Cechy wspólne Wrocławia i Pragi

Temat: Wspólne
cechy Wrocławia i Pragi
Wspólna historia
Pojawienie się Słowian na ziemiach polskich nastąpiło ok. końca IV w. n.e. Miało to miejsce w
wyniku tzw. wędrówek ludów, które trwały od III/IV w. n.e. po VI w. n.e. Słowianie mieli przybyć
z leśnych terenów nad Morzem Czarnym i stamtąd rozlać się na niemal całą obecną Europę
wschodnią i środkową. W efekcie cała Słowiańszczyzna podzieliła się na trzy grupy: Słowian
wschodnich (Rosjan, Białorusinów i Ukraińców), południowych (Słoweńców, Serbów, Chorwatów,
Bułgarów, Macedończyków) i zachodnich (Polaków, Czechów, Słowaków). Słowiańszczyzna
zachodnia wyodrębniła się najpóźniej, a same tereny Polski zostały zasiedlone w dwóch fazach.
Pierwsza fala napłynęła pod koniec IV w. n.e., zalewając m.in. tereny obecnych Czech, Słowacji i
Polski. Druga fala osadników Słowiańskich pojawiła się w VI/VII w. n.e. i wlała się aż na
wschodnie tereny obecnych Niemiec, przekroczywszy Łabę. Wiemy z całą pewnością, że zachodni
Słowianie egzystowali na terenach Czech, Słowacji i Polski już pod koniec IV w. Był to lud o
charakterze wybitnie rolniczym.
Stolicę Śląska, Wrocław, założyli - również sama nazwa Wrocławia pochodzi od czeskiego
władcy, którym jest książę Vratyslav I, ojciec patrona Czech i Pragi, świętego Wacława. W kościele
św.św. Cyryla i Metodego w Ołomuńcu św. Wacław wraz ze swoją babką, matką Wratysława I, św.
Ludmiłą, został przedstawiony jako trzymający tarczę z herbem Przemyślidów wystylizowanym na
herb Śląska i napisem "Nedej zahunduti budoucim! Sv Vaclave vevodo ceske zeme". Łacińska,
powszechnie znana, nazwa Wrocławia, Wratislav, pochodzi właśnie od imienia czeskiego
założyciela miasta – Vratislav.
W X w. zaczęły się już tworzyć wczesne, stałe – jak się okazało - skomplikowane
organizmy państwowe, takie jak państwo czeskie czy polskie. Wiemy, że w latach 20-tych IX już
istniało państwo zwane wielkomorawskim. Za księcia Świętopełka państwo wielkomorawskie
sięgnęło swych wyżyn. Kres wspaniałości Wielkich Moraw przyniósł najazd Madziarów w 906 r.
Ok. połowy X w. cały obszar państwa wielkomorawskiego wchłonęło nowopowstające pod wodzą
Przemyślidów państwo czeskie. Mniej więcej w tym samym czasie - w latach 60-tych X w. oficjalnie chrzest (966) przyjmuje państwo gnieźnieńskie, zwane później państwem polskim. Na
Ostrowiu Tumskim we Wrocławiu w VIII-IX w. również istniał gród,. Pod koniec IX w. wszedł w
skład Państwa Wielkomorawskiego, później pozostawał pod zwierzchnictwem książąt czeskich.
Według legendy to właśnie tu Mieszko spotkał się z Dobrawą, a nawet zaręczył.
Spadkobiercą upadłego wskutek najazdu Węgrów Państwa Wielkomorawskiego zostały
Czechy, zjednoczone pod panowaniem dynastii Przemyślidów. Była to pierwsza dynastia czeska
panująca od początków VIII/IX w. do 1306. Legendarnym założycielem dynastii był Przemysł. W
tym czasie (973 r.) Praga stała się biskupstwem, podobnie jak w Wrocław w 1000 r. Bolesław II
uzyskał zgodę świętego cesarza rzymskiego na ustanowienie Biskupstwa w Pradze w 973r.
