Prawo do rozwoju

Materiały opracowane w ramach projektu „Prawa człowieka – perspektywa globalna.
Scenariusze zajęć dla dzieci i młodzieży” dofinansowanego przez Ministerstwo
Edukacji Narodowej
Rozwój i prawo do rozwoju
Opracowanie scenariusza: Marcin Wojtalik
Konsultacje metodyczne: Joanna Góral – Wojtalik
Europejczycy pamiętają o Afryce
Scenariusz zajęć dla gimnazjum
Zajęcia można realizować na lekcjach przedmiotowych1:
wiedza o społeczeństwie, godzina wychowawcza, etyka
Czas: 90 min
Główne zagadnienia zajęć
– dysproporcje w rozwoju krajów bogatych i biednych
– równość praw wszystkich ludzi
– miejsce Polski w świecie na tle krajów afrykańskich
– rola obywateli w międzynarodowej współpraca na rzecz rozwoju
Cele zajęćPo zakończeniu zajęć uczeń powinien:
– objaśniać miejsce Polski w międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju
– oceniać stopień zaangażowania Polski w pomoc Afryce
– formułować postulaty dotyczące poprawy polskiej współpracy na rzecz rozwoju
– tłumaczyć rolę obywateli w debacie publicznej o rozwoju
Metody i techniki pracy
– zagadki
– układanka
– dyskusja w małych grupach, zespołowe podejmowanie decyzji
– pisanie kartek pocztowych
Kluczowe pojęcia
– wskaźnik rozwoju społecznego (HDI)
– globalna Północ, globalne Południe
– pomoc rozwojowa
– demokracja
Środki dydaktyczne
– tablica
– mapa polityczna świata
– czyste kartki
– sztywne kartki na pocztówki
Literatura:
– Polska współpraca na rzecz rozwoju. Raport roczny 2007, Ministerstwo Spraw
Zagranicznych. Departament Współpracy Rozwojowej, Warszawa 2008
– Polska pomoc zagraniczna. Raport z monitoringu przeprowadzonego przez
organizacje pozarządowe, Grupa Zagranica, Warszawa 2008
– Marek Marczyński, Od prawa do rozwoju do pomocy rozwojowej, w: Globalna Północ- Globalne Południe, Instytut Globalnej Odpowiedzialności, Warszawa 2007
– Deklaracja Prawa do Rozwoju, ONZ 1986
– Human Development Indices: A statistical update 2008, UNDP, http://hdr.undp.
org/en/media/HDI_2008_EN_Tables.pdf
– Polacy o pomocy rozwojowej, Wyniki badania TNS OBOP dla Ministerstwa Spraw
Zagranicznych, TNS OBOP, Warszawa, grudzień 2008 r.
Za Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego
oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół. Dostępne na http://bip.men.gov.pl/akty_projekty.php#20081223.
1
Copyright Polska Akcja Humanitarna
Rozwój i prawo do rozwoju
Przebieg zajęć
Czas
Co trzeba zrobić?
Materiały
10 min.
Przed wejściem uczniów do klasy narysuj na tablicy oś od 1 do 179 i zaznacz na Tablica
niej liczby 1, 44, 88, 132 i 179, które dzielą ten zakres na cztery równe części.
Uwagi
Pełna lista 179 krajów
uszeregowanych według
HDI, uaktualniona w grudniu
2008 roku, znajduje się na
stronie internetowej UNDP
– dokładny adres – patrz:
Literatura.
Powiedz uczniom, że tematem lekcji jest rola Polski w świecie. Będziecie
rozmawiać o rozwoju różnych krajów.
Zapytaj uczniów, jak myślą, co świadczy o rozwoju danego kraju. Gdy
uczniowie podadzą swoje propozycje, podsumuj, zwracając uwagę na
mnogość przejawów rozwoju (dostęp do podstawowych usług, takich jak
edukacja, służba zdrowia, ubezpieczenia społeczne, a także uprzemysłowienie,
styl życia, ochrona środowiska, równość szans itd.).
Kraj rozwinięty to taki,
w którym ludzie mają:
długie i zdrowe życie,
– dostęp do edukacji,
– godziwe warunki bytowe.
