Rozprzestrzenianie się roślin

Temat: Rozprzestrzenianie się roślin (nasion)
Mirosław Kwiatek
Rozprzestrzenianie się roślin za pomocą prądów powietrza, głównie wiatrów nosi nazwę
anemo_chorii w botanice.
Najczęściej w przyrodzie spotyka się tzw. plananemochorię. Jest to rozprzestrzenianie się
za pomocą wiatru nasion lub owoców z ułatwieniami w postaci różnych urządzeń w budowie.
Np. owoce mniszka lekarskiego zaopatrzone są we włoski lotne tworzące swego rodzaju
spadochroniki. Nasiona opatrzone włoskami ma sasanka, tzw. ostnica, wiele ostrożni np.
oset (ostrożeń lancetowaty), tzw. wełnianka (z „kosmatych” turzycowatych), wierzba, topola.
Często spotykanym na wiosnę zjawiskiem jest chmura unoszących się w powietrzu nasion
wierzby lub topoli.
Sałata – „dziki” przodek siewnej
U wielu roślin wytworzyły się na nasionach lub owocach błoniaste skrzydełka mające
rozmaite kształty i rozmiary. Punkt ciężkości tych nasion jest z reguły umieszczony
asymetrycznie dzięki czemu wprowadzane są w lot ślizgowy, połączony z ruchem
obrotowym. Klasycznym przykładem są uskrzydlone rozłupki jaworów, których lot
połączony z ruchem obrotowym obserwujemy w parkach i lasach w jesieni. Podobnie
wyposażone są też owoce i nasiona np. jesionu, modrzewia, brzozy, sosny, świerka.
Klonowate (owoc złożony – z 2 oskrzydlonych orzeszków):
5 Klon tatarski, sadzony w parkach krzew (czasem drzewo)
6 Jawor
7 Klon zwyczajny
8 Klon polny
(3) Jesion mannowy – w parkach duży krzew lub małe drzewo. Owoce oskrzydlone; skrzydło
rozszerzone w części górnej (…)
Powyżej - brzozowate:
6 Grab zwyczajny
8 Brzoza brodawkowata
9 Brzoza omszona
10 Brzoza karłowata
11 Olsza czarna
12 Olsza szara
Sosnowate:
2 Jodła
3 Świerk pospolity
4 Modrzew europejski
5 Sosna zwyczajna
7 Sosna czarna
Wiązy:
6 szypułkowy (orzeszek umieszczony pośrodku skrzydlaka)
7 pospolity (orzeszek w górnej części skrzydlaka)
8 górski
Z kolei ziarniaki niektórych traw np. ostnic mają długie, włoskowate „ości” umożliwiające
im lot ruchem kolistym i wbijanie się ostro zakończoną nasadą prosto w ziemię:
Swoistym przykładem jest „urządzenie” lotne miechunki, której owoc – pomarańczowa
kuleczka – jest ukryty w niejako nadmuchanym wielkim błoniastym woreczku, który
odgrywa rolę balonu.
Funkcje lotek często spełniają rozmaite liście przykwiatowe i przylistki. Np. lipa ma szeroki
błoniasty liść (języczkowata podsadka), który po opadnięciu kwiatów unosi jej owoce na
dużą odległość od macierzystego drzewa; podobne zjawisko odbywa się też u grabu.
Lipy: 4 drobnolistna, 5,6 szerokolistna
Z geoanemochorią mamy do czynienia gdy wiatr odrywa suche i zwykle okrągłe w
przekroju pędy i pędzi je nieraz kilometrami po ziemi.
Wariantem anemochorii może też być boleoanemochoria – wiatr otrząsa nasiona np. maku
Jeśli brak jest dodatkowych tworów wspomagających rozprzestrzenianie się to mamy do
czynienia z autochorią. Może być balistyczna lub grawitacyjna. Z balistyczną mamy do
czynienia u strączkowych roślin; Wysychając owoc pęka i nasiona oswobadzają się.
(Pękanie następuje w wyniku różnicy w turgonie ścianek. Turgon to stan wysycenia komórek/tkanek roślinnych
wodą umożliwiający utrzymanie kształtu i pozycji przez roślinę lub jej niektóre organy. Inaczej: turgon to
napięcie błon komórek roślinnych powodowane ciśnieniem soku komórkowego od wewnątrz na ścianki
komórki) Grawitacyjna występuje u drzew z ciężkimi ale pustawymi w środku i gładkimi
nasionami. Wypadając nasiona odbijają się od gałęzi drzew przez co zwiększa się zasięg ich
przemieszczenia się.
Przenoszenie może być też przez wodę – hydro_choria. Może być unoszenie (kłoski
turzyc) lub wleczone po dnie
Oczywiście są jeszcze sposoby inne przemieszczenia się – dzięki zwierzętom…
2007-08-30 - turgon
2007-08-24