Pierwszym biskupem został Wojciech ze Sławnikowiców, późniejszy święty. Jego relikwie zostały
zabrane Polakom przez księcia Brzetysława I. Bolesław Chrobry spowodował, że papież Sylwester
II ogłosił Bullę w 999 r. tworząc m.in. biskupstwo we Wrocławiu.
W drodze układów i wojen zajęli Śląsk, Wielkopolskę i dzielnicę krakowską. Brzetysław I
wkroczył w 1039 do Polski, ograbił katedrę w Gnieźnie, wywożąc do Pragi relikwie św. Wojciecha,
a w drodze powrotnej przyłączył do Czech Śląsk. Cesarz Henryk III nakazał mu jednak zwrócenie
Polsce Śląska. W 1300 Wacław II, król czeski (1283-1305), koronował się na króla Polski. Państwo
czeskie prowadziło liczne walki zbrojne z Polską i Węgrami, doszło do znacznej potęgi politycznej
i militarnej. Jan Luksemburski wysuwał roszczenia do tronu polskiego, przez co wszedł w konflikt
z Władysławem Łokietkiem. Na zjeździe w Wyszehradzie (1335) Kazimierz Wielki uzyskał od
Jana Luksemburskiego za cenę 20 tys. groszy praskich zrzeczenie się pretensji do korony polskiej.
Powstały wówczas i zyskały ogromne znaczenie liczne miasta handlowe, rozwijała się eksploatacja
srebra, włókiennictwo. Rozwój gospodarczy i kulturalny ówczesnych Czech sprzyjał rozwojowi
Wrocławia, który stał się drugim co do wielkości po Pradze miastem Korony Czeskiej. Po śmierci
Ludwika Jagiellończyka w bitwie pod Mohaczem, zgodnie z umowami dynastycznymi korona
czeska a wraz z nią Księstwo Wrocławskie przypadły Habsburgom. Rządy tej dynastii przyniosły
ze sobą stopniowe ograniczanie suwerenności, germanizację i powolny upadek gospodarczy. Na
przełomie XVI-XVII w. konflikt między protestancką reprezentacją stanową a katolickimi
Habsburgami zmierzającymi do uzyskania władzy absolutnej zaostrzył się. 1618 w czasie kłótni
pomiędzy czeskimi protestantami i przedstawicielami cesarza austriackiego Macieja Habsburga
wyrzucono przez okno zamku hradczańskiego dwóch przedstawicieli cesarza (tzw. defenestracja
praska). Wypadek ten stał się bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny trzydziestoletniej (16181648). Wcześniej podobny wypadek wydarzył się we Wrocławiu w 1418 r., kiedy to uzbrojeni w
miecze i topory rzemieślnicy i biedota miejska wyszli w kierunku ratusza by żądać poprawy
warunków życia. Zygmunt Luksemburski uznał że przywódców buntu należy ukarać i w 1420
roku ścięto głowy 29 buntowników. Również w 1420 roku skazany został we Wrocławiu na śmierć
przez legata papieskiego zwolennik Husa, duchowny czeski Jan z Pragi, zwany Krasą. W Czechach
natomiast po ekskomunikowaniu i spaleniu Jana Husa na stosie zaczęło wrzeć. Eskalacja konfliktu
nastąpiła w Pradze w 1419r. kiedy to rozgniewany tłum udał się do ratusza żądając uwolnienia
husyckich więźniów. Odmowa Rady Miejskiej sprawiła, że wściekli obywatele wtargnęli do
budynku i wyrzucili przez okno siedmiu katolickich rajców oraz trzech członków Rady
Królewskiej. Zgromadzony tłum na dole nastawił włócznie a ci nieszczęśnicy którym udało się ich
uniknąć zostali zatłuczeni pałkami.
Wspólnota architektoniczna
Oprócz wspólnych losów historycznych, które bądź idą jednotorowo, bądź nawet przeplatają
się Praga z Wrocławiem ma wiele wspólnych zabytków. Ta wspólnota opiera się na na
podobieństwach architektonicznych lub znaczeniowych.
