Czynniki ryzyka 4/2009 - Wydawnictwo Medical Education
Transkrypt
Czynniki ryzyka 4/2009 - Wydawnictwo Medical Education
prof. dr hab. n. farm. Marek Naruszewicz LIST OD REDAKTORA Szanowni Czytelnicy, za nami XIII Naukowy Zjazd naszego Towarzystwa. W jego trakcie przyznaliśmy tytuły Honorowego Członka PTBnM profesor Aldonie Dembińskiej-Kieć i profesor Zdzisławie Kornacewicz-Jach. W tym miejscu chciałbym złożyć im wyrazy podziękowania i szacunku za wieloletnią pracę na rzecz naszego środowiska oraz szczególnie podkreślić rolę w popieraniu i kształtowaniu młodej kadry naukowej. Ich sukcesy na tym polu pozwalają nam z większym spokojem myśleć o przyszłości badań nad miażdżycą w Polsce. Konieczność zmiany pokoleniowej jest nieubłaganym wymogiem czasu, więc szukamy młodych ludzi, którzy już z nowej perspektywy będą kierować nauką i reprezentować PTBnM na forum międzynarodowym. Dlatego też Zarząd naszego Towarzystwa postanowił, że 27 marca 2010 roku w Krakowie nastąpią zmiany we władzach, a funkcję przewodniczącego przejmie prof. Tomasz Guzik z CM UJ w Krakowie. Bezsprzecznie jest on osobą o najwyższych kwalifikacjach naukowych i powszechnie rozpoznawaną na arenie międzynarodowej. Z mojej strony, tj. ustępującego przewodniczącego, uzyskał on już niezbędne wsparcie moralne, a wskazówkami organizacyjnymi, płynącymi z lat moich doświadczeń w tej trudnej działalności, jestem gotów podzielić się w każdej chwili. Wierzę, że prof. Guzik zgromadzi wokół siebie wszystkich entuzjastów badań podstawowych i klinicznych, ale także społecznych, zainteresowanych aktywną pracą na rzecz polskiej populacji, tak bardzo narażonej na wysokie ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego. Przed nami bowiem jeszcze wiele lat edukacji na rzecz dobrego zdrowia od dzieciństwa do późnej starości – ta powinna dawać zasłużony odpoczynek, najlepiej wolny od chorób. Nasze Towarzystwo będzie starać się wdrażać nowe programy naukowo-badawcze, skierowane zarówno do studentów uniwersytetów medycznych, jak i do ludzi w podeszłym wieku. Nie ulega bowiem już żadnej wątpliwości, że żyjemy w starzejącym się społeczeństwie, a populacja osób po 65. roku życia powiększa się lawinowo i wymaga szczególnej opieki. Prawidłowy proces leczenia i rehabilitacji tej grupy jest wysoce opłacalny, także z ekonomicznego punktu widzenia, przez ograniczenie, dzięki prewencji, kosztownych hospitalizacji i zabiegów inwazyjnych. Zachęcam Czytelników do dyskusji na łamach naszego czasopisma, jak zrealizować przedstawione zamierzenia. W tym celu już w następnym numerze otwieramy Forum Dyskusyjne. Z życzeniami wesołych, zdrowych Świąt Bożego Narodzenia i szczęśliwego Nowego Roku, Marek Naruszewicz CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 1 Redakcja Al. Powstańców Wielkopolskich 72 70-111 Szczecin tel. (091) 466-15-09 tel./fax (091) 466-15-10 www.ptbnm.pl Redaktor naczelny prof. Marek Naruszewicz tel. (022) 572-09-86 e-mail: [email protected] Sekretarz redakcji mgr Kornel Chełstowski tel. (091) 466-14-99 e-mail: [email protected] Rada redakcyjna prof. Aldona Dembińska-Kieć prof. Zdzisława Kornacewicz-Jach doc. Grażyna Nowicka prof. Michael Aviram prof. Mirosław Dłużniewski prof. Wojciech Drygas prof. Mario Mancini prof. Peter Schwandt prof. Tomasz Guzik doc. Piotr Socha prof. Bogusław Okopień prof. Władysław Sinkiewicz Wydano na zlecenie PTBnM Wydawca: PISMO POLSKIEGO TOWARZYSTWA BADAŃ NAD MIAŻDŻYCĄ SPIS TREŚCI Marek Naruszewicz List od Redaktora .......................................................................................................... 1 ARTYKUŁ REDAKCYJNY Małgorzata Czechowska, Irmina Kossuth, Zdzisława Kornacewicz-Jach Statyny w kardiologii inwazyjnej .................................................................................. 3 Elżbieta Wojtasik Produkty lecznicze OTC jako produkty pogranicza. Czy żywność i leki wydawane w aptekach bez recepty mają wspólne cechy, które pacjent i konsument utożsamia jedynie z produktami leczniczymi? ................ 