114 Jachimowicz_Layout 1

Transkrypt

1
Klinika Geriatrii, Uniwersytet Medyczny, Łódź
Instytut Położnictwa i Pielęgniarstwa, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa
im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, Kalisz
1
Department of Geriatrics, Medical University of Łódź
2
Istitute of Midwifery and Nursing, Higher Vocational State School in Kalisz
tio
np
roh
ibit
2
ed
.
Violetta Jachimowicz1,2(A,B,C,D,E,F), Tomasz Kostka1(A,B,C,D,E,F)
AKTYWNOŚĆ RUCHOWA A SPRAWNOŚĆ
FUNKCJONALNA I LOKOMOCYJNA OSÓB
STARSZYCH
ASSOCIATION BETWEEN PHYSICAL ACTIVITY AND
FUNCTIONAL AND MOTOR ABILITIES AMONG THE ELDERLY
dis
tr
ibu
Słowa kluczowe: wydatek energetyczny, aktywność fizyczna, sprawność
funkcjonalna, sprawność lokomocyjna, osoby starsze
Key words: energy expenditure, physical activity, functional ability, motor ability,
elderly people
Streszczenie
rso
na
lu
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
se
-
on
ly -
Wstęp. Celem pracy była analiza porównawcza aktywności ruchowej, sprawności
funkcjonalnej i lokomocyjnej osób starszych zamieszkałych w różnych środowiskach.
Materiał i metody. Badaniem objęto 324 osoby w wieku powyżej 65 lat: 112 pensjonariuszy Domu Pomocy Społecznej (DPS), 102 mieszkańców Spółdzielczego Domu Kombatanta i Emeryta (DKiE), 110 słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku (UTW). Ocenę aktywności ruchowej przeprowadzono za pomocą kwestionariuszy Seven-Day Physical Activity Recall Questionnaire (SDPAR) i Stanford. Sprawność funkcjonalną zmierzono za pomocą skali funkcjonowania codziennego (ADL) i skali funkcjonowania instrumentalnego
(IADL), a sprawność lokomocyjną za pomocą skali oceny równowagi i chodu Tinetti.
Wyniki. Najwyższą aktywnością ruchową, sprawnością funkcjonalną i lokomocyjną
charakteryzowali się słuchacze UTW, zaś najniższe wartości uzyskali mieszkańcy DPS.
W całej badanej kohorcie, a także oddzielnie u mieszkańców DPS i DKiE wykazano związek aktywności ruchowej ze sprawnością funkcjonalną i lokomocyjną.
Wnioski. Starszy wiek i duża liczba przyjmowanych leków były związane z niższą aktywnością ruchową oraz sprawnością funkcjonalną i lokomocyjną. Poprawa sprawności
funkcjonalnej i lokomocyjnej, wraz ze wzrostem aktywności ruchowej u mieszkańców DPS
i DKiE, wskazuje na szczególnie protekcyjną rolę aktywności ruchowej u najstarszych
i najbardziej schorowanych seniorów.
Summary
5601
5
0
26
is c
Word count:
Tables:
Figures:
References:
y is
-
for
pe
Background. The aim of the study was a comparative analysis of physical activity,
functional and motor abilities among the elderly living in different environments.
Material and methods. The subjects of the research were 324 individuals aged 65 and
more: 112 of them being long-term care home (LTC) residents, 102 – veteran home (VH) residents and 110 were the University of the Third Age (UTA) students. The evaluation of physical
activity was conducted on the basis of the Seven-Day Physical Activity Recall Questionnaire
(SDPAR) and Stanford Questionnaire. Functional ability was measured by collecting data on
the Activities of Daily Living (ADL) and the Instrumental Activities of Daily Living (IADL). Motor
abilities were determined using the Tinetti Balance and Walk Assessment Scale.
Results. The highest level of physical activity, as well as of the functional and motor
abilities was noted among UTA students, while the lowest one was noted among LTC residents. The relationship of physical activity to functional and motor abilities was found in
the whole studied population as well as in LTC and VH groups.
Conclusions. Older age and a greater amount of medications used were associated
with lower physical activity as well as with lower functional and motor abilities. An increase in functional and motor abilities with higher physical activity level among the elderly living in LTC and VH indicates a particularly important role of physical exercise in older elders with multiple associated health problems.
op
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
-
Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
Th
Adres do korespondencji / Address for correspondence
prof. dr hab. med. Tomasz Kostka
Klinika Geriatrii, Uniwersytet Medyczny w Łodzi
90-647 Łódź, Plac Hallera 1, tel.: (0-42) 639-32-15, fax: (0-42) 639-32-18, e-mail: [email protected]
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
-
Medycyna Sportowa
© MEDSPORTPRESS, 2009; 4(6); Vol. 25, 256-264
ARTYKUŁ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
256
17.03.2009 r.
18.06.2009 r.
-
Aktywność ruchowa ma duże znaczenie dla człowieka w każdym wieku: w wieku młodszym wzmacnia ogólną sprawność, w wieku starszym jest jednym
ze znaczących czynników wpływających na tzw. pomyślne starzenie się, opóźnia procesy starzenia, pomaga utrzymać zdrowie i dobre samopoczucie. Regularna aktywność fizyczna poprawia funkcjonowanie układu oddechowego, krążenia, zmniejsza częstotliwość występowania infekcji, usprawnia procesy
umysłowe. Zapobiega chorobom: otyłości, cukrzycy,
osteoporozie, chorobie niedokrwiennej serca, nadciśnieniu tętniczemu. Aktywność ruchowa, poprawiając
sprawność funkcjonalną i lokomocyjną, ma bezpośredni wpływ na zaspokojenie potrzeb biopsychospołecznych osób starszych [1-5]. Większe wydatkowanie energii wiąże się z niższym ryzykiem śmiertelności wśród osób starszych [3].
