złych kredytów hipotecznych
Transkrypt
złych kredytów hipotecznych
Budapeszt, 10 marca 2015 r. Biuletyn Ekonomiczny nr 3/2015 1) Wzrost PKB Węgier. Wg Eurostat Węgry w IV kwartale 2014 roku z wynikiem 3,4% PKB znalazły się wśród państw o najwyższej dynamice wzrostu. Wzrost za cały 2014 rok wyniósł 3,5% PKB (wg wegierskiego urzędu statystycznego KSH 3,6%). To wyniki lepsze od zakładanych (analitycy przewidywali wzrost w IV kwartale na poziomie 2,8% PKB, a za cały 2014 rok na poziomie 3,3% PKB). Gospodarka w IV kwartale wzrosła o 0,9% w stosunku do poprzedniego kwartału (wg KSH 0,8%). Węgierską gospodarkę napędzał głównie przemysł motoryzacyjny, budownictwo oraz konsumpcja krajowa. 2) Zadłużenie państwa na koniec 2014 roku wyniosło – wg zrewidowanych danych banku cedntralnego MNB – 76,9% w relacji do PKB. 3) Bazowa stopa oprocentowania kredytów bez zmian. Rada Monetarna, zgodnie z zapowiedzią, utrzymała stopę bazową na poziomie 2,1%. Oprocentowanie pozostaje wciąż na poziomie 2,1% - od lipca 2014 roku. Prezes Węgierskiego Banku Narodowego (MNB) György Matolcsy zapowiedział wówczas, że bank centralny utrzyma ten poziom aż do końca 2015 roku, dodając, że Rada Monetarna nie wyklucza – jeżeli zachodzące procesy podstawowe będą to uzasadniały – otwarcia nowego cyklu redukcji stopy. 4) Ceny artykułów konsumpcyjnych spadły w styczniu 2015 roku o 1,4% w stosunku do cen ze stycznia 2014 roku i jest to piąty miesiąc spadków z rzędu. Ceny żywności spadły o 0,7%, przy czym zdrożały jaja o 4,9%, staniały natomiast mąka o 3,2%, olej spożywczy o 5,2%, cukier o 20,5%, żywność sezonowa o 5,5%. O 1,2% zdrożał alkohol i wyroby tytoniowe. W porównaniu z poziomem sprzed roku koszty energii dla gospodarstw domowych obniżyły się o 5,2%, przy czym koszt gazu sieciowego był niższy o 6,5%, ogrzewania centralnego o 3,4%, energii elektrycznej o 5,7%, a ceny paliw o 16,5%. Odzież staniała o 0,7%, opłaty za komunikację lokalną zdrożały o 3,3%, usługi zaś o 1,7%. O 0,6% zmniejszyły się ceny dóbr konsumpcyjnych trwałego użytku. W stosunku do poprzedniego miesiąca ceny artykułów konsumpcyjnych w styczniu 2015 roku były niższe przeciętnie o 0,2%. (KSH) 5) W okresie listopad 2014-styczeń 2015 roku bezrobocie na Węgrzech wyniosło 7,4% r/r. W badanym okresie liczba bezrobotnych stanowiła 330 tysiące osób i była o 54 tys. (o 1,4%) niższa r/r. W grupie wiekowej 25-54 lat bezrobocie spadło o 1,3% r/r i wyniosło 6,5%, w grupie wiekowej 55-64 skurczyło się o 0,3% do 6,5%, a wśród osób młodszych (15-24 lat) wyniosło 18,9% i obniżyło się o 4,6% w porównaniu z analogicznym okresem sprzed roku. Spośród ogółu bezrobotnych 46,3% poszukiwało pracy przez okres dłuższy niż rok, a przeciętny okres przebywania bez zatrudnienia wynosił 17,5 miesięcy. (KSH) 6) W okresie listopad 2014-styczeń 2015 roku zatrudnionych na Węgrzech było 4.127 tysiące osób, co oznacza o 141 tysiące osób więcej niż rok wcześniej, tym samym wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lat wzrósł do 62,5% (o 3,5% r/r). (KSH) 7) W okresie styczeń-grudzień 2014 roku średnia płaca brutto osób zatrudnionych na pełnym etacie bez uwzględnienia osób zatrudnionych w ramach robót publicznych wzrosła na poziomie gospodarki narodowej o 4,9% r/r i wyniosła 250.000 HUF, przy czym w sektorze prywatnym średnia płaca brutto wzrosła o 4,5% (do 254.100 HUF), w budżetówce o 5,9% (do 241.200 HUF). Średnia płaca netto w gospodarce narodowej (liczona bez ulg rodzinnych) wzrosła w badanym okresie o 3,0% r/r i wyniosła 155.700 HUF. (KSH) 8) W grudniu 2014 roku produkcja przemysłowa w relacji r/r odnotowała wzrost na poziomie 7,1% (po wyeliminowaniu czynników kalendarzowych 4,6%). W stosunku do poprzedniego miesiąca, po wyeliminowaniu czynników sezonowych i kalendarzowych, wskaźnik produkcji skurczył się w grudniu 2014 roku o 1,7%. W okresie styczeń-grudzień produkcja była wyższa o 6,2% w relacji r/r. Eksport produktów przemysłowych wzrósł w grudniu o 12,3%, w okresie styczeń-grudzień o 9,8% r/r, sprzedaż krajowa produktów przemysłowych odpowiednio skurczyła się o 2,4% i wzrosła o 1,1% r/r. (KSH) 9) W grudniu 2014 roku ceny produkcji sprzedanej przemysłu wzrosły o 0,1% stosunku do grudnia 2013 roku, od początku roku kumulowany spadek wyniósł 0,4%, w stosunku do poprzedniego miesiąca ceny się nie zmieniły, przy czym ceny sprzedaży krajowej w grudniu skurczyły się o 2,5% r/r, a sprzedaży na eksport wzrosły o 1,7% r/r. (KSH) 10) Węgierski przemysł budowlany odnotował w grudniu 2014 roku spadek o 2,2% w porównaniu z grudniem 2013 roku, przy czym produkcja budynków spadła o 4,9% r/r, zaś wykonanie robót budowlanych innego typu było wyższe o 1,2% r/r. W stosunku do grudnia 2013 roku w grudniu 2014 roku portfel nowych zamówień na roboty budowlane był niższy o 43,9%, a skumulowana liczba zamówień była niższa o 16,7%. r/r (KSH) 11) W okresie styczeń-grudzień 2014 roku wartość węgierskiego eksportu wyniosła 84.690 mln EUR (wzrost o 4,2% r/r), a importu 78.288 mln EUR (wzrost o 4,7% r/r), co oznacza, że - dodatnie dla Węgier - saldo obrotów handlowych ukształtowało się na poziomie 6.402 mln EUR. W grudniu nadwyżka