4 Teresa Wesołowska, Kornel Chełstowski, Barbara Millo, Maria Jastrzębska, Iwona Gorący, Jarosław Piątek Masa ciała i wskaźniki otłuszczenia a markery procesu zapalnego u męskiego potomstwa obciążonego rodzinnie chorobami sercowo-naczyniowymi. Model bliźniąt ....................................................................... 5 Hanna Pogorzelska, Jolanta Wołkanin-Bartnik Mądry Polak po szkodzie? – znajomość i stosowanie zasad prewencji wtórnej przez pacjentów po 60. roku życia po przebyciu ostrego zespołu wieńcowego ....................................................................................... 6 Beata Kieć-Wilk, Łukasz Partyka, Anna Polus, Anna Knapp, Iwona Wybrańska Wpływ interleukiny-15 (IL-15) i oksydowanej 1-palmitylo-2-archidonylo-sn-glicero-3-fosfocholiny (oxPAPC) na proliferację i różnicowanie komórek śródbłonka ............................................................................ 8 02-201 Warszawa ul. Opaczewska 60D tel. (022) 862-36-63(64) Anita Woźniak-Wiśniewska, Władysław Sinkiewicz, Joanna Banach Nowe biomarkery w niewydolności serca .................................................................. 10 Dyrektor zarządzający Andrzej Kowalczyk tel. kom. 510-056-045 e-mail: [email protected] Agnieszka Kalinowska, Ewa Harasim, Bartłomiej Łukaszuk, Adrian Chabowski Białka transportujące kwasy tłuszczowe a metabolizm lipidów w mięśniu sercowym .................................................................................................. 11 Biuro reklamy Monika Banach tel. kom. 500-021-471 e-mail: [email protected] Marcin Borys Estry etylowe wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3. Co wnoszą do prewencji wtórnej zawału serca? ....................................................... 12 Kierownik produktu Marcin Szpak tel. kom. 510-056-050 e-mail: [email protected] Monika Czerwińska, Sebastian Granica, Anna K. Kiss Penta-O-galoilo-β-D-glukoza – nie tylko antyoksydant. Potencjalne działanie przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i przeciwcukrzycowe ................................... 13 Opracowanie graficzne i skład: Medical Education Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń. Nakład: 5000 szt. 2 CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 ARTYKUŁ REDAKCYJNY dr n. med. Małgorzata Czechowska, dr n. med. Irmina Kossuth, prof. dr hab. n. med. Zdzisława Kornacewicz-Jach STATYNY W KARDIOLOGII INWAZYJNEJ STATINS IN INVASIVE CARDIOLOGY Streszczenie Abstract Dzięki wielu przeprowadzonym badaniom klinicznym statyny stały się jedną z najważniejszych grup leków wykorzystywanych w zapobieganiu chorobom układu krążenia i ich leczeniu. Skuteczność kliniczna inhibitorów reduktazy HMG-CoA okazała się niezależna od wyjściowego poziomu cholesterolu i dużo wyższa od korzyści wynikających z samego działania hipolipemizującego. W ten sposób powstała teoria o ich plejotropowym działaniu. Wielokierunkowe działanie statyn pozwala na zahamowanie progresji, a nawet regresję miażdżycy, udowodnioną metodami kardiologii inwazyjnej, a także ma wpływ na wyniki kardiologicznych zabiegów przezskórnych. Ze względu na wspólny patomechanizm chorób układu krążenia oraz obiecujące rezultaty w trakcie leczenia statynami pacjentów z chorobą wieńcową wykorzystano je również w leczeniu miażdżycy tętnic szyjnych oraz kończyn dolnych. W miarę poszerzania naszej wiedzy na temat statyn odkrywamy kolejne wskazania do ich stosowania. Słowa kluczowe: statyny, choroby układu krążenia, kardiologia inwazyjna Thanks to many clinical studies which have been conducted till now, statins has become one of the most important agents used in preventive cardiology and in the treatment of cardiovascular disease. Clinical effectiveness of HMG-CoA reductase inhibitors seams to be independent for baseline cholesterol level and benefits are greater then followed with their hypolipemic action. That was the beginning of theory about their pleiotropic activity. Multidirectional action of statins is responsible for stopping the progression of atherosclerosis and its regression which is proved by invasive cardiology methods. Statins can also affect the results of percutaneous procedures. Because of promising