Analiza zagrożeń awaryjnego zanieczyszczenia wód

ANALIZA ZAGRO E
AWARYJNEGO ZANIECZYSZCZENIA
WÓD POWIERZCHNIOWYCH
NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA
LUBUSKIEGO
dr in . Zbigniew Lewicki
mgr in . Marek Demidowicz
Województwo lubuskie - wysoki wspó czynnik jeziorno ci, szereg
du ych i mniejszych jezior, o istotnych walorach rekreacyjnych, bogata
sie hydrograficzna (najwi ksze rzeki - Odra, Nysa u ycka, Warta,
Note i Bóbr).
Lata 1992-2005 - rednio 8 razy w roku na terenie obecnego woj.
lubuskiego wyst powa y zdarzenia maj ce znamiona powa nej awarii.
Ponad 27 % zdarze stworzy o zagro enie zanieczyszczenia wód
powierzchniowych.
Problem - odpady powstaj ce w wyniku ró norodnych zdarze
losowych na szlakach wodnych, drogowych i kolejowych.
Potencjalni sprawcy zanieczyszcze rodowiska - zak ady, u ywaj ce
w procesach technologicznych ró norodnych zwi zków chemicznych.
Przypadki porzucania w miejscach niedozwolonych (lasy, cieki,
przydro ne rowy) trudnych do identyfikacji, niebezpiecznych
zwi zków chemicznych.
RÓD A ZANIECZYSZCZE
RODOWISKA
ród a zanieczyszczenia rodowiska przyrodniczego - naturalne
lub antropogeniczne.
Przyk ady zanieczyszcze
•
rodowiska spowodowanych dzia alno ci ludzi:
substancje ropopochodne (bazy wojskowe i transportowe, rafinerie i zak ady
petrochemiczne, stacje i magazyny paliw, awarie cystern i barek),
•
substancje organiczne (fermy hodowlane, oczyszczalnie cieków, „zrzuty”
nieoczyszczonych cieków bytowo–gospodarczych),
•
substancje chemiczne odprowadzane ze ciekami przemys owymi,
•
wody poch odnicze (podwy szona temperatura),
•
„zrzuty” zasolonych wód kopalnianych.
RÓD A ZANIECZYSZCZE
RODOWISKA
Rozwój przemys u - wzrost potencjalnego zagro enia rodowiska
toksycznymi rodkami; znaczne ilo ci przerabianych, magazynowanych
i przewo onych substancji szkodliwych oraz ich odpadów.
Ska enia przemys owe - skutek awarii urz dze , katastrof kolejowych,
drogowych, powietrznych lub morskich; eksplozji zbiorników, cystern itp.
Awarie produkcyjne - skutek oddzia ywania czynników zewn trznych,
np. kl sk ywio owych (po ary, powodzie, burze).
RÓD A ZANIECZYSZCZE
RODOWISKA
Najcz stsze przyczyny katastrof - b dy pope niane przez ludzi:
lekkomy lno , po piech, brak wiedzy i umiej tno ci przewidywania,
nieprzestrzeganie technologii produkcji, ignorowanie przepisów
bezpiecze stwa pracy i przeciwpo arowych, nieprzestrzeganie zasad
obs ugi urz dze i rodków transportu, wadliwo elementów budowlanych
i technologicznych, brak nale ytego nadzoru, niedostateczne wyposa enie
w aparatur kontrolno-pomiarow .
Niebezpiecze stwo dla ycia ludzi - substancje chemiczne w postaci
ciek ej ze wzgl du na r ce i truj ce dzia anie (np. kwasy: azotowy,
cyjanowodorowy); inne substancje - ze wzgl du na w a ciwo ci i dzia anie
– np. amoniak, chlor, fluorowodór, siarkowodór itd.
PRZYCZYNY AWARYJNYCH ZANIECZYSZCZE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH I MO LIWO CI ICH OGRANICZANIA
Zagro enia dla wód powierzchniowych (rzek, jezior, zbiorników) produktami
ropopochodnymi lub innymi niebezpiecznymi substancjami - ró norodno
przyczyn.
Przedostanie si do wód substancji pochodz cych z instalacji przemys owych
Skutek zdarze - dop yw awaryjny substancji bezpo rednio do rzek lub rowów
melioracyjnych stanowi cych dop ywy rzek lub jezior.
Ograniczanie zagro enia przez WIO - kontrole podstawowe i sprawdzaj ce w
zak adach du ego i zwi kszonego ryzyka powa nych awarii oraz u potencjalnych
sprawców wyposa onych w instalacje stwarzaj ce zagro enie.
Wnoszenie uwag i zastrze e przez WIO - ju na etapie odbiorów
technicznych obiektów budowlanych, eliminacja „z ych” dla rodowiska
rozwi za technicznych.
