polityka zdrowotna wobec dostępności opieki zdrowotnej

Stanisława Golinowska (red.),
Cezary W. Włodarczyk, Iwona Kowalska,
Anna Mokrzycka, Łukasz Fyderek, Agnieszka Sowa
POLITYKA ZDROWOTNA
WOBEC DOSTĘPNOŚCI OPIEKI
ZDROWOTNEJ, WYKLUCZENIA
ORAZ NIERÓWNOŚCI W ZDROWIU
Raport z badań
Opracowania PBZ
Warszawa 2007
SPIS TREŚCI
WPROWADZENIE – KONCEPCJA BADANIA I PREZENTOWANEJ PUBLIKACJI ....................7
Rozdział 1
SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ZDROWIA. PODEJŚCIA BADAWCZE ................................. 12
Wprowadzenie.................................................................................................................................. 12
1. Zdrowie i nierówności w zdrowiu ................................................................................................ 13
2. Uwarunkowania nierówności w stanie zdrowia ........................................................................... 16
2.1. U podstaw badań nierówności zdrowia – Raport Blacka ..................................................... 20
2.2. Warunki bytu a stan zdrowia ................................................................................................ 22
2.3. Kulturowe i behawioralne uwarunkowania stanu zdrowia ................................................... 24
2.4. Uwarunkowania psychospołeczne stanu zdrowia................................................................. 27
2.5. Stan zdrowia a cykl Ŝycia ..................................................................................................... 29
2.6. Stan zdrowia a system opieki zdrowotnej ............................................................................ 31
Wnioski ............................................................................................................................................ 32
Rozdział 2
POLITYKA ZDROWOTNA I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE ............................................................ 34
1. Wykluczenie społeczne a zdrowie – kierunki zaleŜności............................................................. 34
2. Polityka zdrowotna....................................................................................................................... 36
3. Grupy upośledzone i szczególnie upośledzone ............................................................................ 41
4. System zdrowotny ........................................................................................................................ 49
5. Programy interwencji ................................................................................................................... 52
Podsumowanie i wnioski.................................................................................................................. 54
Rozdział 3
REFORMOWANIE OPIEKI ZDROWOTNEJ W KONTEKŚCIE PROBLEMU RÓWNOŚCI
DOSTĘPU OPIEKI ZDROWOTNEJ I ZWALCZANIA
NIERÓWNOŚCI ZDROWIA W POLSCE ................................................................................................... 56
1. Reformowanie opieki zdrowotnej ................................................................................................ 56
1.1. Pierwsza faza reformy .......................................................................................................... 57
1.2. Druga faza reformy ............................................................................................................... 59
2. Nowy kształt NFZ ........................................................................................................................ 59
3. Próby oddłuŜenia .......................................................................................................................... 60
4. Niektóre nowe idee reformatorskie: sieć szpitali ......................................................................... 61
5. Wnioski ........................................................................................................................................ 64
6. Komentarze końcowe ................................................................................................................... 65
Rozdział 4
PROBLEMY DOSTĘPNOŚCI OPIEKI ZDROWOTNEJ
W AKTACH PRAWNYCH ............................................................................................................................. 66
1. Dostęp do świadczeń zdrowotnych w aktach prawnych w świetle zasad Konstytucji RP................. 66
2. Uprawnieni do świadczeń z tytułu ubezpieczenia – zakres podmiotowy............................................ 70
2.1. Zmiany kategorii osób podlegających obowiązkowi ubezpieczenia
w kolejnych nowelizacjach .................................................................................................. 72
3
3. Zakres przedmiotowy – koszyk świadczeń .................................................................................. 79
4. Pozaubezpieczeniowe źródła uprawnień do świadczeń – regulacje odrębne ............................... 79
5. Świadczenia w zakładzie pracy .................................................................................................... 82
6. Dostęp do leków ........................................................................................................................... 83
7. Współpłacenie .............................................................................................................................. 85
8. Wnioski ........................................................................................................................................ 86
Rozdział 5
DOSTĘP DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH W REGULACJACH
MINISTERSTWA ZDROWIA ......................................................................................................................... 91
1. Świadczenia finansowane z budŜetu państwa .............................................................................. 93
2. Badania lekarskie, świadczenia lecznicze, środki farmaceutyczne .............................................. 94
3. Profilaktyka .................................................................................................................................. 97
3.1. Zakres świadczeń opieki zdrowotnej, w tym badań przesiewowych ................................... 97
3.2. Szczepienia ........................................................................................................................... 98
4. Choroby, niepełnosprawność, zasiłek pielęgnacyjny, rehabilitacja lecznicza ............................. 99
5. Bezpieczeństwo i higiena pracy, prawo pracy ........................................................................... 103
6. Koszyk świadczeń gwarantowanych w stomatologii ................................................................. 103
