inteligencja emocjonalna u dzieci w wieku przedszkolnym

INTELIGENCJA EMOCJONALNA U DZIECI W WIEKU
PRZEDSZKOLNYM
Inteligencja emocjonalna to cecha umożliwiająca dziecku skuteczne zachowanie się wobec
ludzi, zadań, sytuacji. Charakteryzuje się samokontrolą, zapałem, wytrwałością, zdolnością do
motywacji.
Jest to:
- empatia- zdolność odczuwania stanów emocjonalnych innej osoby,
- umiejętność wyrażania i rozumienia uczuć,
- umiejętność kontrolowania własnych emocji, np. złości,
- niezależność ,
- umiejętność dostosowania się do zmian,
- zdolność budzenia sympatii,
- umiejętność rozwiązywania problemów międzyludzkich,
- wytrwałość,
- przyjazny stosunek do ludzi i świata,
- okazywanie szacunku innym,
- asertywność
Emocjonalność człowieka jest uważana jako wrodzona zdolność i należy ją kształtować przez
całe życie. Inteligencja emocjonalna kształtuje się już od samego urodzenia dziecka i z
chwilą przyjścia na świat rodzice są nieodłącznym elementem rozwoju ich osobowości.
Rodzice są najważniejszym ogniwem rozwoju emocjonalności dziecka. Codzienny kontakt z
rodzicami nawet ten najmniejszy ma ogromnie ważne znaczenie, ciągłe powtarzanie tych
samych zwrotów, zachowań wpływa na emocjonalny światopogląd i umiejętności każdego
dziecka a tym samym na kształtujący się charakter. By wychować dziecko inteligentnie
emocjonalne sami muszą być dla nich przykładem. Rodzice powinni się przyznawać do
swoich błędów, akceptować i darzyć pełną miłością swoje dzieci. Życie rodzinne nie powinno
być nudne i napiętnowane trudnościami. To, w jaki sposób zostaną wychowane przez
rodziców z pewnością zaowocuje w przyszłości. Rodzina jest ważnym i najważniejszym
ogniwem w rozwoju obszarów inteligencji emocjonalnej, każde dziecko jednak rozwija się
inaczej i dla każdego dziecka należy poświęcić odpowiednią ilość czasu. Rodzice powinni
uczyć od najmłodszych lat radzić sobie z własnymi uczuciami, wtedy ułatwia to dziecku
orientować się w zakresie stanów emocjonalnych, doświadczonych przez innych ludzi. Dzięki
temu uczą się również panowania nad gniewem, umieć przepraszać, radzić sobie ze stresem.
Od najmłodszych lat należy rozmawiać z dzieckiem na temat reguł obowiązujących w
społeczeństwie. Nie wyśmiewaj leków dziecka, rozmawiaj o swoich emocjach, pomóż
maluchowi w nazywaniu swoich uczuć.
Należy rozwijać wyobraźnię poprzez wcielanie się w różne postacie i odgrywanie scenek.
Konieczność wcielenia się w kogoś innego uczy malucha przyjmowanie perspektywy
patrzenia na innych ludzi. Zadawaj pytania dziecku, jak się czuje, co by czuło, gdyby coś się
stało, jak zachowałoby się na miejscu np. bohatera jakiejś książeczki. To uczy dziecko
akceptować własne wady i niedoskonałości. Nie stawiaj zbyt wygórowanych wymagań, by
nie przestało wierzyć we własne możliwości. Należy zachęcać dziecko do nawiązywania
kontaktów i zawierania przyjaźni. Podkreślaj rolę przyjaciela w życiu człowieka. Trzeba
również uczyć dziecko radzenia sobie z negatywnymi emocjami, ze stresem, frustracją.
W rodzinie ważna jest otwartość uczuć. Nie żałujmy słowa” kocham”. Należy mówić te
słowo z odpowiednio ciepłym, głosem, z dużą czułością, by dziecko otrzymało pozytywny
ładunek emocjonalny. I by mogło nauczyć się prawidłowego znaczenia słowa „kocham”.