Sprawność funkcjonalna oznacza zdolność do samodzielnego wykonywania czynności życia codziennego. Do czynności podstawowych należą: utrzymanie higieny ciała, ubieranie się, korzystanie z toalety,
kontrolowanie czynności fizjologicznych organizmu,
odżywianie się, poruszanie się. Do złożonych czynności dnia codziennego należą: posługiwanie się telefonem, pieniędzmi, przygotowanie posiłków, wykonywanie zakupów, sprzątanie, pranie, przyjmowanie
leków, korzystanie ze środków transportu [5].
Sprawność lokomocyjna, obejmująca utrzymanie
równowagi ciała, chód, obroty, zmianę pozycji ciała,
jest ważnym elementem samodzielności. Zaburzenie
tej sprawności prowadzi do zmniejszenia przestrzeni
życiowej, ograniczenia aktywności, upadków, urazów
i niepełnosprawności [5,6].
Aktywność ruchowa, sprawność funkcjonalna i lokomocyjna nie tylko wydłużają okres sprawności i niezależności, ale decydują o miejscu osoby starszej
w różnych grupach społecznych oraz odgrywają istotną rolę w ogólnej jakości życia człowieka starszego [7].
Niedobór ruchu pogłębia dysfunkcje organizmu,
zwiększa występowanie wielu chorób, prowadzi do
niesprawności. Konsekwencją tego jest zależność od
opieki innych i obniżenie jakości życia [4,5,7].
Osoby starsze często ograniczają aktywność ruchową do minimum. Najczęstszą przyczyną jest obawa o stan zdrowia i brak nawyku aktywnego spędzania czasu. Aktywność ruchowa osób starszych może
mieć charakter rekreacyjny, prewencyjny, leczniczo-rehabilitacyjny. Powinna obejmować trzy elementy:
ćwiczenia wytrzymałościowe, siłowe i rozciągające.
Wytrzymałość można utrzymać poprzez spacery,
marsze, bieg, pływanie, jazdę na rowerze. Ćwiczenia
te należy wykonywać 2 razy w tygodniu, po co najmniej 20 minut. Ćwiczenia siłowe powinny angażować
najważniejsze grupy mięśniowe. Wskazane jest, by
wykonywać je 2 razy w tygodniu po 20 minut. Ćwiczenia rozciągające są wykonywane w czasie gimnastyki,
którą powinno zajmować codziennie 5-10 minut [4].
Celem pracy była analiza porównawcza aktywności ruchowej, sprawności funkcjonalnej i lokomocyjnej
osób starszych: mieszkańców Domu Pomocy Społecznej, Spółdzielczego Domu Kombatanta i Emeryta
oraz słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku.
Motor ability is significant for humans regardless
their age; in younger individuals it contributes to the
improvement in general fitness level, while for elderly
people it is one of the important factors affecting the
so called “favourable aging”, delaying aging processes and enabling to maintain wellness and a good
state of mind. Regular physical activity improves the
function of the respiratory and circulatory systems,
decreases the prevalence of infections and improves
mental processes. It prevents obesity, diabetes, osteoporosis, ischemic heart disease and arterial hypertension. Motor ability, by improving the functional and
locomotor ability, directly satisfies the bio-psychosocial needs of elderly people [1-5]. A higher energy
expenditure is associated with a lower risk of mortality among elderly people [3].
Functional ability is understood as an ability to be
self-sufficient in performance of the activities of daily
living (ADL). The basic ADL include: maintaining body
hygiene, getting dressed, using the toilet, controlling
physiological functions of the body, meal consumption, movement. The complex everyday activities include: using the phone, controlling money, preparing
meals, shopping, cleaning, washing, taking medications and using public transport [5].
Locomotor ability, which comprises maintaining
body equilibrium, gait, rotation, and changing body
postures is a crucial component of self-sufficiency.
Disturbance of such skills leads to the reduction of
the functional space, limited activity, falling, injuries
and disability [5,6].
Motor ability, as well as functional and locomotor
abilities, not only prolong the period of fitness and
self-sufficiency in humans, but also determine the
position of elderly people in different social groups
and play an important role in the general life quality
of this population [7]. Movement deficiency deteriorates body dysfunction, increases the prevalence of
various medical conditions and results in disability. In
consequence, it makes elderly people dependent on
their caregivers and decreases their quality of life
[4,5,7].
Elderly people frequently limit their motor ability to
the minimal level. The most common reason for such
an attitude is concern about their health state and the
lack of habits of active leisure time spending. The
motor ability of elderly people may be recreational,
preventive and therapeutic – rehabilitative. It should
comprise three elements: endurance, strength and
stretching exercises. Endurance may be gained by
walking, marching, swimming and cycling. These
exercises should be performed twice a week, for at
least 20 minutes.
Strength exercises should engage the most important muscle groups. It is indicated to perform them
twice a week for 20 minutes. Stretching exercises are
usually performed during gymnastics, which should
be done every day for 5-10 minutes [4].
The aim of the study was comparative analysis of
motor ability as well as functional and locomotor
ability in elderly people: the residents of long-term
care home (LTC) and veteran home (VH), and the
University Third Age (UTA) students.
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
Background
Th
-
Wstęp
-
Jachimowicz V. i wsp., Sprawność funkcjonalna i lokomocyjna osób starszych
257
Badaniem objęto 324 osoby w wieku powyżej 65
lat z Kalisza i Ostrowa Wlkp.: 112 pensjonariuszy
Domu Pomocy Społecznej (DPS), 102 mieszkańców
Spółdzielczego Domu Kombatanta i Emeryta (DKiE),
110 słuchaczy Uniwersytetu Trzeciego Wieku (UTW).