obrotów handlowych stanowiła 345 mln EUR. (KSH) 12) W grudniu 2014 roku wolumen obrotów handlu detalicznego, po wyeliminowaniu czynników kalendarzowych, wzrósł o 5,6% r/r, a w okresie styczeń-grudzień o 5,1% r/r. W stosunku do poprzedniego miesiąca, po wyeliminowaniu czynników sezonowych i kalendarzowych, wolumen obrotów handlu detalicznego wzrósł o 0,3%. Wartość obrotów handlu detalicznego (w tym również internetowego i wysyłkowego) w grudniu 2014 roku wyniosła 907,2 mld HUF. (KSH) 13) W stosunku do grudnia 2013 roku ceny produktów rolnych spadły w grudniu 2014 roku o 6,6%, przy czym ceny upraw roślinnych skurczyły się o 6,9% r/r, a zwierząt żywych i produktów pochodzenia zwierzęcego o 6,2%. (KSH) 14) Międzynarodowe rezerwy węgierskiego banku centralnego (MNB) wyniosły na koniec stycznia 2015 roku 38.229,9 mln EUR (w analogicznym okresie 2014 roku rezerwy wynosiły 34.112,0 mln EUR). W porównaniu z poprzednim miesiącem rezerwy dewizowe wzrosły z poziomu 34.578,3 mln EUR. 15) W lutym 2015 roku obroty na Budapeszteńskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (BÉT) wyniosły 194.614,0 mln HUF (wzrost o 37,5% w stosunku do poprzedniego miesiąca; spadek o 2,1% w stosunku do lutego 2014 roku), a średnia wartość dziennej transakcji wyniosła 9.730,7 mln HUF. 16) Deficyt budżetowy w styczniu. Deficyt w pierwszym miesiącu 2015 roku ukształtował się na poziomie 53,8 mld HUF, co stanowi 6,13% deficytu założonego na 2015 rok (877,4 mld HUF) i jest niższy niż rok wcześniej (wówczas 75,4 mld HUF). 17) Zimowa prognoza KE. Autorzy prognozy Komisji Europejskiej podkreślają, że dynamiczny wzrost z 2014 roku spowolni w następnych latach z uwagi na to, że dynamika wzrostu wynikała z takich jednorazowych czynników jak wysoka proporcja wykorzystywanych środków unijnych czy kredytowy program prowzrostowy banku centralnego dla małych i średnich przedsiębiorstw. W drugim półroczu ubiegłego roku widoczne były już oznaki wyhamowywania gospodarki. Popyt krajowy będzie głównym motorem wzrostu, z tym, że nastąpi przesunięcie akcentu z inwestycji na konsumpcję (w rezultacie rozliczenia kredytów walutowych). Głównym zdarzeniem implikującym negatywne ryzyka jest eskalacja niepewności geopolitycznych. KE odniosła się też do zadłużenia, które na koniec ubiegłego roku wzrosło o 0,4%, głównie za sprawą osłabienia kursu forinta. Prognoza Komisji Europejskiej dostępna jest on-line: http://ec.europa.eu/economy_finance/eu/forecasts/2015_winter/hu_en.pdf. 2013 2014 2015 2016 Wzrost PKB (%, r/r) 1,5 3,3 2,4 1,9 Inflacja (%, r/r) 1,7 0,0 0,8 2,8 Bezrobocie (%) 10,2 7,7 7,4 6,6 Deficyt budżetowy (% PKB) -2,4 -2.6 -2,7 -2,5 Zadłużenie brutto (% PKB) 77,3 77,7 77,2 76,1 18) Najnowsza ocena Węgier przez KE. Według komisarza Pierre’a Moscovici na Węgrzech utrzymują się pewne nierównowagi makroekonomiczne, wymagające decyzji politycznych. Nie mają one jednak charakteru nierównowag nadmiernych. Wśród elementów do poprawy wskazał wysokie zadłużenie, regulacje obciążające funkcjonowanie sektora finansowego oraz wysoki udział niespłacanych kredytów. 19) Lutowa prognoza instytutu GKI. 2014 był wyjątkowym rokiem dla gospodarki węgierskiej, z tempem wzrostu gospodarczego na poziomie ok. 3,2%, niespotykanym w ostatnich latach (wg wstępnych danych urzędu statystycznego KSH wzrost wyniósł 3,5%). W bieżącym roku – z uwagi na wyczerpanie się wpływu czynników o charakterze jednorazowym – dynamika gospodarki spadnie do ok. 2% (wg KE 2,4%), natomiast z powodu niższej niż zakładano inflacji oraz redukcji obciążeń kredytobiorców zadłużonych w walutach obcych nastąpi prawdopodobnie przyspieszenie konsumpcji, przy słabym jednak wzroście poziomu inwestycji. W 2016 roku węgierski wzrost gospodarczy oscylować będzie wokół 1,7% (wg KE 1,9%). Eksport zwalnia, lecz tempo jego wzrostu ponownie dogoniło tempo wzrostu importu, a licząc w EUR – w wyniku znacznej poprawy proporcji wymiany - nawet go przewyższyło (o 2%). Potęgująca się niepewność w gospodarce światowej wpływa także na realia węgierskie, z tym że część tych niepewności, jak spadek cen energii, czy luzowanie polityki pieniężnej przez EBC są korzystne dla Węgier. Natomiast narastanie międzynarodowych napięć politycznych, w tym kryzysu ukraińsko-rosyjskiego, wzrost zagrożenia terrorystycznego, sytuacja w Grecji (która ponownie stała się nieobliczalna) oraz spodziewane podwyższenie (wcześniej czy później) przez FED stopy bazowej potęgują ryzyka. Na szczęście styczniowe wzmocnienie franka szwajcarskiego o ok. 20% w relatywnie niewielkim stopniu dotknęło węgierskich kredytobiorców i banki. Należy jednak pamiętać, że w okresie 2010-2014 kurs forinta osłabł o 38% w stosunku do CHF. Produkcja przemysłowa w 2014 roku wzrosła średniorocznie o 7,6%, lecz z powodu jej falowania w drugim półroczu jej poziom w grudniu nie przewyższył czerwcowego. Warto odnotować znaczący 20%-owy wzrost produkcji pojazdów oraz 15%-owy przemysłu tekstylnego. Po długim okresie wzrosła produkcja przemysłu elektronicznego. Sprzedaż krajowa przemysłu przetwórczego wzrosła, po wieloletnim spadku, o blisko 5%, głównie za sprawą 30%-owego skoku prac