2. ZAŁOśENIA I DANE PODSTAWOWE

Plan gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego
2.
ZAŁOśENIA I DANE PODSTAWOWE
2.1.
ŹRÓDŁA DANYCH
Plan obejmuje wszystkie rodzaje odpadów powstających na terenie powiatu
gliwickiego, a w szczególności odpady komunalne z uwzględnieniem odpadów ulegających
biodegradacji, odpady opakowaniowe, odpady z budowy, remontów i demontaŜu obiektów
budowlanych oraz infrastruktury drogowej, opony oraz odpady niebezpieczne (w tym:
pojazdy wycofane z eksploatacji, zuŜyty sprzęt elektryczny i elektroniczny, PCB, azbest,
odpady medyczne i weterynaryjne, oleje odpadowe, baterie i akumulatory).
Aktualizacja „Planu gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego” określa cele i kierunki
działań na lata 2008-2011 wraz z perspektywą na lata 2012-2018.
W opracowaniu wykorzystane zostały dane pochodzące głównie z:
− Wojewódzkiego Systemu Odpadowego (WSO), dotyczącego wytwarzania
i gospodarowania odpadami, administrowanego przez Marszałka Województwa
Śląskiego,
− rejestrów prowadzonych przez Wojewodę Śląskiego oraz Głównego Inspektora
Ochrony Środowiska w Warszawie (SIGOP),
− Urzędu Statystycznego w Katowicach,
− ankietyzacji zarządzających składowiskami i instalacjami do odzysku
i unieszkodliwiania odpadów,
− „Krajowego planu gospodarki odpadami 2010” (Kpgo 2010), aktualizacji „Planu
gospodarki odpadami dla województwa śląskiego”– projekt (WPGO 2010),
„Krajowego planu oczyszczania ścieków komunalnych (KPOŚK) i innych
opracowań,
− „Sprawozdania z realizacji planu gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego za
lata 2004-2006”.
W przypadku szacunkowych ilości powstających odpadów komunalnych oraz prognoz
w zakresie zmian ilości wytwarzanych odpadów komunalnych, oparto się na wskaźnikach
i składzie morfologicznym odpadów przyjętym w Kpgo 2010 i aktualizacji „Planu
gospodarki odpadami dla województwa śląskiego”– projekt (WPGO 2010) oraz
doświadczeniu wykonawcy opracowania.
Aktualizacja „Planu gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego” została
opracowana według stanu prawnego na dzień 31 grudnia 2007 r. dla danych dotyczących
wytwarzanych i zagospodarowanych odpadów pochodzących z sektora komunalnego.
Natomiast dla odpadów pochodzących z sektora gospodarczego, jako rok bazowy przyjęto
2006 r.
Z kolei, dane dotyczące istniejących na terenie powiatu gliwickiego instalacji do
odzysku i unieszkodliwiania odpadów zostały przedstawione według stanu na dzień
31 grudnia 2007 r.
3
Plan gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego
2.2. UWARUNKOWANIA
GOSPODARKI
ODPADAMI
WYNIKAJĄCE
Z OBOWIĄZUJĄCYCH DOKUMENTÓW PLANISTYCZNYCH
2.2.1. Aktualizacja „Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego”
Aktualizacja „Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego” (projekt)
obejmuje pełny zakres zadań koniecznych do zapewnienia zintegrowanej gospodarki
odpadami
w województwie śląskim w sposób zapewniający ochronę środowiska, uwzględniając obecne
i przyszłe moŜliwości i uwarunkowania ekonomiczne oraz poziom technologiczny istniejącej
infrastruktury.