Ocenę aktywności ruchowej przeprowadzono za
pomocą kwestionariuszy: Seven-Day Physical Activity Recall Questionnaire (SDPAR) i Stanford. Kwestionariusz SDPAR zawiera dziesięć pytań dotyczących
liczby godzin snu oraz długości trwania wysiłku o umiarkowanej, dużej i bardzo dużej intensywności w ciągu
ostatniego tygodnia [8]. Kwestionariusz Stanford ocenia wysiłek fizyczny o umiarkowanej i dużej intensywności [9].
Sprawność funkcjonalną zmierzono za pomocą
skali funkcjonowania codziennego (ADL) [10] i skali
funkcjonowania instrumentalnego (IADL) [11]; sprawność lokomocyjną za pomocą skali oceny chodu
i równowagi Tinetti [12]. Niewielka liczba punktów
w tych skalach świadczy o zaburzeniach w zakresie
funkcjonowania.
Zmienne analizowano za pomocą analizy wariancji ANOVA i za pomocą współczynnika korelacji Pearsona. Za poziom istotnie statystyczny przyjęto wartość p≤0,05. Wyniki przedstawiono jako średnią ± odchylenie standardowe.
The sample included 324 above 65 years of age
from Kalisz and Ostrów Wielkopolski: 112 residents
of LTC, 102 residents of VH and UTA students.
Motor ability was evaluated using the following
questionnaires: Seven-Day Physical Activity Recall
Questionnaire (SDPAR) and Stanford Questionnaire.
SDPAR contains ten questions concerning the
number of sleeping hours and the duration of effort of
moderate and high intensity during the recent week
[8]. Stanford Questionnaire evaluates physical effort
of moderate and high intensity [9].
Functional ability was measured using the Activities of Daily Living (ADL) scale [10] and the Instrumental Activities of Daily Living (IADL) scale [11];
Locomotor ability was measured using the scale
Tinetti of gait and equilibrium evaluation [12]. The low
score obtained using these scales indicates functional disorders.
The variables were analysed using ANOVA
variation analysis and Pearson’s correlation coefficient. The value p≤0,05 was considered statistically
significant. The results were presented as the mean
values ± standard deviation (SD).
Wyniki
Results
tio
np
roh
ibit
ibu
dis
tr
ly -
se
on
The mean age of the entire cohort was 75.1±7.6
years with the youngest subjects (mean age =
69.6±4.6 years) – the UTA students and the oldest
ones – LTC residents (mean age 78.9±6.9 years).
The mean age of the VH residents was 77.0±7.6
years. The mean age of the studied females (n=251)
and males (n=73) was similar – 75.2±7.8 and 74.7±
6.9 years respectively. The regular amount of medications taken by LTC and VH residents and UTA students was 5.9±3.5, 5.4±3.6 and 3.2±2.7 respectively.
rso
na
lu
Średnia wieku całej badanej grupy wynosiła
75,1±7,6 lat. Najmłodsi byli słuchacze UTW – średnia
wieku 69,6±4,6 lat, najstarsi zaś mieszkańcy DPS-u – 78,9±6,9 lat. Średnia wieku mieszkańców DKiE
wynosiła 77,0±7,6 lat. Średnie wieku kobiet (75,2±
7,8; n=251) i mężczyzn (74,7±6,9; n=73) były podobne. Regularna liczba przyjmowanych leków w DPS
wynosiła 5,9±3,5, w DKiE – 5,4±3,6, wśród słuchaczy
UTW – 3,2±2,7 preparaty.
ed
.
Material and methods
is c
op
y is
for
pe
Aktywność ruchowa
Na podstawie analizy kwestionariusza SDPAR
można stwierdzić, że dla całej badanej grupy wydatek energetyczny związany z wysiłkami o małej intensywności wynosił 153,5±24,6 kcal/kg/tydzień, o umiarkowanej intensywności 58,8±53,0 kcal/kg/tydzień,
o dużej intensywności 5,1±16,3 kcal/kg/tydzień, o bardzo dużej intensywności 0,7±5,7 kcal/kg/tydzień.
Średni całkowity wydatek energetyczny dla całej badanej grupy wynosił 268,1±40,3 kcal/kg/tydzień. Najwyższy wydatek energetyczny na aktywność ruchową deklarowali słuchacze UTW, najniższy – mieszkańcy DPS. Charakterystykę aktywności ruchowej
w poszczególnych grupach przedstawia Tabela 1.
W całej badanej grupie stwierdzono istotną statystycznie korelację między wydatkiem energetycznym
a wiekiem (r=-0,51; p<0,001) oraz liczbą przyjmowanych leków (r=-0,38; p<0,001). Podobny kierunek związku wykazano pomiędzy wysiłkiem fizycznym o umiarkowanej aktywności, ocenianym za pomocą kwestionariusza Stanford, a wiekiem (r=-0,55; p<0,001) i liczbą przyjmowanych leków (r=-0,43; p<0,001). Związek
aktywności ruchowej z wiekiem i stosowanymi lekami
w poszczególnych grupach przedstawiono w Tab. 2.
Th
-
Materiał i metody
-
Jachimowicz V. et al., Functional and locomotor ability in eldery people
258
Motor ability
Based on the SDPAR analysis, one may conclude
that for the entire sample, the energy expenditure for
the effort of low, moderate, high and very high intensity amounted to 153.5±24.6, 58.8±53.0, 5.1±16.3
and 0.7±5.7 kcal/kg/weekly respectively. The mean
total energy expenditure for the entire studied cohort
was 268.1±40.3 kcal/kg/weekly.