dostawczych dla przemysłu motoryzacyjnego. Wyższa była też krajowa sprzedaż przemysłu spożywczego (o 4%). Jednocześnie produkcja energii na cele krajowe spadła o 5%. Produkcja przemysłu budowlanego nadal wykazuje wzrost, który jednak spowalnia, a perspektywy wzrostu w br. są słabsze od zeszłorocznych. Powodem jest wysoka bazy zamówień publicznych w ubiegłym roku oraz wyhamowanie inwestycji w prywatnym sektorze gospodarki. Obroty handlu detalicznego wzrosły w 2014 roku o 4%. Tegoroczne perspektywy wzrostu poprawia wzrost siły nabywczej, psują je jednak ingerencje rządu w rynek. Eksport nieco przyspieszył w zeszłym roku, lecz wzrost wolumenu importu (nawet przy 1%-owej poprawie proporcji wymiany) przewyższył wzrost eksportu. W 2015 roku eksport spowolni z powodu niepewnej koniunktury europejskiej oraz w wyniku osłabnięcia wpływu inwestycji przemysłu motoryzacyjnego na produkcję. W wyniku natomiast osłabienia się popytu krajowego i dalszego znacznego spadku cen energii spowolnienie importu będzie jeszcze mocniejsze. Tym samym nadwyżka obrotów zagranicznych po zeszłorocznej stagnacji wzrośnie do 8 mld EUR (z 6,7 mld EUR). W ramach sektora usług branża turystyczna ma za sobą bardzo dobry rok, przychody z noclegów wzrosły o 10%, a perspektywy są równie dobre na br. Wzrost krajowej siły nabywczej stymuluje turystykę krajową, a spodziewane osłabienie forinta pozytywnie wpłynie na turystykę zagraniczną. Jednocześnie należy odnotować negatywny wpływ problemów Rosji, z której pochodziła dotychczas największa liczba, niekorzystnie wpływa też pogarszająca się międzynarodowa opinia nt. Węgier. Wydajność branży transportowej uległa w ubiegłym roku skromnej poprawie (o 2%), w br. jest szansa na podobny wynik. W sektorze usług finansowych zapowiedź redukcji podatku bankowego, ogłoszona przy okazji parafowania porozumienia z Erstebank, zmniejsza niepewności. Skumulowana wartość kredytów gospodarstw w 2014 roku dalej się zmniejszała, zaś przedsiębiorstw nieco wzrosła (częściowo w wyniku osłabienia forinta). Bardziej istotny wzrost możliwy będzie raczej dopiero w 2016 roku. W pierwszych jedenastu miesiącach 2014 roku, wraz osobami zatrudnionymi w ramach prac publicznych, liczba zatrudnionych wzrosła o 4,7% w relacji r/r, przy czym w sektorze prywatnym wzrost wyniósł 2,4%. W styczniu br. chęć zatrudniania w firmach sektora przemysłowego i usługowego spadła, wzrosła natomiast w budownictwie i handlu. Wśród społeczeństwa wzrosło poczucie zagrożenia bezrobociem. Płace realne wzrosły w 2014 roku o niemal 3%, a bez osób zatrudnionych w ramach prac publicznych o 5%. Dochody realne były wyższe o ponad 3%, a konsumpcja wzrosła o 1,5%, czyli w tempie nie spotykanym od ośmiu lat. W 2015 roku spodziewać się można skromniejszego niż w 2014 roku nominalnego wzrostu płac (o 2,3%). Płaca minimalna wzrosła o 3,4%. Ponieważ w sferze budżetowej tylko niektóre zawody mogą się spodziewać podwyżki płac, ich wzrost wyniesie w sumie ok. 1%. W sektorze prywatnym, dostosowując się do deflacji i spowalniającego wzrostu (po zeszłorocznych 4%), prawdopodobne będą podwyżki płac na poziomie 3%. Zatem, reasumując, w 2015 roku spodziewać się realnego wzrostu wynagrodzeń o 1,8%, emerytur o 1,3% oraz dochodów o 1,5%. Konsumpcja w 2015 roku wzrastać będzie szybciej, o 2%, w czym dużą rolę będzie miał pakiet rozliczeń i konwersji kredytów denominowanych w walutach obcych (UE prognozuje tu 2,8%-owy wzrost). Po 15%-owym wzroście inwestycji w 2014 roku, realizowanych głównie ze środków unijnych, w 2015 roku ani w obszarze państwowych, ani prywatnych inwestycji nie można się spodziewać istotnego wzrostu. Zwiększyć się mogą jedynie inwestycje gospodarstw (ich waga w całości jest jednak nikła). Inwestycje realizowane ze środków unijnych zmniejszą się prawdopodobnie w porównaniu z ich poziomem z ubiegłego roku, a kapitał zagraniczny - po odpływaniu z Węgier w 2014 roku – również i w bieżącym roku będzie raczej omijał Węgry lub dla jego ściągnięcia konieczne będzie użycie większego wsparcia (wg prognozy KE natomiast spadek inwestycji nastąpi dopiero w 2016 roku, podczas gdy w 2015 roku spodziewać się można wciąż jeszcze ich lekkiego wzrostu). Po 0,2%-owej deflacji w 2014 roku w pierwszej połowie 2015 roku spodziewać należy się jeszcze spadku poziomu cen, a w całym roku inflacja wyniesie maksymalnie 0,5%. W wyniku procesów rynkowych prawdopodobne są 2-3 dalsze cięcia poziomu bazowej stopy oprocentowania (choć bank centralny MNB planował utrzymanie dotychczasowego 2,1% do końca br.). Jednocześnie, z uwagi na ewentualne pogorszenie się warunków finansowania w następstwie potencjalnej podwyżki stopy bazowej przez Fed, nie można wykluczyć pod koniec roku także i podwyżki stopy bazowej. Forint, po zeszłorocznej średniej 308,7 HUF za 1 EUR, wykaże - z uwagi na dużą nieprzewidywalność - dalsze osłabienie (do ok. 315 HUF/EUR). Bilans obrotów bieżących i kapitałowych Węgier wykazywał w latach 2009-13 rosnącą nadwyżkę. W 2014 roku pozostanie prawdopodobnie bez zmian, lecz w 2015-16 spodziewane jest jej zmniejszanie się, głównie z powodu spadku napływu ‘rozwojowych’ środków unijnych. Założony przez rząd deficyt budżetowy tak w 2014, jak i w 2015 roku zostanie utrzymany, chociażby za pomocą instrumentów o charakterze ad hoc. Proporcja zadłużenia państwa w stosunku do PKB w 2014 roku nieco wzrosła wg szacunków UE. W 2015 roku spodziewać się można jedynie skromnej poprawy w tym obszarze. Prognoza GKI Wzrost PKB (%, r/r) Inflacja (%, r/r) Bezrobocie (%) 2014 3,2 -0,2 7,1 2015 2,0 0,5 7,3 20) KE zatwierdziła węgierskie programy operacyjne. Komisja Europejska zatwierdziła złożone przez Węgry propozycje programów operacyjnych. Stanowią one aż 80% wszystkich dotacji unijnych w ramach środków z bieżącej perspektywy finansowej na lata 2014-20. 