Po zaistnieniu awarii przemys owej - post powanie wyja niaj ce WIO ,
w uzasadnionych przypadkach kierowanie wniosków do organów cigania.
PRZYCZYNY AWARYJNYCH ZANIECZYSZCZE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH I MO LIWO CI ICH OGRANICZANIA
Przedostanie si produktów ropopochodnych lub niebezpiecznych substancji do wód w
czasie powodzi na skutek zalania: instalacji, zbiorników magazynowych baz i stacji paliw,
sk adowisk odpadów
Zadania WIO w przypadku zagro enia powodziowego – okre lenie obiektów
mog cych by obj tymi powodzi i rodzajów zagro e dla rodowiska w przypadku ich
podtopienia b d zalania.
Obiekty zagro one na terenie woj. lubuskiego: stacje paliw p ynnych, oczyszczalnie
cieków, sk adowiska odpadów i zak ady przemys owe na terenach zalewowych.
W sytuacji zagro enia powodziowego - ca odobowe dy ury WIO , wi ksza cz stotliwo
i szerszy zakres badania rzek (produkty ropopochodne, metale ci kie, fenole, detergenty
i inne substancje specyficzne).
Kontrole stacji paliw - pod k tem zabezpieczenia zbiorników paliw.
Kontrola oczyszczalni cieków - nadzór nad procesami technologicznymi.
Wysy anie meldunków do GIO i s u b informacyjnych Wojewody Lubuskiego (wyniki
bada laboratoryjnych, wyniki kontroli instalacji i obiektów).
Po ust pieniu wód powodziowych - badania gleb z zalanych lub podtopionych terenów.
PRZYCZYNY AWARYJNYCH ZANIECZYSZCZE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH I MO LIWO CI ICH OGRANICZANIA
Awarie ruroci gów przemys owych ropy naftowej i gazu ziemnego u o onych pod dnem rzek
Teren woj. lubuskiego - przebieg 2-ch g ównych ruroci gów: naftoci g „Przyja ”
(PERN w P ocku) oraz gazoci g Jama – Europa Zachodnia („Europol Gaz” Warszawa).
Trasa ruroci gu „Przyja ” przecina rzeki: Obr (Skwierzyna), Wart (okolice Gorzowa
Wlkp.) i Odr (poza terenem województwa lubuskiego).
Gazoci g „jamalski” przebiega pod Odr w rejonie miejscowo ci Górzyca.
W posiadaniu WIO - dane dotycz ce tras, wyniki kontroli szczelno ci i zabezpieczenia
przej pod dnem rzek.
Najnowsza zrealizowana inwestycja - budowa gazoci gu zasilaj cego blok gazowoparowy zielonogórskiej Elektrociep owni.
Trasa gazoci gu - z kopalni w rejonie Ko ciana (Bro sko) poprzez Rakoniewice, Siedlec,
Kargow , Smolno, G uchowo („przecina” Odr ) i Zawad do Zielonej Góry.
PRZYCZYNY AWARYJNYCH ZANIECZYSZCZE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH I MO LIWO CI ICH OGRANICZANIA
Wyciek substancji do wód w wyniku zdarze
lub w ich pobli u
drogowych na przeprawach mostowych
Szlaki komunikacji samochodowej stwarzaj ce najwi ksze zagro enie dla wód
powierzchniowych w woj. lubuskim:
• Gorzów Wlkp. – S ubice – Frankfurt (most w S ubicach),
• wiebodzin – wiecko (most w wiecku),
• Kostrzyn – S ubice – Krosno Odrz. (mosty w Kostrzynie i Kro nie Odrz.),
• Szczecin – Jakuszyce (mosty w Gorzowie Wlkp., Mi dzyrzeczu i Cigacicach).
Kontrola przewozów materia ów niebezpiecznych na szlakach komunikacji
samochodowej - Policja i Inspekcja Transportu Drogowego (wcze niej równie PSP
i WIO ).
W przypadku zdarzenia drogowego stwarzaj cego zagro enie dla rodowiska – WIO
powiadamiany zgodnie z wojewódzkim systemem alarmowania.
Dzia ania Inspektoratu: pobór prób, monitoring rejonu ska e , wspó praca ze s u bami
prowadz cymi akcj ratownicz , ustalenie sprawcy oraz rozmiarów zanieczyszczenia,
nadzór nad usuwaniem skutków awarii.
Wspó praca WIO z: PSP, Policj , Prokuratur , Wydzia em Zarz dzania Kryzysowego
LUW.
