dr hab. inż. arch. Robert Idem Wydział Architektury Politechniki

dr hab. inż. arch. Robert Idem
Wydział Architektury Politechniki Gdańskiej
ul. Narutowicza 11/12, 80-233 Gdańsk
Recenzja pracy habilitacyjnej i dorobku naukowego
Pana dra inż. arch. Krzysztofa Bojanowskiego
Recenzja została sporządzona na zlecenie Pana profesora dra hab. inż. arch. Kazimierza Kuśnierza,
Prodziekana ds. nauki Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, z dnia 28 stycznia 2015 roku,
realizującego decyzję Centralnej Komisji do Spraw Stopni i Tytułów z dnia 9 stycznia 2015 roku. Opracowanie wykonano na podstawie dostarczonych przez Prodziekana materiałów przygotowanych
przez dra inż. arch. Krzysztofa Bojanowskiego. Są nimi:
− dokumenty zawierające wniosek, autoreferat, kopię dyplomu uzyskania stopnia doktora, wykaz
i dokumentację prac naukowych oraz twórczych prac projektowych, informacje o osiągnięciach,
nagrodach etc. (tom zawierający 532 strony1),
− książka pt. Strategia dla Krakowa – koncepcja rozwoju przestrzeni publicznych. Monolog
o polskiej urbanistyce, będąca wskazanym w postępowaniu habilitacyjnym osiągnięciem
wynikającym z art. 16 ust. 2 ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym.
Informacje podstawowe o Habilitancie
Pan dr inż. arch. Krzysztof Bojanowski urodził się w 1947 roku. W 1972 roku ukończył studia architektoniczne na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej. Tam też pracuje od 1973 roku. Na początku lat 90. ubiegłego wieku odbył staż w College of Architecture & Planning Univesity of Tennessee w Stanach Zjednoczonych. W 1993 roku uzyskał stopień doktora nauk technicznych, broniąc rozprawę pt. O architekturze środowiska mieszkaniowego – hipoteza metody racjonalnej, której promotorem był prof. zw. inż. arch. Witold Cęckiewicz. W 1992 roku uzyskał uprawnienia budowlane. Jego
dorobek projektowo-realizacyjny związany jest przede wszystkim z budynkami mieszkalnymi
i użyteczności publicznej. Jest członkiem i działaczem Stowarzyszenia Architektów Polskich SARP oraz
Izby Architektów RP.
Ocena pracy habilitacyjnej
Praca pt. Strategia dla Krakowa – koncepcja rozwoju przestrzeni publicznych. Monolog o polskiej
urbanistyce liczy 132 strony (6 arkuszy wydawniczych). Została wydana przez Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej w 2013 roku. Recenzentami pracy byli prof. dr hab. inż. arch. Zbigniew Paszkowski
oraz dr hab. inż. arch. Zbigniew Radziewanowski, prof. PL. Praca spełnia wymóg dostępności w środowisku naukowym.
Praca składa się ze wstępu, wprowadzenia, czterech zasadniczych rozdziałów, bibliografii i streszczenia. W rozdziale pierwszym omówiono uwarunkowania przekształceń struktury Krakowa, w drugim zaś koncepcję rozwoju przestrzeni publicznych tego miasta. Rozdziały te oparto na Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa z 2002 roku, którego Habi1
Niestety wszystkich stron nie opatrzono kolejnymi numerami, a zawartość tomu nie została zweryfikowana – znajdują się
w nim dwukrotnie drukowane: wniosek oraz załączniki nr 1, 2, 3 i 4 (w ten sposób recenzent otrzymał do przeczytania m.in.
książkę Habilitanta w 3 egzemplarzach). W sumie z tomu o objętości 532 stron należałoby usunąć strony od 29 do 330 (301
stron), tom powinien więc zawierać 231 stron.
1
litant był współautorem. W rozdziale trzecim, na przykładzie projektów autorskich, omówiono narzędzia i procedury związane z realizacją koncepcji rozwoju przestrzeni publicznych. Rozdział czwarty
poświęcono komunikacji społecznej, tzn. relacjom stron uczestniczących w procesie projektowania
urbanistycznego. Ten rozdział oparty został na doświadczeniu zawodowym Autora i jego działalności
w SARP-ie.
Ustawa daje możliwość wskazania jako osiągnięcia w postępowaniu habilitacyjnym m.in. dzieła
opublikowanego w całości, cyklu publikacji powiązanych tematycznie lub zrealizowanego oryginalnego osiągnięcia projektowego. Habilitant słusznie wybrał ścieżkę pierwszą (jego inne publikacje trudno
byłoby uznać za znaczący cykl, a Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa zaliczyć do zrealizowanych oryginalnych osiągnięć projektowych). Wybór ten
skutkuje koniecznością sprostania wysokim wymaganiom stawianym rozprawom habilitacyjnym:
sformułowania, analizy i próby rozwiązania nowego lub nierozstrzygniętego problemu naukowego
przy pomocy metod badawczych oraz znacznego wkładu dzieła w rozwój dyscypliny naukowej.
