwa.
Liderzy Poro oraz kandydaci udają się do miasta zebrać od rodziców nowicjuszy pożywienie - ryż, kury,
http://www.grad.svd-mad.org
Kreator PDF
Utworzono 3 March, 2017, 13:50
Strona misyjno- ewangelizacyjna, o. Z. Grad, SVD - misjonarz z Madagaskaru
olej palmowy. Po powrocie do obozu kury kładą na kamieniu i zabijają przez obcięcie głowy ostrym
kamieniem. Ciała kur rzucane są w stronę kandydatów. Ma to być ostrzeżeniem, iż jeśli zdradzą
tajemnice Poro, czeka ich to samo, co kury.
Druga ceremonia, Kpowambei, co dosłownie znaczy "ryż nie członków", odbywa się tydzień później. W
czasie tej ceremonii mieszkańcy miasta gotują ryż dla kandydatów w obozie. Człowiek odgrywający rolę
ducha Gbeni - strażnika towarzystwa Poro - wchodzi do miasta grając na flecie. Mieszkańcy starają się go
złapać w sieć, ale Gbeni ucieka im i chroni się w obozie. W tym samym czasie, gdy Gbeni gra na flecie
ukazując na swoją obecność, ten sam dźwięk odpowiada z obozu, wskazując, aby Gbeni mógł się tam
schronić.
Ceremonia kończąca inicjację Poro to Kpia. W tej części rytuału Gbeni ma wydać na świat chłopców,
których połknął i nie chce wydać. Pierwsza część rytuału to tak zwane "uderzanie w brzuch ducha", aby w
ten sposób zmusić go do wydania chłopców. W tym czasie przez miasto wlecze się ogromny kosz ubrań,
które chłopcy nosili w obozie. W kosz uderza się kijami i pałkami. W tym samym momencie osoba
odgrywająca Gbeni wydaje dźwięki podobne do rodzącej kobiety.
Po tym nadchodzi centralny punkt inicjacji. Chłopcy zbierają się przy Palihun i każdy otrzymuje ostatnie
tajemnice towarzystwa Poro. Pojedynczo przysięgają dochować tajemnicy. Przysięgają w obliczu Sowa,
lidera Poro oraz przed Mabole, jedyną kobietą posiadającą urząd w towarzystwie. Przy pomocy mchu i
sznurka związuje się palce u nóg chłopców. W ten sposób tworzą nierozerwalny łańcuch. W tym czasie
Mabole błaga duchy zmarłych liderów, aby sprawiły, by chłopcy byli tak mocno przywiązani do
towarzystwa, jak mocny jest sznurek, którym ich powiązano. Inwokacja zawiera także prośbę o dobrobyt
dla chłopców, o mądrość w wychowywaniu dzieci, o silne ciała i liczne potomstwo.
Po inwokacji Mabole zanurza białą kurę w miksturze Poro i skrapia chłopców. Po tym, chłopców poddaje
się próbie, aby stwierdzić, jaka będzie ich przyszłość. Mabole umieszcza ziarnko ryżu na języku każdego
chłopca i przed każdym podnosi kurę. Jeśli kura zje ziarno z języka, wtedy taki chłopiec będzie miał dobrą
przyszłość. Po zakończeniu rytuału kura jest zabijana, a jej krwi używa się do pokropienia chłopców. Po
pokropieniu chłopcy przecinają mech i łączący ich sznurek. Poodcinane części wyrzucają za siebie.
Oznacza to, że każdy stał się w tym momencie pełnoprawnym członkiem towarzystwa Poro.
Aby ukazać przejście z dzieciństwa do męskości każdemu chłopcu goli się głowę. Na końcu odbywa się
przyjęcie przygotowane przez Mabole. Składa się ono z ryżu, kurczaka i oleju palmowego. Na stopie
Mabole umieszcza się kawałek pokarmu. Od każdego nowo przyjętego oczekuje się, iż uklęknie z rękami
do tyłu i ustami podniesie jedzenie. Mabole trzykrotnie podnosi stopę do ust chłopca, ale dopiero za
czwartym razem chłopiec zjada pokarm. Tej czynności towarzyszy składanie kolejnej przysięgi
dochowania tajemnicy. Następnego dnia w procesji chłopcy udają się do miasta. Do swoich rodzin
powracają po czterech dniach świętowania. Zanim jednak zostaną zwolnieni, każdy wręcza Mabole
naczynie z winem palmowym. Mabole zaś ofiarowuje w ich intencji ucztę. Po tym inicjant uważany jest za
pełnoprawnego członka towarzystwa .
Opr.Archiwium Ksiezy Werbistow -SVD
http://www.grad.svd-mad.org
Kreator PDF
Utworzono 3 March, 2017, 13:50