Nastolatek – instrukcja obsługi

Nastolatek – instrukcja obsługi
Dojrzewanie to
najważniejszy i najtrudniejszy proces w życiu człowieka. Jest to
okres zmian, budowania własnej tożsamości i określania samego siebie. Bunt
nastolatka, który tak często niepokoi rodziców, jest ważną fazą dorastania - pozwala
odkryć kim się jest.
To moment kiedy koledzy zaczynają być najważniejsi, a dziecko niechętnie
opowiada rodzicom o swoich problemach czy kłopotach. Rodzice przeżywają wtedy
fale złości, irytacji i smutku – bywa, że sami przyczyniają się do tego, że nastolatek
zamyka się na kontakt z nimi. Zbytnia krytyka, uporczywe
dopytywanie czy
nadmierna kontrola, ale także brak zainteresowania rodziców sprawami dziecka,
spowodują, że nastolatek szuka powierników i wzorów wśród rówieśników.
Co robić, by dziecko chciało z nami rozmawiać?
1. Słuchaj – wszyscy pragniemy być wysłuchani. Czujemy się wtedy ważni, godni
uwagi. Nastolatki są szczególnie czułe na wszelkie sygnały odrzucenia i
lekceważenia oraz traktowania nie jak parterów, lecz dzieci. Chcą być
szanowani i traktowani poważnie. Słuchając można wiele dowiedzieć się o
trudnościach i niepokojach dziecka, wprowadzić relację z nim na nowy,
partnerski poziom, być dla dziecka
partnerem opiekunem i mistrzem
wprowadzającym w dorosłe życie. Postępując odwrotnie, można zamknąć
relację i utracić wpływ na to, kim stanie się nasze dziecko
2. Nie krzycz - – rozmawiaj, pozwól się wytłumaczyć. - Nieprzestrzeganie umów
i zasad przez nastolatka często prowadzi do wybuchów emocji i powstawania
konfliktów. Głośna i często agresywna niezgoda nastolatka na obowiązujące
zasady i ich egzekwowanie zazwyczaj nie pozostawia rodziców obojętnymi.
Przede wszystkim nigdy nie odpłacaj tym samym. Nie krzycz, tylko poczekaj aż
opadną emocje. Słuchaj w taki sposób, by nie było wątpliwości, że rozumiesz i
szanujesz dziecko
Komentarz [W1]: Partner się powtarza
Rodzic ma być przykładem dla dziecka jak radzić sobie z emocjami. Wybuchy
gniewu pomagają rozładować napięcie, ale nie ułatwiają kompromisu. Im bardziej
rodzic będzie opanowany, tym większa szansa na porozumienie. Zaproponuj
rozwiązanie i powiedz o swoich oczekiwaniach. Ustalcie zasady, porozmawiajcie o
konsekwencjach nieprzestrzegania ustaleń.
3. Postaraj się zrozumieć, szanuj uczucia. - Jeśli Twoje dziecko chce Ci się z
czegoś zwierzyć, nie bagatelizuj jego problemu nawet, jeśli Twoje doświadczenie
życiowe podpowiada Ci, że sprawa jest przejściowa i mało ważna. Dla nastolatka
błachy dla Ciebie
problem może być wielki, nierozwiązywalny i wyjątkowy.
Wspieraj dziecko i pytaj, czy możesz mu pomóc. Zdania typu „Takie jest życie”,
„Wyrośniesz z tego”, „Zbytnio się przejmujesz” – zwłaszcza na początku rozmowy
mogą urwać kontakt między Wami.
Jeśli nastolatek mówi Ci o czymś, czego nie możesz zaakceptować postaraj się
nagrodzić go za to, że Ci o tym powiedział, a dopiero potem rozmawiaj z nim na
temat tego, dlaczego nie możesz zaakceptować tej sytuacji. Mów o swoich
uczuciach – nie odwołuj się do moralności czy prawa.
4. Jasno określ zasady, bądź konsekwentny. – Komendy i polecenia na większość nastolatków nie działają. Dziecko w tym wieku buduje swoją tożsamość
raczej w oparciu oo opozycję do rodziców i chce samo decydować o tym, jak i
kiedy coś zrobi. Chce działać po swojemu i sprawdzać się. Nie mów, że czegoś
wymagasz lub zabraniasz, jeśli nie jesteś w stanie tego wyegzekwować (np.
„przymykając oko”). Dajesz wtedy sygnał, że zasady obowiązują tylko czasem i
nie zawsze wymagają przestrzegania, że. Cczasem
złamanie zasad jest
bezkarne, a czasem wiąże się z karami (bywa, że za „całokształt”, więc
nieadekwatnymi do przewinienia). Jasne i konsekwentnie przestrzegane zasady
dają dzieciom poczucie bezpieczeństwa, choć te czasem się buntują. Mają się
do czego odnieść, wiedzą, co jest dobre i akceptowane , a co nie. Zasady
Ppozwalają chronić dzieci przed niebezpieczeństwami.
5. Akceptuj
–
Nastolatki
budując
swoją
tożsamość
podkreślają
swoją
niezależność (np. przy pomocy ubioru, słuchanej muzyki, doboru przyjaciół, itp.)