Przedstaw wskaźnik rozwoju społecznego (HDI). Wyjaśnij, że wskaźnik ten
uwzględnia nie tylko bogactwo kraju (liczone w dochodzie na mieszkańca),
ale też dwa inne ważne czynniki: dostęp do edukacji i długość życia.
Powiedz, że na liście państw uszeregowanych według HDI znajduje się
również Polska. Poproś uczniów, żeby aby zastanowili się, czy Polska jest
krajem bogatym i zgadli, które miejsce zajmuje na liście HDI. Poprawna
odpowiedź: miejsce 39. – wg danych z 2008 r.
Zaznacz miejsce Polski na osi na tablicy. Zwróć uwagę, że nasz kraj mieści się
w pierwszej ćwiartce; należy zatem do najbardziej rozwiniętych krajów na świecie.
Zapytaj uczniów, czy tak wysokie miejsce Polski ich zdziwiło. Powiedz, że
w trakcie tej lekcji poznają jeszcze więcej ciekawych faktów.
Podziel uczniów na 5-6 grup. Poproś, aby na kartce papieru stworzyli
dwie listy krajów – pięć państw bardziej rozwiniętych od Polski i pięć
mniej rozwiniętych. Powiedz uczniom, że wygra ta grupa, która poprawnie
wymieni po pięć krajów bardziej i mniej rozwiniętych, a ponadto uwzględni
państwa z jak największej liczby kontynentów.
10 min.
Ważne: przypomnij uczniom, że wszyscy ludzie są równi pod względem
praw i godności. Zaznacz, że w krajach ubogich mniej ludzi może korzystać
z praw, które im przysługują.
Gdy uczniowie skończą pracę, poproś przedstawicieli grup na środek klasy.
Przystępujecie do porównania odpowiedzi grup z informacjami o miejscu
poszczególnych krajów na liście HDI. Rozdaj uczniom siedzącym w ławkach
materiał pomocniczy nr 2 – Alfabetyczna lista krajów. Przedstawiciele
poszczególnych grup czytają odpowiedzi swoich grup, a klasa sprawdza,
które z nich są zgodne z rzeczywistością. Na końcu podsumuj wyniki. Jeśli
uczniowie mieli trudności z wymienieniem krajów mniej rozwiniętych od
Polski, zapytaj, jak myślą, dlaczego tak jest.
10 min.
Materiał
pomocniczy
nr 1 – Kraje
bardziej
i mniej
rozwinięte
Materiał
pomocniczy
nr 2
– Alfabetyczna
lista krajów
Podkreśl, że warto poznać nie tylko kraje bardziej rozwinięte; pozostałe kraje
stanowią przecież większość świata.
Wyjaśnij uczniom pojęcia globalna Północ i globalne Południe. Zaznacz, że
Polska, podobnie jak pozostałe kraje znajdujące się wysoko na liście HDI,
należy do bogatej Północy.
Materiał
pomocniczy
nr 3
Podziel uczniów na grupy. Rozdaj im pocięte karteczki z materiału nr 3 – Kraje – Kraje biedne
bogate i biedne. Poproś uczniów, aby podzielili karteczki na dwie grupy: kraje i bogate
Północy i kraje Południa. W razie potrzeby uczniowie mogą korzystać z listy
państw wg HDI.
15 min.
Po zakończeniu pracy grup, sprawdź rezultaty. Zapytaj uczniów, na co
zwrócili uwagę i które stwierdzenia były trudne.
Zapowiedz, że na następnej lekcji będziecie rozmawiać o tym, co dla nas
wszystkich wynika z faktu, że Polska jest jednym z najbardziej rozwiniętych
krajów na świecie.
Rozwój i prawo do rozwoju
Możesz również pokazać
uczniom na mapie umiejscowienie krajów Południa
i Północy.
Niektóre z państw trudno
jasno zaklasyfikować do
grupy krajów Północy lub
Południa. Szczególnie:
– kraje eksportujące ropę
(np. Zjednoczone Emiraty
Arabskie),
Copyright Polska Akcja Humanitarna
– kraje biedne, ale dynamicznie się rozwijające
(możesz zwrócić uwagę
na różnicę w położeniu na
liście HDI między Chinami
a Hong Kongiem),
– kraje w procesie transformacji (np. Serbia, Gruzja,
Rumunia).
