Polityka 9 kor 2.indd

Szczerbińska K., Hubalewska-Hoła A., (2003), Korzystanie i zapotrzebowanie osób starszych na świadczenia opieki zdrowotnej i pomocy społecznej, „Gerontologia Polska”, nr 11(3), s. 137–143.
Tobiasz-Adamczyk B., Florek M., Brzyski P., Brzyska M., Ocetkiewicz T.
(2008), Zaniedbywanie i samo zaniedbywanie wśród osób starszych w opinii pracowników socjalnych i medycznych, „Gerontologia Polska” nr 16(3), s. 169–179.
Wojszel Z.B. (2006), Services and allowances for the elderly and their
carers, w: Family caregiving for the elderly in Poland, Red. B. Bień,
Białystok: Wydawnictwo Trans Humana, s. 126–154.
Wojszel Z.B. (2009), Geriatryczne zespoły niesprawności i usługi opiekuńcze w późnej starości. Analiza wielowymiarowa na przykładzie
wybranych środowisk województwa podlaskiego, Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
SUMMARY
The advancing ageing of Polish society along with transformations in the contemporary model of family
cause the rise of demand for services supporting functioning of elderly people in their home environment. As
part of the project “Improving Access to Community-Based Services for Older People Living at Home” there
were organized two focus groups in order to examine the perception of health and social services directed to
older persons by senior citizens and service-providers. The main reasons for using community-based services,
the most common sources of information on services as well as the barriers and factors facilitating the using
of the community-based services were identified.
Wszelkie prawa zastrzeżone. Każda reprodukcja lub adaptacja całości bądź części niniejszej publikacji, niezależnie od zastosowanej techniki
reprodukcji (drukarskiej, totograficznej, komputerowej i in.), wymaga pisemnej zgody
ZNACZENIE ZASIŁKÓW DLA BEZROBOTNYCH
DLA PRZEPŁYWÓW Z BEZROBOCIA DO ZATRUDNIENIA
Ewa Gałecka-Burdziak
Doktorantka Szkoły Głównej Handlowej
WPROWADZENIE
Zasiłki dla bezrobotnych stanowią jedno z głównych narzędzi pasywnej polityki państwa na rynku pracy. Ich zasadniczym
celem jest zapewnienie środków do życia osobom bezrobotnym poszukującym pracy przez z góry określony okres. Ustawa
z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach
rynku pracy1 określa w art. 71 warunki, jaki musi spełnić
bezrobotny, by kwalifikować się do otrzymywania zasiłku dla
bezrobotnych, którego wysokość ustalono w art. 72.
Istotną kwestią zawartą w art. 72 jest zróżnicowanie wysokości zasiłku w zależności od czasu trwania bezrobocia2. Tę
zasadę degresji w zakresie wypłaconego zasiłku wprowadzono
z dniem 1 stycznia 2010 r. Charakter systemu zasiłków dla
bezrobotnych, przykładowo, w zakresie ich wysokości, czasu
otrzymywania, wymaganych warunków do otrzymania zasiłku wpływa na wysokość stopy kompensacji3, determinując
jednocześnie intensywność poszukiwań zatrudnienia przez
bezrobotnych (Kwiatkowski 2005, s. 86). Zatem zróżnicowanie
wysokości zasiłku w zależności od okresu trwania bezrobocia
winno spowodować intensyfikację działań podejmowanych
przez bezrobotnych w celu znalezienia zatrudnienia w początkowej fazie bezrobocia4 (Cahuc 2004, s. 159).
Wysokość zasiłku dla bezrobotnych w porównaniu z przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem w gospodarce narodowej w okresie 2001–2010 kształtowała się średnio na poziomie około 21% (przy zauważalnej tendencji malejącej). Jest
to stosunkowo niski odsetek przeciętnego wynagrodzenia.
Należy jednak pamiętać o szerokim spektrum innego rodzaju
zasiłków dostępnych w ramach pomocy społecznej, które
również w istotny sposób determinują wysokość stopy kompensacji5.
Celem niniejszego artykułu jest próba określenia wpływu
zasiłków dla bezrobotnych na szanse odpływu z bezrobocia do
zatrudnienia. Przedstawiono w nim uwarunkowania teoretyczne
wpływu zasiłków na intensywność poszukiwania zatrudnienia
przez bezrobotnych, wskazując również możliwe implikacje na
poziomie makroekonomicznym. Następnie dokonano analizy
statystycznej danych obrazujących zakres i wielkość wypłacanych zasiłków dla bezrobotnych w Polsce z wykorzystaniem
danych publicznych służb zatrudnienia. Zaprezentowano także
charakterystykę próby wykorzystanej do analizy empirycznej.
