Weksel i jego funkcje

Weksel
- rodzaj papieru wartościowego, imiennego lub na zlecenie, w którym
wystawca weksla albo zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat)
dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej
(weksel trasowany), albo sam przyrzeka, że zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla
(weksel własny, sola weksel). Wystawca weksla jest więc tutaj głównym dłużnikiem
odbiorcy weksla
Charakterystyczną cechą weksla, z którą związana jest jego przydatność dla obrotu
jest abstrakcyjność stosunku wekslowego (brak wpływu tzw. causy - przyczyny,
podstawy na ważność zobowiązania z weksla), która wyraża się w określeniu
"bezwarunkowe zobowiązanie" co oznacza że sam dokument weksla nie jest
związany z jakimikolwiek innymi czynnościami prawnymi (np. umową) a więc zapłata
sumy wekslowej nie może być uzależniona od jakichkolwiek innych okoliczności czy
warunków.
Weksel trasowany staje się pełnowartościowym papierem w obrocie z chwilą jego
przyjęcia (dokonania tzw. akceptu weksla) przez trasata, który przyjmuje na siebie
zobowiązanie zawarte w treści weksla.
W prawie polskim zasady wystawiania i obrotu wekslami reguluje ustawa z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe. Dla ważności weksla niezbędne jest zamieszczenie w nim poniższych elementów:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono;
polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej;
nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata);
oznaczenie terminu płatności;
oznaczenie miejsca płatności;
nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;
oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla;
podpis wystawcy weksla.
Do 1 stycznia 2007 r. istniały urzędowe blankiety wekslowe, które służyły realizacji obowiązków
fiskalnych wynikających z ustawy o opłacie skarbowej. Od tej daty od weksli nie pobiera się opłaty
skarbowej, natomiast w obrocie funkcjonują prywatne blankiety wydawane przez poszczególnych
przedsiębiorców, z tym, że nie ma ustalonego jednolitego wzoru takiego dokumentu.
Funkcje weksla
1. funkcja kredytowa - weksel w roli pieniądza jako zapłata za towar lub usługę (forma
kredytu handlowego - kupieckiego),
2. funkcja płatnicza - weksel jako surogat pieniądza, można nim dokonywać zapłaty,
może powodować umorzenie długu pokrytego wekslem albo zabezpieczyć zapłatę
weksla w przyszłości,
3. funkcja gwarancyjna – weksel może stanowić zabezpieczenie zobowiązań
pieniężnych istniejących w chwili ich wystawienia i przyszłych,
4. funkcja obiegowa (przedmiot obrotu) - wierzytelność wekslowa może być
przenoszona w drodze indosu na inne osoby,
5. funkcja refinansowa - przedstawienie weksla do dyskonta w banku pozwala
posiadaczowi weksla uzyskać sumę wekslową, pomniejszoną o prowizję banku przed
terminem płatności weksla (przez niektórych autorów nie jest uważana za
samodzielną funkcję, a jedynie za jeden z przejawów funkcji kredytowej) .
Trasat - osoba wskazana przez wystawcę weksla lub wystawcę czeku, zwanego
w takim przypadku trasantem, do zapłaty kwoty wskazanej na wekslu lub czeku
Aval (poręczenie wekslowe) - czynność prawna polegająca na poręczeniu za
cudzy dług wekslowy. Poręczyciel wekslowy (avalista) odpowiada za zapłatę
weksla tak samo, jako osoba, za której dług wekslowy poręczył.
Dla ważności avalu konieczne jest złożenie przez poręczyciela podpisu na przedniej stronie weksla, na jego
grzbiecie (odwrotnej stronie) bądź przedłużku. W dwóch ostatnich przypadkach, w celu jednoznacznego
wskazania charakteru złożonego podpisu niezbędne jest zamieszczenie wzmianki "Poręczam" lub podobnej.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że brak dopisku w okolicznościach konkretnej sprawy może
prowadzić do potraktowania takiego podpisu jako indosu gwarancyjnego o skutkach zbliżonych do avalu.
W doktrynie prawa cywilnego reprezentowany jest pogląd że w przypadku gdy poręczycieli wekslowych jest kilku,
przy podpisie każdego z nich musi znajdować się słowo "poręczam" lub równoznaczne; dotyczy to szczególnie
sytuacji gdy podpisy kilku poręczycieli znajdują się na tylnej stronie weksla.
Odpowiedzialność z tytułu avalu można ograniczyć do pewnej sumy, konieczne jest wówczas ujawnienie tego
ograniczenia w treści weksla.
Aval raz złożony nie może być odwołany i jest złożony bezterminowo. Ustaje w razie wygaśnięcia zobowiązania
wekslowego osoby, za którą dano poręczenie.
Indos - czyli inaczej żyro - jest to oświadczenie woli zbywcy weksla, czeku lub innego papieru
wartościowego zbywalnego przez indos o przeniesienie jego własności(ze specyficznymi
konsekwencjami).
Osoba przenosząca weksel (czek) przez indos to indosant, zaś osoba, na rzecz której następuje
przeniesienie to indosatariusz.
Indos musi być bezwarunkowy (warunki, od których uzależniono indos, uważa się za nie napisane)
i musi przenosić całość praw z weksla (czeku) - indos częściowy jest nieważny. Indos wywiera
szersze skutki, niż przelew: indosatariusz może wykonywać wszystkie prawa z weksla, ale w odróżnieniu od przelewu - "osoby, przeciw którym dochodzi się praw z wekslu, nie mogą wobec
posiadacza zasłaniać się zarzutami, opartymi na swych stosunkach osobistych z wystawcą
lub z posiadaczami poprzednimi" (art. 17 Prawa wekslowego).
Indos ma formę pisemnego oświadczenia na grzbiecie weksla (czeku) lub na przedłużku.
Blankiet urzędowy weksla (obowiązywał do 1 stycznia 2007 r.)