results and common patomechanism of atheromatosis, HMG-CoA reductase inhibitors were used to treatment of carotid artery atherosclerosis and peripheral artery disease. We can still develop new indications for statins, when we extend our knowledge about them. Key words: statins, cardiovascular disease, invasive cardiology CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 3 dr n. farm. Elżbieta Wojtasik PRODUKTY LECZNICZE OTC JAKO PRODUKTY POGRANICZA. CZY ŻYWNOŚĆ I LEKI WYDAWANE W APTEKACH BEZ RECEPTY MAJĄ WSPÓLNE CECHY, KTÓRE PACJENT I KONSUMENT UTOŻSAMIA JEDYNIE Z PRODUKTAMI LECZNICZYMI? OTC MEDICINAL PRODUCTS AS BORDERLINE PRODUCTS. DO FOOD AND OVER THE COUNTER MEDICINAL PRODUCTS HAVE COMMON CHARACTERISTIC EXCLUSIVELY IDENTIFIED BY A PATIENT AND CONSUMER WITH MEDICINE? 4 Streszczenie Abstract Produkty lecznicze z pogranicza suplementów diety lub innych kategorii produktów, np. kosmetyków lub wyrobów medycznych, stanowią poważny problem społeczny w Polsce i Europie, który w pewnych sytuacjach może stanowić zagrożenie zdrowia publicznego. Omawiane zagadnienia dotyczą bezpieczeństwa stosowania tych suplementów diety lub kosmetyków, które zawierają substancje farmakologicznie czynne i są prezentowane w sposób właściwy jedynie dla produktów leczniczych. Zagrożenie związane z ich dużą popularnością wśród pacjentów i konsumentów wynika z braku oceny bezpieczeństwa stosowania, braku oceny zgodności składu z deklaracją podmiotu oraz zafałszowań różnymi substancjami, w tym sterydami anabolicznymi, NLPZ i innymi. Słowa kluczowe: produkty lecznicze OTC, suplementy diety Borderline products are related to medicinal products and other group of products e.g. food supplements, medical devices, cosmetics and biocidal products. Borderline products constitute a very important problem in Poland and all European Union countries, which in special circumstances even constitute a threat to public health. The article discusses the safety in application of borderline food supplements and cosmetics which contain pharmacologically active medicinal substances presented in a manner characteristic for medicinal products. A threat related to their common use by patients and consumers come from lack of evaluation of safety, lack of evaluation of content compliance with declaration of the manufacturers, and counterfeiting by other substances such as anabolic steroids and non-steroidal anti-inflammatory drugs. Key words: Over the Counter Medicinal Products, diatery suplement CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 dr n. przyr. Teresa Wesołowska, mgr Kornel Chełstowski, dr n. przyr. Barbara Millo, prof. dr hab. n. med. Maria Jastrzębska, dr n. med. Iwona Gorący, dr n. med. Jarosław Piątek MASA CIAŁA I WSKAŹNIKI OTŁUSZCZENIA A MARKERY PROCESU ZAPALNEGO U MĘSKIEGO POTOMSTWA OBCIĄŻONEGO RODZINNIE CHOROBAMI SERCOWO-NACZYNIOWYMI. MODEL BLIŹNIĄT ASSOCIATIONS OF BODY MASS AND ADIPOSITY WITH INFLAMMATORY MARKERS IN MALE OFFSPRING WITH A FAMILY HISTORY OF CARDIOVASCULAR DISEASES. TWIN MODEL Badania sfinansowano ze środków na realizację grantu nr 4P05B 002 19. Streszczenie Badaniom poddano 38 rodzin z dodatnim wywiadem w kierunku chorób sercowo-naczyniowych (CVD). Celem badań było, poprzez oznaczenie ilościowe stężenia białka C-reaktywnego (CRP), fibrynogenu (Fb), cholesterolu lipoprotein o niskiej (LDL-C) i wysokiej gęstości (HDL-C) oraz określenie masy ciała u mono- i dizygotycznych bliźniąt i ich rodziców, oszacowanie wzajemnych powiązań między ww. parametrami i stopnia ich odziedziczalności. Wszystkich uczestników projektu poddano podstawowemu badaniu lekarskiemu oraz pomiarom antropometrycznym (wysokość i masa ciała, obwody talii i bioder). Test Elisa (firma Euroimmun) zastosowano do badania stężenia CRP, zestaw bioMérieux – do oznaczania stężenia fibrynogenu, a testy firmy Roche (metody spektrofotometryczne) – do oznaczania cholesterolu lipoprotein. Zygotyczność badano testami Polymarke + DQalpha firmy Perkin Elmer. Stwierdzono korelacje wartości CRP z wartościami Fb oraz BMI i wielkością tętniczego ciśnienia krwi u potomstwa płci męskiej, zwłaszcza