Polityka Społeczna nr 9/2011
Przy badaniu empirycznym wykorzystano model logitowy.
Badania dokonano na podstawie danych mikroekonomicznych
Badania Aktywności Ekonomicznej Ludności dla lat 2007–
–2009 w układzie kwartalnym. Okres poddany analizie powinien stanowić adekwatny punkt wyjścia do dalszych empirycznych badań porównawczych, mając na uwadze zmiany
zasad określania wysokości zasiłku, wprowadzonych z dniem
1 stycznia 2010 r.
Całość artykułu kończy podsumowanie wraz z najważniejszymi wnioskami płynącymi z analizy.
WPŁYW ZASIŁKÓW NA ODPŁYWY Z BEZROBOCIA
DO ZATRUDNIENIA W ŚWIETLE TEORII POSZUKIWAŃ
NA RYNKU PRACY
Prosty model teorii poszukiwań na rynku pracy przedstawia
optymalną strategię zachowania się bezrobotnych poszukujących pracy poprzez wybór wysokości płacy progowej (Cahuc
2004, s. 109). Jej wysokość uzależniona jest między innymi
od wysokości otrzymywanych zasiłków dla bezrobotnych, czy
stopy napływu wolnych miejsc pracy. Wzrost wysokości otrzymywanych zasiłków dla bezrobotnych powoduje wzrost dochodów w czasie bezrobocia, przy jednoczesnym spadku kosztów
krańcowych poszukiwań, a tym samym wzrost wysokości płacy
progowej, co wpływa na okres poszukiwań i bezrobocia (Cahuc
2004, s. 155; Kwiatkowski 2005, s. 167). Z drugiej strony
wzrost wysokości zasiłku dla bezrobotnych powoduje wzrost
odpływu z bezrobocia do zatrudnienia dla bezrobotnych bez
prawa do zasiłku, gdyż potencjalne posiadanie takich uprawnień
w przyszłości staje się bardziej atrakcyjne (Holmlund 1997, s. 3).
Badania na poziomie makroekonomicznym nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie odnośnie do wpływu zasiłków
dla bezrobotnych na przepływy z bezrobocia do zatrudnienia,
mimo udokumentowanego wpływu na poziomie mikroekonomicznym (Petrongolo, Pissarides 2001, s. 415). Petrongolo
i Pissarides (2001, s. 415) jako możliwe powody braku jednoznacznych wyników badań empirycznych podają trudności
w odzwierciedleniu w szeregach czasowych złożoności systemu zasiłków dla bezrobotnych, przykładowo szczodrości
systemu zasiłków dla bezrobotnych czy małej zmienności szeregów w zakresie czasu posiadania uprawnień do otrzymywania
zasiłku przez bezrobotnych.
17
ZASIŁKI DLA BEZROBOTNYCH W POLSCE
– ANALIZA STATYSTYCZNA
Szczodrość systemu zasiłków dla bezrobotnych stanowi
istotną charakterystykę ich wpływu na rynek pracy. Na wykresie 1 przedstawiono kształtowanie się odsetków bezrobotnych uprawnionych do zasiłku w napływie i odpływie (lewa
oś) oraz zasobie bezrobotnych (prawa oś) w latach 2001–
–2010. Postać wykresu wskazuje na analogiczne tendencje
zmian w każdym przypadku, przy czym zmiany dokonywały
się na różnych poziomach. W przypadku zasobu średnio 16%
bezrobotnych było uprawnionych do otrzymywania zasiłku,
dla strumieni odsetek ten kształtował się na poziomie około
25% z niewielką przewagą przy odpływie. Znaczący wzrost
odsetka uprawnionych w zasobie w okresie 2008–2009 dokonywał się równolegle do wzrostu w napływie i przyczyniły
się one również do wzrostu w odpływie z lekkim opóźnieniem.
