H 2.7 Jak skutecznie odmawiać, gdy ktoś namawia nas do złego

Scenariusze godzin wychowawczych
Aby lepiej zrozumieć siebie
Jak skutecznie odmawiać, gdy ktoś namawia nas
do złego
Franciszka Grażyna Żak
Nauczyciel dyplomowany, pedagog, pracuje w szkole podstawowej w Nowogrodźcu. Absolwentka Akademii Pogodnej Szkoły oraz Studium Pomocy Psychologicznej w Warszawie. Uczestniczyła w wielu kursach poświęconych profilaktyce uzależnień wśród dzieci i młodzieży. Prowadzi zajęcia psychoedukacyjne dla dzieci, warsztaty dla nauczycieli oraz grupę wsparcia dla
osób współuzależnionych od alkoholu, instruktor programu profilaktycznego „7 Kroków”.
Cele
l
l
l
uwrażliwienie uczniów na sytuacje, w których mogą być namawiani do zachowań
przekraczających normy,
zwiększenie świadomości uczniów na temat osobistych i społecznych skutków ryzykownych zachowań,
zapoznanie uczniów z warunkami skutecznego odmawiania.
Efekty
l
l
l
uczniowie potrafią rozpoznać sytuacje, w których podlegają naciskowi społecznemu i są zmuszani do podejmowania działań szkodliwych społecznie lub zagrażających im osobiście,
uczniowie znają sposoby skutecznego odmawiania oraz potrafią zastosować je
w praktyce,
uczniowie znają zagrożenia wynikające z ryzykownych zachowań.
Metody pracy
l
l
l
l
l
H
2.7
drama,
praca w małych grupach,
metaplan,
„burza mózgów”,
rozmowa.
s. 1
Materiały pomocnicze
l
l
l
l
l
materiał pomocniczy nr 1 – scenariusze scenek,
materiał pomocniczy nr 2 – przykładowa lista warunków skutecznego odmawiania,
materiał pomocniczy nr 3 – przykładowy metaplan,
arkusze szarego papieru,
flamastry.
Czas trwania zajęć
2 godziny lekcyjne.
13 • Poradnik wychowawcy • Listopad 2003
Praca konkursowa
Aby lepiej zrozumieć siebie
Scenariusze godzin wychowawczych
Uczestnicy
Uczniowie klas szóstych szkół podstawowych lub uczniowie klas gimnazjalnych.
Przebieg zajęć
1. Wstęp
l Powiedz uczniom, że na dzisiejszej lekcji będziecie przyglądać się sytuacjom, gdy
jedni ludzie namawiają innych do robienia rzeczy szkodliwych.
l Powiedz, że każdy człowiek ma prawo do stanowczego wyrażania sprzeciwu w sytuacjach, gdy nie zgadza się na podjęcie działań, które przekraczają ogólnie przyjęte normy postępowania oraz przysparzają bólu i cierpień innym ludziom.
l Poinformuj ich, że na dzisiejszych zajęciach spróbujecie wspólnie sporządzić listę
warunków skutecznego odmawiania.
2. Scenki prezentujące wpływ nacisku społecznego na podejmowanie ryzykownych
decyzji
l Podziel klasę na trzy grupy, przydziel każdej z nich po jednym scenariuszu (materiał
pomocniczy nr 1).
l Poproś uczniów o dokładne zapoznanie się z treścią scenariuszy. Przeznacz na to
ok. 5 minut.
l Zaproponuj, aby grupy wybrały spośród siebie po dwóch ochotników do zaprezentowania scenek na forum klasy.
l Poproś, aby podczas prezentacji uczniowie zwrócili uwagę na takie elementy wypowiedzi, jak: ton głosu i jego modulacja, mimika, zgodność mowy ciała z treścią
wypowiadanych słów. Powiedz, że są to elementy tak samo ważne, jak użyte słowa.
Podkreśl, że mówiąc „nie” z uśmiechem, unikając wzroku rozmówcy, nie jesteśmy
przekonujący i łatwo wówczas wymóc na nas zgodę na to, z czym właściwie się nie
zgadzamy.
l Poproś uczniów, aby przedstawili przygotowane scenki.
H
2.7
s. 2
3. Stworzenie klasowego metaplanu badającego przyczyny i skutki nacisku społecznego
l Wyjaśnij uczniom, co to jest metaplan. (Plan myślowy, przyczynowo-skutkowy).
l Zaprezentuj przygotowane na dużym arkuszu ramy metaplanu (materiał pomocniczy nr 3). Zapytaj głośno:
– Do czego możemy być nakłaniani?
– Kto nas może nakłaniać?
– Dlaczego to robi?
– Jakich sposobów używa?
– Jakie są efekty ulegania namowom (straty i zyski)?
l Podziel klasę na cztery grupy, rozdaj kartki i flamastry, poproś grupy o wykonanie
wspólnych metaplanów. Powiedz uczniom, że mają na wykonanie tego zadania ok.
15 minut.
l Poproś, aby liderzy grup odczytali, a następnie zapisali na zbiorczym arkuszu (klasowy metaplan) spostrzeżenia i przemyślenia swojej grupy (powtarzających się
punktów nie wpisują).
l Przedyskutuj z uczniami wyniki ich pracy, podkreśl najważniejsze treści.