Główne cele zawarte w aktualizacji „Planu gospodarki odpadami dla województwa
śląskiego” (projekt) to:
●●●
minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów w stosunku do tempa wzrostu
gospodarczego województwa,
●●●
zwiększenie udziału odzysku, w tym w szczególności odzysku energii z odpadów,
zgodnego z wymaganiami ochrony środowiska,
●●●
prowadzenie zgodnie z wymaganiami ochrony środowiska i normami europejskimi
systemu odzysku i unieszkodliwiania odpadów,
●●●
zmniejszenie strumienia odpadów kierowanych na składowiska, w tym w szczególności
odpadów biodegradowalnych, wielkogabarytowych odpadów niebezpiecznych,
●●●
wyeliminowanie procederu nielegalnego składowania i zagospodarowywania odpadów
oraz procederu turystyki odpadowej,
●●●
optymalne wykorzystanie pojemności istniejących składowisk w celu maksymalnego
wydłuŜenia okresu ich eksploatacji,
●●●
zapewnienie niezbędnej ilości instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów,
●●●
zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie
potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami w województwie,
●●●
zwiększenie działań kontrolnych i skuteczna egzekucja prawa.
Zgodnie z aktualizacją „Planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego” (projekt)
system gospodarki odpadami komunalnymi w województwie śląskim realizowany będzie
w 11 regionach, w których w oparciu o istniejąca infrastrukturę utworzone zostaną tzw.
zakłady zagospodarowania odpadów (zzo) zapewniające mechaniczno-biologiczne lub
termiczne przekształcanie zmieszanych odpadów komunalnych i pozostałości z sortowni.
ZZO zapewnią równieŜ składowanie przetworzonych zmieszanych odpadów komunalnych,
kompostowanie odpadów zielonych oraz opcjonalnie sortowanie frakcji odpadów
komunalnych zbieranych selektywnie wielkogabarytowych takŜe przetwarzanie odpadów
wielkogabarytowych i zuŜytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego. Zgodnie z
powyŜszym, powiat gliwicki łącznie z powiatem tarnogórskim został przyporządkowany do
Regionu nr 8.
2.2.2. Strategia Rozwoju Powiatu Gliwickiego na lata 2005-2020
Strategia Rozwoju Powiatu Gliwickiego została przyjęta przez Radę Powiatu
Gliwickiego Uchwałą Nr XXXI/237/2005 z dnia 28 kwietnia 2005 r. Stanowi ona plan
rozwoju społeczno gospodarczego terytorium powiatu oraz ludności go zamieszkującej,
przygotowany przez władze powiatu we współpracy z władzami gmin, liderami lokalnymi
i wiodącymi środowiskami prorozwojowymi, tworzony pod okiem ekspertów, skonsultowany
ze społecznością lokalną, jako odzew na wyzwania rozwojowe wynikające z uwarunkowań
historycznych i sytuacji geopolitycznej.
Zawarta w Strategii misja rozwoju powiatu to:
4
Plan gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego
W postawie odpowiedzialności i słuŜby, kompetencji i uczciwości, otwartości i gotowości na
zmiany, które niesie pozycja powiatu, zrobić wspólnie z mieszkańcami wszystko, aby
zapewnić im moŜliwość podniesienia ich poziomu Ŝycia.
Dla urzeczywistnienia misji powiatu gliwickiego sformułowano pięć priorytetów rozwoju:
• przedsiębiorczość, innowacyjność i gospodarka oparta na wiedzy,
• integracja systemów infrastruktury transportowo-komunikacyjnej,
• infrastruktura ochrony środowiska i systemy znoszenia ryzyka,
• obszary wiejskie,
• jakość Ŝycia,
a w ramach nich szereg celów strategicznych.
Jako cel strategiczny Nr 2 przyjęto
Proekologiczną przebudowę terenów wiejskich dla rozwoju turystyki bliskiej jako zaplecza
dla aglomeracji górnośląskiej.
W ramach tego celu określono szereg działań strategicznych związanych m.in. z rekultywacją
i rewitalizacją terenów zdegradowanych, uporządkowaniem gospodarki odpadami oraz
edukacją ekologiczną społeczeństwa.
2.3.