Wykres 1. Odsetek uprawnionych do zasiłku dla bezrobotnych w napływie, odpływie (lewa oś) oraz zasobie bezrobotnych
w latach 2001–2010 (prawa oś), w %
24%
24%
52%
52%
47%
47%
22%
22%
42%
42%
20%
20%
37%
37%
32%
32%
18%
18%
27%
27%
16%
16%
22%
22%
14%
14%
17%
17%
12%
12%
12%
12%
2001M01
2001M01
2004M01
2004M1
udział uprawnionych w napływie
2007M01
2007M01
udział uprawnionych w odpływie
2010M01
2010M01
udział uprawnionych w zasobie
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych publicznych służb zatrudnienia dostępnych na stronie: http:www.psz.praca.gov.pl [dostęp 25.03.2011].
Z kolei na wykresie 2 przedstawiono udział uprawnionych
do zasiłków dla bezrobotnych w ogóle bezrobotnych (lewa oś)
na tle zmian wielkości wypłaconych zasiłków dla bezrobotnych
(prawa oś). Lata 2002–2007 charakteryzowały się przeciętnym
spadkiem wartości obu wskaźników. Największy wzrost liczby
uprawnionych do zasiłku miał miejsce między 2008 a 2009 r.
Wykres obrazuje również wpływ zmiany sposobu wypłaty
zasiłków wprowadzonej z początkiem 2010 r., gdzie w I kwartale
odnotowano znaczny wzrost wielkości wypłaconych zasiłków,
mimo spadku odsetka uprawnionych w zasobie6, przy czym
wpływ tego czynnika w kolejnych miesiącach miał charakter
wygasający.
Wykres 2. Odsetek uprawnionych do zasiłku dla bezrobotnych w zasobie (lewa oś)
oraz wysokość wypłaconych zasiłków dla bezrobotnych (prawa oś), w % i mln zł
300
24%
22%
20%
18%
16%
14%
12%
10%
2001M01
250
200
150
100
2004M01
udziaų uprawnionych do zasiųków w zasobie
2007M01
2010M01
wielkoƑđ wypųaconych zasiųków dla bezrobotnych
Źródło: jak w wykresie 1.
CHARAKTERYSTYKA PRÓBY
WYKORZYSTANEJ W BADANIU EMPIRYCZNYM
W celu przeprowadzenia analizy empirycznej posłużono się
danymi mikroekonomicznymi Badania Aktywności Ekonomicznej
Ludności dla lat 2007–2009 w ujęciu kwartalnym. Do próby zostały zakwalifikowane osoby, które w ramach przeprowadzonych
badań w pierwszym kwartale były sklasyfikowane jako bezrobotne, natomiast w kolejnym nadal pozostawały bezrobotne bądź zostały sklasyfikowane jako pracujące. Następnie próbę podzielono
na dwie podpróby – do pierwszej trafiły osoby posiadające prawo
do zasiłku dla bezrobotnych w pierwszym z badanych kwartałów,
do drugiej zaś osoby nieposiadające tego prawa.
18
Taka segmentacja osób bezrobotnych umożliwia określenie
wpływu wybranych determinant na szanse znalezienia zatrudnienia przez osoby bezrobotne, ze szczególnym uwzględnieniem
wpływu zasiłków dla bezrobotnych7. Analizowana próba składa
się z osób w wieku produkcyjnym, tzn. kobiet z przedziału wiekowego 18–59 oraz mężczyzn 18–64 lata.
W tabeli 1 zaprezentowano liczebności w ten sposób
skonstruowanych podprób. Wartości te pokazują, iż w grupie
osób posiadających prawo do zasiłku 20,3% badanych znalazło
zatrudnienie; wśród osób nieposiadających tego prawa odsetek
ten wyniósł 15,5%.
Dla przeprowadzenia analizy na podstawie regresji logistycznej zmienna objaśniana przyjęła wartość: y = 1 dla osób,
Polityka Społeczna nr 9/2011
które przepłynęły w danym kwartale z bezrobocia do zatrudnienia, y = 0 w przeciwnym przypadku.
Tabela 1. Liczebności podrób w badaniu empirycznym
Wyszczególnienie
Znaleźli zatrudnienie
Pozostali bezrobotni
Osoby bezrobotne
z prawem do zasiłku
Osoby bezrobotne
bez prawa do zasiłku
176
691
644
3503
Analizie poddano wpływ następujących determinant na odpływy z bezrobocia do zatrudnienia: płeć, wiek, wykształcenie,
wysokość płacy progowej, okres poszukiwania pracy oraz metody poszukiwania zatrudnienia. W przypadku grupy osób bezrobotnych uprawnionych do zasiłku mężczyźni stanowili prawie
63% próby, w drugiej podpróbie – 48%. Strukturę wartości
zmiennych dotyczących wieku, wykształcenia, wysokości płacy
progowej oraz okresu poszukiwania pracy zawarto w tab. 2.