u monozygotycznych bliźniąt, sugerujące związek między stężeniem CRP, wielkością masy ciała oraz tkanki tłuszczowej i tworzeniem warunków do stanu prozakrzepowego, częściowo CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 dziedziczonego, u potomstwa obciążonego rodzinnie CVD. Słowa kluczowe: CRP, masa ciała, miażdżyca, potomstwo, rodzinne zagrożenie CVD Abstract We have studied serum concentrations of C-reactive protein (CRP), fibrinogen (Fb) and as well as lipids and body mass in mono- and dizygotic (MZ, DZ) twins and their parents from 38 families with positive history of cardiovascular disease (CVD). Physical examination was performed in all participants. Zygosity was determined with Polymarke + DQalpha tests. The ELISA test kit from Euroimmun was used to determine CRP concentration. Fb level was measured with kits from bioMérieux. Anthropometric parameters were measured: mass and high of body and circumference of waist and hip. We found that CRP levels correlated with BMI and Fb concentrations, blood pressure values in male offspring, especially in MZ, suggesting that a link between CRP concentration and body and fat mass and procoagulant state in offspring with familial risk of CVD is partly inherited. Key words: C-reactive protein, body mass, atherosclerosis, offspring, familial risk CVD 5 dr n. med. Hanna Pogorzelska, dr n. med. Jolanta Wołkanin-Bartnik MĄDRY POLAK PO SZKODZIE? – ZNAJOMOŚĆ I STOSOWANIE ZASAD PREWENCJI WTÓRNEJ PRZEZ PACJENTÓW PO 60. ROKU ŻYCIA PO PRZEBYCIU OSTREGO ZESPOŁU WIEŃCOWEGO KNOWLEDGE AND COMPLIANCE WITH PRINCIPLES OF SECONDARY PREVENTION AMONG ELDERLY PATIENTS AFTER ACUTE CORONARY SYNDROME Streszczenie Ostre zespoły wieńcowe (OZW) są zwykle konsekwencją braku kontroli czynników ryzyka choroby wieńcowej i nieodpowiednio stosowanego leczenia. Wdrożona wcześnie po OZW prewencja wtórna poprawia rokowanie pacjentów i zmniejsza ryzyko nawrotu. Celem pracy była ocena aktywnych czynników ryzyka w okresie poprzedzającym OZW oraz skuteczności prewencji wtórnej w ciągu 6 miesięcy po incydencie wieńcowym u chorych po 60. r.ż. Materiał stanowiło 185 pacjentów po przebytym 6 miesięcy wcześniej OZW zgłaszających się do Zespołu Poradni Kardiologicznych Instytutu Kardiologii. Na podstawie wywiadu i kart wypisowych dokonano identyfikacji aktywnych czynników ryzyka oraz oceny leczenia farmakologicznego przed OZW i aktualnie. Przeprowadzono ankietę oceniającą wiedzę pacjentów na temat czynników ryzyka choroby wieńcowej i stosowania zasad prewencji w odniesieniu do stwierdzonych u nich chorób współistniejących. Przed OZW u wszystkich pacjentów stwierdzono aktywne czynniki ryzyka choroby wieńcowej (najczęściej nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemię, otyłość, brak aktywności fizycznej, palenie tytoniu). Pół roku po OZW znamiennie poprawiła się kontrola ciśnienia, hiperlipidemii i cukrzycy oraz mniej było osób palących, natomiast nie zmieniła się liczba pacjentów z otyłością ani z niską aktywnością fizyczną. Po OZW odnotowano znaczną poprawę w zakresie farmakoterapii – statyny, beta-blokery, ACE-inhibitory lub sartany i kwas acetylosalicylowy przyjmowało ponad 90% pacjentów, a >54% przyjmowało podwójne leczenie przeciwpłytkowe (aspiryna + klopidogrel). 6 Pół roku po przebytym OZW wiedza pacjentów na temat czynników ryzyka choroby wieńcowej była wciąż bardzo niska, a stosowanie skutecznej prewencji wtórnej w odniesieniu do własnych schorzeń współistniejących – niedostateczne. Przeprowadzone badania wskazują na niedostateczną opiekę systemu ochrony zdrowia nad starszymi pacjentami z chorobą wieńcową. Dzięki opiece poradni kardiologicznej dochodzi do poprawy w zakresie czynników ryzyka modyfikowanych farmakologicznie, ale w osiągnięciu celów prewencji wtórnej przeszkadza brak opieki dietetyków, fizykoterapeutów, psychologów i pracowników socjalnych. Słowa kluczowe: czynniki ryzyka miażdżycy, prewencja wtórna, ostry zespół wieńcowy Abstract Acute coronary syndromes (ACS) are usually consequence of insufficient control of risk factors for coronary heart disease and inappropriate