The highest energy expenditure for motor ability
was reported by the UTA students and the lowest –
by the LTC residents. The characteristics of motor
ability for each group is presented in Table 1.
Within the entire sample, a statistically significant
correlation was found between energy expenditure,
age (r=-0.51; p<0.001) and the number of medications used (r=-0.38; p<0.001). A similar correlation
bias was found between physical effort of moderate
intensity, evaluated using the Stanford Questionnaire,
age (r=-0,55; p<0.001) and the number of medications used (r=-0.43; p<0.001). The association between age, motor ability and used medications for
each studied group is presented in Table 2.
-
tio
np
roh
ibit
on
ly -
dis
tr
ibu
se
-
lu
rso
na
pe
for
y is
-
Tab. 2. Związek aktywności ruchowej z wiekiem i liczbą stosowanych leków
Tab. 2. Relationship between physical activity, age and number of medications taken
Th
is c
op
Sprawność funkcjonalna
Średnia wartość w zakresie ADL, świadcząca
o sprawności w czynnościach życia codziennego, wynosiła dla całej badanej grupy 5,7±0,7, natomiast
średnia wartość w zakresie IADL, świadcząca o sprawności w złożonych czynnościach życia codziennego,
wynosiła dla całej badanej grupy 6,5±2,3. Najwyższą
sprawnością funkcjonalną wykazali się słuchacze
UTW, najniższą – pensjonariusze DPS (Tab. 1). W całej badanej grupie wykazano związek sprawności
funkcjonalnej z wiekiem dla ADL (r=-0,29; p<0,001)
Functional ability
For the entire sample, the mean value of ADL,
indicating the ability to perform everyday activities
was 5.7±0.7 while the corresponding IADL value,
indicating the ability to perform complex everyday
activities, was 6.5±2.3. The highest functional ability
was noted for the UTA students and the lowest – for the
LTC residents (Tab. 1). Among the whole studied population, the association was shown between functional ability and age for ADL (r=-0.29; p<0.001), IADL
(r=-0.44; p<0.001), and the used medications for ADL
-
ed
.
Tab. 1. Aktywność ruchowa, sprawność funkcjonalna i lokomocyjna badanej grupy
Tab. 1. Physical activity, functional and motor abilities of the studied group
-
259
Sprawność lokomocyjna
Sprawność lokomocyjna mierzona w skali Tinetti
wynosiła dla całej grupy 23,04±6,3 punktów. Najmniej zaburzeń chodu i równowagi wykazali słuchacze UTW, najwięcej – mieszkańcy DPS (Tab. 1).
W badanej grupie sprawność lokomocyjna pogarsza
się wraz z wiekiem i większą liczbą przyjmowanych
leków. Związek sprawności lokomocyjnej z wiekiem
i liczbą przyjmowanych leków w poszczególnych grupach przedstawiono w Tab. 4.
W całej badanej grupie wykazano istotny statystycznie związek pomiędzy aktywnością ruchową
a sprawnością funkcjonowania codziennego (r=0,30;
p<0,001), instrumentalnego (r=0,56; p<0,001) i sprawnością lokomocyjną (r=0,51; p<0,001). Osoby starsze, odznaczające się większą aktywnością fizyczną,
wykazały lepszą sprawność funkcjonalną i lokomocyjną. Podobną korelację wykazano u mieszkańców
DPS-u i DKiE, nie wykazano natomiast u słuchaczy
UTW (Tab. 5).
Locomotor ability
Locomotor ability, measured using the Tinetti scale,
amounted to 23.04±6.3 points for the entire sample.
The fewest disorders of gait and equilibrium was
found for the UTA students and the most – for the
LTC residents (Tab. 1). In the studied cohort, physical
fitness deteriorated with age and the number of used
medications. Table 4 presents the association between locomotor ability, age and the number of used
medications for each studied group.
Among the whole sample, a statistically significant correlation was found between motor ability and
ADL (r=0.30; p<0.001), IADL (r=0.56; p<0.001) and
locomotor ability (r=0.51; p<0.001). The elderly
individuals with higher physical activity levels were
characterised by better functional and locomotor
abilities. A similar correlation was found in LTC and
VH residents, but not on UTA students (Tab. 5).
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
(r=-0.28; p<0.001) and IADL (r=-0.35; p<0.001).
The analysis of different studied groups showed
the association between the functional ability and the
number of used medications in LTC and VH residents, while no such correlation was found in UTA
students.
Table 3 presents the relationship between the age
and the number of used medications for each studied
group.
pe
rso
na
lu
se
Tab. 3. Związek sprawności funkcjonalnej z wiekiem i liczbą przyjmowanych leków
Tab. 3. Relationship between functional abilities, age and number of medications used
Tab. 4. Związek sprawności lokomocyjnej z wiekiem i liczbą przyjmowanych leków
Tab. 4. Relationship of motor abilities to age and amount of medications used
for
i IADL (r=-0,44; p<0,001) oraz z przyjmowanymi lekami dla ADL (r=-0,28; p<0,001) i IADL (r=-0,35;
p<0,001).
Analizując poszczególne grupy stwierdzono związek sprawności funkcjonalnej z liczbą przyjmowanych leków u mieszkańców DPS-u i DKiE, nie wykazano go natomiast u słuchaczy UTW. Związek
sprawności funkcjonalnej z wiekiem i liczbą przyjmowanych leków w poszczególnych grupach przedstawiono w Tab. 3.
