HISTORIA WYCHOWANIA, TOM I. Do Wielkiej

3
Stanisław Litak
Historia wychowania
Tom 1. Do Wielkiej Rewolucji Francuskiej
Wydane III poszerzone i uzupełnione
Wydawnictwo WAM
Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna „Ignatianum”
Kraków 2009
Wydanie trzecie
poszerzone i uzupełnione
Wydawnictwo WAM
Wyższa Szkoła Filozoficzno‑Pedagogiczna „Ignatianum”
Kraków 2010
5
Spis treści
Wprowadzenie
Przedmowa do II wydania
Przedmowa do III wydania
9
11
11
STAROŻYTNOŚĆ
I.
II.
Najstarsze cywilizacje
Starożytna Grecja
1. Wspólne cechy wychowania greckiego
2. Sparta. Wychowanie wojskowe
3. Ateny. Wychowanie obywatelskie
4. Sofiści
5. Sokrates
6. Platon
7. Isokrates
8. Arystoteles
15
23
23
25
27
29
31
32
33
34
III. Hellenizm
1. Charakterystyka i ramy czasowe
2. Wielkie ośrodki kultury i nauki hellenistycznej.
Nowy model wychowania i szkolnictwa
36
36
IV. Rzym
1. Ogólna charakterystyka
2. Wychowanie rodzinne i wpływy greckie
3. Organizacja szkół
4. Rzymska myśl pedagogiczna okresu republiki
i Cesarstwa
a) Seneka Młodszy
b) Marek Fabiusz Kwintylian
c) Plutarch z Cheronei
40
40
40
42
V.
Wychowanie i szkolnictwo pierwszych wieków
chrześcijaństwa
1. Trudne początki i umacnianie się chrześcijaństwa
2. Chrześcijański ideał wychowawczy
3. Rola ojców i pierwszych doktorów Kościoła
4. „Ojcowie i matki pustyni”
5. Rozwój szkolnictwa w Cesarstwie Bizantyńskim
37
43
44
45
46
47
47
48
49
52
53
6
Spis treści
ŚREDNIOWIECZE
VI. Średniowiecze
1. Pojęcie Średniowiecza
2. Między antykiem a Średniowieczem
a) Boecjusz
b) Kasjodor
c) Izydor z Sewilli
d) Druidzi
e) Benedyktyni
3. Reformy oświatowe Karola Wielkiego.
Renesans karoliński
4. Odrodzenie XII wieku. Początki scholastyki
5. Inspiracje arabskie
6. Rozwój szkół zakonnych
7. Szkoły katedralne, kolegiackie i parafialne
8. Wychowanie i rozwój szkolnictwa w Polsce
9. Powstanie i rozwój uniwersytetów.
Złoty wiek kultury szkolnej
10. Rozwój szkolnictwa żydowskiego w diasporze
11. Metody wychowania, program i dydaktyka
średniowieczna
VII. Edukacja pozaszkolna
1. Wychowanie stanowe
2. Wychowanie religijno-wyznaniowe
57
57
58
58
59
60
60
61
63
64
65
66
67
68
71
79
80
84
84
88
ODRODZENIE
VIII. Wychowanie i szkolnictwo w okresie Odrodzenia
i humanizmu
1. Co to jest Odrodzenie i humanizm?
2. Italia. Początki humanistycznej myśli pedagogicznej.
Szkoły dworskie
3. Niderlandzka myśl pedagogiczna.
Szkoły Braci Wspólnego Życia
4. Odmienność angielskiej myśli pedagogicznej
5. Collège Royal. Humanistyczna myśl pedagogiczna
we Francji
6. Humanizm a polskie szkolnictwo.
Polscy pisarze pedagogiczni epoki Odrodzenia
112
IX.
124
Reformacja
1. Reformacja jako ruch religijny i społeczny.
Powstanie nowego szkolnictwa
93
93
95
100
106
109
124
7
Spis treści
2. Marcin Luter i jego stosunek do szkół
3. „Praeceptor Germaniae”.