7,7 mld EUR z funduszy unijnych zostanie przeznaczone na pobudzanie wzrostu gospodarczego i programy innowacyjne (wkład własny Węgier wyniesie jedynie 1,1 mld EUR), 4 mld EUR na program rozwoju regionalnego i aktywizację społeczności lokalnej, a 7,7 mld EUR zostanie przeznaczone na rozwój zintegrowanego transportu oraz ochronę środowiska (wkład własny Węgier wyniesie tu 1,2 mld EUR). 21) KE zakończyła monitoring pomocy dla Węgier z czasów kryzysu finansowego. Według Komisji dalszy nadzór nad realizacją programu pomocowego UE i MFW z 2008 roku nie jest konieczny, bo Węgry spłaciły ponad 70% otrzymanego wsparcia, deficyt budżetowy utrzymuje się od kilku lat na poziomie poniżej 3% PKB, a Węgry nie podlegają już procedurze nadmiernego deficytu (EDP). 22) KE wszczęła postępowanie ws. opłaty dla sieci spożywczych. Niespodziewanie podwyższona pod koniec 2014 roku do 6% dotychczasowa (0,1%) stawka opłaty dla podmiotów prowadzących spożywczy handel detaliczny o rocznych przychodach netto powyżej 300 mld HUF wywołała protesty zagranicznych sieci handlowych (w tym austriackiej sieci supermarketów Spar), które byłyby głównymi płatnikami podwyższonego podatku, a z którego w br. wpłynąć miałoby do budżetu ok 24 mld HUF. Prezes Spar G. Drexel skrytykował dotychczasową opieszałość KE, wskazując, że sprawa znajduje się w kompetencji co najmniej trzech komisarzy unijnych. Media informują, że w międzyczasie kierownictwo dyrektoriatu generalnego ds. zdrowia i ochrony konsumentów UE zwróciło się pod koniec stycznia br. do węgierskiego rządu z prośbą o wyjaśnienia w sprawie mocy obowiązywania i przepisów wykonawczych do wspomnianej opłaty. Rząd ma miesiąci na udzielenie odpowiedzi, której projekt jest w trakcie uzgadniania, jak poinformował resort rolnictwa. Drexel poinformował, że niezależnie od nowych uwarunkowań Spar na Węgrzech ma się świetnie i sieć nie zamierza opuszczać kraju (Spar na Węgrzech to 420 sklepów, 11% udziału w rynku, 1,5 mln EUR przychodów w 2014 roku). 23) Kolejne postępowanie Brukseli ws. pálinki. Rzecznik Komisji Europejskiej ds. podatkowych i celnych potwierdził, że zdaniem Brukseli Węgry nieodpowiednio wykonały wiosenny werdykt Trybunału Europejskiego, w którym orzeczono, że nie może być mowy o całkowitym zwolnieniu z opłacania podatku akcyzowego nawet tych producentów, którzy wytwarzają rocznie nie więcej niż 50 litrów 86-procentowego destylatu owocowego, czyli tradycyjnej węgierskiej palinki (według węgierskiego zapisu przepis pozwala na wytworzenie takiej ilości alkoholu w domu lub na podstawie odpłatnego zlecenia – z zastrzeżeniem, że to alkohol na własne potrzeby – w gorzelni). Od nowego roku, w wyniku orzeczenia Trybunału Europejskiego przepisy na Węgrzech zmieniły się, w rezultacie czego państwo wymierza ulgową, zredukowaną do połowy stawkę podatku akcyzowego na destylaty owocowe wyrabiane na własne potrzeby, odpłatnie na zlecenie w gorzelniach, od litra 50procentowej pálinki płaci się aktualnie 835 HUF (ok. 2,7 EUR) akcyzy, natomiast wytworzenie w warunkach domowych rocznie maksymalnie 86 litrów 50-procentowej palinki jest nadal zwolnione z akcyzy, bowiem odprowadza się od tej ilości jedynie 1000 HUF ryczałtu (ok. 3,3 EUR) na rzecz właściwego terytorialnie samorządu. W pierwszym postępowaniu zakończonym orzeczeniem Trybunału, KE powoływała się na to, że przepisy unijne zezwalają na stosowanie maksymalnie dwóch stawek akcyzy, a ulgowa stawka nie może być mniejsza niż połowa stawki zwyczajnej. Bruksela jest zdania, że w przypadku destylatów owocowych wyrabianych w domowych warunkach Węgrom nie udało się wypełnić ustaleń werdyktu sądu unijnego, więc KE oczekuje na podjęcie dalszych działań ze strony węgierskiego ustawodawcy. Jednocześnie poinformowano o zakończeniu postępowania wszczętego z uwagi na to, że przepisy węgierskie wymierzały wyższą stawkę podatku akcyzowego na tzw. napoje alkoholowe „komercyjne” aromatyzowane. 