„Na południe” – kontekst społeczny, realizacja i wnioski

Projekt PiMBP w Wejherowie „Na południe” – kontekst społeczny, realizacja i wnioski.
Projekt „Na Południe” jest, kolejną z serii, inicjatywą Powiatowej i Miejskiej
Biblioteki Publicznej w Wejherowie, koncentrującą się na kulturze, literaturze i działalności
bibliotekarskiej wybranego obszaru kulturowego (z poprzednich wymienić można min.
projekt „Made in America” zorganizowany przy współpracy Ambasady Stanów
Zjednoczonych). Projekt „Na południe” miał na celu przybliżenie czytelnikom kultury, a
bibliotekarzom metod pracy bibliotekarzy, z obszaru słowiańskiego na południe Polski.
Kraje, które zostały objęte programem to Czechy, Słowacja oraz Serbia, wybór tych a nie
innych państw podyktowany jest ich członkostwem w partnerstwie Wyszehradzkim, które
ułatwiło realizacje projektu ze strony finansowej. Fundusz udziela dotacji w postaci grantów.
O wyborze wniosków decyduje Rada Ambasadorów, kierując się następującymi kryteriami:
projekt musi być powiązany z działaniami Grupy Wyszehradzkiej i być efektem
współpracy partnerów Grupy;
projekt musi mieć aspekt promocyjny i być skierowany do szerokiego kręgu
odbiorców;
projekt ma wspierać integrację państw Grupy Wyszehradzkiej z UE oraz wewnątrz
Grupy;
projekt powinien wspierać inicjatywy lokalne;
Pracownicy Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wejherowie napisali
projekt „Na Południe” , który został zgłoszony na konkurs grantowy do Funduszu
Wyszehradzkiego. Uzyskano dofinansowanie w wysokości 8 000 euro, które pozwoliło na
organizację tej międzynarodowej imprezy kulturalnej.

W ramach projektu „Na południe” w dniu 11. – 12. maja 2011 roku
zorganizowano międzynarodową konferencję dla fachowców z dziedziny
bibliotekarstwa – „Biblioteka publiczna w XXI wieku”. Pierwszy dzień konferencji
wypełniony był obradami pracowników bibliotek z powiatu wejherowskiego,
Biblioteki Wojewódzkiej w Gdańsku oraz wielu zaprzyjaźnionych placówek w tym
regionalnych - kaszubskich. W dyskusji udział wzięli partnerzy z Serbii (Gradska
Biblioteka „Vladislav Petković Dis” Čačak, Gradska Biblioteka u Novom Sadu, Novy
Sad), Czech (Městská knihovna, Chrudim), oraz Słowacji (Okresná knižnica Dávida
Gutgesela, Bardejov).
Przedmiotem obrad były:
Praca w bibliotece w oparciu o komputeryzację,
Digitalizacja zbiorów,
Rola biblioteki w popularyzacji kultury.
Różnorodność form pracy z czytelnikami i innowacyjność rozwiązań prezentuje druk
pokonferencyjny, który odnaleźć można min. na stronach internetowych wejherowskiej
biblioteki (www.biblioteka.wejherowo.pl).
Drugi dzień to kilkugodzinne spotkanie w Parku Miejskim im. Aleksandra Majkowskiego
w Wejherowi wypełnione spektaklami teatralnymi, muzycznymi i tanecznymi. Widzowie
zobaczyli fragmenty „Pana Tadeusza” w pięciu językach: polskim, kaszubskim, serbski,
czeskim, słowackim. Recytowane fragmenty ilustrowane były grą młodych aktorów z teatru
”Prawie Lucki”. Wystąpiły zespoły muzyczne z Luzina i Kaliningradu. Wieczór zakończył się
recitalem Weroniki Korthaus, i występem kaszubskiego kabaretu ”We dwa konie”- Tomasz
Fopke, Ryszard Borysionek.
Konferencji towarzyszyły imprezy poboczne. Dla gości i bibliotekarzy zorganizowano
dwie wycieczki: pierwsza obejmowała instytucje kultury w Luzinie oraz atrakcje morskie
Łeby, zabytki Wejherowa w tym barokową Kalwarię. Program drugiej wycieczki obejmował:
zwiedzanie Gdańska (Droga Królewska), Biblioteki Głównej Uniwersytetu Gdańskiego,
Biblioteki Wojewódzkiej w Gdańsku, spotkanie w Zrzeszeniu Kaszubsko-Pomorskim i
spotkanie z kierownictwem Katedry Slawistyki na Uniwersytecie Gdańskim.