Reformy szkolne Filipa Melanchtona
4. Gimnazjum Jana Sturma
5. Jan Kalwin twórcą szkolnictwa kalwińskiego
6. Szkolnictwo protestanckie w Polsce
X.
1.
2.
3.
4.
5.
XI.
Wychowanie i szkolnictwo katolickie
w okresie potrydenckim
Nowe prądy w Kościele w czasach reform
i kontrreformacji
Szkolnictwo zakonne nowego typu
a) Szkolnictwo jezuickie
b) Szkolnictwo oratoriańskie i pijarskie
c) Szkolnictwo innych zakonów
Szkolnictwo parafialne
Szkolnictwo teologiczne
Edukacja dziewcząt
Szkolnictwa potrydenckie w Rzeczypospolitej
1. Uniwersytety i ich kolonie
2. Wielki rozwój kolegiów zakonnych
3. Apogeum i upadek szkolnictwa parafialnego
w XVII-XVIII wieku
4. Studia zakonne i seminaria duchowne
5. Edukacja dziewcząt w Rzeczypospolitej
XII.
Rozwój szkolnictwa na Rusi do drugiej połowy
XVII wieku
XIII. Rozwój nauki i myśli pedagogicznej
w dobie realizmu XVII wieku
1. Warunki polityczne. Przewrót w nauce i filozofii
2. Zmiany w pedagogice epoki realizmu.
Bacon, Kartezjusz
3. Wolfgang Ratke
4. Utopiści. Tomasso Campanella i Johann Valentin Andreä
5. Największy pedagog XVII wieku – Jan Amos Komeński
6. Janseniści
7. Pedagogika rewolucji angielskiej
8. Początki szkolnictwa wojskowego
126
128
130
132
134
144
144
145
145
151
153
153
154
156
161
161
163
167
171
172
174
180
180
182
184
185
187
193
195
197
8
Spis treści
OŚWIECENIE
XIV.
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Oświecenie. Wiek pedagogiczny
Co to jest Oświecenie?
Anglia. John Locke. Wychowanie gentlemana
Francja. Claude Fleury. Użyteczność wychowania
Fénelon. Problem wychowania dziewcząt
Markiza Françoise d’Aubigné de Maitenon
Wychowanie naturalne. Jean Jacques Rousseau
Oświata dla ludu
Początki szkolnictwa specjalnego
Szkolnictwo żydowskie
201
201
204
206
207
209
210
215
222
224
XV.
1.
2.
3.
Idea szkoły nowoczesnej, świeckiej i ludowej
Kasata jezuitów. Sekularyzacja szkolnictwa
Reformy szkolne w Portugalii i Francji
Kryzys i reformy uniwersytetów
228
228
229
232
XVI.
1.
2.
3.
4.
Wielkie reformy szkolne w Rzeczypospolitej
Reforma Stanisława Konarskiego
Reforma szkół jezuickich
Powstanie Szkoły Rycerskiej w Warszawie
Komisja Edukacji Narodowej. Początki nowoczesnego
szkolnictwa w Rzeczypospolitej
235
235
236
238
239
XVII. Reformy szkolne w Rosji
247
1. Reformy Piotra Wielkiego
247
2. Rozwój nauki i szkolnictwa w Rosji w okresie Oświecenia 249
XVIII. Myśl pedagogiczna Wielkiej Rewolucji Francuskiej
1. Ogólne przesłanki
2. Projekty nowoczesnego szkolnictwa
a) Charles Maurice de Talleyrand
b) Marie Jean Antoine Nicolas Caritat markiz
de Condorcet
c) Luis Michel Le Pelletier
3. „Ojciec szkoły ludowej”. Johann Heinrich Pestalozzi
251
251
252
252
Bibliografia (wybór)
259
Wykaz map
264
Indeks osób
265
Indeks nazw geograficznych
277
253
254
255