Kandydat przedstawił oczekiwane w habilitacji uogólnienie szerszego zakresu problemowego ─
jest to jednak uogólnienie dość subiektywne, oparte w przeważającym stopniu na doświadczeniu
zawodowym, a nie pracy naukowo-badawczej. Ukazał nie tyle swoje osiągnięcia badawcze na szerokim tle, co raczej osiągnięcia zawodowe i kontekst naukowy (niejako równolegle). Przegląd literatury
zawarty w pracy stanowi wątek niezależny od treści. Zasadniczym trzonem jego koncepcji jest Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa. Studium tego
typu jest rutynowym opracowaniem wymaganym dla każdej gminy. Aby wyłonić z niego wartość naukowo-badawczą, potrzebne jest porównanie alternatyw i wyciągnięcie wniosków. Kolejna kwestia
to wybór problematyki szczegółowej, czyli koncepcja rozwoju przestrzeni publicznych. Każde studium
uwzględnia tę problematykę. Dopiero sposób rozwiązania tego zagadnienia i uznanie go za strategię
może świadczyć o jego wartości. I znów, pod względem naukowym, wobec braku możliwości porównań, trudno ocenić przedstawioną propozycję. Podsumowując, w pracy nie przeprowadzono pogłębionego studium literaturowego czy komparatywnego studium przypadków, które pozwoliłyby przesądzić o istotnym wkładzie do nauki czy udziale w jej tworzeniu (np. poprzez stawianie nowych pytań,
wyznaczanie nowych kierunków badawczych, gromadzenie i systematyzowanie wiedzy).
Za teorie w architekturze i urbanistyce można uznać ─ obok rozważań historycznych, teoretycznofilozoficznych, humanistycznych czy weryfikowalnych zasad rządzących dziedziną i sprawdzonych
w praktyce projektowo-realizacyjnej ─ również niezweryfikowane naukowo doktryny (dotyczy to
zwykle autorytetów w dziedzinie projektowania). Tę ostatnią drogę świadomie wybrał Habilitant,
przypominając czytelnikowi o pojęciu black box w teorii i metodologii projektowania, związanym ze
specyfiką twórczości i rozumianym przez niego „jako niezbywalne prawo autora do komunikowania
swoich racji” (s. 16)2. Dość niezręcznie postawił się w roli autorytetu i wybrał dla swojej rozprawy
habilitacyjnej, mającej być podstawą do nadania mu kolejnego stopnia naukowego w dziedzinie nauk
technicznych, z założenia słabo weryfikowalną naukowo formę.
Konsekwencją tego wyboru była przyjęta forma monologu, podkreślona w tytule i obecna w pracy. Jak na pracę naukową, zwłaszcza rozprawę habilitacyjną, nie jest to metoda optymalna. Z założenia monolog to wypowiedź subiektywna. W nauce zaś poszukuje się wiedzy obiektywnej. Badania
naukowe zakładają porównania, argumentację, weryfikowanie hipotez i dyskusję. Prezentacja wyłącznie własnych studiów przypadków czy wypowiedź w formie monologu nie buduje obiektywnego
obrazu rzeczy, oczekiwanego w nauce. Przyznać trzeba, że Habilitant ma wiedzę i doświadczenie zawodowe, dzięki którym jego stwierdzenia dotyczące różnych aspektów wykonywania zawodu są
prawdziwe i trafne. Wypowiadane jednak ex cathedra, przy ciągłym podkreślaniu własnych dokonań,
powodują, iż przy końcu lektury trudno oprzeć się wrażeniu pewnej dozy megalomanii Autora.
2
Na marginesie warto nadmienić, że już w tzw. II generacji metod projektowania podkreślano jawny i otwarty charakter
prowadzonej argumentacji czy społeczną kontrolę profesjonalnych decyzji (np. koncepcja projektowania jako procesu argumentacyjnego, negocjacji i kompromisów Rittela); z kolei w III generacji metod projektowania Broadbent rolę projektanta
widzi w tworzeniu koniektur, które inni uczestnicy procesu projektowego mogą odrzucać.