24) Rosja zakazuje importu węgierskiego drobiu. Rosyjska służba weterynaryjno-fitosanitarna Rosselhoznadzor zakazała importu drobiu z Węgier. Uzasadniła ten zakaz pojawieniem się w drugiej połowie lutego przypadku ptasiej grypy po wykazaniu jej wirusa przez węgierski odpowiednik sanepidu (NÉBIH) na fermie drobiu w komitacie Békés na południowym wschodzie Węgier (w wyniku kontroli dokonano przymusowego uboju ponad 100 tys. kaczek). Ograniczenie, które weszło w życie 4 marca br., dotyczy produktów drobiowych poddanych obróbce w temperaturze poniżej 70 stopni Celsjusza, odnosi się także do pasz i dodatków do pasz dla drobiu (z wyjątkiem tych o składzie roślinnym). Zdaniem prezesa węgierskiej izby handlowej reprezentującej interesy producentów drobiu (Baromfi Termék Tanács) mowa głównie o gęsiach, indykach i kaczkach przetwarzanych przez dwie największe firmy węgierskie grupę Gallicoop i Hungerit Zrt. Od sierpnia zeszłego roku rosyjskim embargiem objęte są węgierskie produkty drobiowe, lecz ograniczenia te nie dotyczyły wszystkich rodzajów towarów. Obecny zakaz oznaczać będzie rozszerzenie ograniczeń na dalsze produkty, lecz według informacji branżowych w ostatnim czasie z powodu załamania rubla firmy węgierskie praktycznie prawie całkiem zaniechały dostawy produktów drobiowych do Rosji, więc nowy zakaz nie spowoduje dalszych znacznych strat gospodarczych. 25) Resort rolny zapowiada wzrost eksportu rolnego do 10 mld EUR. Sekretarz stanu w Ministerstwie Rolnictwa György Czerván zadeklarował, że do 2020 roku węgierski eksport produktów rolnych sięgnie 10 mld EUR. W ostatnich latach wydajność eksportowa sektora rolnego oscylowała wokół 8 mld EUR. W wyniku dostrzegalnego od 2010 roku stałego wzrostu zwiększył się też wkład rolnictwa w PKB. Jednocześnie podwyższył się też w zeszłym roku poziom inwestycji rolnych (o 16,9%) do 232,3 mld HUF (ok. 3,16 mld zł). W 2014 roku nabrała znacznego tempa dynamika eksportu mięsa, wyrobów mięsnych, mleka, produktów mlecznych, świeżych warzyw, wyrobów spożywczych i pasz przetworzonych. Wzrosła też proporcja zwierząt hodowlanych, o 10% populacja bydła, a także pogłowie świń i drobiu. W 2015 roku dotacje finansowane ze środków węgierskiego budżetu wyniosą 77 mld HUF (ok. 1,05 mld zł), co stanowić będzie wzrost o 31 mld HUF (ok. 422 mln zł) r/r. Zgodnie z planami resortu wzrośnie też transza środków przeznaczona na bydło mięsne (o 43%), na owoce (o 89%), na uprawę ryżu (o 63%) i o 8,4 mld HUF (ok. 114 mln zł) dotacje na uprawę roślin białkowych. Minister oprócz intensyfikacji wsparcia wymienionych dziedzin zaznaczył konieczność kontynuacji programu „Więcej miejsc pracy w rolnictwie” za pomocą wzmocnienia systemu instrumentów finansowania rolnictwa wraz z działaniami na rzecz promocji rodzimych produktów. 26) Bank centralny kontynuuje program tanich kredytów dla mśp. Węgierski Bank Narodowy (MNB) ogłosił 18 lutego kolejną kontynuację programu „Finansowanie za wzrost”. Oznacza to wyasygnowanie w roku 2015 500 mld HUF, które zostaną przekazane bankom komercyjnym w celu udzielania preferencyjnych kredytów, które mają pobudzać wzrost małych i średnich przedsiębiorstw. W ramach tego mechanizmu w 2014 roku banki otrzymały również 500 mld HUF. Warunki uzyskania tych pieniędzy są niezmienne: brak kosztów refinansowania, a maksymalna marża dla banków może wynieść 2,5%. Połowę ewentualnych strat banków z tytułu niespłaconych kredytów pokryje bank centralny. Jak oświadczył prezes MNB György Matolcsy, do tej pory ok. 19 tys. mśp uzyskało preferencyjny kredyt – jest to mniej więcej połowa przedsiębiorstw, które mogłyby go otrzymać. W wyniku kontynuacji programu tysiące firm posiadających gorszą zdolność kredytową mają uzyskać dostęp do preferencyjnych kredytów. Według Matolcsyego połowa wzrostu PKB w ciągu ostatnich dwóch lat była wynikiem programu pożyczkowego. 27) Premier Węgier zapowiada redukcję podatku bankowego. Podstawa opodatkowania podatku miałaby być liczona nie od wartości bilansu z 2009 roku jak dotychczas, lecz z bilansu z 2014 roku. Aktualna stawka podatku (na poziomie 0,53%) od 2016 roku zredukowana miałaby być do 0,31%, a od 2017 roku do 0,21%, obniżając tym samym dochody państwa z tego tytułu w przyszłym roku o 60 mld HUF, a w 2017 roku w o 82 mld HUF (w latach 2016-17 zakładano rocznie 149 mld HUF). Łącznie dotychczas z tytułu tego podatku, od czasu jego wprowadzenia w 2010 roku, jako jednego z ‘podatków kryzysowych’ do budżetu wpłynęło 741 mld HUF. Od 2019 roku podatek bankowy miałby być dalej harmonizowany z normami unijnymi, co oznaczać będzie dalszą jego redukcję, lecz do 2020 roku nie nastąpi jeszcze jego całkowite wyprowadzenie z węgierskiego systemu. Wg szacunkowych obliczeń jednego z portali finansowych największy bank węgierski OTP, po 37 mld HUF podatku bankowego opłacanego rocznie w ostatnich dwóch latach, w 2016 roku zapłaci już tylko 21,7 mld HUF, a w 2017 roku 14,7 mld HUF. Jak wskazują analitycy, środków na sfinansowanie redukcji podatku bankowego należy szukać w założeniach budżetowych na 2015 rok, z których wynika, że po stronie wydatków w 2016 roku pojawiła się nowa pozycja o nazwie „Fundusz na rzecz redukcji podatków i rozwoju”, pod którą na 2016 rok przewidziano kwotę 60 mld HUF, na 2017 rok 320 mld HUF, a w 2018 roku 600 mld HUF, co z kolei może wystarczyć na zapowiadaną redukcję PIT i/lub CIT do poziomu stawki jednocyfrowej. 