-
Th
is c
op
y is
-
260
-
tio
np
roh
ibit
ibu
Discussion
se
on
ly -
dis
tr
The priority of pro-health policy for elderly people
is to make them maintain physical fitness and perform activities enabling self-sufficiency. It also tends
to provide a high quality of life for the elderly population [13]. The results of this study show that the
level of motor ability is affected by age, the number of
medications used and the working and living environment.
With age, the decrease is observed in energy expenditure, motor ability, functional and motor abilities,
which in consequence leads to the lack of selfsufficiency and the dependence on caregivers. Other
studies also suggest that the level of physical fitness
decreases with age [14,15,16]. The number of regularly used medications is a valuable indicator of
general health state of elderly individuals, having
a significant prognostic value. A higher amount of
used medications is associated with a lower level of
physical activity and fitness. A similar correlation was
found in the elderly inhabitants of Łódź [16]. The
highest level of fitness was found in the individuals
living in their own establishments and attending UTA
classes, while VH and LTC residents were characterised by lower fitness levels. Most of the UTA students are characterised by a high level of functional
and locomotor skills and a relatively high level of
capability to undertake physical effort of moderate
intensity. UTA students are usually the individuals
with secondary or higher education degrees. Educational background is one of the important factors,
independently affecting human health [17] – it decreases the risk of a significant deterioration of functional ability [15]. It also affects attitude formation
including people’s attitude towards their aging,
indicates how to solve various problems and how to
cope with difficult circumstances including the necessity of adaptation to a pensioner’s life and to the
rapidly changing reality. The studies by Borzucka and
Rektor indicate that UTA students undertake physical
effort as they are aware of the significance of physical activity, especially for human health. The motivation to improve physical activity level raises from:
the readiness to improve one’s health state, opportunities to socialise and meet new people [18,19].
Also the studies conducted by the Chief Office of
Statistics on the households or elderly people show
is c
op
y is
for
pe
rso
na
lu
Priorytetem w polityce zdrowotnej ludzi starszych
jest dążenie do utrzymania ich w sprawności i aktywności umożliwiających samodzielne funkcjonowanie
oraz dążenie do uzyskania wysokiej jakości życia [13].
Wyniki niniejszego badania wykazały, że na poziom
aktywności ruchowej, sprawności funkcjonalnej i lokomocyjnej ma wpływ wiek, liczba przyjmowanych leków
oraz środowisko zamieszkania i funkcjonowania.
Wraz z wiekiem zmniejszeniu ulega wydatek energetyczny, aktywność ruchowa, sprawność funkcjonalna i motoryczna, czego następstwem może być utrata niezależności i konieczność opieki ze strony innych osób. Inne badania wskazują również, że wraz
z wiekiem obniża się poziom sprawności fizycznej
[14,15,16]. Liczba regularnie stosowanych leków jest
wartościową metodą oceny ogólnego stanu zdrowia
seniorów, o istotnym znaczeniu prognostycznym.
Większa liczba przyjmowanych leków wiąże się z niższą aktywnością i sprawnością życiową. Podobny
związek wystąpił u starszych mieszkańców Łodzi
[16]. Wykazano, że najwyższą sprawnością charakteryzują się osoby starsze mieszkające w środowisku
domowym i korzystające z zajęć UTW, niższy poziom
wykazali mieszkańcy DKiE, najniższy – pensjonariusze DPS.
Większość słuchaczy UTW wykazuje się pełną
sprawnością funkcjonalną, lokomocyjną i dosyć wysokim poziomem podejmowania wysiłku o umiarkowanej intensywności. Słuchaczami UTW zostają osoby ze średnim i wyższym wykształceniem. Wykształcenie jest jednym z ważnych czynników niezależnie
wpływającym na zdrowie [17] – zmniejsza ryzyko
znacznego obniżenia poziomu sprawności funkcjonalnej [15]. Wpływa także na kształtowanie postaw,
w tym postawy wobec własnej starości, uczy rozwiązywania problemów i radzenia sobie w trudnych sytuacjach, do których z pewnością należy konieczność
przystosowania się do życia na emeryturze i do szybko zmieniającej się rzeczywistości. Z badań Borzuckiej i Rektora wynika, że słuchacze UTW podejmują
wysiłek fizyczny, ponieważ są świadomi znaczenia
aktywności fizycznej dla zdrowia człowieka. Motywami, dla których podejmowano aktywność fizyczną,
były: chęć poprawy swojego zdrowia, utrzymania dobrej kondycji, możliwość spotkania się z innymi, poznania nowych osób [18,19]. Również badania pro-
Th
-
Dyskusja
-
ed
.
Tab. 5. Związek sprawności funkcjonalnej i lokomocyjnej z aktywnością ruchową
Tab. 5. Link among functional and motor abilities and physical activity
-
261
se
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
that the individuals who are still active in acquiring
knowledge, like UTA students, are characterised by
better health and psychophysical fitness [20].
Low amounts of medications taken by this group
suggest better health state, which also favours participation in different forms of physical activity. Lower
levels of physical fitness were noted in the subjects
living in their own apartments, but at the unit especially designed for elderly people (VH). The population living there is diverse: part of them is totally selfsufficient, part is supported by the Daily House of
Social Support (DHSS), and part is supported by the
caregivers. What they have in common is an ability to
live by themselves. Such persons, first of all, have to
rely on their own initiatives and fitness.
Living on one’s own requires to cope with the
problems of everyday life and this in turn requires
undertaking motor activities. On the other hand, it is
fitness that enables self-sufficiency. The residents
are supported by the DHSS functioning at the unit.