2
W odniesieniu do głównego tematu pracy, przedstawionego w dwóch pierwszych rozdziałach,
czyli koncepcji rozwoju przestrzeni publicznych jako strategii dla Krakowa, na poziomie studium zrozumiała jest konieczność zapisu idei dla całego miasta. Trzeba jednak zauważyć, iż przedstawiona
koncepcja jest w istocie dopiero wskazaniem kierunku rozwoju komunikacji i infrastruktury technicznej (związanej z obwodnicą Krakowa i modernizacją linii kolejowych), a dopiero w dalszym planie ‒
przestrzeni publicznych (w szerszym rozumieniu, jako rozwinięcia idei dobra wspólnego). W skali
studium koncepcja ta nie przesądza jeszcze o jakości przestrzeni. Niezrozumiałe jest, dlaczego opisywany rozwój przestrzeni publicznych w strefie Wisły (s. 50, 65) nie znajduje odzwierciedlenia na rysunku (s. 61). Wobec zakładanego rozwoju przestrzeni publicznych, związanego z obwodowym rozwojem układu transportowego, powstaje pytanie, jakie będą tego konsekwencje. Przedstawiona
koncepcja, jako pojedyncze studium przypadku, pozostaje hipotezą – bez możliwości porównań czy
oceny skutków.
Układ pracy i sposób wypowiedzi, zwięzły i usystematyzowany we wprowadzeniu i dwóch pierwszych rozdziałach, w kolejnych sprawia niestety wrażenie czynionej nieco na siłę kompilacji. Rozdział
trzeci w założeniu wskazywać ma narzędzia i procedury, przy pomocy których zapisy studium przekładać się mają na realizację koncepcji rozwoju przestrzeni publicznych. Ma się to odbyć poprzez
plany miejscowe i decyzje opracowane na podstawie koncepcji urbanistycznych, najlepiej wybranych
w wyniku konkursu. W praktyce przedstawiono zestaw prac autora, bardziej lub mniej związanych
z kształtowaniem przestrzeni publicznych, pozostawiając czytelnika z niedosytem w zakresie opisywanych narzędzi i procedur. Zabrakło tu zwłaszcza refleksji naukowej i odniesień do teorii kształtowania przestrzeni publicznych w skali zespołów zabudowy. Rozdział czwarty, poświęcony w zamyśle
komunikacji stron uczestniczących w projektowaniu urbanistycznym, zawiera kolejne przykłady projektów Autora i fragmenty wcześniej wygłoszonych lub publikowanych przez niego referatów. Dobór
problematyki sam Autor określa tu jako arbitralny i subiektywny (s. 98, 107).
Praca opiera się na praktycznym doświadczeniu zawodowym Habilitanta. To jej zaleta i wada zarazem. Zaletą jest realizm ‒ publikacja pokazuje autentyczne prace projektanta i ich rzeczywiste uwarunkowania. Wadą jest widoczny dystans do teorii, zauważalny m.in. w nieco na siłę i przypadkowo
dołączonym przeglądzie literatury, umieszczonym przy opisie uwarunkowań przekształceń struktury
Krakowa (w strukturalnych problemach rozwoju, a dokładnie w ramach barier planistycznych, s. 4042). Brakuje czasami intelektualnego kontekstu, jak chociażby w opisie postmodernizmu w architekturze i urbanistyce, który należałoby odnieść nie tyle do sztuki, co ponowoczesności per se (s. 11).
Niedosyt budzi brak szerszej refleksji na temat przestrzeni publicznej w ujęciu teoretycznym, o ileż
przecież bardziej złożonym niż ustawowa definicja. W pewnym miejscu Autor zauważa: „Jeszcze pojawia się warstwa społeczna, która (…) nie jest już przedmiotem urbanistyki, ale coraz częściej uważana jest za jej podmiot” (s. 98). Dystans do studiów teoretycznych i badań nienastawionych na aplikację wyraża się też w stosunku Autora do monografii naukowych czy prac habilitacyjnych, które,
według niego: „przy dużym zróżnicowaniu tematyki, odzwierciedlają rozległe pole zainteresowań
piszących, gdzie własny rozwój naukowy wydaje sie być czynnikiem przesądzającym, ważniejszym niż
realne problemy własnej dyscypliny w kraju” (s. 109). W innym miejscu zauważa: „Teoria projektowania - zwana też metodologią projektowania (gdy dotyczy użycia metod, czyli »preskryptywnych«
sposobów projektowania), ma niewielkie zastosowanie w projektowaniu urbanistycznym” (s. 42).
Gdzie indziej trudno zgodzić się z Autorem, że zjawiska związane z partycypacją w projektowaniu
urbanistycznym „nie mają oparcia w przepisach prawa, nie ma ich w literaturze przedmiotu” (s. 9).
Z kolei opisywany „stan krajowej urbanistyki” (s. 12) wymaga przecież oceny szerszej niż zestawienie
dokonań z potencjałem środowiska zawodowego.
