Prawo i organizacja łowiectwa w Polsce

Adam Habuda1, Wojciech Radecki2
1
Istytut Nauk Prawnych PAN, 2Zakład Prawa Ochrony Środowiska we Wrocławiu
Prawo i organizacja łowiectwa w Polsce
1. Polskie prawo łowieckie w perspektywie historycznej
Etapy rozwojowe polskiego prawa łowieckiego wyznaczają:
 rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 3 grudnia 1927 r. o prawie łowieckim
(DzU nr 110, poz. 934),
 dekret z 29 października 1952 r. o prawie łowieckim (DzU nr 44, poz. 300),
 ustawa z 17 czerwca 1959 r. o hodowli, ochronie zwierząt łownych i prawie
łowieckim (DzU z 1973 r. nr 33, poz. 197),
 obowiązująca ustawa z 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (DzU z 2013 r. poz.
1226 ze zm.).
Obowiązujące Prawo łowieckie przejęło wypracowane w latach 1952 i 1959 pryncypia:
państwowa własność zwierzyny w stanie wolnym, istnienie tylko jednej ogólnokrajowej
organizacji łowieckiej, jaką jest Polski Związek Łowiecki, prowadzenie gospodarki
łowieckiej przez koła łowieckie w formie dzierżawy. Podstawowe nowe rozwiązania to:
uznanie łowiectwa za element ochrony środowiska przyrodniczego, utworzenie Państwowej
Straży Łowieckiej, rozszerzenie odpowiedzialności za szkody łowieckie, zaostrzenie
odpowiedzialności karnej za przestępstwa łowieckie.
2. Prawo łowieckie w systemie prawa polskiego
Prawo łowieckie wchodzi w skład szczególnej dziedziny prawa, jaką jest prawo ochrony
środowiska, i stanowi  wraz z prawem leśnym i rybackim  fragment części szczególnej
prawa ochrony środowiska.
Na prawo łowieckie składają się:
 akt podstawowy, jakim jest ustawa – Prawo łowieckie,
 rozporządzenia wykonawcze Ministra Środowiska w liczbie 21,
 przepisy związkowe, do których zaliczać można m.in. ustawę o obroni i amunicji,
ustawę o ochronie przyrody, ustawę o lasach, ustawę o ochronie zwierząt,
 statut PZŁ i przepisy wydawane przez organy PZŁ.
3. Podstawowe pojęcia prawa łowieckiego
Wprawdzie ustawa Prawo łowieckie nie zawiera tzw. słowniczka, ale z jej przepisów i aktów
wykonawczych wywodzić można sposób rozumienia samego łowiectwa jako elementu
ochrony środowiska przyrodniczego, zwierząt łownych (zwierzyny), których wyczerpującą
listę zawiera odpowiednie rozporządzenie Ministra Środowiska, dotyczące gospodarki
łowieckiej obejmującej ochronę, hodowlę i pozyskiwanie zwierzyny, polowania jako działań
dozwolonych i kłusownictwa jako działań zabronionych pod groźbą kary.
4. Podstawowe instytucje prawa łowieckiego
Zalicza się do nich:
1. Obwody łowieckie (leśne i polne) stanowiące obszary specjalne wyodrębnione ze
względu na cel, jakim jest prowadzenie gospodarki łowieckiej; podział obszaru
województw na obwody łowieckie nie jest zależny od stosunków własnościowych na
nieruchomościach wchodzących w skład obwodów.
2. Planowanie łowieckie obejmujące roczne plany łowieckie i wieloletnie łowieckie
plany hodowlane.
3. Wykonywanie polowania, uzależnione w zasadzie przynależnością do PZŁ (z wyjątkami co do cudzoziemców), posiadaniem stosownych uprawnień i dokumentów,
uzyskaniem zgody (upoważnienia) dzierżawcy lub zarządcy obwodu łowieckiego.
5. Odpowiedzialność prawna w łowiectwie
Odpowiedzialność taka występuje w postaci:
1) odpowiedzialności o charakterze cywilnym dzierżawcy lub zarządcy obwodu:
a) za szkody wyrządzone w uprawach i płodach rolnych przez dziki, łosie, jelenie
i sarny,
b) za szkody wyrządzone przy wykonywaniu polowania;
2) odpowiedzialności karnej:
a) za wykroczenia z art. 51 Prawa łowieckiego,
b) za przestępstwa z art. 52 i 53 Prawa łowieckiego;
3) odpowiedzialności dyscyplinarnej członków PZŁ będących osobami fizycznymi za
przewinienia dyscyplinarne (naruszenia ustawy i wydanych na jej podstawie aktów
wykonawczych, naruszenia statutu lub innych uchwał organów PZŁ, wykonywanie
polowania w sposób sprzeczny z etyką łowiecką) przed sądami łowieckimi;
4) odpowiedzialności porządkowej za naruszenie zasad selekcji osobniczej.
6. Organizacja łowiectwa
W obszarze łowiectwa działają:
 Polski Związek Łowiecki i jego podstawowe jednostki organizacyjne w postaci kół
łowieckich, które gospodarują w obwodach łowieckich na podstawie umów
dzierżawy,
 państwowa administracja łowiecka, na której czele stoi minister właściwy do spraw
środowiska, wykonywana w terenie przez samorząd województwa jako zadanie z
zakresu administracji rządowej, ze znaczącym udziałem starostów oraz organów
Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe,
 straż łowiecka kontrolująca przestrzeganie przepisów ustawy, złożona z dwóch
komponentów:
 Państwowej Straży Łowieckiej jako umundurowanej, uzbrojonej i wyposażonej w
środki transportu formacji o charakterze policyjnym podległej wojewodzie,
upoważnionej do stosowania środków przymusu bezpośredniego, a w skrajnych
sytuacjach także broni palnej,
 strażników łowieckich powoływanych lub zatrudnianych przez dzierżawców i zarządców obwodów łowieckich.
Strażnikom Państwowej Straży Łowieckiej ustawodawca przyznał uprawnienia
Państwowej Straży Rybackiej w zakresie kontroli legalności połowów oraz uprawnienia
strażników leśnych w zakresie zwalczania szkodnictwa leśnego, przyznając odpowiednio
strażnikom Państwowej Straży Rybackiej oraz strażnikom leśnym uprawnienia Państwowej
Straży Łowieckiej w zakresie zwalczania kłusownictwa.