Analiza zachorowań na różyczkę w województwie

Nadia Mucha, Renata Cieślik-Tarkota
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach
Analiza zachorowań na różyczkę w województwie śląskim w 2014 roku.
Różyczka (Rubella) jest chorobą zakaźną, charakterystyczną przede wszystkim dla
wieku dziecięcego. Czynnikiem etiologicznym choroby jest wirus RNA, należący do rodziny
Togaviridae oraz do rodzaju Rubivirus [1]. Do dnia dzisiejszego znany jest tylko jeden serotyp
wirusa różyczki, a jego jedynym rezerwuarem jest człowiek. Zakażenie odbywa się drogą
kropelkową - w wyniku wdychania rozpylonej, zakaźnej wydzieliny układu oddechowego lub
poprzez łożysko. Okres wylęgania choroby trwa średnio 18 dni. Pierwotnie wirus zakaża górny
układ oddechowy, dokonuje inwazji na miejscowe węzły chłonne, a następnie dochodzi do
zakażenia pozostałych tkanek i pojawienia się łagodnej wysypki [2]. Przebieg choroby jest
najczęściej łagodny, a 30-50% zakażeń przebiega skąpo- lub bezobjawowo. Możliwymi
powikłaniami choroby są zapalenie stawów z towarzyszącym obrzękiem oraz bolesnością,
zapalenie jąder, wystąpienie skazy małopłytkowej czy zapalenie mózgu [1].
W Polsce różyczka podlega zgłaszaniu od 1966 roku, natomiast od 1997 roku
obowiązkiem rejestracji został również objęty zespół różyczki wrodzonej (CRS – Congenital
Rubella Syndrome), stanowiący istotny problem dla zdrowia publicznego [3]. Zespół ten jest
skutkiem zakażenia wirusem różyczki nieuodpornionej i ciężarnej kobiety, szczególnie
w okresie I trymestru ciąży. Jego skutki są tym poważniejsze dla płodu, im wcześniej dojdzie
do zakażenia [1]. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia WHO na świecie rodzi
się rocznie 100000 dzieci, dotkniętych zespołem różyczki wrodzonej [4]. Od 2004 roku
wdrożony został program koordynowany przez powyższą organizację, w którym Polska
również uczestniczy, mający na celu eliminację różyczki. Jego podstawowym celem było
m. in. zmniejszenie zapadalności na zespół różyczki wrodzonej do wartości poniżej
1 zachorowania na 100000 osób (głównie poprzez intensyfikację szczepień), oraz eliminacja
różyczki w Regionie Europejskim do 2015 roku [3]. Dziś już wiadomo, że cel ten nie zostanie
osiągnięty. W Polsce przypadki różyczki wrodzonej rejestrowane są sporadycznie. Ostatnie,
dwa takie zachorowania wystąpiły w 2013 roku, natomiast na terenie województwa śląskiego
przypadek różyczki wrodzonej wystąpił w 2010 roku na terenie nadzorowanym przez
Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Katowicach [7].
Chociaż po wprowadzeniu do kalendarza szczepień ochronnych obowiązkowych szczepień
preparatem MMR dla obu płci (od 1988 roku szczepienia obowiązkowe nie obejmowały
chłopców) liczba zachorowań na różyczkę w Polsce wyraźnie spadła, corocznie odnotowuje się
kilka tysięcy nowych zachorowań [3]. W 2013 roku zachorowania w kraju oraz na poziomach
wojewódzkich miały charakter epidemiczny. W roku kolejnym można było zaobserwować
znaczącą poprawę sytuacji epidemicznej różyczki, gdzie w województwie śląskim
zachorowania spadły aż o 66% z 3587 do 1218. Należy jednak dodać, iż zapadalność na tę
chorobę w województwie była prawie 4-krotnie niższa niż ogólnokrajowa. Hospitalizacja na
skutek zachorowania na różyczkę zdarza się sporadycznie i na ogół nie osiąga 1%. Leczenia
1
Nadia Mucha, Renata Cieślik-Tarkota
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach
szpitalnego na ogół wymagają dorośli, u których przebieg choroby może być ciężki, z bólami
kości i stawów, trombocytopenią lub poinfekcyjną encefalopatią [2].
Sytuacja epidemiologiczna różyczki na terenie województwa śląskiego.
W analizowanym roku odsetek osób hospitalizowanych wyniósł 0,49% i był znacząco niższy
niż krajowy tj. 0,85%. Nie zarejestrowano zgonu z powodu zachorowań na różyczkę, co
najprawdopodobniej związane jest z faktem, iż jak wcześniej wspomniano przebieg kliniczny
choroby jest na ogół łagodny.
7000
6000
5889
5000
4000
3587
3000
2000
1000
1796
1049
903
1005
648
443
322
0
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1218
2011
2012
2013
2014
Wykres. 1. Liczba zachorowań na różyczkę w województwie śląskim w 2014 roku.
