ZF_Informacja i informatyka w systemach logistycznych

ZBIGNIEW FJAŁKOWSKI
KARKONOSKA PAŃSTWOWA SZKOŁA WYŻSZA W JELENIEJ GÓRZE
Informacja i informatyka w systemach logistycznych
Słowa kluczowe: informacja, zarządzanie informacją, informatyka, systemy informatyczne,
logistyka, logistyczne systemy informatyczne, LIS
Wstęp
Logistyka to współcześnie wolnorynkowa koncepcja kształtowania
polityki przedsiębiorstwa, której zadaniem jest podnoszenie konkurencyjności i
efektywności funkcjonowania. Efektywność procesów logistycznych
występujących w procesach produkcyjnych nabiera coraz większego znaczenia
wobec konieczności poszukiwania nowych możliwości wzrostu zdolności
kooperacyjnych. Jest to szczególnie zauważalne w przemysłach oferujących
skomplikowane, zaawansowane technologicznie produkty, w których na wyrób
finalny składa się nawet kilka tysięcy elementów dostarczanych przez
kooperantów. Specjalizacja oraz przestrzenne rozproszenie poddostawców
powodują, że transport, czas, bezpieczeństwo dostaw czy magazynowanie
istotnie wpływają na koszty wyrobu na każdym etapie jego produkcji. Istotą
logistyki jest zatem planowanie, realizacja oraz kontrolowanie sprawności,
skuteczności oraz ekonomiczności procesów przepływu i przechowywania
surowców, materiałów, podzespołów oraz związanych z tym usług i właściwych
informacji, z miejsca pochodzenia, do miejsca ich produkcyjnej konsumpcji.
Z pomocą zarządzającym przychodzi tu nowoczesna technika oparta na
informacji i systemach informatycznych, prowadząc do integracji i organizacji
działań, w celu zapewnienia optymalnego funkcjonowania łańcuchów
zaopatrzeniowych od momentu pozyskania surowców, przez ich przetwarzanie,
dystrybucję, aż do dostarczenia finalnemu odbiorcy. W artykule wskazano na
niektóre aspekty uzasadniające powyższa tezę.
Zarządzanie logistyczne jako proces decyzyjny
Przez zarządzanie logistyczne, zgodnie z definicją M. Sołtysika, należy
rozumieć proces decyzyjny obejmujący ciąg czynności składający się na proces
tworzenia skonkretyzowanej w planie logistycznym całościowej koncepcji
działań logistycznych w przedsiębiorstwie oraz proces jej realizacji w
odpowiednio ukształtowanych formach organizacyjnych i przy stosowaniu
właściwych systemów sterowania i kontroli [17, s. 5]. Nie jest to jedyna
funkcjonująca definicja zarządzania logistycznego, i tak, dla przykładu, prof. St.
E. Dworecki [7] definiuje zarządzanie logistyczne jako proces planowania,
wdrażania i kontroli przepływów strumieni zasileniowych dóbr ekonomicznych
w łańcuchach logistycznych, którego istota polega na tym, aby przebiegały one
w sposób efektywny. Z kolei S. Abt [1, s. 18] uznaje zarządzanie logistyczne za
przemyślany zespół działań ukierunkowanych na formułowania strategii,
planowanie, sterowanie i kontrolę procesów przepływu i magazynowania
surowców, zapasów produkcji w toku, wyrobów gotowych odpowiednich
informacji, od punktu pozyskania do miejsca konsumpcji, w celu jak
najlepszego dostosowania się do potrzeb klienta i ich zaspokajanie. Inne
definicje sprowadzają całość działań zarządzania logistycznego do trzech
filarów: (1) spełnianie oczekiwań klientów (2) optymalizacja przepływów dóbr
rzeczowych i związanych z nimi informacji przez wszystkie ogniwa łańcucha
logistycznego (3) oraz minimalizacja kosztów funkcjonowania, szeroko
pojętego, systemu produkcyjnego.
Stojąc na gruncie powyższych opisów i definicji można zauważyć, że
zarządzanie logistyczne jest integralną częścią całego systemu zarządzania
organizacją i jest procesem decyzyjnym, z tym, że zgodnie ze swymi celami
skupiającymi się na osiąganiu sprawnych i efektywnych przepływów
materiałów, wyrobów gotowych i informacji w całym łańcuchu logistycznym, w
procesie podejmowania decyzji zarządczych, logistyka poszukuje optymalnych
rozwiązań organizacyjnych, technicznych, technologicznych i informacyjnych,
powodujących niezakłócony i uporządkowany przepływ dóbr rzeczowych i
informacyjnych w całym rozpatrywanym łańcuchu logistycznym. W sukurs
temu wyzwaniu przychodzi informatyka.
Informacja, zarządzanie informacją
Znając wszystkie elementy systemu logistycznego należy zastosować
odpowiednie środki techniczne, które można określić jako infrastrukturę
procesów logistycznych. Trzeba jednak zacząć od rozpoznania i nadania wagi
najistotniejszemu z tych elementów, tzn. informacji.
O informacji mówimy, gdy mamy na myśli wynik uporządkowania
przeanalizowanych danych, czyli liczb i faktów dotyczących zjawisk lub
wydarzeń.
Badaniem problemów ilości informacji oraz sposobów jej
uporządkowania, kodowania i przesyłania zajmuje się teoria informacji.
Podstawy ogólne teorii informacji opracował w 1928 roku R. Hartley, jednakże
za ojca teorii informacji uważa się Claude’a E. Shannona amerykańskiego
matematyka i inżyniera, który w 1948 roku po raz pierwszy użył tego terminu w
swoich pracach. Rozważania Shannona dotyczyły zagadnień transmisji sygnału
2
przez kanał informacyjny, z uwzględnieniem szumu informacyjnego,
stochastycznego charakteru procesu oraz cech odbiorcy komunikatu (Rys. 1).
Rys. 1. Ilustracja modelu telekomunikacyjnego C. E. Shannona
Źródło: [22]
Z racji charakteru prac, teoria C. E. Shannona, choć często nazywana
ilościową teorią informacji, jest w zasadzie teorią komunikacji. Shannon
zainspirowany pojęciem entropii, zaczerpniętym z termodynamiki uważał, że
cechą informacji jest zmniejszanie niepewności i niewiedzy odbiorcy. Choć
teoria C. E. Shannona nie definiuje samej informacji, a jedynie jej ilość, to wiele
wnosi do dalszych rozważań, gdyż wskazuje na fakt, że informacja zawsze
zmniejsza entropię.
Konkurencyjną w stosunku do prac C. E. Shannona i bardziej właściwą
dziedzinie systemów informacyjnych jest tzw. infologiczna teoria Börje
Langeforsa (1973). Podejście infologiczne, w odróżnieniu od datalogicznego
wyraźnie rozróżnia informację od danych i kładzie znaczący akcent na
uwzględnienie wymagań użytkowników informacji. Langefors uważa, że
informacja może jedynie powstać w umyśle człowieka, jako proces interpretacji
danych. Langeforsa jest autorem tzw. równania infologicznego, wyrażającego
się następującym wzorem (1):
I = i(D, S, t),
(1)
gdzie:
I – informacja w sensie infologicznym,
i – proces interpretacji (nadawanie znaczenia),
D – dane (treść komunikatu),
S – przedwiedza użytkownika,
t – czas.