WPŁYW ZMIAN POLITYCZNYCH, GOSPODARCZYCH I SPOŁECZNYCH
NA GOSPODARKĘ ODPADAMI
Zmiany polityczne, gospodarcze i społeczne, które nastąpiły od momentu uchwalenia
poprzedniego „Planu gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego”, w istotny sposób mają
wpływ na stan gospodarki odpadami w powiecie. Do najbardziej istotnych czynników
oddziałujących, w sposób bezpośredni lub pośredni, na ilość wytwarzanych odpadów oraz
sposób postępowania z nimi moŜna zaliczyć:
• wstąpienie 1 maja 2004 r. Polski w struktury Unii Europejskiej i związane z tym:
− przyjęcie norm środowiskowych ujętych w decyzjach UE oraz transpozycja do
prawodawstwa polskiego zapisów dyrektyw unijnych dotyczących zagadnień
związanych z gospodarką odpadami,
− otwarcie rynku pracy i związana z tym emigracja zarobkowa,
− swobodny przepływ usług i produktów (między innymi technologii
środowiskowych, ale takŜe uŜywanych samochodów i sprzętu elektrycznego
i elektronicznego),
• tendencję wzrostową ilości podmiotów gospodarczych ujętych w rejestrze REGON,
szczególnie w sektorze prywatnym,
• wzrost wydatków inwestycyjnych na ochronę środowiska w tym na gospodarkę
odpadami,
• spadek stopy bezrobocia rejestrowanego,
• zmianę struktury produkcji w kierunku przetwórstwa przemysłowego przy jednoczesnym
zmniejszaniu materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności oraz stosowaniu
najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarczych,
• zwiększającą się konsumpcję oraz zmiany modelu konsumpcji wpływające na skład
morfologiczny wytwarzanych odpadów,
• ujemny przyrost naturalny oraz utrzymujące się dodatnie saldo migracji,
• wzrost atrakcyjności turystycznej powiatu.
5
Plan gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego
2.4.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU GLIWICKIEGO
PołoŜenie powiatu
Powiat gliwicki połoŜony jest w środkowo-zachodniej części województwa śląskiego,
w obrębie WyŜyny Śląskiej. Od wschodu powiat gliwicki graniczy z powiatem tarnogórskim,
miastem na prawach powiatu - Gliwice oraz z miastem na prawach powiatu - Zabrzem. Na
południu graniczy z powiatem rybnickim, miastem na prawach powiatu - Rybnikiem
i powiatem mikołowskim. Z zachodniej strony powiatu zlokalizowany jest powiat
kędzierzyńsko-kozielski (województwo opolskie), strzelecki (województwo opolskie) oraz
raciborski.
PołoŜenie powiatu gliwickiego na tle województwa śląskiego przedstawia rysunek 2-1.
strzelecki
tarno górski
gliw icki
Z ab rze
G liw ice
R u da Ś ląska
kędzierzyń sko -kozielski
m iko ło w ski
racib orski
R yb nik
ryb nicki
Rysunek 2-1
PołoŜenie powiatu gliwickiego na tle województwa śląskiego
Powiat gliwicki połoŜony jest w południowo - zachodniej części WyŜyny Śląskiej i zajmuje
obszar o powierzchni ok. 663 km2. Swym zasięgiem obejmuje osiem gmin, w tym dwie
gminy miejskie Knurów i Pyskowice oraz dwie gminy wiejsko-miejskie; tj. Toszek
i Sośnicowice. Cztery pozostałe to gminy wiejskie: Gierałtowice, Pilchowice, Rudziniec,
Wielowieś. Na koniec 2006 r. powiat gliwicki zamieszkiwało 114 tys. osób.
Klimat
W powiecie gliwickim średnie miesięczne nasłonecznienie rzeczywiste jest najniŜsze
w styczniu i wynosi minimum 40 godzin. NajwyŜsze nasłonecznienie rzeczywiste wynosi
ponad 200 godzin, co stanowi najwyŜszą wartość w całym badanym obszarze.