- Stare Miasto w Pradze otrzymało prawa miejskie w 1232r. Podobnie jak Wrocław zarządzane
było przez radę miejską. a o wyborze sędziów i radnych decydowały rody szlacheckie. Wrocław
otrzymał prawa miejskie w 1241r. Jednak pierwsza lokacja gminy nastąpiła z utworzeniem
instytucji sołtysa-wójta już w 1226r. Hradczany otrzymały prawa miejskie w 1320r. i stały się
dzielnicą arystokracji i kleru, podobnie jak Ostrów Tumski we Wrocławiu po 1376r.
- praska katedra, podobnie jak wrocławska jest centralnym punktem kościelnym miasta. Obie
katedry gotyckie stanęły na miejscu swoich romańskich poprzedniczek
- ratusze w obu miastach również wiele łączy. Umieszczone w centralnych punktach miasta
stanowią siedzibę władz miejskich, pochodzą również z tego samego okres przełomu XIII i XIV w.
- nasuwają się również skojarzenia praskiego kościoła Marii Panny przed Tynem oraz
wrocławskiego Św. Marii Magdaleny, w obu bardzo silne bowiem były tendencje reformatorskie,
z tym że w Pradze oczywiście nieco wcześniej
- w obu miastach silną mniejszą była narodowość żydowska, aczkolwiek w Pradze mamy
możliwość obejrzenia ich spuścizny, co we Wrocławiu ma miejsce w ograniczonym zakresie.
Dzieje się tak między innymi ze względu na zburzenie synagogi na dzisiejszej ulicy Łąkowej, która
pod względem wielkości zaliczała się do jednej z największych w ówczesnym państwie
niemieckim.
- warto również zwrócić na podobieństwa dworców głównych. Pierwszy dworzec w Pradze został
otwarty w 1871 przez Franciszka Józefa I. Pod nazwą Kaiser-Franz-Joseph-Bahnhof był końcowym
przystankiem linii kolejowej z Wiednia przez Czeskie Budziejowice (fragment kolei Kaiser-FranzJosephs-Bahn). W następnych latach dochodziły połączenia w innych kierunkach z kolejnymi
miastami. Natomiast we Wrocławiu wybudowany został w latach 1855-1857 jako Dworzec Kolei
Górnośląskiej i Wrocławsko-Poznańsko-Głogowskiej,
Wielu świętych łączy Wrocław z Pragą:
Jan Nepomucen żył w latach 1348 – 1393. Był kanonikiem kolegiaty św. Idziego w Pradze. Jako
spowiednik Zofii, żony króla czeskiego Wacława IV poniósł śmierć za odmowę ujawnienia
tajemnicy spowiedzi królowej. Jego barokowe pomniki znajdują się m.in. w Pradze na Moście
Karola, wykonany w pracowni Brokofów, srebrny nagrobek świętego znajduje się w Katedrze
świętych Wita, Wacława i Wojciecha. We Wrocławiu stoi pomnik świętego przed Kolegiatą św.
Krzyża, wykonany przez wrocławskiego rzeźbiarza Jana Jerzego Urbańskiego wg projektu K.
Tauscha, a jego kościółek znajduje się w Parku Szczytnickim.
Św. Idzi pochodzi z królewskiego rodu Grecji. Po wczesnej śmierci rodziców całą swoją majętność
rozdał ubogim. Pewnego razu, gdy okrył ciężko chorego kalekę, tenże szybko wyzdrowiał i tym
według opinii ludzi Pan Bóg potwierdził świętość życia Idziego. Chcąc uniknąć sławy ludzkiej,
wyszukuje sobie w głębi puszczy jaskinię, spędzając czas na modlitwie i pracy. Jego towarzyszką
jest łania. Kościół św. Idziego jest najstarszym w pełni zachowanym budynkiem, a zarazem
najstarszym czynnym do dziś kościołem we Wrocławiu. W Pradze w kościele św. Idziego znajduje
się parafia polska.