Analizując powyższe równanie można zauważyć, że informacja to proces
interpretacji danych w oparciu po posiadaną wiedzę a priori w czasie. Langefors
zwracał uwagę na subiektywny charakter informacji, tzn. fakt, że z określonych
danych, różni ludzie mogą wyciągać różne informacje, co oznacza, że
3
informacja na poziomie infologicznym jest „czyjąś” informacją – zależy od
konkretnego użytkownika i kontekstu, w jakim on działa.
Informacja na poziomie datalogicznym istnieje natomiast niezależnie od
podmiotu - obserwatora. W tym sensie jest zawsze informacją obiektywną [18,
s. 14].
Oprócz wyżej wymienionych teorii istnieje bardzo wiele definicji
informacji, które (w koniecznym skrócie) zawarte zostały w tabeli 1.
Tabela 1. Wybrane definicje informacji
Autorzy
Fitzgerald G.,
Avison D.E., Avison D.
(2006)
Ursuł A. D.
(1991)
Clare C. P.
Loucopoulos P. (1987)
Definicje informacji
Informacja pochodzi z wyselekcjonowania danych, ich
podsumowania i prezentacji w taki sposób, by były
użyteczne dla odbiorcy.
Informacja jest różnorodnością, jaką jeden obiekt zawiera o
innym obiekcie.
Wymagane do podejmowania decyzji. Informacje są
produktem istotnego przetwarzania danych.
Informacja jest specyficznym dobrem niematerialnym,
które w miarę postępu gospodarczego oraz rozwoju
Niedzielska E.
środków i form komunikowania się społecznego nabiera
(2003)
coraz większego znaczenia, przeobrażając oblicze wielu
tradycyjnie zorganizowanych gospodarek świata.
Laudon K.C.,
Dane, które zostały ukształtowane lub uformowane przez
Laudon J.P. (1991)
człowieka w istotną i użyteczną postać.
Informacje to to, co powstaje w wyniku pewnych działań
Galland F.J.
myślowych człowieka (obserwacji, analiz) z sukcesem
(1982)
zastosowanych do danych by odkryć ich istotę lub
znaczenie.
Hicks J.O.
Dane przetworzone tak, by miały znaczenie dla decydenta w
(1993)
konkretnej sytuacji decyzyjnej.
Knight A.V., Silk D.J. Znaczenie dla człowieka związane z obserwowanymi
(1990)
obiektami i zjawiskami.
Zrozumiała, użyteczna, adekwatna komunikacja w
odpowiednim czasie; jakikolwiek rodzaj wiedzy o rzeczach i
Maddison A.
koncepcjach w świecie dyskusji, która jest wymieniana
(1989)
pomiędzy użytkownikami; to treść, która ma znaczenie, a nie
jej odwzorowanie.
Informacje pochodzą z danych, które zostały przetworzone
Martin C., Powell P.
tak, by stały się użyteczne w podejmowaniu decyzji w
(1992)
zarządzaniu.
Informacja nie jest ani energią, ani materią. Jest to treść
Wiener N.
zaczerpnięta ze świata zewnętrznego w procesie naszego
(1961)
dostosowywania się do niego i przystosowywania do niego
naszych zmysłów.
Źródło: opracowano na podstawie cytowanej literatury
4
Analiza definicji z tabeli 1. wskazuje, że pewne z nich bliższe są pojęciu
danych, inne – wiedzy. W bardzo wielu z przedstawionych definicji zwraca się
uwagę na ścisłe powiązanie informacji z podejmowaniem decyzji.
Rozpatrując rolę i znaczenie informacji dla odbiorcy należy także
zaznaczyć, że istotnym czynnikiem jest jej jakość, która wynika z takich cech
jak:
− Celowość - informacja musi komuś i czemuś służyć, musi istnieć
racjonalna przesłanka, gromadzenia i wykorzystywania informacji.
− Rzetelność - dotyczy prawdziwości zarówno źródła informacji jak i jej
zawartości.
− Aktualność - informacja musi dotyczyć okresu decyzyjnego i być
dostarczona w odpowiednim czasie.
− Kompletność - informacja nie może być wyrywkowa, musi uwzględniać
kontekst decyzyjny.
− Wszechstronność - powinna przedstawiać sytuację decyzyjną z wielu
różnych punktów widzenia.
− Odpowiednią dokładność - nie za szczegółowa i nie za ogólna, przy
określonych granicach tolerancji.
− Dyspozycyjność – informacja powinna być dostarczona adresatowi w
odpowiedniej ilości w odpowiednim czasie.
− Wiarygodność – wiarygodna, co do źródeł, nadawców, kodów,
translatorów itp.
− Przetwarzalność – cechować ją powinna możliwość zapisu, dającego
perspektywę jej wielokrotnego użycia bez zniszczenia pierwotnej treści.
− Opłacalność (oszczędność, efektywność) - wykorzystanie informacji musi
przynosić korzyści przynajmniej pokrywające koszty poniesione na jej
pozyskanie.
Nie ma wśród wymienionych, cech najważniejszych i mniej ważnych.
Waga każdej cechy zależy od konkretnego użytkownika. Z tego punktu
widzenia, jakość informacji jest więc pojęciem subiektywnym, gdyż:
− Lista cech jakościowych jest nieograniczona: każdy użytkownik może
dopisać do niej własne wymagania.
− Każda cecha jakościowa musi być traktowana jako kryterium przydatności
informacji.
Bezsprzecznym jednak jest, że im dokładniejsza informacja tym wyższa
jej jakość a zatem i efekt podjętego na podstawie informacji działania będzie
bardziej skuteczny i pewny. Należy jednak pamiętać, że wraz ze wzrostem
jakości informacji wzrasta także koszt jej uzyskania.
Role, jakie pełni informacja w zarządzaniu przedsiębiorstwem są nie do
przeceniania, gdyż informacja:
− stanowi podstawę każdej decyzji (podejmowanie decyzji na każdym
szczeblu zarządzania wymaga posiadania odpowiedniego zasobu
informacji),
5
−
w gospodarce rynkowej staje się „towarem” i może być cenniejsza niż
kapitał, gdyż ma ona również bardzo istotny wpływ na wynik finansowy,
− jako czwarty czynnik produkcji, obok trzech klasycznych czynników
produkcji, coraz częściej traktowana jest jako czynnik produkcji,
kształtujący wartość dochodów i kosztów,
− wpływa na funkcjonowanie społeczeństwa, od kiedy zaczęto ją, obok
energii i materii, traktować jako element, mający wpływ na
społeczeństwo,
− o znaczeniu strategicznym umożliwia scalenie funkcji zarządzania i
warunkuje jego skuteczność w przyszłości, zasilając wszystkie sfery
funkcjonowania przedsiębiorstwa,
− jako baza zaspokajająca popyt na wiedzę rozszerza jakość i możliwości
zarządzania, gdyż im szerszym i bogatszym zakresem wiedzy dysponuje
kierownictwo, tym sprawniej może zarządzać,
− jako „wartość” dodana stanowi niezaprzeczalny atut konkurencyjny
każdej organizacji.