7. Dostęp do leków ......................................................................................................................... 107
8. Poziom wynagrodzeń jako potencjalny czynnik ograniczenia dostępu .......................................... 108
9. Decyzje w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy stomatologów
jako uwarunkowanie podaŜowe ................................................................................................. 110
10. Grupy naraŜone na bariery w dostępie do świadczeń: kobiety,
kobiety w ciąŜy, dzieci, nieletni, młodzieŜ .............................................................................. 111
11. Ochrona zdrowia psychicznego ............................................................................................... 111
12. Świadczenia zdrowotne w lecznictwie odwykowym alkoholików, przeciwdziałanie
alkoholizmowi i narkomanii ..................................................................................................... 112
13. Uchodźcy, cudzoziemcy........................................................................................................... 114
14. Kolejki ...................................................................................................................................... 114
15. Wnioski .................................................................................................................................... 116
Rozdział 6
PROBLEMY DOSTĘPNOŚCI OPIEKI ZDROWOTNEJ W STRATEGIACH
I PROGRAMACH NARODOWYCH .......................................................................................................... 119
1. Programy ogólnokrajowe ........................................................................................................... 119
1.1. Narodowy Program Zdrowia .............................................................................................. 119
1.2 Strategiczne i operacyjne cele rozwoju ochrony zdrowia zawarte w Strategii Rozwoju
Ochrony Zdrowia na lata 2007–2013 ................................................................................. 124
1.3. Dostęp do leków ................................................................................................................. 125
1.4. Programy Zdrowotne Ministerstwa Zdrowia o charakterze interwencyjnym .................... 128
2. Strategie wspólne z UE .............................................................................................................. 133
2.1. Narodowa Strategia Integracji Społecznej.......................................................................... 133
2.2. Krajowy program „Zabezpieczenie Społeczne i Integracja Społeczna
na lata 2006–2008” ............................................................................................................. 136
3. Wnioski końcowe ....................................................................................................................... 138
4. Rekomendacje ............................................................................................................................ 139
Rozdział 7
ROZWIĄZYWANIE PROBLEMU NIERÓWNOŚCI DOSTĘPU
ORAZ ZDROWIA W PLANACH I STRATEGIACH WOJEWÓDZKICH...................................... 140
1. Charakterystyka regionalnych strategii i planów zdrowotnych ................................................. 140
2. Wnioski ...................................................................................................................................... 145
3. Rekomendacje ............................................................................................................................ 146
4
Rozdział 8
FAKTY STATYSTYCZNE O DOSTĘPNOŚCI OPIEKI ZDROWOTNEJ
DO ŚWIADCZEŃ ZDROWOTNYCH ........................................................................................................ 148
Wprowadzenie................................................................................................................................ 148
1. Kadry .......................................................................................................................................... 149
2. Opieka stacjonarna ..................................................................................................................... 152
3. Opieka ambulatoryjna ................................................................................................................ 155
4. Dostęp do leków ......................................................................................................................... 159
5. Dostęp do profilaktyki ................................................................................................................ 161
6. Zasoby finansowe....................................................................................................................... 163
7. Wnioski ...................................................................................................................................... 166
Rozdział 9
NIERÓWNOŚCI ZDROWIA. ANALIZA WPŁYWU ZMIENNYCH
SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH ............................................................................................................. 168
Wprowadzenie................................................................................................................................ 168
1. Metoda badawcza ....................................................................................................................... 168
2. Miary i wskaźniki stosowane w badaniach nierówności stanu zdrowia ......................................... 169
2.1. Syntetyczne wskaźniki umieralności i trwania Ŝycia ......................................................... 169
2.2. Zachorowalność na gruźlicę ............................................................................................... 180
2.3. Subiektywne miary stanu zdrowia ...................................................................................... 183
3. Analiza jednostkowa czynników wpływających na subiektywną ocenę
stanu zdrowia w Polsce .............................................................................................................. 185
4. Podsumowanie i wnioski............................................................................................................ 190
BIBLIOGRAFIA............................................................................................................................ 193
WYKAZ DOKUMENTÓW PRAWNYCH................................................................................. 201
DOKUMENTY PLANISTYCZNE, PROGRAMY, STRATEGIE I INNE ............................. 210
Załącznik
ZMIANY ZAKRESU PODMIOTOWEGO REGULACJI USTAWOWYCH
DOTYCZĄCYCH UBEZPIECZENIA ZDROWOTNEGO W POLSCE
W OKRESIE TRANSFORMACJI .............................................................................................. 212
5