28) Plany akwizycyjne rządu - Erstebank. Wraz z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju (EBOR) państwo węgierskie zamierza nabyć udziały w węgierskiej filii Erste Banku – zapowiedział 9 lutego br. premier Orbán. Podczas konferencji prasowej towarzyszyli mu S. Chakrabart, prezes EBOR oraz A. Treichl, prezes grupy Erste. Zgodnie z MoU podpisanym przez strony państwo węgierskie i EBOR nabędą po 15% udziałów w węgierskim Erste. Każdy z nowych udziałowców deleguje do rady nadzorczej Erste Bank Hungary po jednej osobie. EBOR sygnalizuje tymczasowy charakter nabycia przez siebie udziałów (3-5 lat), po czym zamierza się go pozbyć w ramach transakcji rynkowej. Po prześwietleniu audytorskim obecna transakcja zostanie poddana kontroli krajowego i europejskiego nadzoru rynkowego. Cena zakupu nie jest jeszcze znana, lecz w wypowiedzi dla publicznej telewizji minister gospodarki oświadczył, że gdyby wartość księgowa 15% udziału kształtowała się na poziomie ok. 10-20 mld HUF, to byłby to dobry interes i dla rządu, i dla EBOR. Analitycy określili dokument jako jednoznacznie prorynkowy i proinwestycyjny, sygnalizujący znaczące zmiany dla sektora bankowego. Wśród najważniejszych postanowień MoU wymienić można deklarację rządu o braku woli dalszego dążenia do uzyskania bezpośredniej lub pośredniej większości w krajowym sektorze bankowym, z wyjątkiem gdyby zachodziła groźba destabilizacji finansowej całego sektora. Już nabyte większościowe udziały (MKB Bank, Budapest Bank) miałyby zostać sprywatyzowane w ciągu najbliższych trzech lat. Memorandum zawiera też postanowienia co do konwersji kredytów denominowanych w walutach obcych, zastrzegające zakaz dalszego przerzucenia przez rząd ryzyka kursowego na banki (mając tu na myśli pozostałe jeszcze walutowe kredyty niezabezpieczone hipoteką jak np. samochodowe) oraz zobowiązanie rządu do przestrzegania ‘best practice’ podczas likwidacji problematycznego bankowego portfolia kredytowego, czyniąc to w sposób transparentny i na zasadach rynkowych (co oznaczać będzie w praktyce powstrzymanie się od wprowadzania dalszych ograniczeń w zakresie licytacyjnej sprzedaży nieruchomości, jak i rozszerzenia moratorium na eksmisje z nieruchomości niewypłacalnych dłużników hipotecznych; pociągnie też za sobą podwyższenie puli zakupów dokonywanych przez Nemzeti Eszközkezelő na rzecz niewypłacalnych dłużników, którzy chcą pozostać lokatorami w swych byłych mieszkaniach przekazanych na rzecz Eszközkezelő). Rząd zobowiązał się też do skonsultowania z Węgierskim Związkiem Banków swych planów odnośnie wprowadzenia instytucji upadłości konsumenckiej oraz powstrzymać się od tworzenia przepisów prawnych, czy też podejmowania działań negatywnie wpływających na dochodowość sektora bankowego, z wyjątkiem gdyby wynikało to z zobowiązań unijnych. Rząd ma zapewnić aktywnym na rynku węgierskim instytucjom finansowym uczciwą konkurencję i równe traktowanie, niezależnie od narodowości właścicieli, zgodnie z jednolitymi przepisami rynkowymi UE oraz z zasadami wolnej i słusznej konkurencji. Prezes EBOR oświadczył, że bank zamierza zwiększyć swą aktywność kredytową na Węgrzech, wziąć udział w zarządzaniu portfoliem niewypłacalnych kredytów, w transakcjach obligacji i akcji koniecznych dla konsolidacji sektora bankowego oraz promować instrumenty wspierające kredytowanie przedsiębiorstw. Dodał też, że trójstronne porozumienie ma przyciągnąć inwestycje wzmacniające potencjał wzrostowy gospodarki węgierskiej. Dotrzymywanie wszelkich zobowiązań rządu i innych warunków ustalonych w MoU będzie ściśle kontrolowane przez EBOR, po raz pierwszy już pół roku po podpisaniu dokumentu. Prezes Treichl oświadczył, że Erste Bank będzie prowadzić znacznie bardziej aktywną politykę kredytową na Węgrzech, czego częścią będzie uruchomienie w następnych trzech latach nowych programów finansowych: w kwocie 250 mln EUR bank zamierza zaoferować pakiet kredytowy skierowany do pracowników sfery budżetowej, 100 mln EUR przeznaczone zostanie na program wydajności energetycznej, a 200 mln EUR na pakiet rolniczy. Analitycy oceniają obecny dokument generalnie pozytywnie, jako poprawiający pozycję rynkową samego austriackiego banku, a z drugiej strony pozytywnie dla rządu, jako próby podjęcia partnerskich i harmonijnych relacji z bankami, co może wpłynąć korzystnie na poziom zaufania inwestorów i generalnie lepszą ocenę biznesową Węgier. W ostatnim kwartale 2014 roku Erste Bank na Węgrzech wykazał 40 mln EUR zysku, ale w całym 2014 roku odnotował straty rzędu 312 mln EUR. 29) Afera domu maklerskiego. Sprawa Buda-Cash Brókerház dotknie ok. 120 tysięcy klientów samego domu i należącej do niego grupy bankowej DRB. Straty mogą sięgać 100 mld HUF (ok. 1,36 mld PLN). Węgierski Bank Narodowy (MNB) zawiesił działalność firmy i wyznaczył komisarza po tym, jak kontrola wykazała, że w domu maklerskim i bankach tworzono fikcyjne rachunki, przeprowadzano transakcje bez zgody klientów itd. Według nadzoru bankowego obecnie zupełnie nie wiadomo, co w rzeczywistości znajduje się na rachunkach klientów. Sprawa jest rozwojowa i zatacza coraz szersze kręgi. 