Jak wynika z powyższego, informację można uważać, za „katalizator
zarządzania” - czynnik, który scala funkcje zarządzania i warunkuje jego
efektywność i skuteczność, przy równym traktowaniu z siłą roboczą, ziemią,
kapitałem i przedsiębiorczością. Wymusza to potrzebę wprowadzenia
zarządzania informacją, gdyż, jak twierdzą Ph. Kotler i J. Caslione „… dobre
zarządzanie biznesem to zarządzanie jego przyszłością, a zarządzanie jego
przyszłością, to zarządzanie informacją.” [13, s. 74]
Wg T. Davenporta zarządzanie informacją to „strukturalizowany zestaw
procesów pracy (work activities), które określają sposób, w jaki
przedsiębiorstwa identyfikują potrzeby informacyjne, pozyskują i aktywizują
informację, organizują i magazynują produkty i usługi informacyjne,
dystrybuują je oraz używają informacji oraz wiedzy.” [16, s. 134] Chun Wei
Choo z Uniwersytetu Toronto twierdzi, że zarządzanie informacją jest „cyklem
procesów, które wspierają uczenie się organizacji poprzez identyfikację potrzeb
informacyjnych, pozyskiwanie informacji, organizowanie i przechowywanie
informacji, rozwój produktów informacyjnych, dystrybucję informacji oraz jej
używanie.” [ 5, s. 34]
Do podstawowych etapów procesu zarządzania informacją zalicza się:
1. Generowanie informacji (produkcja).
2. Gromadzenie informacji (zbieranie).
3. Przechowywanie informacji (zapamiętywanie, zapisywanie,
magazynowanie, archiwizowanie).
4. Przekazywanie informacji (transmisja).
5. Przetwarzanie informacji (przekształcanie, transformacja).
6. Udostępnianie informacji (upowszechnianie).
7. Interpretacja informacji (translacja na język użytkownika).
8. Wykorzystywanie informacji (użytkowanie).
6
Zarządzanie informacją to świadome postępowanie ludzi, realizowane w
oparciu o określone zasady, techniki, systemy oraz urządzenia, które definiują
informacyjno-komunikacyjną strukturę organizacji i sprawczo wykorzystywane
są w osiąganiu celów organizacji. Wynika to z:
− Rosnącej roli informacji w sprawnej realizacji coraz bardziej złożonych
procesów gospodarczych, które mogą być jednocześnie zasobem, bądź
również towarem.
− Ogólnej tendencji wzrostu informacyjnej złożoności odwzorowania
otaczającej organizacje rzeczywistości.
− Wzrostu intensywności strumieni informacyjnych, przy jednocześnie
bardzo
dynamicznym
rozwoju
różnorodności
procesów
informacyjnych.
− Dynamicznego rozwoju technologii informatycznych i ich zastosowań
w praktycznej realizacji procesów informacyjnych.
Zastosowanie nowoczesnych technologii informatycznych w realizacji
procesów informacyjnych w oparciu o przepływy informacji, rodzi specyficzne,
dla określonych technologii oraz przyjętych szczegółowych rozwiązań
informatycznych, obszary i problemy zarządzania informacją.
W logistyce przepływy informacyjne tworzą jej „układ nerwowy”
umożliwiający efektywne zarządzanie zasobami magazynowymi oraz sprawne
sterowanie procesami transportu, magazynowania i wytwarzania, opierając się
na decyzjach menedżerskich podejmowanych na podstawie przesłanej
informacji [9]. Przepływy takie umożliwia system informacyjny rozumiany jako
„zbiór strumieni informacyjnych opisanych na strukturze sfery procesów
realnych i sfery procesów zarządzania.” [11, s. 22]
Ponieważ w logistyce przepływy informacji pełnią funkcję bazową
(pierwotną) w stosunku do przepływów rzeczowych, zajmują więc kluczowe
miejsce w organizowaniu efektywnych łańcuchów dostaw, będąc jednocześnie
jednym z najtrudniejszych obszarów projektowania i wdrażania całego systemu
informacyjnego przedsiębiorstwa.
System informacyjny
Współcześnie za system informacyjny (SI) uważa się system złożony i
celowy, operujący poprzez ludzi zasobami informacyjnymi wejściowymi,
wewnętrznymi i wyjściowymi, aby realizować określone funkcje za pomocą
posiadanych środków, metod i technik w określonym czasie i przestrzeni [19, s.
222]. System SI stanowi główne źródło (medium) informacji, które umożliwia
wykonywanie działań kształtujących bieżącą sytuację przedsiębiorstwa i dalszy
jego rozwój. Zapewnia interakcje między systemem zarządzania a systemem
wykonawczym (produkcji oraz usług). SI umożliwia podejmowanie działań
korygujących ustalenia w zakresie planowania bądź komunikowania się między
pracownikami przedsiębiorstwa i jednostkami zewnętrznymi. Przyczynia się do
7
rozwoju konkurencyjnych produktów i usług mogących zapewnić
przedsiębiorstwu przewagę na konkurencyjnych rynkach. System informacyjny
to również infrastruktura, której podstawowym zadaniem jest logistyczne
zapewnienie dostarczenia informacji według zapotrzebowania użytkownika we
właściwym miejscu, czasie i formie oraz z uwzględnieniem wymagań
jakościowych, jakie ów użytkownik stawia. Wymagania stawiane
współczesnym systemom informacyjnym to: efektywność, wydajność,
ekonomiczność,
szczegółowość,
stabilność
priorytetowość,
łatwość
użytkowania, bezpieczeństwo oraz poufność.
W tym sensie SI to układ wielu podsystemów, z których każdy realizuje
określone zadania, a którego strukturę w ogólnym ujęciu można przedstawić jak
we wzorze (2):
SI := <T, I, C>,
(2)
gdzie:
SI – system informacyjny,
T – technika i technologia,
I – zasoby informacyjne,
C – człowiek.
Do bezwzględnych cech systemu informacyjnego zaliczmy:
− ustrukturyzowany i uporządkowany układ odpowiednich elementów,
charakteryzujących się pewnymi właściwościami, połączonych wzajemnie
określonymi relacjami; elementami tymi są: nadawcy informacji, odbiorcy
informacji, zbiory informacji, kanały informacyjne oraz metody, techniki i
technologie przetwarzania informacji,
− właściwości wyróżnionych elementów i wiążące je relacje ujawniające się w
pełni w uporządkowanym przestrzennie i czasowo przebiegu procesów
ciągłej wymiany informacji, dokonującej się zarówno wewnątrz obiektu, w
którym dany system funkcjonuje, jak i w jego otoczeniu,
− to, że zasięgiem obszaru działania jest objęty szeroko rozumiany obiekt
gospodarczy oraz jego otoczenie określany mianem gospodarczego systemu
informacyjnego.
W rozwinięciu niektórych elementów systemu można wyróżnić:
1. Strukturę informacyjną, która tworzą:
− zasoby wiedzy załogi,
− informacje wewnętrzne,
− informacje o otoczeniu,
− metabaza informacyjna.
2. Strukturę techniczną, która tworzą:
− środki techniczne wraz z oprogramowaniem,
− środki pomocnicze, na przykład nośniki danych, dokumenty,
− środki łączności i sieć przekazywania danych.