O rozwoju każdej umiejętności wchodzącej w skład inteligencji emocjonalnej decyduje
wszystko, co dzieje się w okresie obejmujących kilka lat dzieciństwa. Okres ten jest
przedziałem czasowym w którym można pomóc dziecku wykształcić dobre nawyki
emocjonalne. Należałoby wyposażyć dzieci w takie sposoby okazywania i odbierania uczuć z
którego będą mogły korzystać w przyszłości w kontaktach z najbliższymi: rodzicami,
przyjaciółmi, współpracownikami. Umiejętności emocjonalne jak np. panowanie nad
impulsami i prawidłową interpretacją sytuacji społecznych można się wyuczyć.
Kontakt emocjonalny między dzieckiem a rodzicem zwłaszcza matką ma ogromne znaczenie
dla prawidłowego rozwoju dziecka sprzyja kształtowaniu się określonych postaw, zachowań.
Niestety jest tak, że współczesna rodzina, traci na swej uniwersalnej wartości: szybkie tempo
codziennego życia, troska o warunki ekonomiczne nadały sens czynnikom warunkującym
życie wielu rodzin, a tym samym poszerzały krąg problemów opiekuńczo-wychowawczych.
Do 6 roku życia dziecko lepiej potrafi zrozumieć własne emocje i innych osób, mówienie o
emocjach jest zdecydowanie prostsze. Wiek przedszkolny jest związany z przeżywaniem
różnorodnych i zróżnicowanych uczuć. U dzieci 6-letnich dobrze rozwinięte są takie emocje
jak: wstyd, wina, duma, zakłopotanie i zazdrość.
Inteligencję emocjonalną, możemy rozwijać już u dzieci w wieku przedszkolnym. Jej
problematyka wiąże się z czterema obszarami tematycznymi:
- rozwojem etycznym,
- empatię i troska o innych ludzi,
- uczciwością moralnością
- zdolnością rozwiązywania problemów
Rozwój etyczny to umiejętności dotyczące moralności, odróżniania zachowania dobrego od
złego, zdolność opieki nad innymi i dzielenia się, uprzejmość. Rozwój etyczny obejmuje
także odczuwanie różnych emocji: wstydu, poczucia winy, gniewu w obliczu łamania zasad
moralnych
Empatia i troska o innych ludzi związana jest ze zdolnością do miłości. Zdolność do
odczuwania emocji innych i troska to dwie najważniejsze cechy kształtujące rozwój moralny
dziecka.
Uczciwość i moralność. Wraz z wiekiem dzieci zaczynają rozróżniać i stopniować rodzaje
kłamstw, pewne z nich uznając za gorsze. Dziecko przedszkolne najczęściej ucieka do
kłamstwa, aby ukryć, że coś mu nie wyszło lub czegoś jeszcze nie potrafi. Kłamie, gdy chce
zwrócić na siebie uwagę i gdy bojąc się konsekwencji, chce uniknąć odpowiedzialności.
Dopiero w wieku 4 lat dzieci zaczynają rozumieć, że oszustwo jest czymś złym.
Dziecko w przedszkolu wchodzi w swój pierwszy świat, zdobywa doświadczenie w
wyrażaniu i odbiorze emocji i uczuć.
Wśród licznych, rekomendowanych przez specjalistów ćwiczeń, na uwagę zasługuje kilka
technik, które rodzice z powodzeniem mogę samodzielnie wykorzystywać w domu.
Podstawową zasadą jest łączenie elementów gry zabawy z modelowymi sytuacjami
zaczerpniętymi z życia codziennego. Należy zadawać dziecku pytanie- „ Jak byś się czuł
gdyby okazało się, że……” , „ Co zrobiłbyś na miejscu…..”. Jeżeli nie masz gotowych
pomysłów skorzystaj z literatury- opowiadając bajkę pytaj, dlaczego bohater tak postąpił,
dlaczego w danej sytuacji towarzyszyły mu takie a nie inne uczucia.
Czytając dziecku książkę, nie należy się zniechęcać, gdy zadaje mnóstwo pytań w stylu: „a
dlaczego”?, „a co to”?, „a jak to wygląda”?,
Takiej aktywnością malucha nie należy unikać, udzielając odpowiedzi rodzice powinni mieć
świadomość, że właśnie w ten sposób najlepiej stymulować rozwój inteligencji emocjonalnej
u dziecka.