Pod względem liczby zgłoszeń zachorowań zarejestrowanych przez Państwową Inspekcję
Sanitarna woj. śląskiego, najwięcej z nich zarejestrowano w Powiatowej Stacji SanitarnoEpidemiologicznej w Bytomiu - 211 zachorowań czyli ok. 17,3% ogółu. Najwyższą
zapadalność na różyczkę odnotowano na terenie Jaworzna – 119,7. Najmniej zachorowań
natomiast oraz najniższą zapadalność na chorobę odnotowano na terenie nadzorowanym przez
Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Myszkowie.
Tabela.1. Współczynniki zapadalności oraz liczby zachorowań zgłoszeń na różyczkę zarejestrowanych
w województwie śląskim z podziałem na nadzór PPIS w 2014 roku.
PPIS
Liczba zachorowań
zapadalność
Bielsko - Biała
105
31,4
Bytom
211
57,3
Chorzów
21
12,9
Cieszyn
30
16,9
Częstochowa
65
17,7
Dąbrowa Górnicza
Gliwice
65
49
23,7
10,2
2
Nadia Mucha, Renata Cieślik-Tarkota
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach
Jaworzno
112
119,7
Katowice
59
13,2
Kłobuck
24
28,1
Lubliniec
48
62,2
Myszków
3
4,2
Racibórz
21
19,2
Ruda Śląska
28
19,8
Rybnik
57
20,4
Sosnowiec
35
16,6
Tychy
86
21,9
Wodzisław Śląski
115
46,2
Zawiercie
17
14,0
Żywiec
67
43,8
Porównując współczynniki zapadalności w poszczególnych województwach, śląskie
wraz z województwem opolskim zajmują pierwszą lokatę. Zapadalności w powyższych
województwach są o 10,3 wyższe niż zapadalność krajowa i ponad 4-krotnie wyższe niż te,
które wystąpiły w województwie warmińsko-mazurskim czy pomorskim. Tak duże różnice
w zakresie odnotowywanej zachorowalności na różyczkę w poszczególnych województwach
świadczyć mogą o różnej jakości prowadzonego nadzoru epidemiologicznego nad tą chorobą
przez wojewódzkich inspektorów sanitarnych.
30
26,5 26,5
24,4
25
20
20,7
20
15
11,1
10
5,9
6,1
7,2
8
8
12,6
13
13,3
14,5
9,2
5
0
Wykres 2 . Zapadalność na różyczkę w poszczególnych województwach w 2014 roku.
Zachorowania na różyczkę charakteryzuje sezonowość występowania tzn. najwięcej
zachorowań przypada na okres zimowy oraz na wczesną wiosnę, natomiast dużo niższą
zachorowalność odnotowuje się w miesiącach letnich i jesiennych. W województwie śląskim
w analizowanym okresie szczyt zachorowań przypadł na marzec (230 zachorowań) oraz
3
Nadia Mucha, Renata Cieślik-Tarkota
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach
kwiecień (238 zachorowań), gdzie odnotowano łącznie ok. 38,4% wszystkich zarejestrowanych
przypadków różyczki. Od sierpnia do grudnia natomiast chorowało 10-krotnie mniej osób.
250
238
230
200
150
149
156
147
100
76
58
50
39
28
25
21
20
0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Wykres 3. Liczba zachorowań na różyczkę w poszczególnych miesiącach w 2014 roku
(wg daty zachorowania).
Różyczka jest uważana za chorobę zakaźną typową dla wieku dziecięcego. Na poziomie
wojewódzkim, najliczniejszą grupę chorych stanowiły dzieci w wieku od 5 do 9 lat – 311
zachorowań. Należy podkreślić, iż w tym okresie dzieci w przedszkolach i szkołach kontaktują
się z dużą liczbą rówieśników, a to wpływa na większe ryzyko kontaktu z wirusem. U osób
dorosłych wraz z wiekiem obserwuje się tendencję spadkową liczby zachorowań na różyczkę w grupach wiekowych powyżej 30 roku życia zachorowania na tą chorobę rejestrowane były
sporadycznie.
350
311
300
250
226
226
200
167
150
102
82
100
50
59
45
0
0
1-4
5-9
10-14
15-19
20-24
25-29
30 i
powyżej
Wykres 4. Liczba zachorowań na różyczkę w województwie śląskim w 2014 roku
wg poszczególnych grup wiekowych.
Pod względem płci zachorowania na różyczkę w województwie śląskim
częściej występowały wśród mężczyzn – 828 tj. 68% ogólnej liczby zachorowań. Dla
porównania liczba ta u kobiet wyniosła – 390. Najwyższa zapadalność wystąpiła w grupie
mężczyzn, będących w wieku od 15 do 19 lat – 190,9 (ponad 53 krotnie wyższa niż analogiczna
4
Nadia Mucha, Renata Cieślik-Tarkota
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach
u kobiet!), co zapewne jest konsekwencją wprowadzenia obowiązkowych szczepień przeciwko
różyczce dla chłopców dopiero pod koniec 2003 roku. Warto podkreślić, że spośród 222
chorych - chłopców oraz młodych mężczyzn z powyższej grupy, zaledwie 3,6% z nich zostało
uodpornionych cn. 1 dawką szczepionki przeciwko różyczce.