treatment. Introduced early after ACS secondary prevention, improves the prognosis of patients and reduces risk of relapse. The aim of the study was assessment of active risk factors before ACS and effectiveness of secondary prevention six months later in patients over 60 years old. 185 patients over 60, six months after ACS, who visited cardiologist in Ambulatory Care Unit in Institute of Cardiology in Warsaw were included into the study. On the basis of medical history and hospital records assessment of risk factors and pharmacological treatment before ACS and current was made. Patients were asked to fill-in a questionnaire evaluating their knowledge about risk factors for coronary heart disease and compliance CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 with principles of secondary prevention identified in relation to their co-diseases. Prior to ACS all patients were found to have active coronary heart disease risk factors (most commonly hypertension, elevated cholesterol levels, obesity, physical inactivity, smoking). Six months later a significant improvement of control of blood pressure, diabetes, cholesterol level was observed but the number of obese patients and levels of physical activity did not change. After ACS there were significant improvements in pharmacovigilance – more than 90% of patients received statins, betablockers, ACE- inhibitors and acetylsalicylic acid, 54%- double antiplatelet treatment (with additional clopidogrel). CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 Patient’s knowledge about cardiovascular risk factors was generally low, and compliance with the rules of prevention in relation to co-own diseases – poor. The result of the study emphasizes the lack of care for elderly patients with coronary heart disease. Due to cardiologic care an improvement in pharmacologically modified risk factors was observed, but for achievement of the objectives of secondary prevention an involvement of a physiotherapist, psychologist, dietetic care and social workers is essential. Key words: secondary prevention, acute coronary syndrome, risk factors 7 dr n. med. Beata Kieć-Wilk, dr n. med. Łukasz Partyka, dr n. biol. Anna Polus, dr n. med. Anna Knapp, dr n. biol. Iwona Wybrańska WPŁYW INTERLEUKINY-15 (IL-15) I OKSYDOWANEJ 1-PALMITYLO-2-ARCHIDONYLO-SN-GLICERO-3-FOSFOCHOLINY (OXPAPC) NA PROLIFERACJĘ I RÓŻNICOWANIE KOMÓREK ŚRÓDBŁONKA INFLUENCE OF THE INTERLEUKIN-15 AND OXPAPC ON ENDOTHELIAL CELL PROLIFERATION AND DIFFERENTIATION Streszczenie Niestabilność blaszki miażdżycowej jest związana z rozwojem procesu zapalnego, wiążącego się ze stymulacją ekspresji czynników zakłócających miejscową homeostazę i promujących angiogenezę. Minimalnie zmodyfikowane fosfolipidy, podobnie jak interleukina-8, stymulują adhezję monocytów do komórek endotelialnych i ich chemotaksję. Oksydowana 1-palmitylo-2-archidonylo-sn-glicero-3-fosfocholina (oxPAPC) ma właściwości naśladowania efektu indukowanego przez zmodyfikowane LDL in vivo. Wykazano, że interleukina-15 (IL-15), cytokina, której obecność wykazano we wczesnej fazie procesu zapalnego, ma zdolność indukcji angiogenezy. Celem pracy było stwierdzenie prawdopodobieństwa istnienia współpracy oxPAPC z IL-15 w zapoczątkowaniu w komórkach endotelialnych (HUVEC) procesu angiogenezy, w modelu in vitro. Metody: Komórki HUVEC były inkubowane z nietoksycznymi stężeniami ox-PAPC (150 μg/ml), VEGF (0,2 nM), bFGF (0,5 nM), a także z TNFα (10 ng/ml) w czasie 4, 6 lub 24 godzin. Do analizy zmian ekspresji genów dla IL-15 oraz IL-8 użyto ilościowej reakcji PCR w czasie rzeczywistym (qRT-PCR), stosując gen GAPDH jako gen referencyjny. IL-15 nie miała wpływu na proliferację komórek endotelialnych, ale w zależności od stężenia aktywowała tworzenie struktur tubulopodobnych w modelu angiogenezy in vitro. oxPAPC nie wpływał na proliferację komórek endotelialnych, natomiast hamował tworzenie przez nie tubul. Inkubacja komórek HUVEC z ox-PAPC hamowała ekspresję genu IL-15 przy równoczesnej aktywacji ekspresji IL-8. Wnioski: Uzyskane wyniki przemawiają za udziałem IL-8 oraz IL-15 w aktywacji