Ucz dziecko dostrzegać i akceptować wady- maluch musi wiedzieć, że nikt nie jest
doskonały, a popełnienie błędów leży w ludzkiej naturze. Rodzice pod żadnym pozorem nie
powinni wymagać od dziecka absolutnej perfekcji! Relacje wśród domowników zawsze
powinny być oparte na szczerości- nie wolno okłamywać dziecka nawet „ dla dobra dziecka”.
Wdrażanie malucha w sprawy rodzinne uczy go, jak radzić sobie ze stresem, rodzicom zaś
pozwala uniknąć atmosfery napięcia i niedomówień, którą dziecko doskonale wyczuwa.
Zachęcaj malucha do poznawania świata- pokaż, że rzeczywistość jest piękna, kryje w sobie
wiele tajemnic. Zachęcaj je również do nawiązywania przyjaźni- znalezienie bliskiej osoby,
doskonale wykształca w dziecku zdolności interpersonalne.
Kształtuj wytrwałość dziecka- Nidy nie bagatelizuj pomysłów malucha, wspieraj gdy popada
w rezygnacje lub frustrację. Ucz przy tym malucha prosić o pomoc oraz korzystać z niej w
odpowiedni sposób. Dziecko powinno mieć świadomość, że każdy problem ma jakieś
rozwiązywania, a sztuką jest znalezienie najlepszego wyjścia z sytuacji kryzysowej
DEKALOG RODZICA
NIE SKRACAJ OKRESU DZIECIŃSTWA przez ograniczanie dziecku czasu na zabawę,
spotkania z kolegami, odpoczynek. To sprzyja zdrowiu i uspokaja psychikę. Zajęcia
dodatkowe planuj, tak by nie przeciążać ucznia nadmiarem obowiązków.
DOSTRZEŻ I POCHWAL każdy oryginalny pomysł dziecka-to je zachęci do twórczej pracy.
Krytykuj oszczędnie i zasłużenie. Unikaj porównywania do innych dzieci.
STARAJ SIĘ JE UCZYĆ DOBRYCH, bezkonfliktowych relacji z rówieśnikami i osobami
dorosłymi, pokazuj mu przykłady takich zachowań, tłumacz, dlaczego tak właśnie tak należy
się zachować.
OKAZUJ MU, ŻE OPTYMIZMEM PATRZYSZ NA JEGO PRZYSZŁOŚĆ zapewnij, że
zawsze może na ciebie liczyć. Będzie czuło twoje psychiczne wsparcie i chętniej i słucha
ewentualnych rad.
NIE NISZCZ INDYWIDUALNOŚCI swojego dziecka, musisz zrozumieć =, że jest ono
odrębnym człowiekiem. Nie obarczaj go swoimi niezrealizowanymi planami, marzeniami. To
tylko tobie się wydaje, że wiesz lepiej, czego pragnie twoje dziecko. Zamiast zniechęcać je
do realizowania własnych pragnień i planów , doradzaj, jak je urzeczywistnić i staraj się mu w
tym pomóc.
UCZ DZIECKO, że nie zawsze musi być górą w kontaktach z innymi ludźmi. Wytłumacz, że
lepiej być skutecznym, niż mieć przewagę.
NIE WYKRĘCZAJ GO WE WSZYSTKIM. Musi doświadczyć na własnej skórze swoich
wyborów i ich konsekwencji, nawet jeśli czasem są dla niego nieprzyjemne.
ZNIECHĘCAJ DO ŚLEPEGO ULEGANIA MODZIE. Pokazuj, że prawdziwa atrakcyjność
człowieka ma niewiele wspólnego z jego powierzchnością a znaczenie więcej ze sposobem
bycia, kreatywnością, pogodą ducha, umiejętnością okazywania pozytywnych uczuć.
NIE GDERAJ. Jeśli będziesz zamęczać dziecko nieustannymi wymówkami, będzie udawać
głuchego.
PAMIĘTAJ, ŻE CZAS POŚWIĘCINY DZIECKU ORAZ AUTENTYCZNE
ZAINTERESOWNAIE JEGO SPRAWAMI SĄ O WIELE CENNIEJSZE OD DROGIEJ
ZABAWKI, UBRANIA CZY NAJBARDZIEJ NAWET ATRAKCYJNEGO PREZENTU.
Na bazie materiałów pozyskanych z warsztatów Małopolskiego Niepublicznego Ośrodka
Doskonalenia Nauczycieli
Opracowała: Renata Stawowiak