Przechodząc do uwag szczegółowych: w pracy niewłaściwe stosowane są skróty w przypisach typu op. cit. czy ibid. (np. przypisy: nr 3 s. 8, nr 23 s. 16, nr 6 s. 24, nr 9 s. 25, nr 35 s. 42, nr 2 s. 51, nr 6
s. 63). Brakuje źródeł bibliograficznych przy niektórych cytatach (np. przy słowach Romualda Loeglera
─ przypis nr 7 s. 63, czy Andrzeja Zybertowicza ─ s. 116). W bibliografii nie podano autorów tłumaczeń (m.in. przy poz. nr 56, 62, 64 na s. 121, nr 77 na s. 122, nr 128 na s. 125, nr 163 na s. 127). Publikacji z przypisu nr 27 na s. 115 brakuje w bibliografii (Sanoff, Heimsath). Nagminne, niemal na każdej
3
stronie Autor błędnie używa średnika3. Bardzo często kropkami oddzielane są zdania podrzędne lub
ich rozwinięcia4. Niezrozumiałe są zasady stosowania kursywy w tekście – w odniesieniu do poszczególnych słów, zwrotów, jak i dłuższych fragmentów tekstu czy całych akapitów. Odbiór treści wywodu
utrudnia zwłaszcza nagromadzenie wspomnianych błędów5. Czytania nie ułatwia zmiana narracji na
równoważniki zdań (s. 52 i 58-60), wplatanie urywków z wcześniejszych publikacji, czy cytowanie
wcześniejszych fragmentów (przypis nr 6 s. 63, s. 97). Opisywany brak barier infrastrukturalnych
w rozwoju przestrzennym Krakowa powinien dotyczyć raczej układu sieci kanalizacji sanitarnej, a nie
ogólnospławnej (s. 30).
Konkludując: praca jest zwięzła, pisana przez doświadczonego zawodowo Autora, jej tytuł generalnie odpowiada treści, a całość z założenia dotyczy ważnych z aplikacyjnego punktu widzenia problemów. Oparcie pracy na autorskim doświadczeniu zawodowym jest równocześnie jej atutem i wadą. Oryginalny wkład do nauki nastawionej na aplikację stanowi pokazanie warsztatu projektanta
i autorskiej koncepcji rozwoju przestrzeni publicznych jako strategii dla Krakowa. Praca może służyć
badaniom na rzecz aplikacji, popularyzacji problematyki i edukacji. Jednocześnie przyjęta w pracy
forma monologu nie jest właściwa dla rozprawy habilitacyjnej. W pracy zauważalny jest dystans do
teorii, nie zawiera ona pogłębionych studiów literaturowych czy komparatywnego studium przypadków. Przesądza to o ocenie, iż praca nie sprostała wymaganiom stawianym rozprawom habilitacyjnym; nie stanowi ona znacznego wkładu w rozwój dyscypliny naukowej.
Ocena osiągnięć Habilitanta uzyskanych po otrzymaniu stopnia doktora (1993-2014)
Oznaczenie aktywności Habilitanta na tle kryteriów oceny w zakresie osiągnięć naukowo-badawczych
obrazuje zestawienie:
autorstwo lub współautorstwo publikacji naukowych w czasopismach znajdujących się w bazie JCR
autorstwo zrealizowanego oryginalnego osiągnięcia projektowego, konstrukcyjnego lub technologicznego
udzielone patenty międzynarodowe lub krajowe
wynalazki, wzory użytkowe i przemysłowe, które uzyskały ochronę i zostały wystawione na międzynarodowych
lub krajowych wystawach lub targach
autorstwo lub współautorstwo monografii, publikacji naukowych w czasopismach międzynarodowych lub krajowych innych niż znajdujące się w bazie JCR
autorstwo lub współautorstwo odpowiednio dla danego obszaru: opracowań zbiorowych, katalogów zbiorów,
dokumentacji prac badawczych, ekspertyz, utworów i dzieł artystycznych
sumaryczny impact factor publikacji naukowych według listy JCR, zgodnie z rokiem opublikowania
liczba cytowań publikacji według bazy WoS
indeks Hirscha wydanych publikacji według bazy WoS
kierowanie międzynarodowymi lub krajowymi projektami badawczymi lub udział w takich projektach
międzynarodowe lub krajowe nagrody za działalność odpowiednio naukową albo artystyczną
wygłoszenie referatów na międzynarodowych lub krajowych konferencjach tematycznych
√
√
√
Habilitant jest autorem lub współautorem 57 prac projektowych, spośród których 18 zostało zrealizowanych (wśród nich są 3 projekty współautorskie). Są to przeważnie komercyjne budynki użyteczności publicznej (9), budynki mieszkalne jedno- i wielorodzinne (6), oraz wnętrza i małe formy (3).
3
Przykład: „O kondycji komunikacji środowiskowej może świadczyć liczba i jakość czasopism zawodowych; małe grono
piszących - względem prezentujących projekty; incydentalna krytyka architektoniczna; wreszcie, całkowicie nieznany poziom czytelnictwa (…)” (s. 101).
4
Przykład: „W ocenie autora, do najważniejszych problemów Krakowa należą chaos i rozproszenie zabudowy. W wielu
miejscach będące skutkiem tradycyjnie ekstensywnego rozwoju miasta oraz utrwalania się kierunków zagospodarowania
przestrzennego wytyczonych w Planie Krakowa z 1994 roku" (s. 16).