odpowiedzi angiogennej komórek endotelialnych 8 pod wpływem zmodyfikowanych lipidów LDL (oxPAPC), co może być jednym z mechanizmów patologicznej angiogenezy związanej z formacją blaszek miażdżycowych. Słowa kluczowe: angiogeneza, miażdżyca, HUVEC, IL-8, IL-15, oxPAPC Abstract The association of atherosclerosis and plague instability involves inflammatory processes, stimulating expression of factors disturbing local homeostasis and promoting angiogenesis. Minimally modified phospholipids, similarly to IL-8, were found to induce the monocyte adhesion to the endothelial cells (EC) and chemotaxis. The oxidized 1-palmitoyl-2-archidonoyl-sn-glycero-3-phosphocholine (oxPAPC) mimics the effects of minimally modified LDL in vivo. Interleukin-15 (IL-15), the cytokine detected in early phases of inflammatory processes was shown to induce angiogenesis. This study was aimed to measure the possible cooperation of PAPC with IL-15 in initiation of endothelium (HUVEC) driven angiogenesis in in vitro models. HUVECs were incubated with non-toxic oxPAPC (150 μg/ml), VEGF (0,2 nM), bFGF (0,5 nM) and with TNFα (10 ng/ml) for 4, 6 or 24 hours. The quantitative real time PCR was used to analyse the changes in IL-15 and IL-8 genes expression, GAPGH served as the house keeping gene. IL-15 did not influence the EC proliferation, but concentration-dependently, activated the formation of the tube-like structures in the in vitro model of angiogenesis. OxPAPC did not modify the EC proliferation but inhibited the tube-like structure formation in 3D-model. The inhibition of basal IL-15 expression with parallel activation of basal expression of IL-8 was observed after HUVEC incubation with oxPAPC. Our findings argue for the involvement of IL-8 and IL-15 mediated angiogenic response of endothelium to CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 modified lipids (ox-PAPC), the one of suggested mechanisms of pathological angiogenesis associating the atherosclerotic plaque formation. CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 Key words: angiogenesis, athersoclerosis, HUVEC, IL-8, IL-15, oxPAPC 9 lek. Anita Woźniak-Wiśniewska, prof. dr hab. n. med. Władysław Sinkiewicz, dr n. med. Joanna Banach NOWE BIOMARKERY W NIEWYDOLNOŚCI SERCA NEW BIOMARKERS IN HEART FAILURE Streszczenie Niewydolność serca jest jednym z największych wyzwań współczesnej kardiologii. Mimo ogromnego postępu, jaki w ostatnich latach dokonał się w poznaniu patomechanizmów, diagnostyce oraz leczeniu niewydolności serca, rokowanie w grupie chorych na tę chorobę jest wciąż bardzo złe. Z tego względu trwają intensywne poszukiwania czynników pozwalających wyodrębnić spośród pacjentów podgrupę osób o podwyższonym ryzyku nawrotu zaostrzenia niewydolności serca. Jednym z najbardziej obiecujących kierunków badań jest koncepcja wskazania markera (bądź markerów) umożliwiającego wczesne rozpoznanie niewydolności serca oraz monitorowanie przebiegu terapii chorych. BNP (brain natriuretic peptide) i NT-proBNP (N-terminal pro b-type natriuretic peptide) są obecnie jedynymi uznanymi parametrami diagnostycznymi i prognostycznymi w niewydolności serca, których stosowanie w praktyce klinicznej zalecają standardy opracowane przez ESC (European Society of Cardiology) oraz ACC/AHA (American College of Cardiology/American Heart Association). Jednakże poszukuje się nowych czynników, które zarówno niezależnie, jak i komplementarnie wykażą wyższą skuteczność w przewidywaniu ryzyka zgonu i niekorzystnych zdarzeń sercowo-naczyniowych niż peptydy natriuretyczne. Trwają badania nad nowymi markerami niewydolności serca, takimi jak: antygen nowotworowy CA 125, kopeptyna, czyli C-końcowy fragment prowazopresyny, oraz białko ST2 należące do nadrodziny receptorów dla interleukiny 1. Udowodniono, że powyższe czynniki są zarówno markerami ciężkości choroby, jak i predyktorami wczesnej śmiertelności u pacjentów z niewydolnością serca. W poniższym opracowaniu dokonano przeglądu publikacji na temat trzech nowych biomarkerów, 10 które już w niedalekiej przyszłości mogą znaleźć zastosowanie w rutynowej diagnostyce. Słowa