OBYWATELU, ZNAJ SWOJE PRAWA!

OBYWATELU, ZNAJ SWOJE PRAWA!
Jesteśmy przekonani, że osób kochających Poznań jest znacznie, znacznie więcej niż
członków naszego Stowarzyszenia. Że osoby te często chciałyby zrobić coś dla tego miasta i jego
mieszkańców choćby w – wydawałoby się – niewielkim zakresie z własnej inicjatywy. Zdajemy
sobie sprawę, że nie każdy może/chce być członkiem naszego Stowarzyszenia i działać w jego
ramach.
Niestety w dużej części polskiego społeczeństwa nadal panuje przekonanie, że jesteśmy zdani na
„widzimisię” symbolicznej „pani z okienka”. Niesłusznie! Przede wszystkim musimy sobie zdać
sprawę, że symboliczna „pani z okienka” odeszła w niepamięć, że jej już nie ma! Ponieważ prawo
jest po naszej stronie, a nie „pań z okienka”! Chcielibyśmy Wam pomóc! Dlatego też
przygotowaliśmy dla Was to oto krótkie opracowanie na temat skarg i wniosków, które możecie
składać do różnych podmiotów, gdy Waszym zdaniem można lub należy coś poprawić dla dobra
Poznania i poznaniaków. Mamy nadzieję, że zachęci ono dotychczas wahających się do składania
skarg i wniosków, a zdecydowanych utwierdzi w przekonaniu, że postępują słusznie.
Zapraszamy do lektury bo swoje prawa naprawde warto znać, ponieważ nigdy nie wiadomo kiedy
będziemy chcieli/musieli z nich skorzystać.
1. Czy powinniśmy się obawiać składać skargi lub wnioski?
Nie.
Prawo do składania skarg i wniosków ma każdy z nas. Prawo to gwarantuje nam nie tylko
kodeks postępowania administracyjnego (KPA), lecz także – a może nawet przede
wszystkim – Konstytucja RP. Nikt z nas nie może być narażony na jakikolwiek uszczerbek
lub zarzut z powodu złożenia skargi lub wniosku, jeżeli działa w granicach dozwolonych
prawem, a organy państwowe, organy jednostek samorządu terytorialnego i inne organy
samorządowe mają obowiązek przeciwdziałać wszelkim działaniom ograniczającym nasze
prawo do składania skarg i wniosków.
Jest to najbardziej podstawowa wiedza na temat składania skarg i wniosków i dobrze by
było, abyśmy czytając dalej (a także zamierzając złożyć skargę lub wniosek) mieli cały czas
tego świadomość.
2. Kto może składać skargi i wnioski?
Odpowiedź na to pytanie została już udzielona wyżej.
Jednakże przypomnijmy i napiszmy krótko, aby nie było wątpliwości – skargi i wnioski
może składać każdy z nas: Ty, ja, my. Mało tego! W przypadku składania skarg i wniosków
nie jest wymagana zdolość do czynności prawnych, co oznacza, że skargi lub wnioski mogą
skutecznie składać także m.in. osoby niepełnoletnie we własnym imieniu; mogą one działać
bez przedstawiciela ustawowego, a odpowiednie organy i ich pracownicy nie mogą
odmówić przyjęcia i rozpatrzenia skargi lub wniosku tylko z tego powodu, że zostały one
złożone przez osobę np. niepełnoletnią.
3. Czy złożenie skargi lub wniosku będzie mnie kosztować finansowo?
Nie.
Od skarg i wniosków nie są pobierane żadne opłaty. Organ administracji nie może
uzależniać przyjęcia i rozpatrzenia naszej skargi lub wniosku od uiszczenia przez nas
jakiejkolwiek sumy pieniężnej, choćby miała to być symboliczna „złotówka”.
4. Czym różni się skarga od wniosku?
Tak naprawdę to przede wszystkim treścią.
Przedmiotem skargi może być m.in. zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań
publicznych przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności
lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw.
Natomiast przedmiotem wniosku mogą być m.in. sprawy ulepszania organizacji,
wzmocnienia praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony
własności lub lepszego zaspokajania potrzeb ludności.
Ogólnie można więc powiedzieć, że skargi są przejawem naszego niezadowolenia z
działania administracji, natomiast wnioski są propozycją udoskonalenia, ulepszenia tej
administracji.
Należy także pamiętać, że wymienione sprawy są tylko przykładami tego, czego może
dotyczyć skarga lub wniosek. Zamieścić w nich można więc wszystko to, co „leży nam na
sercu”, a co dotyczy działania szeroko rozumianej administracji publicznej.