5
Przykład: „Prestiż, społeczny status zawodu architekta-urbanisty trudno poddaje się opisowi, gdy pozycja dyscypliny
w Polsce niełatwa. Skomplikowana, ze względu na jej resortową przynależność. Zagrożona przez nadal prawdopodobną
deregulację zawodu; nieznanymi skutkami dla ludzi, gospodarki i szkół wyższych. Wątpliwa dla większości mieszkańców
miast i grup obywateli, którzy nie mają interesu prawnego w zakresie celów dyscypliny; nie interesują się zmianami otoczenia, w jakim żyją i pracują. Ambiwalentna dla wszystkich, którzy taki interes prawny mają, ale w ocenie dokonań dyscypliny
wolą powielać opinie mediów” (s. 111).
4
Habilitant był członkiem zespołu sporządzającego Miejscowy plan ogólny zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa (1993-1994) i opracowującego w jego ramach regulacje przestrzenne
dotyczące tzw. obszarów strategicznych. Efektem naukowym tych prac były publikacje:
− Programy aktywizacji ekonomicznej w aktualizacji planu Krakowa, [w:] Zeszyty Naukowe 1/92,
wydanie Katedry Kompozycji Urbanistycznej Instytutu Projektowania Urbanistycznego WA PK,
Kraków 1993.
Praca liczy 13 stron. Zastrzeżenia budzi forma wydania (Zeszyty Naukowe Katedry Kompozycji
Urbanistycznej IPU WAPK - brak numerów ISSN czy ISBN, niewiadomy nakład i dostępność).
Praca powstała w oparciu o fragment zbiorowej ekspertyzy zleconej przez generalnego
projektanta planu Krakowa. Podejmuje aktualny i ważny (w czasie, w którym powstała)
problem związany z polityką planistyczną wobec kształtującego się wolnego rynku
nieruchomości, proponując metodę konstruowania tzw. programów aktywizacji
ekonomicznej (dziś publikacja przedstawia raczej wartość historyczną). Wywód jest logiczny
i usystematyzowany. Praca w zasadzie nie zawiera odniesień literaturowych (przywołana jest
jedynie jedna pozycja – opinia, która była punktem wyjścia dla ekspertyzy, na podstawie
której powstała publikacja).
− Problematyka obszarów strategicznych Miasta Krakowa w świetle własnych doświadczeń
i obserwacji, [w:] Obszary strategiczne Krakowa. Wkład Politechniki Krakowskiej w koncepcje ich
zagospodarowania ─ materiały pod red. Andrzeja Wyżykowskiego z seminarium Zakładu
Rewaloryzacji i Rozwoju Zespołów Urbanistycznych IPU WA PK w dniu 30 kwietnia 1996 r.,
Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, 1997.
Praca składa się z 6 stron tekstu oraz 4 ilustracji; nie zawiera żadnych odniesień
literaturowych ani bibliografii, a opisywane zagadnienia zostały w znacznym stopniu
włączone do pracy habilitacyjnej.
Habilitant uczestniczył w programie TEMPUS (pomocowym programie Unii Europejskiej wspierającym reformę szkolnictwa wyższego oraz przyczyniającym się do wzmocnienia współpracy pomiędzy
szkołami wyższymi w krajach UE i krajach partnerskich), czego efektem naukowym jest współautorstwo monografii:
− Bojanowski K., Lewicki P, Moya González L., Palej A., Spaziante A., Wicher W., Elementy analizy
urbanistycznej, Program TEMPUS JEN-3533 / Politechnika Krakowska, Kraków 1998.
Habilitant jest autorem wstępu i wprowadzenia – 12 stron, oraz jednego rozdziału pt. Analiza
struktury własnościowej, liczącego 12 stron wraz z 4 ilustracjami. Opisywane we
wprowadzeniu zagadnienia problemowe zostały w znacznym stopniu włączone do pracy
habilitacyjnej. Rozdział dotyczący analizy struktury własnościowej przedstawiono na
przykładzie Krakowa; opisywane w tym rozdziale zagadnienia znalazły się w pracy
habilitacyjnej (z pobocznych nowych wątków – przedstawiono najbardziej elementarne
wiadomości dotyczące szacowania nieruchomości). W rozdziale powołano się na 3 krajowe
źródła literaturowe i 2 ustawy.
W wyniku prac nad Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta
Krakowa (1999-2002), Kandydat podjął problematykę kształtowania przestrzeni publicznych Krakowa
oraz rozwoju przestrzennego miasta. Efektem tych prac, poza opisywaną już pracą habilitacyjną, były:
− 2 artykuły naukowe (oraz referaty na ten sam temat na konferencjach: krajowej w Toruniu
i międzynarodowej w Krakowie):
− Relacje miedzy planowaniem na poziomie wojewódzkim a gminnym - studium dla Krakowa,
[w:] Ogólnopolska Konferencja Planowania Przestrzennego ARSENAŁ X, Toruń 2003.