Tabela 2. Struktura wartości zmiennych wiek, wykształcenie,
płaca progowa oraz okres poszukiwania zatrudnienia
w podpróbach
Udział w %
Komentarz
do 25 lat
25–34 lata
Wiek
35–44 lata
powyżej 45 lat
wyższe
policealne i średnie zawodowe
Wykształcenie średnie ogólnokształcące
zasadnicze zawodowe
gimnazjum lub niższe
do 1000 zł
Płaca progowa 1001–1400 zł
od 1401 zł
do 3 miesięcy
Okres
4–6 miesięcy
poszukiwania 7–9 miesięcy
pracy
10–12 miesięcy
powyżej 13 miesięcy
bezrobotnych bezrobotnych
z prawem
bez prawa
do zasiłku
do zasiłku
17,5
26,7
19,9
35,9
10,6
26,4
7,7
41,3
14,0
28,8
21,9
49,3
47,4
25,9
13,4
9,1
4,2
25,3
25,7
18,7
30,3
9,3
25,1
10,1
37,8
17,7
41,0
20,9
38,1
20,0
13,8
6,6
13,3
46,3
Źródło: jak w tab. 1.
Analiza wartości zawartych w tej tabeli wskazuje, iż
w podpróbie osób nieposiadających prawa do zasiłku większy
udział miały osoby młodsze w porównaniu z bezrobotnymi
posiadającymi prawo do zasiłku. W strukturze wykształcenia
nie ma istotnych różnic, natomiast osoby posiadające prawo
do zasiłku oczekują wyższych zarobków przy podjęciu zatrudnienia niż osoby bez tego prawa. Wyższa płaca progowa
oczekiwana przez zasiłkobiorców jest zgodna ze wskazaniami
teoretycznymi, jak przedstawiono już wcześniej. Ponadto osoby
posiadające prawo do zasiłku w badanej próbie przeciętnie krócej poszukiwały zatrudnienia niż osoby niepobierające zasiłku
(Kwiatkowski 2010, s. 122–127).
Wyniki te są istotnie związane z faktem, iż prawo do pobierania zasiłku jest ograniczone czasowo, zatem przeciętny krótszy
okres poszukiwania zatrudnienia przez tę frakcję siły roboczej
wynika poniekąd z aspektów definicyjnych, a nie przykładowo
z różnej intensywności poszukiwań pracy, co prezentuje tab. 3.
Wysokość zasiłku dla bezrobotnych, jak i czas bycia uprawnionym do pobierania tego zasiłku w istotny sposób określają
stopę kompensacji, jak również zakres wysiłku wkładanego
przez bezrobotnych w celu znalezienia zatrudnienia. W tab. 3
zaprezentowano odsetki bezrobotnych podejmujących dany typ
działania mającego na celu znalezienie zatrudnienia w podziale
na podpróby osób uprawnionych do zasiłku i nieposiadających
takiego prawa.
Polityka Społeczna nr 9/2011
Metoda poszukiwania zatrudnienia
Osoby
bezrobotne
z prawem
do zasiłku
Osoby
bezrobotne
bez prawa
do zasiłku
93,5
94,3
Poszukiwanie przez powiatowy urząd pracy
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych mikroekonomicznych BAEL za
okres 2007–2009.
Zmienna
Tabela 3. Odsetek bezrobotnych wykorzystujących
daną metodę znalezienia zatrudnienia w badanym okresie (w %)
Poszukiwanie przez prywatne biuro
pośrednictwa pracy
Zamieszczanie lub odpowiadanie na ogłoszenia
7,1
7,0
34,8
31,6
Poszukiwanie bezpośrednio w zakładach pracy
65,3
64,0
Poszukiwanie poprzez krewnych, znajomych
78,8
79,7
Podjęcie starań o zorganizowanie własnego
miejsca pracy – poszukiwanie ziemi,
pomieszczeń, budynków, sprzętu
2,0
1,7
Podjęcie starań o zorganizowanie własnego
miejsca pracy – starania o pozyskanie licencji,
zezwoleń, środków finansowych
2,4
1,5
75,1
76,4
Uczestniczenie w testach, rozmowach
kwalifikacyjnych
16,9
14,7
Oczekiwanie na wyniki zgłoszenia do pracy
23,9
19,2
Przeglądanie ogłoszeń
Oczekiwanie na wyniki naboru do pracy
w służbie cywilnej
1,8
1,4
Oczekiwanie na wiadomości z urzędu pracy
41,1
38,2
Inna metoda wymagająca podjęcia działań
(aktywna)
3,7
4,6
Źródło: jak w tab. 1.