Ogólne statystyki konferencji prezentują się w następujący sposób:
Liczba gości zagranicznych-11
Liczba artystów występujących podczas wizyty w Luzinie:10, Koło Gospodyń
Wiejskich, Gminny Ośrodek Kultury, Biblioteka, sala tradycji
Liczba artystów występujących podczas Dnia Kultury Słowiańskiej:69
Liczba osób zwiedzających wystawę podczas projektu o krajach partnerskich i
Funduszu Wyszehradzkim: 126
Liczba uczestników Dnia Kultury Słowiańskiej-widzów około 60
Liczba uczestników konferencji międzynarodowej „Biblioteka Publiczna w XXI
wieku”-60
Liczba prelegentów na konferencji międzynarodowej-8
Wśród uczestników konferencji przeprowadzono badania oceniające program i
realizację konferencji „Biblioteka publiczna w XXI wieku”. Zebrano 29 ankiet, na pytania
odpowiedziały 22 kobiety oraz 7 mężczyzn. Były to osoby głównie w grupie wiekowej 25-44
lata (14 osób) i 45-60 (12 osób), grupę wiekową 18-25 reprezentowały 2 osoby a powyżej 60
lat była jedna osoba. Większość z nich posiadała wykształcenie wyższe (20) lub średnie (9).
Przeważali pracownicy bibliotek w liczbie 26 osób, a trójka ankietowanych była zatrudniona
jako pracownicy umysłowi w innej instytucji.
W pierwszej części ankiety spytano
imienne
uczestników konferencji o sposób
zaproszenie
uzyskania
informacji
na
temat
nadchodzącej konferencji „Biblioteka
pracownik
biblioteki
Publiczna w XXI wieku”. Największą
skuteczność miały tradycyjne formy
strona
informacji: zaproszenie imienne, które
internetowa
życzył sobie otrzymać w przyszłości
biblioteki
jeden z ankietowanych, (co zostało
portal
zawarte w uwagach dodatkowych), a
społecznościo
ogólna ocena użyteczność i jasność
wy
informacji o konferencji podanych tą
materiały
promocyjne
drogą to 9/10. Kolejna klasyczna
metoda promocji tzw. word of mouth
media lokalne
marketing przeprowadzonego przez
pracowników biblioteki również okazał
się efektywny i uzyskał wysokie noty: 9/10. Na uwagę zasługuję fakt wykorzystania nowych
mediów: strony internetowej oraz profilu na portalu społecznościowym Facebook, jest to
metoda stosowana przez coraz szersze grono organizatorów imprez kulturalnych i pozwala
otworzyć się na nowe grupy odbiorców przy zerowych kosztach z średnią notą 9/10 i 8/10.
Niżej zostały ocenione masmedia starego typu: telewizja – 7/10, radio - 7/10, prasa – 6/10.
Odbiorca tego typu mediów był narażony na nieliczne, aczkolwiek mylące błędne informacje
np. na temat daty wydarzeń towarzyszących lub kwot dofinansowania z Funduszu
Wyszehradzkiego. Rozwiązaniem problemu mogłoby być przygotowanie jednolitych
materiałów prasowych, które ograniczą spontaniczne inwencje redaktorów lokalnych
mediów. Projekt został zauważony przez media również podczas jego realizacji i był szeroko
przez nie komentowany. Liczne artykuły prasowe i materiały telewizyjne można obejrzeć na
podstronie projektu korzystając ze strony Biblioteki www.biblioteka.wejherowo.pl
Kolejna seria pytań dotyczyła poziomu realizacji poszczególnych punktów konferencji
i standardów infrastruktury sal wykładowych. Średnia ocen dostępności do pomieszczeń, w
których odbywały się obrady jest bliska wynikowi 10/10, również i sala została odpowiednio
przygotowana do pełnienia swoich funkcji (ocena bliska 9/10). Problemy sprawiła jednak
teczka z materiałami konferencyjnymi (oceniona na 8/10 punktów) a w szczególności brak
tłumaczeń referatów przedstawianych przez zagranicznych gości. Przetłumaczono jedynie
abstrakty prac, co może jest standardem dla uniwersyteckich druków pokonferencyjnych,
jednakże dla osób spoza środowiska bohemistów i slawistów stanowi oczywistą przeszkodę w
rozumieniu wykładów. O ile prace w języku serbskim zostały przetłumaczone przez
współpracujące z PIMB w Wejherowie przedstawiciela Koła Naukowego Slawistów im. P. P.
Njegosza, to znalezienie tłumaczy z języka czeskiego isłowackiego okazało się niezwykle
utrudnione. Mimo ogromnej luki w branży tłumaczeń z języka czeskiego dla regionu
Województwa Pomorskiego, władze Uniwersytetu Gdańskiego nie dostrzegają potrzeby
utworzenia wydziału bohemistyki, chociaż, zdawałoby się niszowy wydział slawistyki, co
roku przyjmuje coraz większą liczbę studentów zainteresowanych językami słowiańskimi.