8
3. Strukturę technologiczną, która tworzą:
− moduł (procedury) wejścia,
− moduł (procedury) wyjścia,
− bazy danych,
− moduł (procedury) przetwarzania wejścia na wyjście.
4. Strukturę organizacyjną (komórki wyspecjalizowane), która mogą np.
tworzyć:
− dział informacji (np. ekonomicznej, statystycznej, technicznej,
patentowej) czy dział informatyki (centrum obliczeniowe) itd.
5. Strukturę przestrzenną – przestrzenne rozmieszczenie elementów
systemu.
Do innych, niemniej istotnych cech systemu informacyjnego zalicza się:
− adekwatność treści i zakresu informacji w relacji do potrzeb danego
szczebla zarządzania (w tym kodyfikacja części sfery nieskodyfikowanej
na drodze szeroko pojętej restrukturyzacji lub reinżynierii),
− dostosowanie szybkości, częstości (dynamiki) i objętości informacji do
cykli decyzyjnych,
− możliwość dostosowania kanałów przepływu informacji systemu
informatycznego do struktury informacyjnej systemu informacyjnego,
− komunikatywność form prezentacji informacji, nawet wbrew uprzednim
wzorcom systemu informacyjnego,
− aktualność informacji - opracowanie takich mechanizmów, które
zapewnią dostarczanie informacji we właściwym czasie,
− minimalizacja kosztu uzyskania i przechowywania informacji.
Natomiast w obrębie logistycznego systemu informacji można dodatkowo
wyróżnić następujące procesy i urządzenia służące do przetwarzania i
gromadzenia informacji dedykowanej dotyczącej procesów:
− transportowych – to głównie systemy nawigacji satelitarnej gwarantujące
ciągłe śledzenie ładunku oraz floty, o każdej porze i w każdym miejscu na
Ziemi; obecnie urządzenia te są oparte głównie o system GPS, (Global
Positioning System),
− magazynowych – na tym etapie występują głównie systemy elektronicznej
wymiany dokumentacji EDI (Electronic Data Interchange) w połączeniu z
techniką automatycznej identyfikacji AI (Automatic Identification),
− produkcji – również skupiają się na systemach EDI zintegrowanych z
poprzednimi systemami oraz z systemami wymiany danych pochodzących
z obsługi klienta,
−
obsługi – wszelkie bazy danych, w tym zoperacjonalizowane,
ustrukturyzowane i skatalogowane wyniki badań marketingowych, itp.
Narzędziem realizacji systemu informacyjnego jest system informatyczny.
9
System informatyczny; standaryzacja i integracja
W literaturze tematu spotykamy bardzo dużo węższych i szerszych
definicji systemy informatycznego, co nie tyko wynika z dużej popularności tej
tematyki wśród badaczy nauki, ale także z faktu coraz to powszechniejszego
korzystania z tego typu narzędzia technicznego usprawniającego zarządzanie
organizacją. I tak M. Flasiński, za system informatyczny, w węższym zakresie,
uważa system oprogramowania osadzony na pewnej konfiguracji sprzętowej i
działający w określonym środowisku zgodnie z dobrze określonymi regułami.
Natomiast w szerszym sensie - system informatyczny to podsystem systemu
informacyjnego, realizujący procesy informacyjne z wykorzystaniem
technologii informatycznych [8, s. 14].
Generalnie można uznać, że system informatyczny zarządzania to
wyodrębniona czasowo, przestrzennie, technicznie, technologicznie i logicznie,
część
systemu
informacyjnego
danego
obiektu
organizacyjnego
(przedsiębiorstwa, instytucji), którego zadaniem jest pozyskiwanie,
przetwarzanie oraz dostarczenie decydentom niezbędnych danych i informacji
dla decyzyjnych procesów zarządzania, realizowany za pomocą technologii
komputerowej.
Systemy informatyczne zarządzania stanowią bardzo liczną grupę
obiektów. Ich badania i oceny są możliwe ze względu na różne kryteria. Szybki
rozwój właściwości funkcjonalnych oraz strukturalnych systemów jest
stymulowany rozwojem nauki i techniki oraz potrzebami organizacji.
Za powszechne, w dziedzinie systemów informatycznych w zarządzaniu
można uznać dobrze opracowane standardy dla przedsiębiorstw produkcyjnych:
− systemy finansowo-księgowe, zarządzania zasobami, informacji
kierownictwa,
− systemy klasy MRP obejmują ekonomikę i kierowanie produkcją
w przedsiębiorstwie, (MRP I - Material Requirements Planning,
MRP II - Manufacturing Resource Planning),
− systemy
klasy CIM, (Computer Integrated Manufacturing –
komputerowo zintegrowane wytwarzanie), rozszerzenie zadań
realizowanych przez system o projektowanie wyrobów i przygotowanie
technologii produkcji.
Dla przedsiębiorstw o specjalistycznym profilu, instytucji finansowych,
dla organizacji realizujących zadania administracyjne, jednostek budżetowych
tworzone są systemy informatyczne, które same w sobie stanowią standardy.
Tutaj można wymienić systemy zarządzania transportem, bankowe,
administracji rządowej i samorządowej, zarządzania budżetem, ewidencyjne
oraz informacyjne.
System informatyczny (dedykowany) wykonany dokładnie według
specyficznych założeń określonej organizacji najczęściej jest bardzo dokładny i
jest bardzo skomplikowany; posiada szczególną specyfikę struktur danych
10
(zbiorów, baz danych) oraz algorytmów (funkcji), dużą ilość wejść i wyjść oraz
wymaga wykonania złożonych czynności jakościowych oraz ilościowych, aby
uruchomić proces przetwarzania. W sytuacji tak dużego rozproszenia dąży się
do integracji i kompleksowości zarządzania procesami przepływu informacji w
systemach, a za najważniejsze kryteria w tych działaniach uznaje się:
− całościową integrację systemów (o stopniu zintegrowania decyduje
liczba i intensywność powiązań elementów),
− unifikację funkcji cząstkowych systemów,
− zapewnienie sprawności i utrzymanie dostępności do bazy danych dla
wszystkich komórek organizacyjnych,
− upowszechnienie sposobów wizualizacji do wspomagania analizy,
procesu podejmowania decyzji i ich przekazywania.
W tym kontekście zintegrowane systemy informatyczne to systemy, w
których następuje połączenie procesów technologicznych i informacyjnych
rozproszonych na skutek społecznego podziału pracy. Integracja ta odbywa się
głównie na poziomie procesów informacyjnych i odpowiedniego przepływ
danych i sygnałów sterujących nimi.
Do najważniejszych cech zintegrowanych systemów informatycznych
wspomagających zarządzanie zalicza się:
− Kompleksowy charakter funkcjonalny, który obejmuje swym zakresem
wszystkie obszary działalności przedsiębiorstwa w ramach struktury
funkcjonalnej.
− Wysoki stopień integracji danych i procesów dotyczący wymiany danych
zarówno wewnątrz przedsiębiorstwa między odpowiednimi modułami, jak
i z biznesowymi partnerami oraz z całym otoczeniem i wszystkimi
interesariuszami (w skali mikro i makro).
− Budowę modułową i otwartość, która umożliwia etapowe wdrażanie
systemu, tworzenie połączeń z systemami zewnętrznymi i charakteryzuje
się skalowalną architekturą (zazwyczaj klient - serwer).