Charakterystyka tych wartości wskazuje na małe zróżnicowanie działań podejmowanych przez bezrobotnych w obu
grupach. Inną kwestią jest fakt, iż bezrobotni poszukują pracy
w głównej mierze (poza PUP) poprzez krewnych i znajomych
oraz przeglądanie ogłoszeń. Około 2/3 osób znajdujących się
w próbie poszukiwało pracy bezpośrednio w zakładach pracy, jedynie 1/3 poprzez zamieszczanie lub odpowiadanie na
ogłoszenia i zaledwie 1 na 14 bezrobotnych poszukiwał pracy
przez prywatne biuro pośrednictwa pracy. Wartości te świadczą
o dość małym zróżnicowaniu podejmowanych działań dla obu
grup bezrobotnych. Zatem wysiłek podejmowany przez zasiłkobiorców i osoby nieposiadające prawa do zasiłku w celu znalezienia zatrudnienia wydaje się być na zbliżonym poziomie, przy
czym stosowane metody mają relatywnie bierny charakter.
Metody poszukiwania zatrudnienia określają tym samym
intensywność poszukiwań pracy przez bezrobotnych. W tab. 4
przedstawiono dane pokazujące zróżnicowanie liczby działań
podejmowanych równolegle przez bezrobotnych, które to mogą
stanowić aproksymantę intensywności poszukiwań (Petrongolo, Pissarides 2001, s. 403).
Tabela 4. Liczba działań podejmowanych równolegle
przez bezrobotnych w celu znalezienia zatrudnienia
Liczba stosowanych metod
w celu znalezienia
zatrudnienia
Bezrobotni
z prawem
do zasiłku w %
Bezrobotni
bez prawa
do zasiłku w %
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
0,11
0,45
7,66
8,78
21,17
22,97
21,28
12,27
4,28
1,01
0,00
0,00
0,00
0,02
0,21
5,71
10,32
21,94
25,87
21,03
10,27
3,75
0,75
0,09
0,02
0,02
Źródło: jak w tab. 1.
19
PRZEPŁYWY Z BEZROBOCIA DO ZATRUDNIENIA
– ANALIZA EMPIRYCZNA OPARTA
NA MODELU LOGITOWYM
Powyższe rozważania dotyczące znaczenia zasiłków przy
przepływach pomiędzy bezrobociem a zatrudnieniem posłużyły
przy budowie prostych modeli logitowych mających na celu określenie wpływu wybranych determinant na wskazany strumień, ze
szczególnym uwzględnieniem prawa do zasiłków dla bezrobotnych. Modele logitowe8 należą do grupy modeli wykorzystywanych do analizy zjawisk społeczno-ekonomicznych, w których
zmienna sztuczna (zmienna jakościowa) pełni funkcję zmiennej
objaśnianej. Wówczas zmienne objaśniające powinny objaśniać
rzeczywistą zmienną objaśnianą (nieobserwowalną), jak i jej obserwowalne dychotomiczne realizacje (Maddala 2006, s. 371).
Zmienną objaśnianą w modelu logitowym jest logarytm ilorazu
szans przyjęcia oraz nieprzyjęcia przez zmienną y wartości 1.
W tab. 5 przedstawiono oszacowania parametrów strukturalnych modelu. W przypadku modelu dotyczącego osób bezrobotnych bez prawa do zasiłku analizie poddano wpływ następujących
zmiennych: płeć bezrobotnych, wiek, wykształcenie, okres poszukiwania pracy, liczba metod stosowanych przy poszukiwaniu
zatrudnienia9. W przypadku bezrobotnych posiadających prawo
do zasiłku analizie poddano zmienne dotyczące wieku, wykształcenia oraz liczby stosowanych metod poszukiwania pracy10.