30) Fatalna sytuacja w obszarze „złych” kredytów. „Bombą z opóźnionym zapłonem” nazwał jeden z portali gospodarczych kwotę „złych” kredytów w węgierskich bankach. Według raportu banku centralnego MNB, opublikowanego 23 lutego, jest ona blisko czterokrotnie wyższa niż z początku kryzysu finansowego (na koniec marca 2009 roku było to 329 mld HUF) i wynosi obecnie aż 1,232 bln HUF (ok. 4 mld EUR). Niespłacanych jest 19,3% kredytów, większość z nich przeterminowana jest o więcej niż 3 miesiące (65% z nich stanowią kredyty hipoteczne w walutach obcych), a mimo to banki nie wypowiadają ich, by nie pogarszać sytuacji księgowej. Dodatkowym problemem jest fakt, że na skutek wzrostu kursu franka dwie trzecie posiadaczy kredytów hipotecznych mimo lat płacenia rat ma jeszcze do spłacenia co najmniej 90% wartości swoich nieruchomości. Według raportu, całkowite zadłużenie brutto ludności wobec banków spadło w 2014 roku tylko o 0,6%. Najbliższe miesiące mogą jednak spowodować sporą zmianę - według MNB łączna kwota detalicznych kredytów walutowych, która obecnie stanowi ok. połowy całkowitego zadłużenia ludności, może spaść o około 20%. W ostatnich latach banki próbowały rozwiązać problem niespłacanych kredytów m.in. poprzez działania restrukturyzacyjne kredytu, jednak wciąż w stosunku do aż 54,5% takich kredytów odnotowuje się zaległości w spłatach o więcej niż 90 dni. 31) Bank OTP zainteresowany słowackimi oddziałami Sberbank. Największy węgierski bank OTP Bank jest - według mediów - jednym z trzech (pozostałe dwa to słowacko-czeska grupa finansowa Penta oraz włoski Unicredit) oferentów, który mógłby przejąć oddziały rosyjskiego Sberbanku na Słowacji (Rosjanie zapowiedzieli wycofanie się z rynku słowackiego i węgierskiego; zamierzają pozostać w Czechach). Media węgierskie spekulują, że oddziałami na Węgrzech z kolei zainteresowana jest, należąca do grupy Coop, instytucja finansowa Co-op Hitel. 32) Próby aktywizacji członków prywatnych funduszy emerytalnych. Zeszłoroczna modyfikacja ustawy o nieobowiązkowych funduszach emerytalnych weszła w życie z początkiem 2015 roku. W jej rozumieniu fundusz, w którym liczba członków płacących miesięczne składki członkowskie w przeciętnym okresie sześciu miesięcy przez co najmniej dwa kolejne miesiące obniży się do poziomu poniżej 70% ogółu członków poddany zostanie likwidacji, bez następcy prawnego. Pierwsza kontrola - prowadzona przez bank centralny - odbyć się ma w październiku br., jak na razie jednak cztery pozostałe jeszcze na rynku fundusze rozpoczęły działania na rzecz przetrwania. W funduszu Budapest liczba członków płacących składki ukształtowała się w lutym br. na poziomie 74% - przy czym warto tu zwrócić uwagę, że od nowego roku wprowadzono tu roczną obowiązkową składkę rzędu 2400 HUF (ok. 8 EUR), podczas gdy we wcześniejszych latach, gdy nie było ustalonej obowiązkowej składki, wpłaty wahały się w okolicach 60%. Fundusz ten zarządza majątkiem o wartości 20 mld HUF. Podobnie rzecz się ma z funduszem Horizont, gdzie liczba płacących oscyluje wokół 70%. Fundusz Szövetség jak na razie nie osiągnął wymaganego progu (aktualnie 50%), a czwarty fundusz – MKB – nie opublikował danych, jednak z wcześniej publikowanych informacji wynika, że w ubiegłym roku z uiszczania składek wywiązywało się tam jedynie ok. 30% członków. 33) Zamieszanie wokół zakazu handlu w niedziele. Trwają prawne zabiegi wokół wchodzącego w życie 15 marca br. zakazu handlu w niedzielę. Wielkie sieci handlowe próbują znaleźć sposoby na obejście zakazu. Niektóre sieci hipermarketów – według mediów przede wszystkim Tesco – zaczęły rozmowy z Węgierskimi Kolejami Państwowymi (MÁV) na temat wynajmu powierzchni na dworcach i stacjach kolejowych, których zakaz obowiązywał nie będzie. Jak twierdzi prasa, powstanie supermarketów na dworcach zajmie kilka miesięcy, ale sieci są bardzo zdeterminowane, a i MÁV wyraża zainteresowanie. Większa część centrów handlowych, w których zlokalizowane są kina, ma zamiar pozostać otwarta w niedziele wykorzystując zapis o kinach właśnie. Deklarują one jednak, że będą oczekiwały jasnej wykładni przepisów ze strony rządowej. Większość zadeklarowała chęć otwarcia w niedziele, a także zamiar przedłużenia godzin pracy w sobotę – w Budapeszcie do godziny 22 (obecnie do 21), a poza nim do 22 (obecnie do 21). Część centrów poza budapeszteńskich rozważa także wydłużenie godzin pracy w dni powszednie i wcześniejsze otwarcie w soboty. Tymczasem ministerstwo gospodarki poinformowało, że zakaz handlu będzie obejmował także niedzielne dostawy produktów zamówionych online, co szczególnie uderzy w rozwijającą ten kanał sprzedaży sieć Tesco. Problematyczne może być też otwarcie sklepów w śródmieściu Budapesztu – w ustawie znalazł się zapis o możliwości otwarcia sklepów w strefie „dziedzictwa kulturowego UNESCO” obejmującej rzeczywiście część śródmieścia węgierskiej stolicy, ale brak w ustawie o zakazie handlu w niedziele wyznaczenia granic tej strefy, zaś ustawa o światowym dziedzictwie kulturowym określa strefę tylko wraz ze strefą ochroną, co oznacza teren dużo szerszy niż w dokumentach UNESCO (całą V dzielnicę oraz części dzielnic VI i VII). 34) Amerykański instytut doradzi Węgrom ws. Paks. Węgierska grupa energetyczna MVM, do której należy elektrownia jądrowa w Paks, podpisała umowę o współpracy w zakresie badań i rozwoju z instytutem non-profit EPRI (Electric Power Research Institute). Doradztwo ma obejmować kwestie związane z zarządzaniem i bezpieczeństwem elektrowni. 