Małe Przedszkole jako centrum świata

Alina Koziska-Ba
dyga
Federacja Inicjatyw Owiatowych
Ma
e Przedszkole jako centrum wiata
Przez kilkaset tysicy lat cz
owiek funkcjonowa
w przestrzeni, na terytorium, które
organizowa
w taki sposób, aby czu si bardziej bezpiecznym w otaczajcej naturze. Natura
bowiem by
a niebezpieczna, pe
na gronych zwierzt i tajemniczych zjawisk. Potrzeba j
by
o jako oswoi, uporzdkowa, zorganizowa. Kada przestrze zajta przez dane plemi
czy ród mia
a swoje centrum – wit gór, wity las, wityni, koció
, wite miejsce,
miejsce publiczne, w którym by
o centrum wiata, naszego wiata. To by
sta
y punkt
wprowadzajcy pewien porzdek. Narodziny, uczenie si ycia, praca dajca poywienie i
coraz wicej innych wytworów coraz bardziej potrzebnych do ycia, zabawa, choroba,
mier, ca
e ycie by
o zorganizowane w tej przestrzeni, w której by
o centrum wiata. W
redniowieczu, ale i póniej, do XX wieku w naszym krgu kultury chrzecijaskiej takim
punktem odniesienia by
koció
. Widoczne z daleka wiee, dwik dzwonów, które by
o
s
ycha take z daleka porzdkowa
y wiat cz
owieka. To by
o niezbdne, aby cz
owiek czu
si dobrze, bezpiecznie, aby y
w harmonii, równowadze ze wiatem.
Bez zorganizowanej przestrzeni cz
owiek le funkcjonuje, czuje si nieszczliwy,
zagroony, jego dusza jest chora. Z
e samopoczucie, frustracja s przyczyn choroby
alkoholowej, agresji, chorób psychicznych i rónych patologicznych zachowa.
Dla malutkiego cz
owieka, dziecka, jego wioska jest ca
ym jego wiatem. Dla wielu innych
mieszkaców – starszych, niepe
nosprawnych, bezrobotnych te. Jeeli w wiosce jedynym
miejscem publicznym jest sklep z alkoholem lub przystanek PKS, to ten ma
y cz
owiek od
pocztku uczy si, e centrum wiata jest sklep z alkoholem lub miejsce wyjazdu. Taka jest
teraz g
boka symbolika tysicy polskich wsi. Ucieczka w alkohol lub ze wsi do miasta, do
innego kraju. Ucieczka przed beznadziej, strachem, co bdzie.
Jeeli chcemy, aby nasze dzieci, m
odzie, nasze spo
eczestwo na wsi rozwija
o si
w zrównowaony sposób, to musimy to zmieni. Centrum wiata nie moe by sklep
z alkoholem.
A co moe by? Moe by szko
a, przedszkole. Mieszkacy wsi, w których likwidowano
szko
y, mówili, e szko
a jest sercem wsi, bez szko
y wie umiera. Dlatego by
o tak wiele
protestów przeciw likwidacji szkó
. I dlatego w tak wielu miejscach dokonano czego, co si
wydawa mog
oby niemoliwym – proci ludzie zak
adali stowarzyszenia i przejmowali do
prowadzenia swoje szko
y. W ten sposób zaczto porzdkowa wiat.
By
te porzdek spo
eczny – hierarchia wanoci osób – na górze wódz, król, naczelnik
i spo
eczestwo – ludzie zorganizowani w rody, rodziny, wspólnoty ssiedzkie. Wizy krwi
by
y bardzo wane, ale te wizy ssiedzkie, wspólnota ssiedzka. Dobrze zorganizowana
wspólnota ssiedzka potrafi
a si zaj, pomóc najbiedniejszym swoim cz
onkom lub
najbardziej bezradnym – chorym, niepe
nosprawnym, starym. To by
o niezbdne, aby
przetrwa. Nawet ebrak mia
swoje miejsce w spo
eczestwie, by
potrzebny. Wizi
midzyludzkie dawa
y poczucie bezpieczestwa. Straszna wojna i to, co po niej nastpi
o
zniszczy
o wizi spo
eczne. Wprowadzi
o chaos i poczucie zagroenia. Poczucie zagroenia
budzi agresj. Dlatego w naszym yciu tyle chamstwa. Od dwudziestu lat staramy si
uporzdkowa nasze polskie sprawy. Pojawiaj si róne programy naprawcze. My, jako
Federacja Inicjatyw Owiatowych i nasi Partnerzy proponujemy jako podstawowe narzdzie
porzdkowania otaczajcej rzeczywistoci spo
ecznej zak
adanie stowarzysze rozwoju wsi.