Nawet jeżeli nie akceptujesz tych zmian, nie oceniaj. Jeśli nastolatek złamał
zasady, nie krytykuj jegodziecka, tylko jego zachowanie. Oddzielaj osobę od
zachowania – to zachowanie jest złe, nie dziecko. Nie musisz zgadzać się na
wszystkie pomysły i zachcianki dziecka, ale zamiast krytykować czy wyśmiewać
wytłumacz, czemu nie chcesz, aby dziecko to robiło. Krytykując dziecko je i jego
wybory obniżasz jego poczucie własnej wartości i zaufanie do siebie. Dziecko
potrzebuje akceptacji rodziców, chce wiedzieć, że jest potrzebne i kochane, a
rodzic wierzy w nie. Dlatego zawsze pokazuj, że dziecko jest dla ciebie ważne.
6. Ufaj, ale kontroluj. – Nie jest łatwo znaleźć równowagę pomiędzy zaufaniem i
kontrolą. Nadmierna kontrola sprawia, że nastolatki nie mają szans nauczyć się
odpowiedzialności. Zbytnie zaufanie może skończyć się kłopotami i zawodem.
Pomocne w znalezieniu złotego środka są częste i oparte na otwartości i
zaufaniu rozmowy z dzieckiem. Trzeba wyjaśnić, dlaczego
potrzebujesz
wiedzieć, gdzie i z kim dziecko wychodzi, dlaczego ważne jest, aby wracało do
domu punktualnie. Warto poznać znajomych dziecka, jego zainteresowania i
sposoby spędzania czasu. Rodzice powinni często kontaktować się ze szkołą,
rozmawiać z nauczycielami, sprawdzać postępy, kontrolować dziennik. W ten
sposób dajemy też dziecku czytelny sygnał, że jego edukacja jest dla nas ważną
wartością i zależy nam na postępach w tej dziedzinie.
7. Nie przesadzaj z zakazami. - Zbyt wiele zakazów tylko wzmocni bunt nastolatka,
który będzie chciał postawić na swoim. Zakazując nie masz pewności, czy
dziecko postąpi zgodnie z Twoją wolą, czy tylko ukryje przed Tobą swoje czyny,
uśpi czujność i uniemożliwi Ci reakcję wtedy, gdy najbardziej będzie potrzebna.
Największym błędem jest zakazywanie dla samego zakazywania, gdy dziecko nie
rozumie, czemu zakaz ma służyć i dlaczego akurat to jest dla Ciebie ważne. Taka
sytuacja rodzi bunt. Nastolatki chcą, aby liczono się z ich zdaniem, chcą być
traktowane poważnie i z szacunkiem. Zrozumienie powodów rodzicielskich
zakazów pozwala im się rozwijać i budować dojrzałą
moralność. Nie bombarduj
karami
8. Zaakceptuj prywatność dziecka. - Twoje dziecko jest w okresie wchodzenia w
dorosłość. Kształtuje swoją tożsamość, sprawdza różne możliwości i opcje.
Czasem przyjdzie do ciebie po poradę, czasem będzie chciało zachować coś dla
siebie – pozwól mu na to. Paradoksalnie im więcej przestrzeni do „nie-mówienia”
mu zostawisz, tym chętniej będzie Ci mówić o swoich przeżyciach z własnej woli.
9. Dziel się z dzieckiem swoimi trudnościami. - Jeśli chcesz by nastolatek dzielił
się z Tobą swoimi trudnościami, podziel się z nim swoimi. Oczywiście w
odpowiedniej skali. Możesz opowiedzieć dziecku o trudnym kliencie, z którym
musiałeś załatwiać interesy, lub o tym, że coś Ci się nie udało. Twoje dziecko
wyrosło już z czasów, kiedy byłeś dla niego ideałem i bardziej wiarygodny
będziesz dla niego jako rodzic, któremu też coś czasem nie wychodzi.
10. Podtrzymuj relacje. - Pierwsza ważna zasada w komunikacji z nastolatkiem to
cierpliwie go wysłuchać. Im więcej mówi o problemie, tym lepiej porządkuje
swoje myśli. Pytaj i nie zakładaj, że coś jest niemożliwe tylko dlatego, że ty tak
uważasz. Wiele razy dzieci zaczynają krzyczeć, bo rodzice ich nie słuchają, urywając rozmowę stwierdzeniem, wskazującym, że problem nie jest ważny, lub oni
i tak wiedzą lepiej.
11. Chwal – nigdy zbyt wiele pochwał. – Każdy chce czuć się doceniony.
Pochwały pokazują, że inni dostrzegają nasze zalety lub starania. Nawet
drobiazgi zasługują na to, aby je zauważyć. Każde dobre słowo, zwłaszcza od
osób najbliższych, buduje nasze poczucie własnej wartości, pozwala nam też
zorientować się w oczekiwaniach i preferencjach innych osób względem nas.
Dzięki pochwałom i komplementom dorosłych nastolatki nabierają pewności
siebie. Wiara innych w ich umiejętności i możliwości umacnia je, dodaje odwagi i
motywuje. Pochwały dodają skrzydeł i zachęcają do podejmowania nowych
wyzwań.
Elżbieta Klebaniuk
Psycholog w Gimnazjum nr 17