250,0
190,9
200,0
150,0
141,5
143,8
144,1
138,9
106,0
102,2
100,0
kobiety
mężczyźni
73,9
52,2
50,0
29,9
3,6
8,5
15-19
20-24
21,4
12,2
3,8 2,7
0,0
0
1-4
5-9
10-14
25-29
30 i
powyżej
Wykres 5. Zapadalność na różyczkę w woj. śląskim w 2014 roku z podziałem na płeć chorych.
Różyczka jest chorobą, w przypadku której zastosowanie szczepień ochronnych jest
najlepszym sposobem jej przeciwdziałania. Występowanie różyczki, poza społecznościami
izolowanymi, stwierdza się na całym świecie, lecz w krajach w których szczepienia rozpoczęto
w latach 70 poprzedniego wieku, porównując do okresu przed szczepieniami, zapadalność na
różyczkę zmniejszyła się nawet o 99%. Od 1989 roku w Polsce wdrożono program
profilaktyczny, który polegał na szczepieniu przeciwko wirusowi różyczki wszystkich
dziewczynek w 13 roku życia [4]. Najważniejszą przyczyną wprowadzenia powyższych
szczepień była potrzeba eliminacji zakażeń kobiet w ciąży, a tym samym zapobieżenie
wystąpienia u dziecka zespołu różyczki wrodzonej. Od listopada 2003 roku do Programu
Szczepień Ochronnych wprowadzono obowiązkowe szczepienie dla dzieci w 13-14 miesiącu
życia, natomiast dwa lata później do Kalendarza Szczepień Ochronnych wprowadzono także
obowiązkowe szczepienie uzupełniające dla dzieci w wieku 10 lat. Obecnie w Polsce dostępne
są jedynie szczepionki skojarzone przeciwnko różyczce (atenuowany szczep wirusa nazywany
Wistar RA 27/3), uodporniające dodatkowo na świnkę oraz odrę [5].
Spośród osób, które zachorowały na różyczkę w województwie śląskim
w analizowanym okresie aż 448 osób (38,8%) nie skorzystało z możliwości bezpłatnego
uodpornienia szczepionką przeciwko różyczce, natomiast w przypadku 288 chorych (23,6%)
nie uzyskano informacji nt. historii szczepień.
5
Nadia Mucha, Renata Cieślik-Tarkota
Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Katowicach
288
422
60
448
1 dawka szczepionki
2 lub więcej dawek szczepionki
nieszczepieni
brak danych
Wykres 6. Stan uodpornienia osób, które zachorowały na różyczkę w woj. śląskim w 2014 roku.
Można stwierdzić, że ogólna sytuacja epidemiologiczna w zakresie zachorowań
na różyczkę zarówno w województwie śląskim, jak też Polski jest stabilna. Biorąc jednak pod
uwagę nasze uczestnictwo w Programie Eliminacji Różyczki, koordynowanym przez Światową
Organizację Zdrowia, nie jest ona korzystna. W roku 2014 kraje raportujące zachorowania na
różyczkę w europejskim systemie nadzoru (TESSy) dokonano zgłoszeń 6110 zachorowań,
z czego aż 5899 dotyczyło Polski (96,5%) [6]. Utrzymanie ponad 95% poziomu uodpornienia
populacji poprzez podanie co najmniej jednej dawki szczepionki umożliwia eliminację wirusa
[3]. Za sprawą powszechnego stosowania szczepień ochronnych przeciwko wirusowi różyczki
- Polska ma bardzo wysoki odsetek uodpornienia czynnego populacji. Należy jednak
podkreślić, iż w dalszym ciągu w obrębie naszego kraju pozostają subpopulacje wrażliwe na
zakażenie, uchylajace się od szczepień, takie jak grupy etniczne oraz dzieci zwolenników
ruchów antyszczepionkowych. Grupy te stanowią zagrożenie dla osiągnięcia całkowitej
eliminacji różyczki w kraju.
LITERATURA:
1. Baumann-Popczyk A.; Sadkowska-Todys M.; Zieliński A. „Choroby zakaźne i
pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka”. Wydawnictwo alfa-medica press. 2014.
2. Murray P.R., Rosenthal K. S., Pfaller M. A. „Mikrobiologia”. Elsevier Urban &
Partner. Wrocław, 2011.
3. Rogalska J. „Różyczka w Polsce w 2012 roku”. Przegląd Epidemiologiczny 2014; 68;
319-321.
4. Litwińska
B. „Gdzie i jak często różyczka występuje na świecie?”.
http://szczepienia.pzh.gov.pl/
5. Litwińska B. „Szczepionka przeciwko różyczce”. http://szczepienia.pzh.gov.pl/.
6. SURVEILLANCE REPORT „Measles and rubella monitoring January 2015
Reporting on January – December 2014 surveillance data and epidemic intelligence
data to the end of January 2015”. ECDC.
7. Materiały pochodzące ze sprawozdań opracowywanych przez Oddział Epidemiologii
WSSE w Katowicach i analizy własne.
6