PRZYCZYNY AWARYJNYCH ZANIECZYSZCZE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH I MO LIWO CI ICH OGRANICZANIA
Wyciek substancji do wód w wyniku awarii kolejowych na przeprawach mostowych
lub w ich pobli u
G ówne szlaki kolejowe z wysokim zagro eniem ze strony transportowanych materia ów
niebezpiecznych (MN) i szczególnie niebezpiecznych (MSN) w woj. lubuskim:
• Krzy – Kostrzyn (z mostem na Odrze),
• Pozna – Frankfurt (z mostem na Odrze w m. Kunowice),
• Szczecin – Wroc aw (z mostami na Odrze i Warcie),
• G ogów – Forst (z mostami na Bobrze w pobli u miejscowo ci Chrobrów k/ agania
i na Nysie u yckiej - w m. Zasieki).
2001 r. – kontrola WIO i PSP na wszystkich w z ach kolejowych, istotnych z punktu
widzenia transportu materia ów niebezpiecznych.
Ustalenie - PKP nie jest przygotowane do samodzielnego prowadzenia akcji ratowniczych;
w przypadku wyst pienia awarii konieczne zaanga owanie PSP, WIO oraz innych s u b.
PRZYCZYNY AWARYJNYCH ZANIECZYSZCZE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH I MO LIWO CI ICH OGRANICZANIA
Wyciek substancji do wód w wyniku transportu rzecznego (wody z zowe, mycie urz dze ,
wycieki z pomp i zbiorników, za adunek lub prze adunek paliw)
Potencjalne zagro enie dla wód eglownych – katastrofy i awarie rodków p ywaj cych,
urz dze technicznych w portach itp.
Rzeki eglowne woj. lubuskiego – Odra, Warta, Note .
Zagro enia – zanieczyszczenia wód przewo onymi materia ami b d produktami
naftowymi s u cymi do nap du jednostek p ywaj cych, porty rzeczne (za adunek
i roz adunek przewo onych materia ów).
Porty rzeczne – 4 na Odrze: w Nowej Soli, Cigacicach, Kro nie Odrza skim, Uradzie
i 2 na Warcie - w Kostrzynie i Gorzowie Wlkp.
PRZYCZYNY AWARYJNYCH ZANIECZYSZCZE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH I MO LIWO CI ICH OGRANICZANIA
Wyciek substancji do wód w wyniku transportu rzecznego (wody z zowe, mycie urz dze ,
wycieki z pomp i zbiorników, za adunek lub prze adunek paliw)
Dzia ania WIO w przypadku awaryjnego zanieczyszczenia – monitoring wód obj tych
zanieczyszczeniem, próby wykrycia sprawców zdarze , wspó dzia anie z odpowiednimi
s u bami przy likwidowaniu skutków awaryjnych wycieków.
Dotychczasowe zdarzenia awaryjne dotyczy y wy cznie Odry.
Przyczyna niektórych zdarze – nielegalne prze adunki paliw prowadzone z barek na
nabrze ach lub „zrzuty” zaolejonych wód z zowych z przep ywaj cych barek.
Kompetencje w przypadku zdarze na barkach – Policja, Stra Graniczna i zarz dy dróg
wodnych.
ZADANIA WIO W ZAKRESIE PRZECIWDZIA ANIA
ZANIECZYSZCZENIOM WÓD POWIERZCHNIOWYCH
SUBSTANCJAMI ROPOPOCHODNYMI
I NIEWIADOMEGO POCHODZENIA
• kontrola przestrzegania przepisów dotycz cych ochrony rodowiska,
• kontrola przestrzegania
rodowiska,
decyzji
ustalaj cych
warunki
korzystania
ze
• udzia w post powaniu dotycz cym lokalizacji inwestycji szczególnie
szkodliwych dla rodowiska,
• kontrole dotycz ce stanu technicznego oraz eksploatacji instalacji i urz dze
chroni cych rodowisko przed zanieczyszczeniem.
Ponadto: wspó dzia anie z innymi instytucjami kontrolnymi, organami cigania
oraz wymiaru sprawiedliwo ci, inicjowanie dzia a tworz cych warunki dla
zapobiegania powa nym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania
rodowiska do stanu w a ciwego.
ZANIECZYSZCZENIA AWARYJNE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH W LATACH 1992–2005
Lata 1992-2005 - 32 zdarzenia na terenie obecnego województwa
lubuskiego.
Miejsce wyst pienia - transport drogowy i wodny oraz instalacje
magazynowe.
Skutek - zanieczyszczenie wód p yn cych lub stoj cych.
Przyczyny - b dy ludzi, bezmy lno , dzia alno
przest pcza.