This unit enables people with a decreased physical
fitness to spend their time together, organises occupational therapy, rest, cultural activities and hot
meals (dinner).
The elderly people who live alone, thanks to participation in various activities, avoid social isolation,
preserving their self-sufficiency and independence.
The VH residents show a decreased level of motor
ability, a decreased fitness for ADL and – to a larger
extent – for IADL, as well as serious impairment of
balance and gait. The decrease in functional ability
usually occurs after the decrease in fitness for complex activity performance, which is then followed by
difficulties in performing simple tasks [5].
The disturbances of balance and gait entail the
risk of falling. The results of epidemiological studies
show that about 33% persons over 65 years of age,
about 40% octogenarians and about 50% nonagenarians fell at least once in a year [21]. Falling may
result in injuries, fractures and deaths. The sensation
of balance lost and falling may lead to the development of post-fall syndromes: these are manifested
by fear of falling again, resulting in the limitation of
everyday motor activities and an increased risk of
falling as a secondary sequel [6,21]. Loss of fitness
due to falling is a frequent reason for relocation of the
elderly people to live at care centres [6]. The knowledge of issues related to balance and gait disturbances may help VH hosts and the caregivers of
elderly persons to undertake adequate measures
preventing falling. It is of note that motor, functional
and locomotor abilities are most closely connected
with age and the number of medications used, which
means experienced ailments.
The lowest level of activity and fitness was related
to living at the VH. Among the VH residents, the
ability to perform simple and complex activities of
daily life is decreased and the risk of falling elevated;
the level of physical effort of moderate intensity is low
in this population.
Similar results were obtained by Zielińska-Król et
al., who reported a decrease in physical activity in the
individuals receiving support from the VH, as compared to the individuals living on their own [22]. The
VH residents are the individuals with the already
decreased physical activity and health-related problems, however living in care centres results in further
lu
rso
na
pe
for
y is
op
is c
Th
-
wadzone przez GUS na temat gospodarstw domowych starszych osób w Polsce wykazały, że osoby
ciągle aktywne w obszarze zdobywania wiedzy, wobec tego i uczestnicy UTW, wykazują się lepszym zdrowiem i sprawnością psychofizyczną [20]. Niewielka
liczba leków przyjmowanych w tej grupie sugeruje
lepszy stan zdrowia, co również sprzyja podejmowaniu aktywności.
Niższy poziom sprawności osiągnęły osoby mieszkające we własnych mieszkaniach, ale w placówce
przeznaczonej dla osób starszych (DKiE). Osoby
mieszkające w DKiE stanowią różnorodną grupę:
część jest całkowicie samodzielna, część korzysta
z pomocy Dziennego Domu Pomocy Społecznej
(DDPS), część wymaga wsparcia opiekunek. Łączy
je to, że są zdolne do samodzielnego bytowania. Takie osoby muszą liczyć przede wszystkim na własną
inicjatywę i sprawność. Samodzielne bytowanie wymusza konieczność radzenia sobie z codziennym życiem, a to wymaga podjęcia aktywności ruchowej.
Z drugiej strony, to właśnie posiadana sprawność
umożliwia prowadzenie samodzielnego życia w swoim środowisku. Mieszkańców wspiera funkcjonujący
w placówce DDPS. Placówka ta umożliwia wspólne
spędzenie czasu osobom ze zmniejszoną sprawnością psychofizyczną, organizuje terapię zajęciową,
wypoczynek, życie kulturalne, ciepły posiłek (obiad).
Samotnie mieszkający seniorzy, dzięki uczestnictwu
w zajęciach, unikają izolacji społecznej, zachowując
swoją samodzielność i niezależność. Mieszkańcy
DKiE wykazują obniżony poziom aktywności ruchowej, obniżoną sprawność ADL, w większym stopniu
IADL oraz znaczne zaburzenia równowagi i chodu.
Obniżenie poziomu sprawności funkcjonalnej następuje zazwyczaj po obniżeniu sprawności czynności
złożonych; w dalszej kolejności następują trudności
z wykonywaniem prostych czynności [5].
Zaburzenia równowagi i chodu stwarzają ryzyko
wystąpienia upadków. Wyniki badań epidemiologicznych wykazały, że ok. 33% osób po 65 roku życia,
ok. 40% 80-latków i ok. 50% 90-latków, samodzielnie
mieszkających w domu, przewróciło się co najmniej
raz w ciągu roku [21]. Konsekwencją upadków mogą
być urazy, złamania, zgon. Poczucie braku równowagi i upadki mogą prowadzić do rozwoju zespołu poupadkowego: pojawia się obawa przed upadkiem,
a to jest przyczyną ograniczenia codziennej aktywności ruchowej i wtórnie prowadzi do zwiększonego ryzyka upadków [6,21]. Utrata sprawności wynikająca
z upadków jest częstą przyczyną umieszczenia osób
starszych w ośrodku opiekuńczym [6]. Znajomość
zagadnień dotyczących zaburzeń równowagi i chodu
może pomóc gospodarzom DKiE oraz opiekunom
osób starszych podjąć właściwe działania przeciwdziałające upadkom. Na uwagę zasługuje fakt, że
w grupie tej aktywność ruchowa, sprawność funkcjonalna i lokomocyjna najmocniej wiążą się z wiekiem
i liczbą przyjmowanych leków, czyli odczuwanymi dolegliwościami.