Praca konkursowa
13 • Poradnik wychowawcy • Listopad 2003
Scenariusze godzin wychowawczych
Aby lepiej zrozumieć siebie
4. Warunki skutecznego odmawiania
l Zaproponuj uczniom „burzę mózgów” na temat warunków skutecznego odmawiania.
l Wyniki zapisz na dużym arkuszu szarego papieru. Porównajcie waszą listę z przykładową (materiał pomocniczy nr 2). Zapytaj uczniów, czy chcą dokonać zmian
w zapisach. Zaproponuj ewentualne uzupełnienie listy o treści zawarte w materiale
pomocniczym nr 2.
l Stworzoną przez uczniów listę warunków skutecznego odmawiania wyeksponuj
w gazetce klasowej.
5. Zastosowanie nabytej wiedzy o skutecznym odmawianiu.
l Podziel klasę na trzy grupy (skład grup taki sam jak na początku zajęć), rozdaj
scenariusze tych samych scenek. Powiedz uczniom, żeby spróbowali dopisać do
nich własne zakończenia na podstawie wiedzy, którą nabyli na lekcji. Tym razem
osoby namawiane nie ulegną naciskom. Powiedz, że mają na wykonanie zadania
5–7 minut. Poproś grupy o wybranie 2 osób do odegrania scenek.
l Poproś uczniów o prezentację scenek z nowym zakończeniem. (Nie zapomnij
„odczarować” aktorów po zakończeniu scenki, powiedz: „Nie jesteś tą osobą ze
scenki”).
l Omów z uczniami to ćwiczenie, zapytaj o pojawiające się uczucia.
l Powiedz uczniom, że skuteczne odmawianie uzależnione jest też od indywidualnych cech poszczególnych osób i że mamy wpływ na kształtowanie tych cech.
Zapewnij uczniów, że porozmawiacie o tym na następnej lekcji.
6. Wnioski, podsumowanie zajęć.
l Zapytaj uczniów, czego dowiedzieli się na lekcji, co najbardziej utkwiło im w pamięci, jakie są ich spostrzeżenia na temat osobistych umiejętności skutecznego odmawiania.
l Podkreśl, że warto mówić „nie”, gdyż może to nas uchronić przed różnymi niebezpieczeństwami. Powiedz, że prawdziwa siła mieści się właśnie w umiejętności
zaprezentowania swojego stanowiska w określonej sprawie, czasami wystarczy
krótka, zdecydowana odmowa.
7. Na następnej lekcji nie zapomnij porozmawiać z uczniami na temat indywidualnych
cech poszczególnych osób, które ułatwiają lub utrudniają odmawianie, oraz o sposobach ich kształtowania.
13 • Poradnik wychowawcy • Listopad 2003
Praca konkursowa
H
2.7
s. 3
Aby lepiej zrozumieć siebie
Scenariusze godzin wychowawczych
Materiał pomocniczy nr 1 – Scenariusze scenek
Scenka 1
W scence biorą udział dwie osoby.
A:
B:
A:
B:
A:
B:
Nudy, chodź na boisko, popatrzymy na mecz.
Ale zaraz będzie historia.
Historia, historia – coś wymyślimy.
Wpiszą nam nieobecność.
Jedna nieobecność, wielkie mi coś! Nie wiedziałem, że z ciebie taki cienias.
No dobrze... właściwie jedna nieobecność mi nie zaszkodzi. Idę z tobą.
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Scenka 2
W scence biorą udział dwie osoby.
A:
B:
A:
B:
A:
B:
A:
B:
H
2.7
s. 4
Zapal.
Ja nie palę.
Popatrzcie jaka „lala” – nie pali. Cha, cha, cha!
Papierosy szkodzą.
Nie wiesz, co dobre. Spróbuj, a wtedy się przekonasz, jak jest naprawdę.
Czy ja wiem...
Masz, nie łam się, będzie dobrze.
Właściwie, co mi szkodzi spróbować, daj...
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
Scenka 3
W scence biorą udział dwie osoby.
A:
B:
A:
B:
A:
B:
A:
B:
Popatrz Kaśka, teczka tej lizuski. Zrobimy jej niespodziankę?
Niespodziankę?
Co tak patrzysz? Trochę ją uszkodzimy – mam mazaki i farbę.
Czy ja wiem, to głupie.
A może to ty jesteś lizusem?
No wiesz, ja lizusem?!
No to chodź, będzie świetna zabawa.
Dołożymy jej...
Praca konkursowa
13 • Poradnik wychowawcy • Listopad 2003
Aby lepiej zrozumieć siebie
Scenariusze godzin wychowawczych
Materiał pomocniczy nr 2 – Warunki skutecznego odmawiania
1. Przekonanie, że nie chcę i nie powinienem robić tego, co mi proponują.
2. Odważne wypowiedzenie własnego zdania. (Powiedz: „Nie zrobię tego” lub krótko:
„Nie” – pamiętaj, że nie musisz się tłumaczyć ze swojej decyzji).
3. Mowa ciała powinna być zgodna z tym, co mówisz (gesty, mimika, postawa).
4. Ważny jest ton głosu i jego modulacja.
5. Własne zdanie powinno być prezentowane bez czynienia krzywdy innym (nie oskarżaj, nie ośmieszaj, nie krytykuj).
6. W sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu jakiejkolwiek osoby należy zwrócić
się do zaufanych dorosłych z prośbą o pomoc.
Materiał pomocniczy nr 3
NAKŁANIANIE DO ZŁYCH RZECZY
DO CZEGO?
➤
KTO NAS NAKŁANIA?
➤
➤
DLACZEGO
TO ROBI?
JAKICH SPOSOBÓW UŻYWA?
➤
H
2.7
s. 5
ZYSKI
➤
STRATY
➤
13 • Poradnik wychowawcy • Listopad 2003
Praca konkursowa