Kiedy czyn jest dobry, a kiedy zły?

Kiedy czyn jest dobry, a kiedy zły? (YK 291-294; KKK1749-1775)
Ludzkie działanie (postępowanie), które jest świadome i dobrowolne nazywamy czynem.
Czyny ludzkie zaś podlegają kwalifikacji (ocenie) moralnej, tzn. mogą być dobre albo
złe. O tym czy czyn jest moralnie dobry, czy moralnie zły decyduje:
• przedmiot,
• intencja,
• okoliczności.
Przedmiotem jest po prostu to, co czynię, co świadomie i dobrowolnie decyduję się
zrobić i ku czemu kieruję moją wolę i moje pragnienia.
Intencja – w przeciwieństwie do przedmiotu – znajduje się po stronie działającego
podmiotu (jest czymś wewnętrznym). Odpowiada ona na pytania: "w jakim celu coś
czynię?", "jaki jest powód takiego, a nie innego mojego działania?".
Okolicznościami natomiast nazywamy różnego rodzaju czynniki zewnętrzne i
wewnętrzne, które towarzyszą czynowi, np. czas, miejsce, osoby dokonujące czynu,
jego konsekwencje itd.
Czyn jest moralnie dobry, gdy jego przedmiot,
intencja i okoliczności również są dobre.
Najważniejszym spośród tych kryteriów jest przedmiot. Jeśli jest on zły, cały czyn
zawsze będzie zły.
Na drugim miejscu co do ważności jest intencja, gdyż ma ona istotny wpływ na ocenę
moralną czynu. Zła intencja czyni złym czyn, który sam z siebie może być dobry (np.
jałmużna, którą daje się na pokaz). Uwaga jednak: dobra intencja nie uczyni dobrym
postępowania, które samo w sobie jest złe (cel nie uświęca środków).
Okoliczności są drugorzędnymi elementami czynu, gdyż nie mogą zmienić jego
moralnej jakości. Mogą jednak przyczynić się do powiększenia lub pomniejszenia dobra
lub zła moralnego czynów ludzkich. Mogą również zmniejszyć lub zwiększyć
odpowiedzialność sprawcy.
Pytania (należy odpowiedzieć na nie pisemnie w zeszycie):
1. Na podstawie KKK daj przykład takich czynów, które zawsze – niezależnie od intencji
i okoliczności – są złe.
2. Co wnosi dobra intencja do czynu, który jest moralnie dobry?
3. Co sprawia zła intencja w przypadku czynu, który jest już zły?
4. Daj przykład czynu, którego przedmiot jest zły, choć intencja dobra.
5. Daj przykład czynu, którego przedmiot jest dobry, choć intencja zła.
6. Daj przykład okoliczności, które dobre postępowanie uczynią jeszcze lepszym.
7. Daj przykład okoliczności, które ze złego czynu zrobią jeszcze gorszy.
8. Daj przykład okoliczności, które złagodzą (lub zniosą) odpowiedzialność sprawcy
czynu.
9. Daj przykład okoliczności, które zwiększą odpowiedzialność sprawcy jakiegoś czynu.
10. Daj konkretny przykład, który ilustrowałby zasadę "cel nie uświęca środków".