Najniższy poziom aktywności i sprawności wiązał
się z zamieszkiwaniem w DPS-ie. Wśród mieszkańców DPS-u występuje obniżona zdolność do wykonywania prostych i złożonych czynności życia codziennego, duże ryzyko upadków oraz niski poziom wysiłku
fizycznego o umiarkowanej aktywności. Podobne wyniki uzyskali Zielińska-Król i wsp., stwierdzając spadek aktywności fizycznej u osób korzystających z po-
-
262
-
rso
na
lu
se
on
ly -
dis
tr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
decrease in functional ability [23] and mobility disorders [24]. Veteran homes, providing 24-hour long
care, perform basic activities for the residents, which
makes them quit doing many everyday tasks; they
become more and more passive and helpless, awaiting the staff to provide them support, locking themselves in their rooms and refraining from recreational
activities offered by the unit. Another reason for
passiveness among this population may also be the
lack of habits of active leisure time spending during
the periods of their youth and maturity [25].
The studies on the physical activity of elderly individuals indicate low physical activity levels in Poland
and in many other countries [26]. The problems related to fitness disorders in VH residents are complex
and require further studies in order to develop a preventive and health-promoting program.
The observed in this study differences in determining functional and motor fitness in each group of
elderly individuals require particular attention. Elderly
persons, capable of a higher energy expenditure and
a higher physical activity level also showed better
functional and locomotor ability. These associations
also occurred separately, although only in LTC and
VH residents. Likewise, the analysis of each studied
group shows a relationship between functional ability
and the number of medications taken by LTC and VH
residents, however no such relationship was found
for UTA students. It seems then that the association
between functional ability and motor ability or health
state (amount of medications) is less visible in UTA
students who are younger, and show the highest
level of physical and motor fitness compared to the
remaining studied cohorts. This probably results from
the “ceiling effect” – most of the UTA students obtained maximal values of ADL and IADL.
Wnioski
op
y is
for
pe
Najwyższą aktywnością ruchową, sprawnością
funkcjonalną i lokomocyjną charakteryzowali się słuchacze UTW. Najniższe wartości uzyskali mieszkańcy DPS. Starszy wiek i duża liczba przyjmowanych
leków były związane z niższą aktywnością ruchową
oraz sprawnością funkcjonalną i lokomocyjną. Poprawa sprawności funkcjonalnej i lokomocyjnej, wraz ze
wzrostem aktywności ruchowej u mieszkańców DPS
i DKiE, wskazuje na szczególnie protekcyjną rolę aktywności ruchowej u najstarszych i najbardziej schorowanych seniorów.
Conclusions
The study found the highest values of motor ability, functional ability and locomotor ability in UTA students. The lowest scores were obtained by LTC residents. Older age and high amounts of taken medicines were connected with a lower physical activity
as well as a lower functional and locomotor ability. An
improvement in the functional and locomotor ability
with the increase in motor ability in LTC and VH
residents indicates a significantly protective effect of
motor ability on the fitness of the oldest elders with
the poorest health.
Piśmiennictwo / References
is c
1. Macauley D. Potencjalne korzyści płynące z aktywności fizycznej podejmowanej przez ludzi starszych. Medicina Sportiva 2001; 5 (4): 229-236.
2. Wierzbicka-Damska I, Szafraniec R. Zdrowotne znaczenie aktywności ruchowej u osób starszych. [W:] Murawska-Ciałowicz E, Zatoń M (red.) Znaczenie aktywności ruchowej dla zdrowia. AWF Wrocław 2005; 67-82.
3. Vogel T, Brechat PH, Leprêtre PM, Kaltenbach G, Berthel M, Lonsdorfer J. Health benefits of physical activity in
older patients: a review. Int J Clin Pract. 2009; 63 (2): 303-320.
4. Kostka T. Rehabilitacja i aktywność ruchowa osób w starszym wieku. [W:] Galus K (red.) Geriatria. Wybrane zagadnienia. Wrocław 2007; 277-288.
Th
-
mocy DPS-u w stosunku do osób mieszkających we
własnych mieszkaniach [22]. Pensjonariuszami DPS-u zostają osoby z już obniżoną sprawnością funkcjonalną i problemami zdrowotnymi, lecz przebywanie
w ośrodku opiekuńczym powoduje dalszy spadek
sprawności czynnościowej [23] i zaburzenia mobilności [24]. DPS zapewniając całodobową opiekę, wyręcza pensjonariuszy w podstawowych czynnościach,
co skutkuje wycofaniem się z wykonywania wielu codziennych prac, pojawieniem się bierności i bezradności, oczekiwania na pomoc personelu, zamykaniem
się w swoich pokojach oraz uchylaniem od zajęć rekreacyjnych proponowanych przez placówkę. Inną
przyczyną bierności może być również brak tradycji
aktywnego spędzania wolnego czasu w okresie młodości i dojrzałości [25]. Badania dotyczące aktywności fizycznej osób dorosłych wskazują na jej niski poziom w Polsce i w wielu innych krajach [26]. Problemy
związane z zaburzeniami sprawności w DPS są złożone i wymagają dalszych badań w celu utworzenia programu profilaktycznego i promującego zdrowie.
Na szczególną uwagę zasługują zaobserwowane
w niniejszej pracy różnice w determinowaniu sprawności funkcjonalnej i motorycznej w poszczególnych
grupach seniorów. W całej badanej kohorcie wystąpiła wyraźna korelacja między wydatkiem energetycznym, aktywnością fizyczną a sprawnością funkcjonalną i motoryczną. Osoby starsze, charakteryzujące się
większym wydatkiem energetycznym i wyższą aktywnością fizyczną, posiadały również lepszą sprawność funkcjonalną i lokomocyjną. Zależności te wystąpiły także oddzielnie, ale tylko u mieszkańców
DPS i DKiE. Podobnie, analizując poszczególne grupy, stwierdzono związek sprawności funkcjonalnej
z liczbą przyjmowanych leków u mieszkańców DPS-u i DKiE, nie wykazano natomiast u słuchaczy UTW.