Ze względu na zmienność średnich przestrzennych temperatur powietrza w ciągu roku
w powiecie gliwickim moŜna przyjąć, Ŝe temperatura wynosi +70C. Najcieplejszym
6
Plan gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego
miesiącem jest lipiec, najchłodniejszym styczeń. Opady kształtują się w granicach 600-800
mm rocznie. Wiatry są słabe i bardzo słabe, głównie z kierunku zachodniego.
Poza czynnikami naturalnymi, waŜnym czynnikiem wpływającym na kształtowanie się
klimatu powiatu gliwickiego i całego województwa śląskiego jest działalność gospodarcza
człowieka. Na obszarze województwa znajdują się cztery duŜe okręgi przemysłowe:
Częstochowski na północy, Górnośląski wraz z Rybnickim w centrum oraz Bielski na
południu.
Zasoby naturalne
Ziemie powiatu gliwickiego obfitują w bogate zasoby węgla kamiennego, a takŜe innych
kopalin zaliczanych do kopalin pospolitych. Wynika z tego duŜa uciąŜliwość wynikająca
z faktu eksploatacji górniczej, jak i ograniczenia wynikające z zagospodarowania terenu
związane z ochrona złóŜ. Największe złoŜa węgla kamiennego zlokalizowane są
w południowej części powiatu gliwickiego m. in. w Gierałtowicach, Knurowie i w części
Pilchowic.
Budowa geologiczna
Powiat gliwicki połoŜony jest w północno-zachodniej części obrzeŜenia Górnośląskiego
Zagłębia Węglowego. W profilu geologicznym podłoŜa zalegają utwory czwartorzędu,
trzeciorzędu, triasu i karbonu.
Utwory czwartorzędu występują ciągłą pokrywą praktycznie na całej powierzchni powiatu
wyjątek stanowią strefy wychodni utworów triasu w północnej części powiatu (gmina
Wielowieś i północna część gminy Toszek). Czwartorzęd to utwory akumulacji rzecznej
i lodowcowej zlodowacenia środkowopolskiego. Wykształcony jest w postaci Ŝwirów,
piasków, mułków, iłów i glin zwałowych. Na szczególną uwagę zasługują piaszczystoŜwirowe utwory dolin rzecznych Bierawki i Kłodnicy (z Dramą), stanowiące kolektor dla
wód podziemnych, zawierające złoŜa kopalin (kruszyw naturalnych, piasków
podsadzkowych).
Utwory trzeciorzędowe występują w postaci ciągłego miąŜszego kompleksu w południowej
i środkowej części powiatu. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez mioceńskie iły
z przewarstwieniami piasków, margli, wapieni, gipsów, piaskowców i iłowców.
Charakterystyczną cechą utworów ilastych jest ich duŜa jednorodność i ciągłość zalegania.
Trias wykształcony jest w postaci utworów triasu środkowego (wapienia muszlowego)
leŜących na osadach triasu dolnego. Utwory triasu występują w środkowej i północnej części
powiatu (z wyjątkiem centralnej części gminy Toszek). Trias środkowy buduje kompleks skał
węglanowych facji morskiej, są to wapienie, margle i dolomity wapienia muszlowego.
PoniŜej zalegają utwory triasu dolnego (pstrego piaskowca) w postaci węglanowych skał
retu oraz utworów piaszczysto-ilastych dolnego i środkowego pstrego piaskowca.
Utwory triasu stanowią kolektor wód podziemnych o istotnym znaczeniu dla zaopatrzenia
w wodę mieszkańców powiatu.
Skały triasu od powierzchni izolowane są osadami czwartorzędu i trzeciorzędu, w strefie
wychodni (gminy Wielowieś i Toszek) zalegają bezpośrednio na powierzchni lub pod
płytkim przykryciem czwartorzędu.
Utwory karbonu górnego występują w południowej i środkowej części powiatu. W ich
obrębie naleŜy zwrócić uwagę na skały budujące grupę łękową, siodłową i brzeŜną. Seria
węglonośna karbonu zbudowana jest z cyklicznie występujących piaskowców, mułowców,
iłowców i pokładów węgla. Udział poszczególnych typów litologicznych skał jest zmienny w
obrębie warstw.