Stowarzyszenie takie jest zak
adane przez rodziców dzieci i innych mieszkaców danej wsi.
Stowarzyszenie upodmiotawia wie, nadaje jej osobowo prawn. Rozpoczyna proces
zmieniania zdezintegrowanej spo
ecznoci postkomunistycznej w aktywn, zintegrowan
wspólnot ssiedzk. To trudny proces, w którym zmieniana jest ch
opska mentalno
„poddanego wójta” w wiadomo obywatela demokratycznego kraju. Zmieniana jest
postawa roszczeniowa w aktywn postaw odpowiedzialnoci za siebie, swoj rodzin
i wspólnot. Wp
ywanie na rzeczywisto daje ludziom poczucie sukcesu i rado
tworzenia. Dziki stowarzyszeniom prowadzcym w
asne Ma
e Szko
y lub Ma
e
Przedszkola budowany jest na wsi fundament pod prawdziw demokracj - spo
eczestwo
obywatelskie. Spo
eczestwo obywatelskie tworzy pastwo obywatelskie. Proces ten jest
trudny nie tylko dla zwyk
ych ludzi, cz
onków stowarzysze, ale i dla w
adz gminnych,
które te musz si zmienia z autokratycznych decydentów sobie podporzdkowujcych
otoczenie, we w
adz s
uebn i szanujc swoich obywateli.
Takich Ma
ych Szkó
prowadzonych przez stowarzyszenia wiejskie powsta
o w ca
ej Polsce
ponad 300. Jako pracy tych szkó
jest bardzo dobra. Statystycznie osigaj one lepsze
wyniki egzaminów kompetencyjnych ni szko
y samorzdowe. S one na poziomie redniej
szkó
miejskich, czyli wyrównuj szanse edukacyjne. Przyczyn sukcesu jest aktywno
rodziców i dobra wspó
praca z nauczycielami. Stowarzyszenia prowadzce szko
y s
aktywne take w wielu innych dziedzinach – kulturze, edukacji doros
ych, dzia
alnoci
charytatywnej i samopomocowej, przedsibiorczoci. Stowarzyszenia s przedsibiorstwami ekonomii spo
ecznej tworzcymi nowe miejsca pracy nie tylko w owiacie, ale np.
handlu czy turystyce.
Jak spowodowa, aby takich stowarzysze dzia
a
o na wsi nie kilkaset, ale kilkadziesit
tysicy?. Bardzo prosto. Obecnie na wsiach powstaj nowe placówki edukacji
przedszkolnej. Polska jest bowiem krajem, w którym, w porównaniu z innymi krajami
europejskimi, najmniej dzieci uczszcza do przedszkoli. Na wsi jest to mniej ni 20%.
Tymczasem Strategia Lizboska postuluje osigniecie wskanika 90% dzieci objtych
edukacj przedszkoln. Jeli nie chcemy si wstydzi w Europie i chcemy naszym dzieciom
da takie same szanse jak maj ich rówienicy w Anglii, Holandii czy w Czechach, Bu
garii
lub Rumunii, to musimy utworzy kilkadziesit tysicy placówek edukacji przedszkolnej na
wsiach. Wszystkie one mog by prowadzone przez stowarzyszenia wiejskie zak
adane
przez rodziców i innych mieszkaców wsi. Dowiadczenia Federacji Inicjatyw
Owiatowych, która wraz z partnerami utworzy
a ze rodków europejskich 130 Ma
ych
Przedszkoli dowodz, i w kadej wsi moliwe jest powstanie stowarzyszenia, które
poprowadzi placówk edukacji przedszkolnej. W kadej, a wic nawet najbiedniejszej,
popegeerowskiej, o ile znajdzie si lider zmiany. Takim liderem moe by nauczycielka. Jej
naj
atwiej nauczy si nowych umiejtnoci potrzebnych w pracy w organizacji
pozarzdowej. I jej naj
atwiej jest zaprzyjani si z rodzicami dzieci uczszczajcych do
Ma
ego Przedszkola. Na zak
adanie przedszkoli na wsiach s pienidze w funduszach
europejskich. Mog by one wykorzystane na upowszechnianie modelu przedszkola
prowadzonego przez stowarzyszenia wiejskie – Ma
ego Przedszkola. Dziki stowarzyszeniu
ma
e dzieci ucz si w Ma
ym Przedszkolu, a ich rodzice ucz si w stowarzyszeniu. Ucz
si, jak powiedzia
jeden z prezesów takiego stowarzyszenia „bycia wolnymi obywatelami
demokratycznego kraju”. I takie przedszkole jest centrum wiata.