Nauczycielu! W tym miejscu możesz zrobić przerwę w prowadzeniu zajęć.
Drugą część możesz poprowadzić na następnej lekcji.
15 min
Powiedz uczniom, że w naszym kraju robione są badania opinii publicznej nt.
pomocy rozwojowej. Poproś uczniów, aby zgadli, jaka część Polaków uważa,
że Polska powinna pomagać krajom biedniejszym (84% – wg badania TNS
OBOP z grudnia 2008 r.)
Według badania opinii publicznej przeprowadzonego
przez TNS OBOP w 2008 r.
Polacy uważają, że nasz kraj
powinien pomagać w pierwszej kolejności:
– krajom Afryki – 52%
– naszym wschodnim sąsiadom – 37%
– krajom Azji – 17%
– innym byłym Republikom
Radzieckim na Kaukazie
i w Azji środkowej – 16%
– krajom Europy Południowo-Wschodniej – 10%
Poproś uczniów, aby w parach porozmawiali o tym, którym krajom Polska
powinna pomagać w pierwszej kolejności. Po upływie paru minut rozwieś
w czterech kątach klasy napisy „Afryka”, „Azja”, „Europa” i „inne miejsca na
świecie”. Poproś uczniów, aby każdy przeszedł do kąta oznaczonego nazwą
regionu, któremu należy pomagać w pierwszej kolejności. Poproś uczniów,
aby przedyskutowali w grupach argumenty za udzielaniem pomocy właśnie
w tym regionie. Następnie podsumuj wyniki na forum klasy.
Powiedz, że na to pytanie również znane są wyniki badania opinii publicznej.
Wypisz je na tablicy. Zapytaj uczniów, jakie zauważyli różnice pomiędzy
ich odpowiedziami, a odpowiedziami reprezentatywnej grupy Polaków. Jak
można wytłumaczyć te różnice?
15 min.
Powiedz uczniom, że po wstąpieniu do Unii Europejskiej nasz kraj znacznie
zwiększył pomoc dla krajów uboższych. W 2007 r. cała oficjalna pomoc
rozwojowa Polski wynosiła ok. miliard złotych.
Podziel klasę na grupy, rozdaj każdej czystą kartkę i poproś, aby uczniowie
narysowali na niej duże kółko. Następnie poproś, aby spróbowali ustalić,
jaka część polskiej pomocy kierowana jest do Afryki i aby zaznaczyli to
zaznaczając odpowiedni obszar kółka. Po kilku minutach poproś grupy, aby
zaprezentowały klasie wyniki dyskusji.
Poinformuj klasę, że Polska przeznacza na pomoc dla Afryki zaledwie
3 procent pomocy dwustronnej (tj. pomocy kierowanej bezpośrednio do
poszczególnych krajów).
Poproś uczniów, aby w tych samych grupach porozmawiali o tym, co każdy
polski obywatel może zrobić w ramach ustroju demokratycznego, aby
nasza pomoc w większym stopniu kierowana była do krajów Afryki. Zachęć
uczniów do wypracowania kreatywnych pomysłów. Następnie omów wyniki
dyskusji w grupach.
15 min.
Powiedz uczniom, że ich głos ma znaczenie. Jako przyszli obywatele mogą
interesować się sprawami swojej ojczyzny. Już teraz płacą podatki
(np. kupując cokolwiek w sklepie) i mają prawo do własnego zdania na
temat tego, jak wydatkowany jest budżet naszego kraju.
Wyjaśnij, że w demokratycznym społeczeństwie reprezentantami obywateli
są posłowie i senatorowie oraz rząd i prezydent. Ponadto w sprawach
dotyczących całej Unii Europejskiej ważny jest głos członków Parlamentu
Europejskiego. Dlatego do tych reprezentantów należy się zgłaszać, mając
postulaty dotyczące polskiej pomocy.
Zachęć uczniów, aby napisali pocztówki do reprezentantów władzy
wykonawczej i ustawodawczej zwracające uwagę na to, że Polska powinna
przekazywać znacznie więcej środków na pomoc dla Afryki – kontynentu
o największych potrzebach.