Pojawiły się również głosy o zaniedbaniach takich jak: brak programu imprezy, brak
informacji o odpłatnościach Ogólny poziom prac komitetu organizacyjnego został jednak
oceniony na 9/10, a uczestnicy konferencji wyrażali swoje miłe zaskoczenie jakością
materiałów promocyjnych, życzliwością pracowników biblioteki i ich profesjonalizmie.
Uczestników konferencji zapytano o ocenę referatów oraz realne korzyści płynące z
uczestnictwa w konferencji. Długość referatów okazała się dostosowana do możliwości
absorpcji informacji słuchaczy (średnia ocen 9/10). Treść prac prezentowanych podczas
konferencji okazała się być również dosyć ciekawa (8/10) i użyteczna (8,5/10). Trochę niżej
oceniono poziom naukowości (niecałe 8 punktów). Optymistyczne są dane, które prezentuje
poniższy wykres, przedstawiający ilość głosów deklarujących chęć wykorzystania uzyskanej
wiedzy z danego bloku tematycznego konferencji w praktyce.
30
25
20
15
10
5
0
Rola biblioteki w
popularyzacji
kultury
Praca w
bibliotece w
oparciu o
komputeryzacje
Digitalizacja
zbiorów i
biblioteki
cyfrowe
Wysoko został również oceniony poziom przedstawionej wiedzy: digitalizacja
zbiorów i biblioteki cyfrowe (7,5/10), praca w bibliotece w oparciu o komputeryzację (ok.
8,5/10), rola biblioteki w popularyzacji kultury (9/10).
Poniższy wykres prezentuje deklarowane korzyści, które uzyskali uczestnicy
konferencji. Dane wskazują na otwarcie bibliotekarzy na inne obszary kultury i chęć
czerpania wiedzy z doświadczeń bliskim nam pod wieloma względami bibliotekarzy z Serbii,
Czech i Słowacji. Mniej istotna okazała się problematyka digitalizacji i komputeryzacji, z
którą polscy bibliotekarze są już dobrze zapoznani i prace nad ucyfrowianiem zbiorów
przebiegają w podobny sposób co u południowych sąsiadów. Najmniej osób wskazało na
możliwość zaprezentowania swoich własnych badań i doświadczeń podczas konferencji, co
jest naturalną konsekwencją ograniczeń czasowo-organizacyjnych.
30
25
20
15
Stanowił możliwość zapoznania się z
kulturą czeską, słowacką lub serbską
Przybliżył mi wiadomości na temat roli
bibliotek w popularyzacji kultury
Stanowił możliwość nawiązania
kontaktów z zagranicznymi
pracownikami biblioteki
Przybliżył mi wiadomości na temat
digitalizacji zbiorów
Stanowił możliwość zapoznania się z
kulturą lokalną
10
5
0
Przybliżył mi wiadomości na temat
pracy w bibliotece w oparciu na
komputeryzację
Stanowił możliwość zaprezentowania
własnych badań związanych z tematem
roli biblioteki w popularyzacji kultury
Stanowił możliowść przedstawienia
własnych badań i doświadczeń
związanych z procesem digitalizacji
Paralelnie do konferencji przeprowadzono na grupie przypadkowo wybranych
czytelników badanie dotyczące poziomu czytelnictwa i znajomości literatury czeskiej,
słowackiej oraz serbskiej. 90% przebadanej grupy stanowiły kobiety, w 50% z grupy
wiekowej 20-24 lata. Większość przebadanych osób pochwalić się mogła wykształceniem:
średnim (12) i wyższym (4). Grupę stanowili studenci (7), uczniowie (3) i pracownicy
umysłowi (7).
Pytania dotyczące literatury czeskiej przyniosły względnie zadawalające wyniki. 8/19
osób zadeklarowało styczność z literaturą tego kraju, zazwyczaj dzięki zasobom
udostępnianym przez wypożyczalnie biblioteki. Większość z ankietowanych wskazała na
cechy literatury czeskiej , która wg nich jest pełna humoru i dystansu do rzeczywistości, co
pokrywa się z obiegową oceną literatury czeskiej. Ankietowanym trudności sprawiło
umieszczenie na osi czasu epoki, z której pochodziły czytane dzieła. Autorzy, którzy zostali
zaznaczeni, jako znani czytelnikom to klasyczni przedstawiciele współczesnej literatury
czeskiej: Milan Kundera, Vaclav Havel, Jarosław Haśek, Jachym Topol, a także mniej znani:
Jiri Kratochvil, Ota Pavel, Ivan Klima, Jaroslav Foglar, Ota Filip, Jiri Śotola, Karel Michal,
Tomaś Pridal, Jan Novak.
Pesymistyczne okazały się badania dotyczące literatury słowackiej: nikt z
ankietowanych nie miał do czynienia z literaturą słowacką, poza jednym wyłącznie
czytelnikiem, który jednak konotuje tego typu literaturę z nuda i błahością problematyki.