kluczowe: biomarkery, niewydolność serca, kopeptyna, ST2, CA 125 Abstract Chronic heart failure is one of the biggest challenges of modern cardiology. In spite of immense progress observed recently in diagnostic and therapeutic methods and pathomechanisms understanding, prognosis in this group of patients is still poor. It became one of the reasons behind intensive search for new factors allowing for isolation of patients with high risk of recurrent exacerbation of heart failure. The most promising research concerns biomarkers that could enable early diagnosis and therapy monitoring of heart failure patients. BNP (brain natriuretic peptide) and NT-proBNP (N-terminal pro b-type natriuretic peptide) are currently the only acknowledged biochemical parameters, both diagnostic and prognostic, recommended in ESC (European Society of Cardiology) and ACC/AHA (American College of Cardiology/American Heart Association) guidelines. However there is a constant search for new factors that could be more precise predictors of death and adverse cardiovascular events. Researches include new markers such as cancer antigen 125, copeptin (C-terminal provasopressin) and ST2 protein – member of interleukin-1 receptor family. It has already been proven that above mentioned factors are at the same time markers of the disease severity and predictors of early mortality in patients with chronic heart failure. The present paper is a review of literature on three new biomarkers that may soon become useful in the routine diagnostic of heart failure. Key words: biomarkers, heart failure, copeptin, ST2, CA 125 CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 lek. Agnieszka Kalinowska, mgr Ewa Harasim, mgr Bartłomiej Łukaszuk, dr hab. n. med. Adrian Chabowski BIAŁKA TRANSPORTUJĄCE KWASY TŁUSZCZOWE A METABOLIZM LIPIDÓW W MIĘŚNIU SERCOWYM FATTY ACID TRANSPORT PROTEINS AND THEIR ROLE IN MYOCARDIAL LIPID METABOLISM Streszczenie Mięsień sercowy w stanie spoczynku 60– –70% energii uzyskuje w wyniku utleniania długołańcuchowych kwasów tłuszczowych (LCFA). W licznych badaniach opublikowanych w ciągu ostatnich lat wykazano, że kluczową rolę w regulacji metabolizmu lipidów w mięśniu sercowym, zarówno w warunkach fizjologicznych, jak i patologicznych, pełnią białka transportujące kwasy tłuszczowe (FAT/CD36 i FABPpm). Transport dokomórkowy LCFA zachodzi bowiem nie tylko na zasadzie przezbłonowej biernej dyfuzji, ale również przy współudziale białkowych transporterów. Udowodniono, że przemieszczenie się z puli wewnątrzkomórkowej do błony plazmatycznej ww. białek transportujących stymuluje przezbłonowy napływ kwasów tłuszczowych w mięśniu sercowym. Interesujące wydają się także doniesienia na temat udziału ww. transporterów w rozwoju insulinooporności kardiomiocytów. CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 Słowa kluczowe: długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, białkowe transportery kwasów tłuszczowych, insulinooporność, cukrzyca Abstract Long Chain Fatty Acids (LCFAs) represent predominant energy source (60-70%) for the working heart. LCFAs are taken up mainly via a protein-mediated mechanism involving sarcolemmal LCFA-binding proteins (i.e., FABPpm and CD36). Their increased presence at the plasma membrane leads to the enhanced LCFA influx into cardiac myocytes. Recent evidences strongly suggest high involvement of increased plasmalemmal expression of fatty acid transporters in the development of insulin resistance and diabetes. Key words: long chain fatty acids, fatty acid transport proteins, heart metabolism, insulin resistance, diabetes 11 dr n. med. Marcin Borys ESTRY ETYLOWE WIELONIENASYCONYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH OMEGA-3. CO WNOSZĄ DO PREWENCJI WTÓRNEJ ZAWAŁU SERCA? SECONDARY PREVENTION OF MYOCARDIAL INFARCTION – ROLE OF PUFA OMEGA-3 12 Streszczenie Abstract Dowiedziono korzystnej roli estrów etylowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w diecie Inuitów. Przejawiała się ona w znaczącym spadku śmiertelności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego w tej grupie. Za