Tekst w wydawnictwie pokonferencyjnym ma objętość 11 stron. Omawiane relacje
ograniczone zostały do problematyki studium Krakowa, a opisywane zagadnienia zostały
w znacznym stopniu włączone do pracy habilitacyjnej. Praca nie posiada odniesień
literaturowych (bibliografii).
− Hierarchia i artykulacja przestrzeni publicznej w tkance miasta ─ na przykładzie miast
uniwersyteckich Krakowa i Knoxville w Tennessee, [w:] Future of the Cities ─ Cities of the
5
Future / Przyszłość miast ─ miasta przyszłości, praca zbiorowa pod red.: J. Gyurkovicha, A. A.
Kantarek, M. Gyurkovicha, A. Wójcik, Kraków 2014.
Tekst w dwujęzycznej polsko-angielskiej monografii pokonferencyjnej, pracy zbiorowej wydanej
przez Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, ma objętość 9 stron (drugie tyle w tłumaczeniu)
oraz zawiera 2 ilustracje. Po dość osobistym wstępie Autor podaje podstawowe informacje nt.
Krakowa oraz znajdujących się tam wyższych uczelni i ich budynków. W dalszej części to samo
czyni w odniesieniu do Knoxville. Zasadnicza część wywodu nie zawiera żadnych odniesień
literaturowych. Nie kończy też żadnymi wnioskami, poza tym, iż „warto podjąć poważne studia
nad opisanymi tu relacjami” (trudno dociec, o jakie relacje chodzi). O tytułowej hierarchii
i artykulacji przestrzeni publicznej w tkance miasta czytelnik nie dowie się wiele.
− 5 niepublikowanych referatów na konferencjach w kraju lub w gremiach branżowych (20052012), wywiad i artykuł w branżowym czasopiśmie „Architektura&Biznes” (2002), komunikat
i prezentacja na jednej z krakowskich konferencji (2003).
Konkludując: sam Kandydat przyznaje, że „okres, jaki umownie zamyka data założenia własnego
biura PLAN (1995), nie kolidował z prowadzeniem działalności badawczej”. Zgodzić się należy z Kandydatem, iż do osiągnięć typu badawczego można zaliczyć jego udział w opracowaniu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa. Habilitant nie był jednak
praktykującym urbanistą w rozumieniu sprzed deregulacji zawodu; uczestniczył w opracowaniu jednego studium uwarunkowań i jednego tylko projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Pozostałe zrealizowane prace architektoniczne nie należą do kręgu naukowobadawczych, nowatorskich czy innowacyjnych i stanowią raczej standardowy dorobek zawodowy.
Liczy się on, ale nie zastępuje pracy naukowej. Biorąc pod uwagę 21-letni okres objęty oceną, Habilitant wyjątkowo mało publikował i referował. Jest autorem jedynie 6 publikacji o charakterze stricte
naukowym (czyli prac recenzowanych, w tym książki habilitacyjnej, do której włączono większość
zagadnień omawianych w trzech wcześniejszych publikacjach). Habilitant nie prowadzi studiów literaturowych ani studiów przypadków wykraczających poza własne doświadczenie zawodowe. W artykułach niemal wcale nie korzysta ze źródeł bibliograficznych. Nie ma publikacji w jakimkolwiek punktowanym czasopiśmie. Najważniejszym osiągnięciem naukowym, de facto jedyną liczącą się publikacją
naukową, jest praca habilitacyjna. Kandydat prowadził w niej badania w dwóch podstawowych kierunkach: badał rozwój przestrzenny Krakowa oraz problematykę uwarunkowań wykonywania zawodu projektanta. W świetle obowiązujących kryteriów oceny osiągnięć jego dorobek stricte naukowy,
ze względu na znikomą ilość, język publikacji czy rangę wydawnictw, nie ma szans wejść do szerszego
obiegu czy dyskursu naukowego; nie świadczy o istotnej aktywności naukowej Kandydata.