ZANIECZYSZCZENIA AWARYJNE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH W LATACH 1992–2005
Wybrane zdarzenia:
• 29.04.1994 r. Bóbr poni ej agania – zanieczyszczenie produktami
ropopochodnymi z kolektora miejskiego, zebrano ok. 2,0 Mg produktów,
• 29.05.1995 r. Czerna Wielka (3,5 km) oraz Bóbr (51 km) –
zanieczyszczenie produktami ropopochodnymi z JW w aganiu,
• 23.07.1995 r. Czarna Ma a (15 km) – zanieczyszczenie rowów
melioracyjnych i rzeki produktami ropopochodnymi,
• 17.12.1996 r. Milsko – awaria barki motorowej, zamoczenie ok. 80 Mg
nawozu azotowego SALMAG,
• 27.07.1997 r. rz. K odawka – awaryjny zrzut benzyny bezo owiowej ze stacji
paliw w Gorzowie Wlkp. – zanieczyszczenie wód rzeki,
ZANIECZYSZCZENIA AWARYJNE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH W LATACH 1992–2005
Wybrane zdarzenia:
• 23.08.1998 r. Zak ad We ny Mineralnej w Cigacicach – niekontrolowany
wyp yw 20,5 Mg oleju opa owego do kanalizacji i rz. Odry,
• 10.01.1998 r. Nowa Sól – zanieczyszczenie ok. 20 % powierzchni basenu
portowego produktami ropopochodnymi,
• 05.05.2000 r. okolice Zielonej Góry - zanieczyszczenie cieku G nik
ciekami lateksowymi z Zak adu „NOVITA S.A." w Zielonej Górze,
• 13.11.2000 r. rejon Uradu i Kunowic – rozlew substancji ropopochodnych
na Odrze, nielegalny prze adunek paliw,
• 04.01.2001 r. Przemys aw (gm. Krzeszyce) – awaria autocysterny,
rozszczelnienie p aszcza i wyciek benzyny do rowu meliracyjnego,
ZANIECZYSZCZENIA AWARYJNE WÓD
POWIERZCHNIOWYCH W LATACH 1992–2005
Wybrane zdarzenia:
• 15.07.2001 r. Nietkowice – rozlew paliwa na powierzchni wody podczas
nielegalnego prze adunku z barki do cysterny,
• 21.09.2001 r. Nowa Sól – wyciek ok. 3000 dm3 oleju nap dowego podczas
roz adunku cysterny do kanalizacji deszczowej i wód powierzchniowych,
• 18.04.2002 r. Kostrzyn – zanieczyszczenie Odry zaolejonymi wodami
z zowymi z barki w porcie rzecznym,
• 11.09.2003 r. Gorzów Wlkp. – zanieczyszczenie Warty
pianotwórczym z zak adu przemys owego poprzez kanalizacj ,
rodkiem
• 02.06.2004 r. Kana Ma y – awaryjny zrzut nieoczyszczonych cieków
z oczyszczalni dla m. Winnica, dop yw silnie kwa nych cieków,
• 12.12.2005 r. Kostrzyn – zanieczyszczenie Odry zaolejonymi wodami
z zowymi z przep ywaj cej barki.
PODSUMOWANIE
Zdarzenia o charakterze powa nej awarii – niekontrolowane
przedostawanie si do otoczenia du ej ilo ci substancji i materia ów
niebezpiecznych.
Skutek - degradacja rodowiska (gleba, wody powierzchniowe
i podziemne, powietrze) oraz negatywny wp yw na ycie i zdrowie
ludzi.
Przyczyny - stosowanie przestarza ych procesów technologicznych,
lekcewa enie zasad bezpiecze stwa w zak adach produkcyjnych i w
transporcie, awarie techniczne, wypadki komunikacyjne, nielegalne
próby pozbycia si substancji niebezpiecznych.
PODSUMOWANIE
Lata 1992-2005 - 117 zdarze o charakterze powa nej awarii (nz )
w woj. lubuskim. Najwi cej zdarze - transport drogowy (drogi nr 2, 3,
22 i E-36) oraz niekontrolowane „zrzuty” (produkty ropopochodne,
nieoczyszczone cieki).
Przyczyny wypadków komunikacyjnych - z y stan techniczny
rodków transportu, nieprzestrzeganie zasad RID i ADR przez
przewo ników, niedostateczna ilo
wydzielonych tras przewozu
materia ów niebezpiecznych, brak monitoringu transportu.
Rozwój gospodarczy - wzrost poziomu zagro enia powa nymi
awariami (szlaki komunikacyjne, ruroci gi przesy owe).
Spadek zagro enia awariami w zak adach przemys owych zaostrzone przepisy, wi ksza skuteczno
kontroli podmiotów
stwarzaj cych zagro enie rodowiska.
ANALIZA ZAGRO E
AWARYJNEGO ZANIECZYSZCZENIA
WÓD POWIERZCHNIOWYCH
NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA LUBUSKIEGO
Dzi kuj za uwag !