− Elastyczność strukturalną i funkcjonalną, która zapewnia maksymalne
dostosowanie rozwiązań sprzętowo-programowych w ramach struktury
technicznej i funkcjonalnej do potrzeb przedsiębiorstwa, w chwili
wdrażania systemu, jak również umożliwia jego modyfikację i
dynamiczne dopasowanie przy zmiennych wymaganiach i potrzebach
generowanych przez otoczenie.
− Zaawansowanie merytoryczne, które zapewnia całkowite informatyczne
wspomaganie procesów informacyjno-decyzyjnych, z wykorzystaniem
mechanizmów swobodnej ekstrakcji i agregacji danych, optymalizacji,
prognozowania, analizowania, diagnozowania i prezentowania wyników,
a także praktyczne oparcie systemu na koncepcjach zarządzania np.
logistycznego, marketingowego i innych.
− Zaawansowanie
technologiczne:
(1)
gwarantujące
stosowanie
najnowszych osiągnięć z zakresu technologii informatycznej (sprzęt,
11
−
programy, systemy operacyjne, techniki przetwarzania i wizualizacji),
dające możliwości bieżącej ich aktualizacji i modyfikacji; (2) oferujące
interfejs graficzny i dające możliwość korzystania, w zależności od
potrzeb, z różnych rodzajów baz danych, przy zastosowaniu najnowszych,
adekwatnych do potrzeb, narzędzi programistycznych.
Bezdyskusyjna zgodność z krajowymi i międzynarodowymi aktami
prawnymi i ustawodawstwem.
Standardy systemów informatycznych wpierających działalność
produkcyjną
Wiele lat stosowania technologii informacyjnych zmienia procesy
zarządcze i wytwarzania. Jednak rozwój informatycznych systemów
wspomagających funkcje zarządzania przebiegał wielotorowo. Odrębnie
rozwijały się systemy wspierania księgowości i finansów firmy, a odrębną drogą
szedł rozwój systemów wspomagania produkcji. W wyniku ewolucji, na bazie
istniejącego systemu, uzupełnianego o nowe funkcje i właściwości, powstawał
nowy, który zawierał właściwości swego poprzednika oraz zupełnie inne nowe. Każdy kolejny system obejmował swoim zasięgiem i integrował coraz
więcej funkcji przedsiębiorstwa. Ewolucji systemów zintegrowanych
towarzyszyły zmiany w technologii komputerowej i oprogramowaniu, które
pozwalały na budowanie coraz bardziej złożonych, funkcjonalnych oraz
kompleksowych systemów o coraz większym stopniu integracji. Zmieniało się
również znaczenie technologii informacyjnej, od roli wspierającej działanie
przedsiębiorstwa do roli strategicznej. Obecnie standardem jest system
pozwalający na zarządzanie informacją we wszystkich aspektach
funkcjonowania firmy.
Rozwój systemów informatycznych wspomagających zarządzanie
przedsiębiorstwem przedstawia rysunek 2.
Systemy MRP
Standardy MRP (Material Requirements Planning) zostały opracowane
jako koncepcja zarządzania produkcją. W pierwszym etapie (założenia MRP
zostały opracowane na początku lat 60-tych, pod auspicjami Amerykańskiego
Stowarzyszenia Zarządzania Produkcją i Zapasami - American Production and
Inventory Control Society, APIS), stanowiły opis obiegu dokumentów
i wykonywanych czynności w ramach określonej struktury organizacyjnej, aby
osiągnąć i utrzymać planowany poziom produkcji. Zastosowanie systemu
informatycznego nie było wówczas warunkiem koniecznym do realizacji
założeń MRP. Główne cele MRP to:
− redukcja zapasów,
− dokładne określanie czasów dostaw surowców i półproduktów,
− dokładne wyznaczanie kosztów produkcji,
12
−
−
−
lepsze wykorzystanie posiadanej infrastruktury (magazynów,
możliwości wytwórczych) ,
szybsze reagowanie na zmiany zachodzące w otoczeniu,
kontrola poszczególnych etapów produkcji.
Rys. 2. Etapy rozwoju systemów wspomagających zarządzanie
Źródło: opracowano na podstawie cytowanej literatury
Dzisiaj standard MRP łączy sporządzony harmonogram produkcji z
zestawieniem materiałów niezbędnych do wytworzenia produktu, bada zapasy
produkcyjne i ustala, które części i surowce muszą być zamówione i w jakim
czasie, aby jak najkrócej były składowane w procesie wytwarzania.
Uwzględniając to kiedy różne części produktu końcowego mają być
produkowane oraz biorąc pod uwagę konieczne okresy otrzymania materiałów,
MRP rozdziela w czasie zamówienia na uzupełnienie zapasów w ten sposób, że
części i materiały są dostępne w procesie wytwarzania w momencie, kiedy są
potrzebne na stanowiskach roboczych [6, s. 46].
Reasumując, standard MRP prezentuje koncepcję obsługi sfery
sterowania materiałowego przygotowania produkcji, sterowania zapasami i
sterowania elementami planowania produkcji, jak również:
− generuje aktualne wykazy części i podzespołów wchodzących do
wyrobu,
− tworzy ramowe harmonogramy produkcji i dostaw,
− dostarcza okresowych informacji o zmianach struktur wyrobów,
13
−
−
−
−
generuje zastawienia zapotrzebowania materiałowego do planowanych
zleceń (w ujęciu ilościowym i wartościowym),
tworzy zlecenia zakupu i produkcji,
umożliwia kontrolę realizacji produkcji w aspekcie rodzaju, ilości i
terminów,
umożliwia optymalne sterowanie zapasami (Rys. 3).
Rys. 3. Morfologia systemu MRP
Źródło: opracowano na podstawie cytowanej literatury
Oferowane obecnie tzw. systemy klasy MRP II i nowo tworzone systemy
MRP III (ERP) stanowią rezultat szeregu kolejnych ewolucyjnych rozwinięć
podstawowego modelu oznaczonego przez skrót MRP lub MRP I. W procesie
tej ewolucji daje się wyróżnić cztery charakterystyczne etapy, które prezentuje
rysunek 4.
Ogromną zaletą współczesnych systemów MRP jest ich zdolność do
gromadzenia ogromnej ilości danych, zapamiętywanych w tzw. rozproszonych
bazach danych, co oznacza, iż dane te są przypisane do specjalnych tabel i
można je dowolnie aktualizować oraz bezpiecznie pobierać do odczytu. Dane
pobrane z tych tabel można użyć do tworzenia specyficznych dla danego
przedsiębiorstwa raportów, których używanie pozwala na dokładną kontrolę
procesów zachodzących w każdym obszarze przedsiębiorstwa. Jednak w celu
14
prawidłowego działania systemu konieczna jest bardzo duża dokładność i
poprawność danych opisujących obiekty pierwotne, którymi są struktury
produktów oraz poziomy zapasów.
Rys. 4. Etapy rozwojowe informatycznych systemów MRP
Źródło:[12]
Systemy MRP II
W 1989 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Sterowania Produkcją i
Zapasami - APICS (American Production and Inventory Control Society)
zdefiniowało i opublikowało standard MRP II (Manufacturing Resource
Planning), który obecnie jest powszechnie stosowany we wszystkich większych
zintegrowanych systemach wspomagania zarządzania. Koncepcja MRP II
polega na procedurze określania planów produkcji na podstawie oszacowania
przyszłych potrzeb rynku oraz obliczania zapotrzebowania na składniki i
zdolności produkcyjne do wytworzenia tych wyrobów.