Oznaczenie aktywności Habilitanta na tle kryteriów oceny w zakresie dorobku dydaktycznego
i popularyzatorskiego oraz współpracy międzynarodowej obrazuje zestawienie:
uczestnictwo w programach europejskich i innych programach międzynarodowych lub krajowych
udział w międzynarodowych lub krajowych konferencjach naukowych lub udział w komitetach organizacyjnych
konferencji
otrzymane nagrody i wyróżnienia
udział w konsorcjach i sieciach badawczych
kierowanie projektami realizowanymi we współpracy z naukowcami z innych ośrodków polskich i zagranicznych,
a w przypadku badań stosowanych, we współpracy z przedsiębiorcami
udział w komitetach redakcyjnych i radach naukowych czasopism
członkostwo w międzynarodowych lub krajowych organizacjach i towarzystwach naukowych
osiągnięcia dydaktyczne i w zakresie popularyzacji nauki lub sztuki
opieka naukowa nad studentami
opieka naukowa nad doktorantami w charakterze opiekuna naukowego lub promotora pomocniczego, z podaniem
tytułów rozpraw doktorskich
staże w zagranicznych lub krajowych ośrodkach naukowych lub akademickich
wykonanie ekspertyz lub innych opracowań na zamówienie organów władzy publicznej, samorządu terytorialnego,
podmiotów realizujących zadania publiczne lub przedsiębiorców
udział w zespołach eksperckich i konkursowych
recenzowanie projektów międzynarodowych lub krajowych oraz publikacji w czasopismach międzynarodowych
i krajowych
6
√
√
√
√
√
√
√
√
Habilitant uczestniczył we wspomnianym już programie TEMPUS ─ w latach 1993-1996 był m.in.
lokalnym koordynatorem Grantu JEP-3533 w Instytucie Projektowania Urbanistycznego WA PK. Efektem tego programu było m.in. zorganizowanie w IPU Pracowni Analizy Urbanistycznej oraz nowy
przedmiot w programie nauczania. Kandydat przez wiele lat koordynował też program międzyuczelnianej wymiany studentów i pracowników pomiędzy College of Architecture and Design University of
Tennessee (gdzie sam odbył wcześniej staż) a WA PK. Efektem tej współpracy była wymiana ponad
500 studentów, a także publikacja w miesięczniku PK nt. 20 lat współpracy. Uczestniczył też
w rozwijaniu współpracy międzynarodowej WA PK w zakresie wymiany studentów z innych krajów.
Brał udział w procesie akredytacji akademickiej College of Architecture and Design, prowadzonej
przez National Architectural Accrediting Board (1997). Sprawował opiekę nad profesorami wizytującymi i stypendystami.
Poza pracą dydaktyczną na macierzystej uczelni w ramach Katedry Kształtowania Przestrzeni Komunikacyjnych IPU WA PK, Habilitant brał udział w „tworzeniu merytorycznej i organizacyjnej bazy
rozwoju gospodarki przestrzennej”, współpracując do 1995 roku z Krakowskim Instytutem Nieruchomości, a także prowadząc wykłady z zakresu planowania przestrzennego w ramach kursów dla
przyszłych rzeczoznawców majątkowych. Przeprowadził zajęcia w ramach międzynarodowych warsztatów studenckich w Akademii Architektury w Rotterdamie (1995) oraz wykład o Nowej Hucie dla
studentów z Szanghaju w Pawilonie Polskim w trakcie Światowego EXPO (2010). Współorganizował
warsztaty projektowe studentów WA PK w Oświęcimiu (2010).
Habilitant w latach 1996-2003 brał udział w pracach Miejskiej Komisji Urbanistyczno Architektonicznej Krakowa. Współpracował z Polską Agencją Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce w ramach przedakcesyjnych programów UE: PHARE-INRED ─
jako kierownik zespołu oceny projektów infrastrukturalnych przedsiębiorstwa KAMPSAX A/S z Danii
(2000-2001), oraz ODBUDOWA 2001 ─ jako audytor w zespole oceny projektów infrastrukturalnych
Halcrow Global Infrastructure Consortium (2002-2003).
Wieloletnia praca w Prezydium SARP (w tym w latach 2000-2012 jako wiceprezesa odpowiedzialnego za kontakty stowarzyszenia z zagranicą) umożliwiła Kandydatowi udział w cyklicznych obradach
Rady Architektów Europy (ACE), konferencjach Europejskiego Forum Polityk Architektonicznych
(EFAP) i kongresach Międzynarodowej Unii Architektów (UIA). W ramach tych ostatnich Habilitant
opracowywał scenariusze i formy wystaw czy prezentacji, w tym ekspozycji projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta Krakowa (Istambuł, 2005) czy innych własnych prac projektowych (Turyn, 2008). Habilitant we wniosku habilitacyjnym podkreśla
„obserwowaną najwyższą jakość eksponowanych projektów” oraz to, iż został nominowany „do pozycji zastępcy członka Rady II Regionu w głosowaniu Walnego Zgromadzenia UIA”. W ramach pracy
w SARP-ie Habilitant uczestniczył w organizacji dorocznych konkursów na Projekt Roku SARP, na najlepszy projekt zrealizowany z udziałem środków publicznych oraz konkursów organizowanych wraz ze
Stowarzyszeniem Producentów Cementu w Polsce; wielokrotnie przewodniczył też obradom jury
tych konkursów. W ramach współpracy SARP i Związku Architektów Niemieckich BDA miał też wkład
w organizację i rozstrzyganie dorocznych konkursów na najlepszy dyplom wykonany na uczelniach
publicznych obydwu krajów. Brał udział w tworzeniu kodeksu etyki zawodu architekta. Bieżące wydarzenia związane z pracą Stowarzyszenia i sprawy środowiska zawodowego Kandydat opisał w 14 krótkich publikacjach wydanych w periodykach SARP-u („Komunikat” oraz „ARCH”) w latach 2005-2013.