Tabela 5. Oszacowania parametrów modelu logitowego
objaśniającego prawdopodobieństwo odpływu
z bezrobocia do zatrudnienia w podziale na bezrobotnych
posiadających prawo do zasiłku i bez takiego prawa
Wyszczególnienie
zmienna
(kategoria bazowa
w nawiasach)
Osoby bezrobotne
z prawem do zasiłku
Osoby bezrobotne
bez prawa do zasiłku
iloraz
szans
p – value
iloraz
szans
p – value
–
–
0,66
0,00
Wiek
(poniżej 25 lat)
25–34 lata
35–44 lata
45 lat i więcej
0,57
0,92
0,57
0,03
0,77
0,03
0,80
0,70
0,74
0,06
0,01
0,01
Wykształcenie
(wyższe)
policealne i średnie
zawodowe
średnie
ogólnokształcące
zasadnicze zawodowe
gimnazjum i niższe
0,63
0,31
0,67
0,40
0,12
0,01
0,16
0,01
0,61
0,65
0,64
0,45
0,00
0,02
0,00
0,00
–
–
0,62
0,52
0,36
0,38
0,00
0,00
0,00
0,00
0,86
0,59
0,34
0,55
0,69
0,71
0,68
0,10
0,00
0,07
0,30
0,44
0,54
0,67
0,64
0,70
0,80
0,86
0,00
0,03
0,02
0,07
0,29
0,55
Płeć
(mężczyźni)
kobiety
Okres poszukiwania
pracy
(do 3 miesięcy)
4–6 miesięcy
7–9 miesięcy
10–12 miesięcy
13 miesięcy i więcej
Liczba metod
poszukiwania pracy
(3 i mniej)
4
5
6
7
8
9 i więcej
Źródło: jak w tab. 1.
Uzyskane wyniki pozwalają na wyciągnięcie następujących
wniosków w odniesieniu do bezrobotnych nieposiadających
prawa do zasiłku. Prawdopodobieństwo przepływu z bezrobo20
cia do zatrudnienia w badanym okresie było niższe dla kobiet
o 34%. Osobom młodszym w badanym okresie było przeciętnie
łatwiej znaleźć zatrudnienie.
Analogiczny wniosek wypływa przy porównywaniu ilorazu
szans w zależności od wykształcenia bezrobotnych – lepsze
wykształcenie generowało większe prawdopodobieństwo przepływu. Przykładowo osoby z wykształceniem gimnazjalnym
i niższym miały o 55% mniej szans znalezienia zatrudnienia niż
osoby z wykształceniem wyższym.
Oszacowania parametrów dotyczących okresu poszukiwania pracy w badanej próbie wskazują na spadek szans odpływu z bezrobocia do zatrudnienia wraz z upływem czasu jego
poszukiwań, co jest zgodne z teorią poszukiwań na rynku
pracy czy teorią ubytku kapitału ludzkiego. W przypadku osób
poszukujących pracy 13 miesięcy i więcej szanse te były o 62%
mniejsze w porównaniu z bezrobotnymi do 3 miesięcy. Ponadto
uzyskano interesujące wyniki w zakresie prawdopodobieństwa
przepływu w zależności od liczby metod poszukiwania zatrudnienia – największe szanse miały osoby wykorzystujące do
3 różnych metod11.
W przypadku modelu dotyczącego osób bezrobotnych posiadających prawo do zasiłku analogicznie do osób bezrobotnych nieposiadających takiego prawa największe prawdopodobieństwo znalezienia pracy dotyczyło osób najmłodszych
a następnie z przedziału wiekowego 35–44 lata, co może być
podyktowane dotychczasowym doświadczeniem zdobytym na
rynku pracy. Z kolei w przypadku strumieni w zależności od
posiadanego wykształcenia bezrobotnych wyniki dla tej grupy
bezrobotnych również były zbliżone – wyższe wykształcenie
determinowało większe szanse przepływu między zasobami,
a następnie dla osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym oraz policealnym i średnim zawodowym. Oszacowania
parametrów dotyczących wpływu liczby metod poszukiwania
pracy wskazują na największe szanse odpływu dla osób stosujących 3 lub 4 metody.
PODSUMOWANIE
Zasiłki dla bezrobotnych mają na celu zapewnienie środków
do życia osobom bezrobotnym poszukującym pracy przez określony czas. W latach 2001–2010 średnio 25% bezrobotnych
przepływających z bezrobocia do zatrudnienia było uprawnionych
do otrzymywania zasiłku. Według danych z Badania Aktywności
Ekonomicznej Ludności za lata 2007–2009 20,3% uprawnionych
do zasiłku znalazło zatrudnienie, podczas gdy analogiczny odsetek dla osób bez tego prawa wyniósł 15,5%. Relatywnie większe
prawdopodobieństwo odpływu z bezrobocia do zatrudnienia dla
zasiłkobiorców związane jest z faktem krótkiego średniego czasu
trwania bezrobocia w przypadku tej frakcji siły roboczej, co wynika między innymi z uwarunkowań legislacyjnych przyznawania
zasiłków na określony czas. Struktura danych wykorzystanych
w badaniu nie wykazała natomiast istotnych różnic w zakresie
rodzaju stosowanych metod oraz intensywności poszukiwań
zatrudnienia przez obie frakcje bezrobotnych.