Św Wojciech. Życie i męczeńska śmierć tego pierwszego biskupa w Pradze ściśle łączy historię
Polski i Czech. We Wrocławiu znajduje się przy Placu Dominikańskim i jest to jeden z
najpiękniejszych gotyckich kościołów. W Pradze poświęcona jest mu m.in. katedra na terenie
zamku, a jego pomnik znajduje się na Moście Karola.
Kościół świętych Stanisława, Wacława i Doroty jest przykładem bezpośredniej historii łączącej
Wrocław z Pragą. Powstał on na pamiątkę wrocławskiego spotkania Kazimierza Wielkiego z
Karolem IV – Królem Czeskim i cesarzem rzymskim narodu niemieckiego. Powodem Zjazdu były
wysiłki Karola zmierzające do oderwania wrocławskiego biskupstwa od archidiecezji
gnieźnieńskiej i podporządkowanie go archidiecezji praskiej. W rezultacie Karol IV musiał
zrezygnować ze swych roszczeń. Spotkanie monarchów upamiętniono położeniem kamienia
węgielnego pod budowę kościoła.. Budowlę postanowiono wznieść pod wezwaniem świętych
męczenników – patrona Czech Wacława, patrona Polaków krakowskiego biskupa Stanisława i
patronki kolonistów niemieckich Doroty.
W związku z tym, że oba miasta leżą nad wieloma ciekami wodnym, łączy je potrzeba
budowania mostów. Skutkiem takiego położenia jest budowa mostu Karola w Pradze,a we
Wrocławiu Mostu Grunwaldzkiego.
Praga oraz Wrocław posiadają ogromną liczbę zabytków. Obydwa miasta mają długą tradycję
architektoniczną oraz bogatą historie z punktu widzenia sztuki, muzyki i literatury. Przez stulecia
zarówno Praga jak i Wrocław były ważnymi skrzyżowaniami dróg handlowych. Praski i
Wrocławski uniwersytet należą do najstarszych w Europie środkowej.
Druga wojna światowa różnie obeszła się z poszczególnymi miastami. Praga szczęśliwie
uniknęła zniszczeń wojennych, między innymi ze względu na zachowawczą postawę jej
mieszkańców, czego nie można powiedzieć o Wrocławiu zniszczonym w 75%. Jednak mieszkańcy
Wrocławia i Dolnego Śląska poświęcili wiele wysiłku i włożyli wiele serca aby odbudować
Wrocław zachowując jego tradycje, architekturę i głębokie historyczne korzenie.
Miasta rozrastały się na przestrzeni wieków i ulegały stopniowym przemianom.. Każda
epoka pozostawiła na ulicach tych miast zauważalny ślad. Centra Wrocławia i Pragi stanowią
urozmaiconą galerie wszelkich stylów architektonicznych, poczynając od gotyku po secesję i
modernizm. Spacer po tych miastach przypomina przechadzkę w głąb stuleci lub przeglądanie
kartek podręcznika architektury europejskiej.
Wśród zabytkowych uliczek Pragi i Wrocławia odnajdziemy wiele tajemnic i mistyki. Nie trudno
ich się doszukiwać podczas spacerów wąskimi trotuarami obu miast, poddając się wyjątkowej
atmosferze, a każda z nich ma swoją historię. W Pradze na pewno nie ominiemy Złotej Uliczki,
podobnie jak we Wrocławiu wizytą obowiązkową będzie zwiedzenie ulicy Jatki.
Miasta, które przez wiek wieków związane były ze sobą kulturowo, niekiedy historycznie i
administracyjnie, wciąż mają ze sobą wiele wspólnego. Dwa główne miasta w tym rejonie Europy
przyciągają rzesze turystów, którzy wciąż odnajdują wiele wspólnego Pragi z Wrocławia.
Opracował Adrian Ślawski
Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tej publikacji nie może być używana, powielana,
kopiowana, przesyłana ani przechowywana w jakiegokolwiek rodzaju systemie udostępniania
informacji bez pisemnej zgody właściciela praw autorskich.