Copyright Polska Akcja Humanitarna
Czyste kartki
Szczegóły na temat pomocy
udzielanej przez polski rząd
dostępne są na stronie:
www.polskapomoc.gov.pl
Szczegółowe informacje
o alokacji polskiej oficjalnej
pomocy rozwojowej znaleźć
można na stronie 122
w raporcie MSZ pt. „Polska
współpraca na rzecz rozwoju. Raport roczny 2007”
dostępnym na wyżej wymienionej stronie internetowej.
Źródłem przykładów działalności polskich organizacji
pozarządowych może
być strona internetowa
Polskiej Akcji Humanitarnej:
www.pah.org.pl.
Adres MSZ:
Ministerstwo Spraw
Zagranicznych
Departament Współpracy
Rozwojowej
Al. J. Ch. Szucha 23
00-580 Warszawa
Adres prezydenta:
Kancelaria Prezydenta RP
ul. Wiejska 10
00-902 Warszawa
e-mail: [email protected]
Rozwój i prawo do rozwoju
Przedstaw uczniom zasady formułowania skutecznej korespondencji, w tym:
uprzejmy ton wypowiedzi, trzymanie się faktów, podanie adresu zwrotnego
do korespondencji.
Uwaga: uczniowie sami decydują, czy wyślą opracowaną na lekcji kartkę
pocztową. Do nich należy również ostateczna decyzja, do kogo będą
kierować korespondencję.
Zachęć uczniów do aktywności obywatelskiej i przypomnij inne możliwości
zaangażowania się na rzecz pomocy krajom Południa.
Adresy kontaktowe posłów
i senatorów można znaleźć
na stronach: www.sejm.gov.
pl i www.senat.gov.pl.
Adresy kontaktowe polskich
członków Parlamentu
Europejskiego można
znaleźć na stronie:
www.europarl.europa.eu
Materiały pomocnicze dla nauczyciela
Materiał pomocniczy nr 1 – Kraje bardziej i mniej rozwinięte
Kraje bardziej rozwinięte od Polski:
a) nazwa kraju: ..........
b) nazwa kraju: ..........
c) nazwa kraju: ..........
d) nazwa kraju: ..........
e) nazwa kraju: ..........
Kraje mniej rozwinięte od Polski:
f) nazwa kraju: ..........
g) nazwa kraju: ..........
h) nazwa kraju: ..........
i) nazwa kraju: ..........
j) nazwa kraju: ..........
Materiał pomocniczy nr 2 – Alfabetyczna lista krajów
Albania 69
Algieria 100
Angola 157
Antigua i Barbuda 59
Arabia Saudyjska 55
Argentyna 46
Armenia 83
Australia 4
Austria 14
Autonomia Palestyńska 106
Azerbejdżan 97
Bahamy 49
Bahrajn 32
Bangladesz 147
Barbados 37
Belgia 17
Belize 88
Benin 161
Bhutan 131
Białoruś 67
Boliwia 111
Bośnia i Hercegowina 75
Botswana 126
Brazylia 70
Brunei 27
Bułgaria 56
Burkina Faso 173
Burundi 172
Chile 40
Chiny 94
Chorwacja 45
Cypr 30
Rozwój i prawo do rozwoju
Czad 170
Czarnogóra 64
Czechy 35
Dania 13
Demokratyczna Republika Konga 177
Dominika 77
Dominikana 91
Dżibuti 151
Egipt 116
Ekwador 72
Erytrea 164
Estonia 42
Etiopia 169
Fidżi 103
Filipiny 102
Finlandia 12
Francja 11
Gabon 107
Gambia 160
Ghana 142
Grecja 18
Grenada 86
Gruzja 93
Gujana 110
Gwatemala 121
Gwinea 167
Gwinea Bissau 171
Gwinea Równikowa 115
Haiti 148
Hiszpania 16
Holandia 6
Honduras 117
Hong Kong (Chiny) 22
Indie 132
Indonezja 109
Iran 84
Irlandia 5
Islandia 1
Izrael 24
Jamajka 87
Japonia 8
Jemen 138
Jordania 90
Kambodża 136
Kamerun 150
Kanada 3
Katar 34
Kazachstan 71
Kenia 144
Kirgistan 122