Wydaje się zatem, że związek sprawności funkcjonalnej i motorycznej z aktywnością ruchową czy stanem zdrowia (liczba leków) jest mniej widoczny u słuchaczy UTW – młodszych, najbardziej sprawnych fizycznie i aktywnych ruchowo. Wynika to prawdopodobnie z efektu „sufitu” – większość słuchaczy UTW
miała maksymalne wartości w skalach ADL i IADL.
-
263
ed
.
tio
np
roh
ibit
ibu
dis
tr
ly -
on
se
lu
rso
na
pe
for
-
5. Borowiak E, Kostka T. Analiza sprawności funkcjonalnej osoby w starszym wieku. Rola pielęgniarki w zespole geriatrycznym. [W:] Wieczorkowska-Tobis K, Talarska D (red.) Geriatria i pielęgniarstwo geriatryczne. PZWL Warszawa 2008; 81-95.
6. Fuller GF. Falls in the elderly. Am Fam Physician 2000; 61 (7): 2159-2168, 2173-2174.
7. Acree LS, Longfors J, Fjeldstad AS, Fjeldstad C, Schank B, Nickel KJ, Montgomery PS, Gardner AW. Physical activity is related to quality of life in older adults. Health Qual Life Outcomes 2006; 4: 37.
8. Blair SN, Haskell WL, Ho P et al. Assessment of habitual physical activity by a seven-day recall in a community
survey and controlled experiments. Am J Epidemiol 1985; 122: 794-804.
9. Sallis J, Haskell W, Wood P. Physical activity assessment methodology in the Five-City Project. Americal Journal
of Epidemiology 1985; 121: 91-106.
10. Katz S, Ford AB, Moskowitz RW, Jackson BA, Jaffe MW. Studies of illness in the aged: The index of ADL, a standardized measure of biological and psychosocial function. JAMA 1963; 185: 914-919.
11. Lawton M, Brody E. Instrumental Activities of Daily Living (IADL) Scale: Original observer-rated version. Psychopharmacol Bull 1988; 24: 785-792.
12. Tinnetti M. Perfomance-oriented assessment of mobility problems in elderly patents. J Am Geriatr Soc 1988; 34:
119-126.
13. Doroszkiewicz H, Bień B. Podstawowa opieka geriatryczna na świecie. Pielęgniarstwo XXI wieku 2005; 1-2: 93-97.
14. Riebe D, Garber CE, Rossi JS, Greaney ML, Nigg CR, Lees FD, Burbank PM, Clark PG. Physical activity, physical function, and stages of change in older adults. Am J Health Behav 2005; 29 (1): 70-80.
15. Tobiasz-Adamczyk B, Brzyski P. Czynniki warunkujące zmiany w stanie funkcjonalnym w wieku starszym na podstawie 12-letniej obserwacji. Gerontologia Polska 2002; 10: 23-29.
16. Borowiak E, Kostka T. Aktywność ruchowa starszych mieszkańców Łodzi. Medycyna Sportowa 2003; 4: 139-146.
17. Bień B. Stan zdrowia i sprawność ludzi starszych. [W:] Synak B (red.) Polska starość. Gdańsk 2002; 231-279.
18. Borzucka D, Rektor Z. Świadomość znaczenia aktywności ruchowej w społeczeństwie w opinii ludzi starszych aktywnych fizycznie. Annales Universitas Mariae Curie-Skłodowska Lublin 2005; Vol. LX (suppl. XVI): 198-201.
19. Borzucka D, Rektor Z. Motywy podejmowania aktywności fizycznej przez ludzi starszych. Annales Universitas Mariae Curie-Skłodowska Lublin 2005; Vol. LX (supp. l XVI): 193-197.
20. Kryszkiewicz C. Aktywne życie seniorów warunkiem pomyślnego starzenia się. [W:] Steuden S, Marczuk M (red.)
Starzenie się a satysfakcja z życia. Lublin 2006; 281-288.
21. Żak M. Ocena ryzyka upadków u osób starszych i możliwości prewencji. Gerontologia Polska 2000; 8: 18-21.
22. Król-Zielińska M, Zieliński J, Kusy K. Aktywność fizyczna kobiet i mężczyzn po 60 roku życia. Annales Universitas
Mariae Curie-Skłodowska. Lublin 2005; Vol. LX (suppl. XV): 128-132.
23. McConnell ES, Pieper CF, Sloane RJ, Branch LG. Effects of cognitive performance on change in physical function
in long-stay nursing home residents. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2002; 57 (12): 778-784.
24. de Lange E, van der Veen WJ, van der Werf GT. Primary care in homes for the elderly. Tijdschr Gerontol Geriatr 2008; 39 (3): 107-114.
25. Marchewka A, Junkiewicz M. Aktywność fizyczna w młodości a jakość życia w starszym wieku. Gerontologia Polska 2008; 2: 127-130.
26. Duda B. Charakterystyka aktywności fizycznej osób dorosłych. Medycyna Sportowa 2006; 6: 329-333.
-
Th
is c
op
y is
-
264

114 Jachimowicz_Layout 1

Transkrypt

Podobne dokumenty

Przelicznik wagowy - E

Wersja PDF do pobrania

Dr hab. prof. nadzw. Tomasz Niźnikowski Urodził się 7 marca 1972

This copy is for personal use only

This copy is for personal use only

Zasady gry Wyścig – Motor Racing F1 Motor Racing F1– to

This copy is for personal use only

FULL TEXT - Zeszyty Teoretyczne Rachunkowości