Ponadto w badanej próbie osoby posiadające prawo do zasiłku oczekiwały przeciętnie wyższych dochodów, a osoby bez
tego prawa były przeciętnie młodsze, nie było natomiast istotnych
różnic w zakresie struktury wykształcenia. Badanie empiryczne oparte na modelu logitowym obrazujące szanse przepływu
z bezrobocia do zatrudnienia w podziale na bezrobotnych posiadających oraz nieposiadających prawa do zasiłku pozwoliło
na wyciągniecie wniosków, iż osobom młodszym z lepszym
wykształceniem łatwiej było znaleźć zatrudnienie.
Uzyskane wyniki dowodzą także, iż niewielka liczba stosowanych metod poszukiwania zatrudnienia zwiększała prawdopodobieństwo znalezienia zatrudnienia, co częściowo potwierdza
badanie struktury tychże metod wykorzystywanych przez bezrobotnych.
Polityka Społeczna nr 9/2011
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
DzU z 2008 r. nr 69, poz. 415 z późn. zm.
Wysokość zasiłku w 2010 r. wynosiła: 717 zł miesięcznie w okresie
pierwszych trzech miesięcy posiadania prawa do zasiłku; 563 zł
miesięcznie w okresie kolejnych miesięcy posiadania prawa do zasiłku. W art. 72 określone są również zasady waloryzacji wysokości
zasiłków na podstawie średniorocznego wskaźnika cen towarów;
wysokość zasiłku została zwaloryzowana z dniem 1 czerwca 2010 r.
Wysokość zasiłków dla bezrobotnych wpływa również na określenie
wysokości mikroekonomicznego kosztu bezrobocia, z kolei stopa
kompensacji ukazuje stosunek dochodów w trakcie trwania bezrobocia w odniesieniu do możliwych dochodów z pracy (Cahuc 2004,
s. 155–156; Kwiatkowski 2005, s. 84–85).
Jednym z powodów jest spadek wysokości płacy progowej w sytuacji upływu okresu uprawnienia do zasiłku (Holmlund 1997, s. 3).
W porównaniu z płacą minimalną stopa kompensacji w latach
2001–2010 kształtowała się na poziomie około 55% przy wyraźnej
tendencji malejącej.
Tym niemniej porównanie wykresów 1 oraz 2 wskazuje na wzrost
odsetka uprawnionych w napływie do zasobu.
Badanie określające prawdopodobieństwo, z jakim bezrobotni pobierający zasiłek oraz niepobierający zasiłku znajdują zatrudnienie zawarte jest przykładowo w opracowaniu Kaczorowski i in. (2009).
Z kolei Kubiak (2010) analizuje wpływ zasiłków na postawę bezrobotnych na rynku pracy.
Opis modelu logitowego można znaleźć m.in. w opracowaniu Maddali
(2006, s. 371–377).
Zmienne płeć, wiek, wykształcenie, okres poszukiwania zatrudnienia
okazały się istotne statystycznie na poziomie 10%. Zmienne płaca
progowa i metody poszukiwania zatrudnienia okazały się nieistotne
statystycznie, tym niemniej zmienną metody pozostawiono w celach
porównawczych.
Zmienna płeć okazała się nieistotna statystycznie, zmienne wiek i wykształcenie okazały się istotne statystycznie na poziomie 15%, z kolei
11
zmienna metody poszukiwań okazała się nieistotna statystycznie,
pozostawiono ją jednak w modelu dla celów porównawczych z drugą
podpróbą.
Należy jednak pamiętać, iż oszacowania parametrów tej zmiennej były
nieistotne statystycznie w obu podpróbach. W przypadku ujmowania
w modelu każdej z metod oddzielnie jedynie zmienna „poszukiwanie
zatrudnienia bezpośrednio w zakładach pracy” okazała się istotna
statystycznie na poziomie 10%.
LITERATURA
Cahuc P., Zylberberg A. (2004), Labor Economics, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts.