5. Jak powinna wyglądać skarga lub wniosek?
Forma skargi lub wniosku nie jest określona.
Mogą być one m.in. pisane ręcznie/na komputerze/maszynie do pisania na zwykłej kartce
papieru, wysyłane pocztą elektroniczną, telefaksem, a także składane na formularzu (jeżeli
dany organ takie formularze wydaje). Inaczej mówiąc, żaden organ administracji publicznej
ani żaden pracownik takiego organu nie może odmówić przyjęcia i rozpatrzenia naszej
skargi tylko dlatego, że nie zostały przez nas wniesione w określonej formie. O tym, czy
pismo jest skargą albo wnioskiem, decyduje bowiem treść pisma, a nie jego forma
zewnętrzna.
6. Na kogo/na co można składać skargi i wnioski?
Odpowiedź na to pytanie została już zawarta w odpowiedzi na pytanie nr 4.
Jednakże przypomnijmy jeszcze raz, że:
1. Skargę można składać m.in. na zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań
publicznych przez właściwe organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności
lub interesów skarżących, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw,
2. Wniosek można składać m.in. na sprawy ulepszania organizacji, wzmocnienia
praworządności, usprawnienia pracy i zapobiegania nadużyciom, ochrony własności lub
lepszego zaspokajania potrzeb ludności.
Przypomnijmy także, że wymienione wyżej sprawy są tylko przykładami tego, czego może
dotyczyć skarga lub wniosek. Zamieścić w nich można więc wszystko to, co „leży nam na
sercu”, a co dotyczy działania szeroko rozumianej administracji. Skargi i wnioski można
składać zarówno w interesie publicznym, własnym, jak i w interesie innej osoby za jej
zgodą.
7. Do kogo można składać skargi i wnioski?
Jeżeli chodzi o skargi, to najogólniej mówiąc składa się je do organów właściwych do ich
rozpatrzenia. Nie będziemy tu zajmować się wskazywaniem organów właściwych do
rozpatrywania skarg. Odeślemy tylko do art. 229 KPA, który w wielu sprawach ułatwi nam
określić właściwy organ. Pamiętać jednak musimy, że niekiedy przepisy szczególne w
określonych sprawach mogą określać inne organy niż wymienione w tym artykule.
Z kolei co do wniosków, to sprawa jest prostsza. Wnioski składamy do organów właściwych
ze względu na przedmiot wniosku. Inaczej mówiąc, wniosek powinien być złożony do tego
organu, w którego kompetencji leży załatwienie sprawy będącej przedmiotem wniosku.
8. A co, jeśli złożę skargę lub wniosek do niewłaściwego organu? Czy zostaną one przyjęte
i rozpatrzone?
Jeżeli skargę lub wniosek złożymy do niewłaściwego organu, to nie musimy się
przejmować, że nie zostanie ona przyjęta lub rozpatrzona. W takiej sytuacji organ, do
którego złożyliśmy skargę lub wniosek jest obowiązany – w terminie 7 dni – przekazać takie
pismo do właściwego organu, przy czym jest także obowiązany nas o tym fakcie
zawiadomić. Niewłaściwy organ może także wskazać nam organ właściwy, wobec czego
sami będziemy musieli ponownie wnieść skargę, tyle że tym razem na pewno do
właściwego organu.
Nie może w każdym razie być tak, że niewłaściwy organ nie przekaże omawianych pism do
organu właściwego i jednocześnie nas nie poinformuje o tym, który organ jest właściwy do
rozpatrzenia naszej skargi lub wniosku. Organ niewłaściwy jest obowiązany dokonać którejś
z tych dwóch rzeczy.
9. W jakim terminie mogę złożyć skarge lub wniosek?
Oczywiście nie ma żadnych terminów do składania skarg i wniosków. Jeżeli w danej
sprawie chcemy złożyć skargę lub wniosek, to po prostu ją składamy.
Inną sprawą jest to, w jakich dniach i godzinach można składać skargi lub wnioski
(zagadnienia te oczywiście nie dotyczą składania tych pism np. pocztą elektroniczną czy
telefaksem, a także sytuacji, gdy wysyłamy je pocztą lub kurierem). Nie będziemy tu
wchodzić w szczegóły. Napiszemy tylko, że każdy organ państwowy ma obowiązek
wyznaczenia takich terminów co najmniej raz w tygodniu. Jeżeli więc chcemy złożyć skargę
lub wniosek, to o tym, w jakich godzinach dany organ przyjmuje w takich sprawach
jesteśmy zmuszeni sprawdzić już sami, ponieważ niemożliwe jest zawarcie tutaj takich
informacji, które w dodatku mogą się często zmieniać.