Kolumbia 80
Komory 137
Kongo 130
Korea (Republika) 25
Kostaryka 50
Kuba 48
Kuwejt 29
Laos 133
Lesotho 155
Liban 78
Liberia 176
Libia 52
Litwa 43
Luksemburg 9
Copyright Polska Akcja Humanitarna
Łotwa 44
Macedonia 68
Madagaskar 143
Malawi 162
Malediwy 99
Malezja 63
Mali 168
Malta 36
Maroko 127
Mauretania 140
Mauritius 74
Meksyk 51
Mołdowa 113
Mongolia 112
Mozambik 175
Myanmar 135
Namibia 129
Nepal 145
Niemcy 23
Niger 174
Nigeria 154
Nikaragua 120
Norwegia 2
Nowa Zelandia 20
Oman 53
Pakistan 139
Panama 58
Papua-Nowa Gwinea 149
Paragwaj 98
Peru 79
Polska 39
Portugalia 33
Republika Południowej Afryki 125
Republika Środkowoafrykańska 178
Republika Zielonego Przylądka 118
Rosja 73
Rumunia 62
Rwanda 165
Saint Kitts i Nevis 60
Saint Lucia 66
Saint Vincent i Grenadyny 92
Salwador 101
Samoa 96
Sao Tome i Principe 128
Senegal 153
Serbia 65
Seszele 54
Sierra Leone 179
Singapur 28
Słowacja 41
Słowenia 26
Sri Lanka 104
Stany Zjednoczone 15
Suazi 141
Sudan 146
Surinam 89
Syria 105
Szwajcaria 10
Szwecja 7
Tadżykistan 124
Tajlandia 81
Tanzania 152
Timor-Leste 158
Togo 159
Tonga 85
Trynidad i Tobago 57
Tunezja 95
Turcja 76
Turkmenistan 108
Uganda 156
Ukraina 82
Urugwaj 47
Uzbekistan 119
Vanuatu 123
Wenezuela 61
Węgry 38
Wielka Brytania 21
Wietnam 114
Włochy 19
Wybrzeże Kości Słoniowej 166
Wyspy Salomona 134
Zambia 163
Zjednoczone Emiraty Arabskie 31
Dane z grudnia 2008 r.
Materiał pomocniczy nr 3 – Kraje biedne i bogate
Eksportują głównie surowce naturalne (np. ropa naftowa, kawa,
herbata, banany)
Eksportują głównie przedmioty przetworzone (np. elektronika,
samochody)
Wiele z nich było skolonizowanych, podbitych przez inne państwa
i przez nie wyzyskiwanych.
Wiele z nich było kolonizatorami, podbijało inne kraje i je
wyzyskiwały.
Charakteryzują się dużą nierównością w podziale majątku
pomiędzy ludźmi bogatymi a biednymi.
Istnieją w nich różnice w bogactwie pomiędzy ludźmi bogatymi
a biednymi, lecz nawet najbiedniejsi mogą liczyć na pomoc ze
strony państwa.
Obywatele tych państw posiadają prawo do rozwoju.
Obywatele tych państw posiadają prawo do rozwoju.
Wiele z nich importuje broń z innych państw.
Wiele z nich eksportuje broń do innych państw.
W negocjacjach handlowych mają mniejszą siłę, gdyż posiadają
mniejszy potencjał gospodarczy.
W negocjacjach handlowych zdobywają przewagę, gdyż mają duży
potencjał gospodarczy.
Większość z nich zgodziła się, że społeczność międzynarodowa
powinna zrobić wszystko co możliwe, aby ograniczyć skrajne
ubóstwo na świecie.
Większość z nich zgodziła się, że społeczność międzynarodowa
powinna zrobić wszystko co możliwe, aby ograniczyć skrajne
ubóstwo na świecie.
Są odpowiedzialne za dobre wykorzystanie pomocy, którą
otrzymują z innych krajów.
Są odpowiedzialne za to, aby wywiązać się ze swoich obietnic,
że będą przekazywać pomoc innym krajom.
Powyższą tabelę należy pociąć, aby powstały z niej karteczki, które uczniowie sami pogrupują.
Copyright Polska Akcja Humanitarna
Rozwój i prawo do rozwoju