Holmlund B. (1997), Unemployment Insurance in Theory and Practice,
Uppsala University, Department of Economics Working Paper Series nr 1997:25.
Kaczorowski P., Kubiak P., Kwiatkowski E., Pawlęga S., Uścińska G.
(2009), Nowoczesne systemy zabezpieczenia społecznego, w:
Flexicurity w Polsce: diagnoza i rekomendacje, Red. E. Kryńska,
Warszawa: MPiPS.
Kubiak P. (2010), Zasiłki dla bezrobotnych i ich wpływ na bezrobocie
w Polsce, w: Rynek pracy w Polsce – tendencje, uwarunkowania
i polityka państwa, Red. E. Kwiatkowski, L. Kucharski, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kwiatkowski E. (2005), Bezrobocie. Podstawy teoretyczne, Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN.
Kwiatkowski E. (2011), Czy zasiłki dla bezrobotnych generują wzrost
bezrobocia? Stare dylematy w świetle nowych badań, „Dialog”
nr 1, Centrum Partnerstwa Społecznego im. Andrzeja Bączkowskiego.
Maddala G.S. (2006), Ekonometria, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe
PWN.
Petrongolo B., Pissarides C.A. (2001), Looking Into the Black Box:
A Survey of the Matching Function, „Journal of Economic Literature” vol. XXXIX.
SUMMARY
Unemployment benefits are created to financially assist the unemployed while searching the job. The aim
of this paper is the analysis of the selected determinants (among others: age, education, reservation wage, search effort) of the mentioned flow between unemployment and employment taking into account the influence
of the unemployment benefits using Labour Force Survey data during the period 2007–2009. Analyzed period
should constitute a relevant reference period taking into account changes in the size of the unemployment
benefits introduced at 1st January, 2010.
BEZDOMNOŚĆ – CO WYNIKA Z DANYCH
Aneta Wiącek
Doktorantka Wydziału Dziennikarstwa
i Nauk Politycznych UW
WPROWADZENIE
Dyskusje wokół problemu bezdomności toczą się we
współczesnej Polsce dość regularnie, jednak rzadko trafiają
do szerszej opinii czy stają się przedmiotem publicznej debaty.
Obecnie trwa międzysektorowa wymiana zdań w sprawie rozpoczęcia prac i ustanowienia zintegrowanego planu rozwiązywania problemu bezdomności w Polsce.
Kolejna fala dyskusji została zapoczątkowana w kwietniu
2011 r. pismem do premiera Donalda Tuska (Apel środowiska
organizacji… 2011), w którym największe w kraju organizacje
pozarządowe proszą o zainicjowanie i wspieranie działań prowadzących do wypracowania strategii rozwiązywania problemu
bezdomności w Polsce. Z odpowiedzi ministra J. Dudy (Apel
środowiska organizacji… 2011) wynika, że rząd oczekuje obecnie na wyniki prac organizacji pozarządowych, realizowanych
w ramach systemowego projektu. Rezultaty tego projektu – propozycje legislacyjne, mają stać się de facto fundamentem krajowego programu.
Zmieniająca się kultura realizacji działań pomocowych, a także finansowe wsparcie środków Unii Europejskiej przyczyniły
Polityka Społeczna nr 9/2011
się do przeprowadzenia badań wśród populacji osób bezdomnych na skalę szerszą niż jeszcze dekadę temu. I chociaż może się wydawać, że „kto to jest bezdomny – każdy wie”, warto
spojrzeć w dane obrazujące skalę zjawiska i charakter polskiej
bezdomności tym bardziej, że ogólnodostępne badania w kraju
pozwalają nie tylko określić zakres i skalę terytorialnego rozmieszczenia osób bezdomnych przebywających w placówkach,
ale także kondycję socjodemograficzną tej grupy społecznej.
Obok badań realizowanych lokalnie (najbardziej znane są
wymienione niżej) obecnie prowadzone są na poziomie krajowym prace nad standaryzacją usług realizowanych na rzecz
osób bezdomnych1. Jeden z zespołów powołanych do realizacji
tego zadania przeprowadził w ubiegłym roku kompleksową
diagnozę bezdomności (w kraju i za granicą) na podstawie aktualnych opracowań i wyników badań w tym zakresie.
DOTYCHCZASOWE BADANIA EMPIRYCZNE
W raporcie Problem bezdomności w Polsce… (2010)2
przywoływano m.in. wyniki kilku badań dotyczących struktury
populacji osób bezdomnych. Wydaje się, że M. Sochocki, autor
21