Pozwala na sprawne i szybkie reagowania na potrzeby klientów przy
jednoczesnej efektywnej gospodarce zapasami i składnikami produkcji.
Podstawowe poziomy planowania w systemie MRP II to:
− Planowanie działalności gospodarczej, przychodów i sprzedaży.
− Planowanie produkcji i sprzedaży SOP (Sales Operation Planning).
− Planowanie wyrobów lub zespołów: główny harmonogram produkcji
MPS (Master Production Scheduling).
− Planowanie potrzeb materiałowych MRP (Material Requirments
Planning).
− Planowanie i sterowanie produkcją SFC (Shop Floor Control).
Model MRP II w stosunku do poprzedniego został rozbudowany o
elementy związane z procesem sprzedaży i wspierające podejmowanie decyzji
na szczeblach strategicznego zarządzania produkcją. W miarę rozwoju,
specyfikacja MRP obejmowała kolejne obszary działalności przedsiębiorstwa,
stając się stopniowo narzędziem kompleksowym. W modelu MRP II bierze się
15
pod uwagę wszystkie sfery zarządzania przedsiębiorstwem związane z
przygotowaniem produkcji, jej planowaniem i kontrolą oraz sprzedażą i
dystrybucją wyprodukowanych dóbr. Ogólną strukturę systemów MRP II
prezentuje rysunek 5.
Rys. 5. Ogólna struktura systemów MRP II
Źródło: opracowano na podstawie cytowanej literatury
Wśród najważniejszych efektów będących wynikiem zastosowania MRP
II wymienia się:
− Generację głównego harmonogramu produkcji.
− Planowanie i kontrola wykorzystania zdolności produkcyjnych.
− Kontrola stopnia realizacji zleceń produkcyjnych.
− Definiowanie i modyfikowanie marszrut produkcyjnych wraz z
optymalizacją
zarządzania
przebiegiem
sekwencji
operacji
produkcyjnych.
− Zarządzanie
zaopatrzeniem/zakupami
wraz
z
obserwacją
wywiązywania się dostawców z przyjętych przez nich zamówień.
− Zarządzanie gospodarką magazynową.
Systemy ERP
Systemy klasy ERP (Enterprise Resource Planning), określane jako MRP
III (Money Resource Planning) lub MRP II Plus, to rozwinięcie koncepcji
standardu MRP II. Stanowią najbardziej zaawansowaną grupę zintegrowanych
systemów wspomagających zarządzanie przedsiębiorstwem. Systemy tej klasy
16
zawierają oparte na planowaniu i prognozowaniu (wraz z procedurami
finansowymi, takimi jak księgowość zarządcza, cash flow i rachunek kosztów
działań), mechanizmy wspierające zarządzanie całym przedsiębiorstwem oraz
integrują wszystkie obszary jego działalności. Skuteczne wdrożenie systemu tej
klasy może nieść ze sobą szereg korzyści, począwszy od najbardziej ogólnych i
niewymiernych, w postaci usprawnienia zarządzania całością przedsiębiorstwa i
polepszenia obiegu informacji, poprzez korzyści mierzalne znajdujące
odzwierciedlenie w poprawie wskaźników aktywności gospodarczej (np.
poprzez zastosowanie narzędzi Business Process Reenginering, BPR), co
prowadzi ostatecznie do zwiększenia rentowności przedsiębiorstwa.
ERP realizuje m.in. następujące funkcje:
− zarządzanie dokumentacją techniczną, w tym zarządzanie zmianami
konstrukcyjnymi i technologicznymi,
− integracja z innymi systemami także CAD/CAM/CAP,
− zarządzanie remontami i serwisem (zlecenia i umowy),
− zarządzanie jakością,
− zarządzanie dystrybucją i obsługą sprzedaży,
− zarządzanie środkami trwałymi i wyposażeniem,
− zarządzanie kadrami i płacami i strumieniami środków płatniczych,
− rachunkowość zarządcza i controlling,
− generowanie raportów itp.
Przykładową strukturę systemu ERP przedstawia rysunek 6.
Rys. 6. Przykładowa struktura systemu ERP
Źródło: opracowano na podstawie cytowanej literatury
17
Korzyści z ERP dotyczące obszarów działań logistycznych zestawiono w
tabeli 2.
Tabela 2. Przykładowe korzyści z zastosowania systemów ERP w logistyce
Obszar
Sprzedaż
Opis wybranych funkcji
Pełna obsługa procesów sprzedaży
(tworzenie cenników, wprowadzanie
dostaw, aktualizacja stanu zapasów)
−
Zakupy
−
−
−
Magazyn
−
−
Controlling
Generowanie zamówień lub
aktualizacji poziomu zapasów
Generowanie wartości importowanych
towarów
Zarządzanie i obsługa umów
(dostawcy oraz transakcje)
Obsługa procesów gospodarki
materiałowej
Generowanie konstrukcji cenników
pozycji towarowych zgodnie z
indywidualnymi potrzebami
przedsiębiorstwa
Generowanie raportów (np.
zobowiązań klientów i dostawców,
sprzedaży, przepływu środków
pieniężnych, zapasów
magazynowych, sprawozdań
finansowych, itp.)
−
−
−
−
−
−
Realizacja celu
Wzrost terminowości
dostaw
Redukcja liczby reklamacji
Poprawa jakości dostaw
Skrócenie średniego czasu
zamówienia
Poprawa terminowości
realizowanych zamówień
Redukcja zapasów
Wzrost wydajności pracy w
dziale zaopatrzenia
Dokonywanie oceny
dostawców zewnętrznych oraz
wewnętrznych kooperantów
Źródło: Opracowanie własne na podstawie [15]
ERP II jest koncepcją znacznie rozszerzającą ERP, definiowaną jako
strategia biznesowa i zbiór specyficznych dla poszczególnych branż aplikacji,
które są wartościowe dla klientów i akcjonariuszy poprzez umożliwienie i
optymalizację operacji oraz procesów finansowych zarówno wewnątrz firmy,
jak i między firmami partnerskimi.
Głównymi celami zastosowania systemów MRP/ERP jest planowanie i
kontrola produkcji w przedsiębiorstwie i obliczanie wskaźników
ekonomicznych, aby maksymalizować wykorzystanie zasobów do produkcji i
uzyskać odpowiednie przepływy finansów.
Systemy MRP/ERP są narzędziami, wytworzonymi metodami
informatyki, które realizują funkcje systemu informacyjnego przedsiębiorstwa.
Problematyka systemów informacyjnych wymaga ujęcia interdyscyplinarnego,
obejmującego wiedzę o zarządzaniu, funkcjach i organizacji przedsiębiorstwa,
metodach informatyki, analizy systemowej.
18
Systemy klasy MRP/ERP to systemy typu Back Office, które stanowią
rozwiązania dedykowane wewnętrznemu zarządzaniu przedsiębiorstwem,
natomiast systemy typu CRM (Front Office) pozwalają również sprawnie i
efektywnie zarządzać relacjami z interesariuszami a przede wszystkim, z
klientami i partnerami biznesowymi (Rys. 7).