Kandydat uczestniczył w organizacji samorządu zawodowego architektów w Polsce. Był członkiem
Krajowego Sądu Dyscyplinarnego IA RP, a w 2014 roku został Przewodniczącym Okręgowego Sądu
Dyscyplinarnego Małopolskiej Okręgowej Izby Architektów RP.
Kandydat pełnił funkcję sekretarza naukowego III Międzynarodowej Konferencji Instytutu Projektowania Urbanistycznego „Przestrzeń dla komunikacji w Mieście”, organizowanej na WA PK (2001).
Był członkiem jury konkursu na projekt zagospodarowania Placu Trzech Krzyży w Warszawie (2010)
oraz konkursów w Radomiu: na projekt Hali Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji (2012) i zagospodarowania Placu Jagiellońskiego (2012, 2014).
7
Habilitant za swoją pracę był nagradzany i wyróżniany: wyróżnieniem w konkursie SARP na projekt
polskiego pawilonu na EXPO 2000 Hannover (1999), I nagrodą w konkursie na projekt Mostu Pychowickiego w Krakowie (1999), nagrodą w konkursie dotyczącym dziedzictwa kultury Krakowa (2000),
II nagrodą w konkursie na zagospodarowanie terenu wykopalisk paleontologicznych w Krasiejowie
(2002), I nagrodą w konkursie na projekt Małopolskiego Ośrodka Ruchu Drogowego w Krakowie
(2003), wyróżnieniem w konkursie na koncepcję parku sportowo-rekreacyjnego Rataje w Poznaniu
(2011). Kandydat został odznaczony: Honorową Odznaką Politechniki Krakowskiej (1995), Medalem
55-lecia Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej (2000), Złotą Odznaką Stowarzyszenia Architektów Polskich (2005), Honorową Odznaką Izby Architektów RP (2012), Medalem XX-lecia współpracy Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej i College of Architecture and Design University of
Tennessee (2012), oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi na rzecz
ochrony ładu przestrzennego i rozwoju architektury (2013).
Konkludując: Habilitant jest specjalistą z zakresu architektury i urbanistyki. Posiada doświadczenie
projektowo-realizacyjne, które wykorzystuje w pracy naukowo-badawczej i dydaktycznej. Popularyzuje problematykę architektoniczną, udziela się społecznie i publicznie. Nie był opiekunem prac magisterskich ani promotorem pomocniczym w przewodach doktorskich. Niedosyt pozostawia brak wykazania we wniosku wymiernych efektów jego pracy dydaktycznej (prowadzonych konwersatoriów,
wykładów, seminariów, osiągnięć jego studentów etc.). Trudno ocenić, na ile słuchacze, z którymi
prowadził zajęcia, skorzystali z jego z doświadczeń (domyślać można się trudności w godzeniu pracy
na krakowskiej uczelni z działalnością w warszawskim SARP-ie, prowadzeniem firmy i licznymi wyjazdami zagranicznymi). Mimo to jego dorobek dydaktyczny i popularyzatorski oraz działania na rzecz
zawodu zasługują na uznanie. Warto podkreślić jego pracę na rzecz SARP-u i międzynarodowej wymiany studentów. Uzyskane dotąd osiągnięcia w zakresie dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego oraz współpracy międzynarodowej poświadczają wymaganą w postępowaniu habilitacyjnym
aktywność Kandydata na tym polu.
Podsumowanie
Pomimo że Habilitant wykazał się istotną działalnością w zakresie dorobku dydaktycznego, popularyzatorskiego, współpracy międzynarodowej i na rzecz zawodu, nie może być ona ekwiwalentem pracy
stricte naukowej, na polu której nie wykazał wymaganej aktywności. Mając niezwykle wiele możliwości (znajomość języków, wyjazdy zagraniczne, kontakty środowiskowe) nie wykorzystał ich do rozwoju
naukowego, który miałby wymierny efekt w postaci liczących się publikacji. Dorobek zawodowy nie
może tu przesądzać o samodzielności naukowej. Osiągnięcia naukowe Kandydata nie stanowią
znacznego wkładu w rozwój dyscypliny, jaką jest architektura i urbanistyka.
Reasumując recenzję − w moim przekonaniu osiągnięcia naukowe Wnioskodawcy nie spełniają
kryteriów określonych w art. 16 ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym.
Robert Idem
Gdańsk, 19 lutego 2015 r.
8