Również 16 z 19 osób przyznało się do braku zaznajomienia z literaturą serbską, która
w porównaniu do dwóch poprzednich jest od lat niezwykle rozwiniętą i ważną gałęzią kultury
Słowian południowych. Dwóch czytelników literatury serbskiej łączy ją z takimi cechami jak:
wywoływanie silnych reakcji uczuciowych, pokazanie stereotypowej wizji świata, przy
jednoczesnym humorze, satyrze i oryginalności. Autorzy kojarzeni przez czytelników to:
Borislav Pekić, Dragoslav Andrić, Lazar Ristovski, Dragan Aleksić, Milan Bogdanović,
Miodrag Pavlović, Desimir Blagojević, Aleksander Vućo.
W większości są to autorzy, których książki wydawane były przez Wydawnictwo
Łódzkie w serii Biblioteka Jugosłowiańska. Inicjatywa ta gwarantowała czytelnikom bieżący
dostęp do najnowszych tytułów wydanych na rynku jugosłowiańskim. Po rozwiązaniu
wydawnictwa związek między literaturą Słowian Południowych a polskim czytelnikiem
został na wiele lat zachwiany. Komercyjne domy wydawnicze bały się inwestować w
nierentownych, ich zdaniem, autorów z Południa. Sytuacja powoli zaczęła zmieniać się na
początku XXI wieku wraz z powstaniem wydawnictw takich jak Czarne (Wołowiec), które
jest obecnie potężnym domem wydawniczym i nie boi się tłumaczyć młodej literatury z
krajów nie tylko terytorium byłej Jugosławii, ale i Czech, Słowacji i całej Europy
Wschodniej. Optymizmu dodaje fakt pojawiania się na rynku wydawniczym niszowych
wydawnictw zajmujących się wyłącznie tłumaczeniami najnowszych tytułów ze
słowiańszczyzny południowej, za przykład może posłużyć nowopowstałe wydawnictwo
Międzymorze (Gdańsk). Literatura słowiańska powróciła na polski rynek wydawniczy, teraz
w rękach bibliotekarzy leży śledzenie na bieżąco tej fascynującej gałęzi literatury i
promowanie jej wśród czytelników.
O komentarz na temat projektu poproszono panią Danutę Balcerowicz- dyrektor
Powiatowej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Wejherowie, pomysłodawczynię i spiritus
movens projektu „Na Południe”:
„W przededniu objęcia przez Polskę prezydencji w Unii Europejskiej dowiadujemy się,
że wśród czytelników przeciętnego pomorskiego miasta znajomość literatury krajów
sąsiedzkich (Słowacja, Czechy) oraz aspirujących do Unii (Serbia) , literatury, która
stanowi kwintesencje kultury narodowej, jest znikoma. Czytelnicy w ogóle nie znają
literatury słowackiej, literatura serbska znana jest w stopniu znikomym kilku
procentom czytelników. Najlepiej znana jest literatura czeska, chociaż biorąc pod
uwagę możliwości tej literatury- jest to niewiele. Dlaczego tak się dzieje?
Uważam, że zbyt mało środków przeznacza się na promocję tejże literatury,
brak zachęt finansowych do tłumaczenia książek, gdyż wydawnictwa widzą w nich
ryzyko związane z brakiem zainteresowania wśród odniorców.. Fundusz Wyszehradzki
wybiera do współfinansowania projekty miękkie, czyli takie które są również
obarczone ryzykiem powodzenia nie dając możliwości w sferze strukturalnej czy
wydawniczej.
W czasie zwiedzania Uniwersytetu Gdańskiego zauważyłam pewną
dysproporcję: wspaniałą Biblioteka Uniwersytecka a obok skromny (to eufemizm)
wydział slawistyki. Wydział, na którym nie znaleźliśmy ani jednej osoby znającej język
czeski czy słowacki.
Współpraca pomorskiej młodzieży- szczególnie
studiujących filologie
słowiańskie- z instytucjami kultury oraz ośrodkami uniwersyteckimi w Czechach,
Słowacji czy Serbii ? Brak wiedzy na ten temat.
Spotkanie bibliotekarzy z tak bliskich kulturowo czterech krajów uświadomiło
mi, jak wiele jeszcze jest do zrobienia. Pokonać stereotypy- we wszystkich krajach.
Nauczyć się czytać i rozmawiać o przeczytanych tekstach- tu mamy na szczęście
wspaniały projekt Biblioteki Narodowej Dyskusyjny Klub Książki. Klub ten w pewien
sposób przyczynił się do zainteresowania przez bibliotekarzy z Wejherowa problemem
słabej znajomości literatury naszych braci - Słowian.”
Agnieszka Łebska
Uniwersytet Gdański
Prezes studenckiego
Koła Naukowego Slawistów im
P.P. Njegoša