Rys. 7. Elementy systemu CRM
Źródło: opracowano na podstawie cytowanej literatury
CRM (Customer Relationship Management) jest oprogramowaniem
wspierającym rejestrację i gromadzenie danych oraz planowanie różnego
rodzaju zdarzeń z udziałem klientów, a także analizowanie zarejestrowanych
danych w różnych przekrojach. CRM umożliwia zarządzanie przedsiębiorstwem
oparte na dokładnej znajomości klientów, ich preferencji i potrzeb. Zapewnia
inteligentne wykorzystanie danych klientów w celu wypracowania optymalnej i
zindywidualizowanej oferty. Dzięki rejestracji każdego kontaktu i transakcji
klient jest doskonale znany i natychmiast rozpoznawany, niezależnie od formy,
w jakiej kontakt ten realizuje. Ponadto system ten pozwala analizować koszty i
potencjalne zyski związane z poszczególnymi klientami.
Aktualnie zarządzanie przedsiębiorstwem produkcyjnym wymaga
stosowania systemów informatycznych typu MRP/ERP oraz systemów CAD
(Computer Aided Design), CAM (Computer Aided Manufacturing), CAP
(Computer Aided Planning), i wielu innych.
19
Podejmując działalność związaną z wdrożeniem któregoś ze standardów,
przedsiębiorstwo otrzymuje możliwość nie tylko podniesienia efektywności i
sprawności działalności w sferze realnej, może także dokonać istotnych zmian
organizacyjnych. Działania te mogą skutkować usprawnieniem funkcjonowania
nie tylko organizacji pracy, a jakość i wielkość efektów uzyskanych z tych
działań zależy wyłącznie od ich skali i zakresu.
Logistics Information System - LIS
Działalność logistyczna wiąże się z szerokim spektrum czynności
poddawanych wzajemnej koordynacji, a jej zasięg wykracza poza
przedsiębiorstwo. Na całościowo ujęty system logistyczny składa się:
magazynowanie, przemieszczanie materiałów i wyrobów począwszy od ich
stanu surowego poprzez różne etapy produkcji podzespołów, wytwarzanie i
montowanie finalnego wyrobu, poprzez pakowanie, magazynowanie, transport
aż po dostawę do końcowego odbiorcy oraz informacji integrującej wszystkie
segmenty systemu. Im większy zakres integracji procesów przepływów
zasobów, tym większe znaczenie ekonomiczne działań logistycznych. Ze
względu na złożoność działalności tego obszaru oraz na dużą ilość działań
wymagających wzajemnej koordynacji, potrzeby informacyjne tej działalności
są bardziej specyficzne niż w innych obszarach funkcjonowania organizacji.
Systemy informacji logistycznej są to struktury złożone ze wzajemnie
powiązanych: ludzi, sprzętu, oprogramowania i procedur, wykorzystywane w
celu dostarczenia odpowiednich informacji w zakresie logistyki
wykorzystywanych do planowania, sterowania, kontroli i mierzenia wyników
działalności logistycznej. System informacji logistycznej może obejmować
pojedyncze firmy, jak też ich grupy uczestniczące w łańcuchach dostaw.
Wymusza to stworzenie dedykowanego zintegrowanego logistycznego
systemu informacji, umożliwiającego maksymalną integrację zarówno w
aspekcie przedmiotowym (strumienie informacji, materiałów i samych funkcji
logistycznych), jak i podmiotowym (integracja funkcji logistycznych wewnątrz
przedsiębiorstw, systemu logistycznego przedsiębiorstwa z innymi systemami,
integracja współpracujących przedsiębiorstw). Najważniejsze postulowane
funkcje takiego systemu to:
− planowanie procesów logistycznych,
− koordynacja procesów logistycznych,
− monitoring i kontrola przebiegu operacji logistycznych,
− operacyjne sterowanie procesami logistycznymi zwłaszcza dostawami,
transportem, magazynowaniem, fizyczną dystrybucją,
− integracja i sprawność przepływów informacyjnych.
Właśnie przepływy informacyjne w logistyce, ich treść i objętość stają się
punktem wyjścia do rozważań na temat zintegrowanego systemu informacji
logistycznej - LIS (Logistics Information System), którego istotą jest
20
pozyskiwanie, gromadzenie przechowywanie, przetwarzanie, dystrybuowanie i
odpowiednie prezentowanie (wizualizacja) danych i informacji, w celu
umożliwienia
podejmowania
optymalnych
decyzji
menedżerskich
koordynujących działania logistyczne. Cecha kompleksowości systemu
informacji LIS realizowana jest w oparciu o informacje płynące z otoczenia,
które nadają kształt działalności przedsiębiorstwa poprzez uwzględnienie w
systemach informacyjnych istotnych problemów ekonomicznych, technicznych,
społecznych, geograficznych, ekologicznych czy kulturowych.
W praktyce system LIS realizuje trzy podstawowe funkcje:
1. Obsługa klienta i komunikacja zorientowana na doskonalenie relacji
klient – dostawca.
2. Planowania sterowania związanego z wyprzedzaniem w czasie
wymagań klientów i monitorowaniem przepływów fizycznych w celu
stwierdzenia odchyleń w stosunku do planu
3. Koordynacji, odpowiedzialnej za powiązanie działań logistycznych w
jeden spójny system [9].
Rys. 7. System LIS wraz z kanałami i technikami zbierania informacji
Źródło: [21, s. 1245]
Jak wcześniej wykazano, działalność logistycznego systemu informacji
rozpoczyna się od pozyskiwania i gromadzenia danych, niezbędnych w
podejmowaniu decyzji, które powinny być uzyskiwane z wielu różnych źródeł
(retrospektywnych i perspektywicznych), co wymaga stworzenia wielu
dodatkowych kanałów informacyjnych obejmujących zarówno źródła
wewnętrzne jak i zewnętrzne. Bardzo istotnym i cennym źródłem informacji są
końcowi klienci. Ich zamówienia dostarczają najbardziej wiarygodnych danych
21
o aktualnych tendencjach na rynku. Inną kategorię danych pochodzących ze
źródeł zewnętrznych stanowią dane dotyczące otoczenia rynkowego,
finansowego, prawnego i fizycznego przedsiębiorstwa. Aby czerpać z tych
wszystkich źródeł do tworzenia kanałów informacyjnych, wykorzystuje się
wszystkie dostępne środki techniczne. Schemat ideowy logistycznego systemu
informacji wraz z kanałami informacyjnymi i technikami zbierania danych
przedstawia rysunek 7.
Zebrane informacje są przechowywane w zintegrowanych bazach danych
przedsiębiorstw należących do łańcucha dostaw. Dopełnieniem tych baz są bazy
lokalne i osobiste, które na bieżąco powinny być uzupełnianie i modyfikowanie
oraz przetwarzane i dostarczane do zarządczych organów podejmowania decyzji
na każdym szczeblu organizacyjnym, w zależności od oczekiwań kadry.
