Backgrounder - Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej

Backgrounder – Obecny stopień wodny Włocławek i Program Energa Wisła
Program Energa Wisła (EW2)
Zakres programu przewiduje wybudowanie do końca 2016 roku stopnia
piętrzącego na rzece Wiśle wraz z elektrownią wodną i infrastrukturą towarzyszącą.
Zakładana moc zainstalowana elektrowni wodnej będzie wynosić ok. 100 MW.
Założono również, że elektrownia zostanie przyłączona do sieci dystrybucyjnej
ENERGA - OPERATOR SA. Stopień piętrzący zlokalizowany zostanie poniżej
Włocławka.
Szczegółowe dane techniczne i lokalizacyjne będą znane po opracowaniu
Studium Lokalizacyjnego, Studium Wykonalności i Oceny Oddziaływania na
Środowisko.
Głównym celem projektu jest zapewnienie bezpieczeństwa publicznego Doliny
Dolnej Wisły, czyli trwałe zabezpieczenie włocławskiej zapory przed katastrofą,
a także istotne zwiększenie bezpieczeństwa powodziowego. Ma on zostać
zrealizowany przy wykorzystaniu potencjału energetycznego związanego
z przyjętym rozwiązaniem technicznym, gdyż produkcja odnawialnej energii
wodnej to jedyna możliwość uzyskania finansowania realizacji Projektu.
Pozostałe cele, które program może zrealizować to:
•
przywrócenie
projektowych
parametrów
hydrologicznych
poniżej
Włocławka
•
skuteczne i trwałe powstrzymanie procesów destrukcyjnych poniżej zapory
•
poprawa warunków ekologicznych
•
poprawa żeglowności
•
przywrócenie walorów krajobrazowo-turystycznych.
Wstępny harmonogram ramowy Programu EW2:
•
•
•
•
•
Zainicjowanie projektu – 2009 r.
Prace studialne – lata 2010 – 2011 r.
Projektowanie – 2012 r.
Wybór wykonawcy – 2013 r.
Budowa – lata 2014 – 2016 r.
Skutki braku II stopnia
Oddany w 1970 r. stopień wodny Włocławek został zaprojektowany przy założeniu,
że w okresie następnych 10-15 lat powstanie kolejny stopień piętrzący w rejonie
Ciechocinka.
Rozwiązania konstrukcyjne stopnia wodnego we Włocławku były ściśle związane z
poziomem piętrzenia wody na projektowanym niżej stopniu, który miał
gwarantować utrzymanie zwierciadła wody w dolnym stanowisku.
Obecna zapora jako pojedynczy obiekt piętrzący pracuje w bardzo
niekorzystnych warunkach, niezgodnych z przyjętymi założeniami projektowymi.
Zjawisko erozji wynika głównie z braku dostaw rumowiska z rzeki powyżej
Włocławka. W ciągu 40 lat istnienia zapory, obniżenie dna rzeki, a tym samym
obniżenie poziomu zwierciadła wody w rzece nastąpiło na odcinku ponad 40 km
poniżej stopnia, przy czym największe średnie obniżenie dna, przekraczające 3,5m
w rejonie stopnia i 1,6 m w rejonie Nieszawy.
Wzrost wysokości piętrzenia powoduje przekroczenie granicznego układu
obciążeń, przy którym stateczność obiektów piętrzących znajduje się na granicy
wartości dopuszczalnych. Eksploatacja stopnia w tak niekorzystnych warunkach
powoduje degradację elementów budowli i niekorzystne zmiany w podłożu
gruntowym, co zagraża bezpieczeństwu budowli, szczególnie w ekstremalnych
warunkach hydrologicznych.
Odstąpienie od budowy II stopnia na Wiśle, przy jednoczesnym funkcjonowaniu
nieprzystosowanej do takich warunków zapory we Włocławku, doprowadziło do
poważnych zmian tak w samym korycie rzeki, jak i w usytuowanych w nim i na
brzegach rzeki obiektach inżynierskich. W wyniku procesu erozji nastąpiła
stopniowa deformacja kształtu koryta rzeki m.in. połączenie dotychczasowych
wysp ze stałym lądem.
W efekcie obniżania lustra wody w rzece także obiekty inżynierskie zostały
zagrożone utratą stateczności i zniszczeniem. Dotyczy to takich obiektów jak porty
na terenie Włocławka, bulwar miejski i most drogowy. Zagrożone są także
rurociągi etylenu z Petrochemii Płock do Anwilu i produktów naftowych PERN oraz
gazociąg Jamał-Europa.
Zabezpieczenia bieżące
Aby zwiększyć bezpieczeństwo wszystkich elementów zapory wodnej w kolejnych
latach wprowadzono doraźne rozwiązania:
• w 1995 r. zwiększono przepływ minimalny przez elektrownię z 350 m³/s do 450
m³/s,
• w latach 1997-1999 r., wybudowano tymczasowy próg stabilizujący poziom
wody na dolnym stanowisku jazu i elektrowni o łącznej długości 660 m,
• w 2002 r. system pracy elektrowni zmieniono ze szczytowego na
przepływowy,
• ograniczono użytkowanie elektrowni i śluzy.
Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Warszawie realizuje obecnie zadanie
„Ekologiczne bezpieczeństwo stopnia wodnego Włocławek. Modernizacja stopnia
wodnego we Włocławku i poprawa bezpieczeństwa powodziowego zbiornika
włocławskiego” sfinansowane z Programu Operacyjnego Infrastruktura i
Środowisko 2007 – 2013”. Prace obejmują kosztujący 42 mln zł remont obiektów
piętrzących stopnia wodnego Włocławek. Trwają również prace zabezpieczające
w innych częściach zbiornika włocławskiego, (rozbudowa wałów wstecznych
Słupianki i zapory bocznej Borowiczki oraz makroniwelacja w czaszy zbiornika,
przebudowa zapór bocznych Jordanów – Tokary i Duninów. Łączna kwota prac
zabezpieczających to 152 mln zł.
Rozwiązania te nie usuwają jednak przyczyny erozji koryta rzeki ani nie rozwiązują
kompleksowo problemu zapewnienia bezpieczeństwa budowli. Aby zapewnić
trwałe zabezpieczenie zapory wodnej we Włocławku niezbędne jest
podpiętrzenie i stabilizacja poziomu wody poniżej niej, zgodnie z warunkami
określonymi w pierwotnych założeniach budowy, czyli wykonanie kolejnego
stopnia poniżej obecnego.
Otocznie prawne
22 grudnia 2000 r. Sejm RP przyjął uchwałę uznającą konieczność zabezpieczenia
stopnia wodnego we Włocławku poprzez realizację przedsięwzięcia
inwestycyjnego pod nazwą Stopień Wodny Nieszawa-Ciechocinek, zakładając
komercyjny charakter finansowania inwestycji, w którym środki publiczne
ograniczone będą do niezbędnego minimum.
W wyniku konsolidacji sektora energetycznego w Polsce elektrownia wodna we
Włocławku została włączona w struktury Grupy ENERGA. Dlatego Ministerstwo
Środowiska oraz Ministerstwo Skarbu Państwa, mając na względzie uchwałę Sejmu
RP, zwróciły się do ENERGA SA o deklarację budowy stopnia wodnego na rzece
Wiśle.
Obowiązująca Strategia Gospodarki Wodnej z 2005 r. wskazuje jednoznacznie na
potrzebę budowy drugiego stopnia. Tożsame rozwiązanie zawarte jest w Polityce
Wodnej Kraju. Powstanie drugiego zbiornika przepływowego wpisuje się także w
realizację przez Polskę tzw. Dyrektywy Powodziowej UE.
W kwietniu 2009 r., zarząd ENERGA SA złożył do Ministerstwa Skarbu Państwa
i Ministerstwa Środowiska deklarację budowy stopnia na Wiśle wykazując
konieczność podjęcia działań zapobiegawczych i przedstawiając harmonogram
przewidywanych prac. List intencyjny o realizacji projektu został podpisany
20.08.2010 we Włocławku przez Leszka Karwowskiego, prezesa Krajowego Zarządu
Gospodarki Wodnej i Mirosława Bielińskiego, prezesa Grupy ENERGA.
Natomiast Strategia Rozwoju Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 20072020 uznaje budowę stopnia Nieszawa/Ciechocinek za „przedsięwzięcie
konieczne o największym znaczeniu dla bezpieczeństwa wodnego w Dolinie
Dolnej Wisły”. 18.11.2009 r. Marszałek Województwa Kujawsko-Pomorskiego
podpisał z Grupą ENERGA list intencyjny w którym zadeklarowano współpracę przy
budowie drugiego stopnia na Wiśle. Grupa ENERGA odpowiedziała także na
zaproszenie do współpracy w ramach porozumienia dwudziestu nadwiślańskich
samorządów na rzecz budowy drugiego stopnia wodnego na Wiśle.
W 2006 r. problem stopnia wodnego Włocławek ujęty został również w Programie
Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko pod nazwą „Ekologiczne bezpieczeństwo
stopnia wodnego Włocławek”.
Natomiast wykorzystanie drugiego stopnia na Wiśle do produkcji energii
elektrycznej zmierza do poprawy struktury źródeł wytwarzania energii i obowiązku
wykorzystania OZE w bilansie energii finalnej kraju do 15 proc. w 2020 r. i 20 proc. w
2030 r., do czego zobowiązała się Polska. Realizacja projektu jest także zgodna z
podstawowymi kierunkami polityki energetycznej państwa, takimi jak: poprawa
efektywności energetycznej, wzrost bezpieczeństwa energetycznego i rozwój
wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE).
Projekt budowy stopnia jest także konsekwentnie popierany przez władze lokalne
m.in. Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego, rady gmin i powiatów
województwa, które w ostatnim dziesięcioleciu podjęły szereg uchwał oraz
przedstawiły stanowiska i wystąpienia, których celem było doprowadzenie do
budowy stopnia wodnego poniżej Włocławka.