Karbon dolny wykształcony jest w facji kulmu, tj. mułowców, iłowców, piaskowców. Osady
te występują na powierzchni i bezpośrednio pod czwartorzędem w rejonie Toszka.
7
Plan gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego
Wody powierzchniowe
Powiat gliwicki połoŜony jest w całości w obrębie zlewni rzeki Odry.
Głównymi ciekami przepływającymi przez teren powiatu są:
- rzeka Kłodnica wraz z potokami Chudowskim, Toszeckim, Gierałtowickim, Ślepotką,
Ostropką, Kozłówką,
- rzeka Bierawka wraz z potokami Jaśkowickim, Jordanek, Szczygłowickim,
Krywałdzkim, Knurowskim, Sośnicowickim, Łopusza, KsiąŜenickim, Pilchowickim,
- rzeka Drama (wpływająca do Kanału Gliwickiego) z potokiem Pniowskim,
- kanał Gliwicki.
Zbiorniki wodne
Największymi zbiornikami wód powierzchniowych na terenie powiatu są sztuczne zbiorniki
wodne tj.: DzierŜno DuŜe (Rzeczyce), DzierŜno Małe, Pławniowicki. Ponadto, naleŜy
wspomnieć o stawie Hubertus zlokalizowanym na północ od miejscowości Dąbrówka oraz
licznych sztucznych zalewiskach na terenie gminy Gierałtowice i miasta Knurowa oraz
budowanym zbiorniku na potoku Toszeckim.
Na terenie gminy Toszek istnieją następujące potoki:
− Potok Toszecki – prawobrzezny dopływ Kłodnicy,
− Potok Pniowski – uchodzący do Kanału Gliwickiego,
− Potok Ligocki – uchodzący do Potoku Toszeckiego,
− Potok Chechelski – uchodzący do Dziedzinki.
Wody podziemne
Główne zasoby wód podziemnych na terenie powiatu gliwickiego występują w utworach
węglanowych triasu, utworach czwartorzędowych, częściowo trzeciorzędowych, podrzędnie
karbonu dolnego.
Główne poziomy wodonośne triasowego piętra wodonośnego to poziomy wapienia
muszlowego i retu traktowane jako jeden kompleks wodonośny serii węglanowej triasu.
Kolektorem wód są w nim wapienie, wapienie zdolomityzowane, dolomity
z przewarstwieniami margli. Kompleks jest zasilany bezpośrednio opadami oraz pośrednio
poprzez przesączenia z innych warstw np. czwartorzędowych. Stanowi on podstawę
zaopatrzenia w wodę (na terenach gdzie występuje). Skład chemiczny jego wód jest bardzo
zróŜnicowany. Dominują wody typu HCO3-SO4-Ca-Mg oraz wody typu HCO3-Ca-Mg.
Jakość tych wód jest wysoka w klasie Ia i Ib. W ramach wymienionego kompleksu na terenie
powiatu gliwickiego występują dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych GZWP 330
(Gliwice), GZWP 327 (Lubliniec-Myszków).Wymienione zbiorniki maja charakter
szczelinowo-porowo-krasowy. GZWP 330 (Gliwice) na terenie powiatu obejmuje swoim
zasięgiem miasto Pyskowice, fragment gmin Toszek i Rudziniec. Utwory wodonośne
zbiornika na części jego występowania izolowane są nieprzepuszczalnymi utworami
trzeciorzędu i czwartorzędu na terenie okien hydrogeologicznych nie posiadają izolacji.
Drugim zbiornikiem wodonośnej serii węglanowej triasu występującym na terenie powiatu
jest GZWP nr 327 Lubliniec – Myszków obejmujący gminę Wielowieś i część gminy
Toszek. Poziom ten na większości terenu występowania (w powiecie gliwickim) nie jest
izolowany od powierzchni utworami nieprzepuszczalnymi.