Najczęściej spotykane dziś aplikacje systemów logistycznych dotyczą:
− Planowania produkcji, w tym kształtowania asortymentu, planowania
zagospodarowywania hali produkcyjnej, kształtowania przepływów
materiałowych, szeregowania zadań na maszynach produkcyjnych,
minimalizacji zapasów produkcyjnych w toku.
− Planowania zaopatrzenia surowcowego, w tym wyboru dostawcy,
prognozowania podaży, planowania możliwości substytucji materiałów i
podzespołów.
− Obsługi klientów, w tym określania potrzeb i wymagań klientów.
− Prognozowania wielkości popytu w zakresie asortymentowym, czasowym
i przestrzennym.
− Planowania dystrybucji, w tym planowania kanałów dystrybucji.
− Planowania rozmieszczenia baz magazynowych, w tym określenie ich
wielkości, liczby oraz rozproszenia geograficznego i własnościowego.
− Gospodarki magazynowej, w tym planowania zagospodarowania
magazynu, planowania przyjęć, wydań i alokacji zapasów.
− Sterowania zapasami, w tym określania bezpiecznego poziomu zapasów.
− Modelowana
sieci dystrybucyjnej, w tym lokalizacji centrów
logistycznych baz magazynowo-transportowych, węzłów transportowych,
kształtowania połączeń transportowych między nimi.
− Formowania ładunków, w tym rozmieszczania towarów w jednostkach
ładunkowych.
− Zarządzania transportem, w tym przyporządkowania floty do zleceń
przewozowych, kształtowania struktury własności floty transportowej,
wyboru gałęzi transportu i przewoźnika.
− Planowania przewozów, w tym planowania i optymalizacji dróg przewozu
ładunku także jego kompletowania i/lub konfekcjonowania.
− Monitorowania i prowadzenia analiz istotnych dla procesów zarządczych,
w tym np. śledzenie terminowości fakturowania i zapłaty.
22
Rzeczywisty dostęp do informacji w dowolnym miejscu łańcucha zależy
od stopnia wdrożenia, we wszystkich jego ogniwach, odpowiednich narzędzi i
technologii informatycznych. W konsekwencji należy się spodziewać:
− zmniejszenia kosztów przetwarzania danych oraz innych kosztów
operacyjnych i eksploatacyjnych,
− polepszenia kontroli kosztów logistycznych,
− zmniejszenia uciążliwości pracy; wzrostu zdolności przetwórczych i
efektywności pracy; zahamowania przyrostu zatrudnienia,
− polepszenia obsługi klienta,
− przyspieszenia ściągania należności,
− zwiększenia możliwości wykonywania wielowymiarowych analiz m.in.
dotyczących cen, segmentacji rynków i klientów, analizy lojalności,
wartości oraz zadowolenia klientów,
− redukcji błędów operacyjnych,
− usprawnienia procesu podejmowania decyzji.
Współczesne systemy logistyczne powinny zapewniać dużą elastyczność
realizacji procesów logistycznych, których cechami są łatwe do konfiguracji i
rekonfiguracji sieci i łańcuchy dostaw, różnorodność rozwiązań transportowych
bazujących na wielogałęziowej infrastrukturze transportu oraz bogata pod
względem funkcjonalności i stopnia nasycenia sieci logistycznych,
infrastruktura techniczna i teleinformatyczna.
Podsumowanie
Logistyka poszukuje optymalnych rozwiązań organizacyjnych,
technicznych, technologicznych i informacyjnych, powodujących niezakłócony i
uporządkowany przepływ dóbr rzeczowych i informacyjnych w całym
rozpatrywanym łańcuchu logistycznym. Dzisiaj nie można sobie wyobrazić
sprawnego i efektywnego działania w tak szeroko pojętym obszarze
przedsiębiorstwa,
bez
korzystania
z
technologii
informatycznych
usprawniających procesy pozyskiwania, przechowania, przetwarzania,
udostępniania i wykorzystywania informacji przez odbiorcę.
W pierwszym etapie konieczne jest zdefiniowanie potrzeb
informacyjnych w kontekście późniejszego kształtowania struktury systemu
fizycznego przepływu materiałów i ustalenie zakresu koniecznych informacji
dla poszczególnych użytkowników systemu. Systemy stają się wówczas
elementami infrastruktury wspomagającej pozyskiwanie wiedzy niezbędnej do
podejmowania szybkich i racjonalnych decyzji. Dopiero taka eksploatacja
nowoczesnych
technologii informacyjnych
wraz z
odpowiednimi
kompetencjami kadry kierowniczej umiejętnie wykorzystującej płynące zeń
informacje do podejmowania decyzji, stanowią twardy, wymierny oraz
niezaprzeczalny czynnik budowania przewagi biznesowej, podnoszą
23
efektywność funkcjonowania organizacji i stają się nieodzowną częścią w walce
o pozostanie na konkurencyjnym na rynku logistyki.
Bibliografia
1. Abt S. (red.), Zarządzanie logistyczne w praktyce. AE, Poznań 2000.
2. Bojarski R., Systemy informatyczne w zarządzaniu przedsiębiorstwem.
Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2003.
3. Brzeziński M., Systemy w logistyce. WAT, Warszawa 2007.
4. Chabetek M., Jezierski A., Informatyczne narzędzia procesów logistycznych.
Cedetu, Warszawa 2010.
5. Choo C. W., The Knowing Organization. Oxford University Press 2006.
6. Durlik I., Inżynieria zarządzania. Strategia i projektowanie systemów
produkcyjnych. Placet, Warszawa 1996.
7. Dworecki S. E., Zarządzanie logistyczne. WSH, Pułtusk 1999.
8. Flasiński M., Wstęp do analitycznych metod projektowania systemów
informatycznych. WNT, Warszawa 1997.
9. Gołembska E. (red.), Kompendium wiedzy o logistyce. PWN, WarszawaPoznań 2010.
10.Kisielnicki J., Sroka H., Systemy informacyjne biznesu. Placet, Warszawa
2005.
11. Kolbusz E., Nowakowski A., Informatyka dla ekonomistów. Teoria.
Systemy. Metody. ZSB, Szczecin 1994.
12. Korzeń Z., Informatyczne systemy logistycznego zarządzana. Logistyka
4/1996.
13. Kotler Ph., Caslione J. A., Chaos - zarządzanie i marketing w dobie
turbulencji. MT-Biznes, Warszawa 2009.
14. Majewski J., Informatyka dla logistyki. ILiM, Poznań 2006.
15. Popończyk A., Spirala wdrożenia MRPII. Informatyka 2/1997.
16. Prusak L., Davenport T. H., Information Ecology Mastering the Information
and Knowledge Environment. Harvard Business School Press, Boston 1998.
17. Sołtysik M., Zarządzanie logistyczne. AE, Katowice 1996.
18. Stefanowicz B., Informacja. SGH, Warszawa 2004.
19. Szewczyk A., Dylematy cywilizacji informatycznej. PWE, Warszawa 2004.
20. Szymonik A., Technologie informatyczne w logistyce. Placet, Warszawa
2010.
21. Zagadnienia techniczno-ekonomiczne, kwartalnik AGH, Kraków 48/4/2004.
22. Zych J., Paradygmaty techno-społeczne. [w:] „Człowiek wobec problemów
bezpieczeństwa w XXI wieku”, ( red.) A. Piotrowski, M. Ilnicki, WSB,
Poznań 2012.
24