Podstawowa zasada jednak jest taka – każdy organ państwowy, organ jednostki samorządu
terytorialnego, a także organ samorządowych jednostek organizacyjnych ma obowiązek
przyjmowania obywateli w sprawach skarg i wniosków co najmniej raz w tygodniu.
10.Czy organ ma obowiązek odpowiedzieć (co nie znaczy, że ma obowiązek załatwić –
patrz pkt. 12) na moją skargę lub wniosek?
Krótko – TAK!
I to niezależnie od rozstrzygnięcia.
11.W jakim terminie mam się spodziewać odpowiedzi na skargę lub wniosek?
Organ właściwy do załatwienia skargi powinien załatwić skargę lub wniosek bez zbędnej
zwłoki, nie później jednak niż w ciągu 1 miesiąca. Jednocześnie o sposobie załatwienia
skargi lub wniosku jest obowiązany nas poinformować przysyłając zawiadomienie o treści
przewidzianej w art. 238 KPA.
Może się jednak zdarzyć, że wystąpią nieprzewidziane okoliczności, które uniemożliwią
rozpatrzenie skargi lub wniosku w terminie wspomnianego 1 miesiąca. Nie należy się
jednak wtedy niepokoić, że nasze pismo nie zostało w ogóle rozpatrzone. Organ
administracji jest bowiem w takich sytuacjach obowiązany nas poinformować o nowym
terminie załatwienia sprawy, podając jednocześnie przyczy niezałatwienia jej w pierwotnym
terminie. Możemy także złożyć zażalenie do organu wyższego stopnia na nieterminowe
załatwienie naszej skargi lub wniosku.
Nie wdając się w szczegóły napiszmy, że – jeżeli nie wystąpią żadne nieuzasadnione
przyczyny uniemożliwiające załatwienie naszej skargi lub wniosku w terminie 1 miesiąca –
pracownicy administracji z reguły będą załatwiać sprawy w terminie. Za nieuzasadnione
nieterminowe załatwienie skargi lub wniosku, podlegają oni bowiem odpowiedzialności
porządkowej lub dyscyplinarnej albo innej odpowiedzialności przewidzianej w przepisach
prawa.
12.Czy organ ma obowiązek załatwić moją skargę lub wniosek?
Nie. Ale nie zrażajmy się tym. Może się bowiem zdarzyć, że organ nie załatwi w całości
naszej skargi lub wniosku, a tylko w części. Może się także zdarzyć, że organ w
międzyczasie załatwił już daną sprawę po naszej myśli niezależnie od naszej skargi lub
wniosku (bo np. ktoś inny wcześniej złozył skargę lub wniosek w tej samej sprawie).
Wreszcie może się także zdarzyć oczywiście i tak, że nasza skarga lub wniosek zostanie
rozpatrzony przez właściwy organ pozytywnie w całości.
Pamiętajmy też, że nawet jeżeli dana sprawa nie zostanie załatwiona zgodnie z naszą skargą
lub wnioskiem lub jeżeli zostanie załatwiona niezależnie od naszej skargi lub wniosku, to
właściwy organ administracji i tak ma obowiązek poinformować nas o tym. A uzasadnienie
o odmownym załatwieniu skargi lub wniosku musi zawierać ponadto uzasadnienie
faktyczne i prawne!
13.A jeśli skarga lub wniosek zostanie rozpatrzony negatywnie?
Przede wszystkim nic nie jest stracone!
Zawsze możemy w tej samej sprawie złożyć ponowną skargę lub wniosek. Nie ma czegoś
takiego jak limit składania skarg lub wniosków przez jednego obywatela w tej samej
sprawie do tego samego organu. Nie grozi nam za to żadna kara!
Pamiętajmy jednak, że dobrze by było gdyby przy ponownym ich składaniu wskazać nowe
fakty, o których istnieniu przy składaniu poprzedniej skargi lub wniosku nie wiedzieliśmy
lub jeżeli pojawiły się one po tym złożeniu. W przeciwnym wypadku za każdym razem
będziemy dostawać odpowiedź o tej samej (niesatysfakcjonującej nas) treści.
Biorąc powyższe pod uwagę pragniemy do Was zaapaelować, Drodzy Obywatele:
Nie bójmy się składać skarg i wniosków!
Jeżeli tylko jesteśmy niezadowoleni z jakichś działań administracji samorządowej, to pamiętajmy,
że za nami stoi prawo, najwyższe prawo Rzeczypospolitej Polskiej w postaci Konstytucji RP,
ustawy – Kodeks Postępowania Administracyjnego, a także niektóre rozporządzenia i dyrektywy
Unii Europejskiej.