Kolektorem wód w tym poziomie są wapienie i zdolomityzowane wapienie
z przewarstwieniami margli. Ponadto obfite zasoby wód podziemnych występują w utworach
piaszczystych czwartorzędu i związane są z kopalnymi dolinami Bierawki, Kłodnicy i Dramy
znajdującymi się na terenie gminy Rudziniec i miasta Pyskowice (doliny Kłodnicy i Dramy)
oraz gminy Pilchowice i Sośnicowice (dolina Bierawki). Wody w utworach doliny Bierawki
8
Plan gospodarki odpadami dla powiatu gliwickiego
wchodzą w skład uŜytkowego poziomu wód podziemnych UPWPQI Rejon Górnej Odry.
W utworach doliny i pradoliny Kłodnicy i Dramy występuje główny zbiornik wód
podziemnych GZWP 351 Pyskowice. Utwory wodonośne wymienionych jednostek to piaski,
Ŝwiry i pospółki. Ze względu na łatwość migracji zanieczyszczeń powierzchniowych wody
w utworach czwartorzędowych mają niŜszą klasę czystości niŜ w izolowanych utworach
triasowych. Częstym składnikiem wód w utworach czwartorzędu są: Ŝelazo, związki azotu,
fosforany, które w zasadniczy sposób rzutują na klasę jakości.
Znacznie mniejsze ilości wód podziemnych występują w stosunkowo mało zasobnych
utworach piaszczystych trzeciorzędu (gmina Sośnicowice - centralne i zachodnie tereny
gminy znajdują się w zasięgu trzeciorzędowego UŜytkowego Poziomu Wód Podziemnych
(UPWP) Tr1 – Kuźnia Raciborska) oraz karbonu dolnego, kulmu (UPWPCIII Toszek)
w gminie Toszek.
Gminy Wielowieś, Rudziniec i Toszek wraz z 21 gminami województwa opolskiego wchodzi
w skład Związku Komunalnego „Trias Opolski”, którego zadaniem jest pozyskiwanie
funduszy na realizację kompleksowego programu ochrony zbiornika triasowych wód
podziemnych Triasu Opolskiego. Związek ten docelowo ma być instytucją pomocną
w zdobywaniu funduszy na inwestycje proekologiczne i podwyŜszające zaplecze
infrastruktury technicznej gmin naleŜących do związku. Działania związku powinny
doprowadzić do osiągnięcia w stosunkowo niedługim czasie norm i standardów dotyczących
ochrony środowiska, obowiązujących w krajach Unii Europejskiej.
Na terenie powiatu znajdują się punkty regionalnego i krajowego monitoringu wód
podziemnych.
Działalność gospodarcza
Na terenie powiatu gliwickiego w 2006 r. funkcjonowało 7 326 zarejestrowanych podmiotów
gospodarczych.
Tabela 2-3
Ilość podmiotów gospodarczych w poszczególnych gminach (wg stanu na
2006 r.)
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
Gmina
Ilość podmiotów gospodarczych
Wielowieś
Toszek
Rudziniec
Pyskowice
Sośnicowice
Pilchowice
Knurów
Gierałtowice
291
445
599
1414
534
650
2566
827
powiat razem
7326
PrzewaŜająca ilość firm funkcjonuje w sektorze prywatnym (ok. 95%). Głównie są to osoby
fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, stanowiące ok. 90% ogółu firm sektora
prywatnego.
Głównym źródłem utrzymania na obszarze powiatu gliwickiego, jak wynika ze struktury
zatrudnienia, jest przemysł, ochrona zdrowia i opieka społeczna, edukacja, budownictwo oraz
handel i naprawy. W powiecie gliwickim dominują małe i średnie przedsiębiorstwa.
W tabeli 2-3 przedstawiono ilość podmiotów gospodarczych w poszczególnych gminach.
Przedstawione dane pochodzą z ankiet skierowanych do gmin.
9