35) 49% Elmű-Émász w rękach państwa? Państwo zamierza przejąć 49% udziałów w dystrybutorze energii elektrycznej Elmű-Émász. Obecna struktura właścicielska Elmű (dystrybucja prądu w Budapeszcie) przedstawia się następująco: 55,25% znajduje się w rękach niemieckiego RWE, 29,94% należy do także niemieckiej EnBW, a 15,63% do węgierskiego państwowego koncernu energetycznego MVM. Właścicielami Émász (dystrybucja prądu w północnych Węgrzech) są odpowiednio: RWE 54,26%, EnBW 24,91% oraz MVM 12,05%. Sama spółka Elmű-Émász opublikowała (25 lutego) komunikat, w którym oświadczyła, że nic jej nie wiadomo na temat tego typu planów. Media przypominają jednocześnie, że RWE kilkukrotnie już zapowiadało chęć pozbycia się części swych inwestycji na Węgrzech. 36) Otwarcie odnowionego ropociągu Przyjaźń I. Premierzy Węgier i Słowacji oficjalnie otworzyli wyremontowany odcinek między Węgrami a Słowacją (pomiędzy Szászhalombatta i Sahy). Pozwoli to rafinerii Slovnaft w Bratysławie (należącej do węgierskiego koncernu MOL i przetwarzającej rocznie 5-5,5 mln ton ropy) odbierać surowiec z wybrzeża Adriatyku. Rozbudowa i renowacja 128 km ropociągu (w tym 9 km na Słowacji) została sfinansowana przez MOL i słowacki Transpetrol. Koszt tej przeprowadzonej w ciągu roku (konkretne prace inwestycji rozpoczęte zostały dopiero w sierpniu ubiegłego roku) operacji wyniósł 80 mln USD. Przepustowość ropociągu wzrosła w jej wyniku z 3,5 do 6 mln ton rocznie. Przy okazji inauguracji rurociągu prezes grupy MOL Sándor Fasimon powiedział, że wraz z obecną inwestycją MOL wykonał także renowację odcinka adriatyckiego, którego wydajność wzrosła z 10 do 14 mln ton. Dodał też, że w wyniku renowacji i możliwości zaopatrzenia rafinerii Slovnaftu z dwóch kierunków osiągnięto możliwość zaopatrzenia w rosyjską ropę również Serbii i Bośni. 37) Tania ropa sprzyja gospodarkom środkowoeuropejskim. Według obliczeń analityków Morgan Stanley z Londynu spadek cen ropy o 10% przynosi Węgrom poprawę salda na poziomie 0,3% PKB. 38) „Rok gazowy” na Węgrzech będzie się zaczynał w październiku – taką propozycję regulacji, dostosowującą przepisy węgierskie do unijnych, złożył minister rozwoju narodowego Miklós Sesztak (dotychczas zaczynał się w lipcu). 39) Nowy program rządowy dla przeciwdziałania bezrobociu wśród młodych. Rząd chce wspierać w unikaniu bezrobocia osoby młode (poniżej 25. roku życia) w najsłabiej rozwiniętych regionach Węgier. Jak poinformował Sándor Czomba, sekretarz stanu odpowiedzialny za politykę zatrudnienia w resorcie gospodarki, Unia Europejska zapewni 15 mld HUF dofinansowania programu w czterech regionach do 2017 roku (Észak-Magyarország, Észak-Alföld, Dél-Alföld i Dél-Dunántúl), a rząd węgierski wyasygnuje 200 mld HUF do 2020 roku, by program mógł funkcjonować we wszystkich regionach. Szacuje się, że program obejmie 174 tysiące uprawnionych. 40) Priorytety służb skarbowych na 2015 rok. Szczególnej kontroli mają zostać poddane takie sektory gospodarki jak sprzedaż on-line, firmy doradztwa personalnego, przetwórstwo mięsne, firmy transportowe, budowlane, zarządcy nieruchomości oraz firmy oferujące najem nieruchomości. W zeszłym roku cztery tysiące kontrolerów przeprowadziło ok. 4 miliony inspekcji na Węgrzech, podczas których wykryto nieprawidłowości podatkowe na poziomie 582 mld HUF (ok. 1,9 mld EUR), związane głównie z VAT. 41) Kolejny rekord w liczbie likwidowanych firm. Według Opten w styczniu br. na Węgrzech zostało zamkniętych 4214 firm. Analitycy przypuszczają, że w kolejnych miesiącach tego roku rekord ten będzie nadal bity. Rekordowa była też liczba przymusowych likwidacji – 40% - w poprzednich latach dominowało zwykłe, dobrowolne zakończenie działalności. 42) Członkostwo Węgier w Europejskiej Agencji Kosmicznej. Węgry przystąpiły 24 lutego br. do Europejskiej Agencji Kosmicznej, stając się jej 22. pełnoprawnym członkiem. Porozumienie o współpracy z ESA Węgry podpisały jeszcze w 1991 roku, umowę ECS (European Cooperating State) w kwietniu 2003 roku. Polska została członkiem ESA we wrześniu 2012 roku. 43) Debiut WizzAir na giełdzie w Londynie. 8% wzrostu zanotowały akcje taniego węgierskiego przewoźnika lotniczego w dniu debiutu na londyńskiej giełdzie – ich cena wzrosła z nominalnych 11,50 do 12,50 GBP. Spółka zebrała 370 mln EUR z 23,2 mln akcji. Jej kapitalizacja rynkowa – według prezesa WizzAir Józsefa Váradiego – wynosi teraz 2 mld EUR i jest najwyższa wśród tanich linii lotniczych. Polska ma być nadal kluczowym rynkiem dla WizzAir. -------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Węgry - podstawowe wskaźniki makroekonomiczne Wzrost PKB (%) Produkcja przemysłowa (%) Inflacja (%) Bezrobocie (%) 2009 2010 2011 2012 2013 -6,3 1,2 1,7 -1,7 1,5 -17,7 10,5 5,4 -1,7 1,4 4,2 10,0 4,9 11,2 3,9 10,9 5,7 10,9 1,7 10,2 Źródło: Węgierski Urząd Statystyczny (KSH), r/r Opr.: Wydział Polityczno-Ekonomiczny Ambasady RP w Budapeszcie 2014 3,4 (X-XII) 3,6 (I-XII) 4,6 (XII) 7,6 (I-XII) -0,2 7,1 2015 -1,4 (I) 7,4 (XI ‘04-I ‘05)