najbardziej uderzający efekt redukcji śmiertelności u chorych po zawale serca stosujących kwasy omega-3 odpowiedzialne jest ich działanie antyarytmiczne. Ta obserwacja została potwierdzona w badaniach naukowych także w grupie pacjentów z niewydolnością serca. Słowa kluczowe: omega-3, wtórna prewencja, efekt antyarytmiczny Dietary role of PUFA-3 was proved in Greenland population. This has a great meaning in prevention of vascular disease, especially in coronary disease. The most spectacular result of secondary prevention of sudden cardiac death in group after myocardial infarction is placed in antiarrhythmic effect of PUFA-3. It was shown in international trials in group after myocardial infarction with as well as in patients with cardiac failure. Key words: fatty acids omega-3, secondary prewention, antiarrhytmic efect CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 mgr farm. Monika Czerwińska, mgr farm. Sebastian Granica, dr n. farm. Anna K. Kiss PENTA-O-GALOILO-β-D-GLUKOZA – NIE TYLKO ANTYOKSYDANT. POTENCJALNE DZIAŁANIE PRZECIWZAPALNE, PRZECIWNOWOTWOROWE I PRZECIWCUKRZYCOWE PENTA-O-GALOILO-β-D-GLUCOSE – NOT ONLY ANTI-OXIDANT. ANTI-INFLAMMATORY, ANTI-CANCER AND ANTI-DIABETIC POTENTIAL ACTIVITY Streszczenie Abstract 1,2,3,4,6-penta-O-galoiloglukoza (PGG) jest prekursorem związków polifenolowych spotykanym w wielu surowcach roślinnych bogatych w garbniki. PGG występuje w postaci dwóch form izomerycznych α i β, ale forma β jest spotykana częściej. Badania in vitro i in vivo pokazują, że β-PGG wykazuje wiele działań biologicznych, które potencjalnie mogą być wykorzystane w prewencji i terapii chorób cywilizacyjnych. Część aktywności jest związana z działaniem antyoksydacyjnym PGG. Działanie przeciwzapalne PGG jest wynikiem hamowania uwalniania i ekspresji czynników prozapalnych, takich jak TNF-α, IL-6, IL-8. PGG wykazuje także zdolność do hamowania indukowanych form enzymów COX-2 i iNOS. Działanie przeciwzapalne i wazorelaksacyjne w obrębie układu naczyniowego wiąże się z aktywacją układu NO/cGMP. W zakresie aktywności przeciwnowotworowej stwierdzono, że PGG hamuje in vitro rozwój raka prostaty, piersi, wątroby i skóry. Potencjalne mechanizmy działania przeciwnowotworowego obejmują: zwiększenie produkcji reaktywnych form tlenu (ROS) w komórkach nowotworowych, indukcję apoptozy, hamowanie angiogenezy i aktywności metaloproteinaz. W badaniach aktywności przeciwcukrzycowej in vitro i in vivo stwierdzono, że izoforma α-PGG silniej stymuluje transport glukozy i różnicowanie preadipocytów niż β-PGG. Słowa kluczowe: penta-O-galoilo-β-D-glukoza, polifenole, antyoksydanty, działanie przeciwzapalne, działanie przeciwnowotworowe 1,2,3,4,6-penta-O-galloyl-glucose (PGG) is a precursor of polyphenolic compounds highly enriched in a number of medicinal tannin herbals. It occurs in two isoforms α and β but the second one is more common. Several in vitro and in vivo studies have shown that β-PGG exhibits multiple biological activities which implicate a great potential in the prevention and therapy of several diseases. The antioxidant activity is one of the mechanisms of activity of PGG. Anti-inflammatory activity is a result of inhibition of release and expression of pro-inflammatory factors including TNF-α, IL-6, IL-8. PGG also shows the ability of inhibition of inducible forms of COX-2 and iNOS. Vasodilatory and anti-inflammatory effects of PGG in the vascular system are connected with the activation of NO/cGMP pathway. For anti-tumour activity in vitro studies have shown that PGG inhibits the development of prostatic, breast and hepatic carcinoma and melanoma. Potential mechanisms include the increase of ROS production in tumour cells, induction of apoptosis, anti-angiogenesis and inhibition of metalloproteinases activity. For anti-diabetic activity in vitro and in vivo studies demonstrated that α-PGG was more potent stimulator of glucose transport and inhibitor of adipogenesis than β-PGG. Key words: penta-O-galoilo-β-D-glucose, polyphenols, anti-oxidants, anti-inflammatory activity, anti-cancer activity CZYNNIKI RYZYKA 4/2009 13