Nr wniosku: 156497, nr raportu: 14075. Kierownik (z rap.): dr Alfons

Nr wniosku: 156497, nr raportu: 14075. Kierownik (z rap.): dr Alfons Gregori i Gomis
Autor za sprawą realizacji projektu dowiódł, iż terminy «ideologia» i «literatura fantastyczna» są kategoriami
analitycznymi użytecznymi dla nauk humanistycznych. Kulminacją i najważniejszym osiągnięciem projektu jest książka
w języku hiszpańskim pt. La dimensión política de lo irreal: el componente ideológico en la narrativa fantástica española
y catalana (Wydawnictwo Naukowe UAM, 2015) [Polityczne wymiary nierealnego: element ideologiczny w hiszpańskiej
i katalońskiej prozie fantastycznej]. W monografii tej autor wnikliwie analizuje rolę, jaką w literaturze fantastycznej
pełnią elementy ideologiczne mające wpływ na wieloznaczność narracji. W tym celu interpretuje utwory literackie
opowiadające o zjawiskach, które z punktu widzenia paradygmatu naukowego, dominującego w czasach współczesnych,
należy uznać za nierzeczywiste. W projekcie wprowadzono rozróżnienie między literaturą fantastyczną a literacką
cudownością, surrealizmem, realizmem magicznym, fantasy czy fantastyką naukową. Konkluzja autora wobec tego
problemu jest następująca: istota literatury fantastycznej zasadza się na konfliktowej naturze, jaką w tekście wykazuje
element nierzeczywiste – jako motyw sprzeczny z konwencjonalną ideą rzeczywistości wywołuje on konflikt będący
zasadniczym elementem opowiadanej historii oraz stymuluje rozwój akcji i określa model odbioru.
Ponieważ ideologia jest centralnym punktem zainteresowania, zostały ujawnione i omówione uwarunkowania
ideologiczne różnych teorii dotyczących literatury fantastycznej, ze wskazaniem, iż nie są one bynajmniej neutralne. Z
tego punktu widzenia kluczowym i kontrowersyjnym aspektem jest przejście przez teoretyków od paradygmatu starego
ładu do paradygmatu nowoczesności, bowiem zbyt często przedstawiają go jako szybki i nagły ruch zmieniający
mentalność Zachodu. Autor monografii wskazuje szczeliny i niespoistości w logice zastosowanej w standardowej teorii
literatury fantastycznej podejmującej to zagadnienie. Wiadomo, iż same pojęcie ideologii nie jest precyzyjne i
jednoznaczne. We współczesnej tradycji humanistycznej często ideologię interpretuje się z punktu widzenia
marksistowskiego, natomiast autor bazuje na nowocześniejszych koncepcjach, oddalających się od tamtej tradycji, stosuje
metodologie i perspektywy naukowe odpowiednie do analizy kompleksowych zjawisk ideologicznych w czasach
współczesnych. Autor bierze pod uwagę różnorodne ideologie, takie jak jest konserwatyzm, liberalizm, anarchizm,
socjalizm, nacjonalizm i feminizm – nie traktując ich jako monolity, lecz raczej jako sieć cech, nieidentycznych w
różnych krajach i epokach. Takie ujęcie zostało zastosowane przy omawianiu przejawów ideologii w tekstach literackich,
a mianowicie w wybranych opowiadaniach fantastycznych autorstwa pisarzy tworzących w językach hiszpańskim i
katalońskim, opublikowanych od końca XIX wieku aż po wiek XXI i wykorzystujących motywy takie, jak postać
sobowtóra, przedmioty o nieprawdopodobnych właściwościach oraz inne zjawiska fantastyczne. Estetyczna jakość i
złożoność tych utworów pozwalają na dokonanie interesujących odczytań zawartych w nich elementów ideologicznych.
M.in. w toku analizy udało się wskazać przypadki, w których fantastyka jawi się jako tryb poszukujący wolności w
sposobie myślenia, upowszechniający zmiany w mentalności i zachowaniu oraz zwracający uwagę na przemoc
wywieraną przez zinstytucjonalizowane systemy religijne i dyskursy nienawiści; dzięki fantastyce twórcom udaje się
także w subtelny sposób dokonać odnowienia znaczeń, w szczególności poprzez podanie w wątpliwość ideologicznych
idealizacji wypływających z historycznie i politycznie usankcjonowanych dyskursów.