Zasady żywienia -stomatologia 2009-2010 P.Marciniak

„Programowanie” metabolizmu
Zasady prawidłowego Ŝywienia
niemowląt i małych dzieci
OdŜywianie w okresie niemowlęcym wpływa
na stan zdrowia w Ŝyciu dorosłym
(ryzyko rozwoju chorób cywilizacyjnych)
Specjalny nadzór nad Ŝywieniem dzieci do 3 r.Ŝ.
Promowanie karmienia piersią
Patrycja Marciniak-Stępak
Klinika Onkologii, Hematologii i Transplantologii Pediatrycznej
Dzienne zapotrzebowanie energetyczne
Nieprawidłowe proporcje lub jakość
pokarmu szkodzi
15% - białko: składnik budulcowy
30% - tłuszcze: prawidłowy rozwój o.u.n.
- bardziej potrzebne dziecku niŜ dorosłemu!
- posiłki wzbogacane w tłuszcze
- nie podawać produktów odtłuszczonych
55% - węglowodany: energia
Składniki mineralne i witaminy
Karmienie piersią
Niedobór nienasyconych kwasów tłuszczowych:
zahamowanie tempa rozwoju o.u.n.
Nadmiar nasyconych kwasów tłuszczowych:
ryzyko chorób metabolicznych i układu krąŜenia
Nadmiar cukrów prostych: nadwaga, próchnica
ZaleŜne od matki:
- czynna gruźlica
- leki: tetracykliny, benzodiazepiny, sole litu
- zakaŜenie HIV
Zalety:
ZaleŜne od dziecka:
- bezwzględne: galaktozemia, wrodzona nietolerancja laktozy
- względne: rozszczep podniebienia, cięŜkie wady serca
- optymalny skład (serwatka, tauryna, Ig, tłuszcze, laktoza…)
- ograniczenie alergii (dojrzewanie ukł. immunologicznego
i przewodu pokarmowego), stymulacja rozwoju
intelektualnego, wzmocnienie więzi emocjonalnej…
Nadmiar obcogatunkowego białka: zwiększenie ilości
i objętości komórek tłuszczowych; nadwaga
Przeciwwskazania do karmienia piersią
Zasady:
- najkorzystniej karmić piersią przez co najmniej
pierwsze 6 miesięcy Ŝycia dziecka!!!
- karmienie „na Ŝądanie” (średnio 10x/dobę)
- 4-5 krotna zmiana pieluszki/dzień
Nie jest przeciwwskazaniem: ostra choroba infekcyjna,
wzw A, B, C, zakaŜenie CMV, HSV, EBV, VZV, toksoplazmoza,
zapalenie gruczołu sutkowego
1
Mleka sztuczne/modyfikowane
Najbardziej zbliŜone składem do mleka kobiety
DuŜa róŜnorodność:
- początkowe/następne
- hypoalergiczne/sojowe/zagęszczane/specjalne
Zasady:
- podawać zawsze świeŜe, nie przechowywać
w podgrzewaczu!
- odpowiednia temperatura
- dokładnie myć i wyparzać butelki oraz smoczki
- dziecko nie musi pić tylko z butelki
Schemat Ŝywienia (1-12 miesiąc Ŝycia)
Nowe pokarmy
Zmiany w schemacie Ŝywienia
Mleko:
- 1.-12.m-c: karmienie piersią na Ŝądanie
lub
- 1.-6.m-c: mleko początkowe, od 6.m-ca: mleko następne
Posiłki dodatkowe (nie wcześniej niŜ 5., nie później niŜ 6.m-c)
- 5/6.m-c: kaszka, kleik zboŜowy, przecier jarzynowy, tarte jabłko
- 7-9.m-c: zupa jarzynowa, mięso, ryba, przecier owocowy, soki
- 10.m-c: obiad 2-daniowy, Ŝółtko, pieczywo, biszkopty
- 11-12.m-c: produkty zboŜowe i mleczne
Probiotyki i prebiotyki
„Probioza”- wzrost populacji drobnoustrojów
Prebiotyki - nie ulegające trawieniu składniki
poŜywienia pobudzające wzrost wybranych bakterii
- oligosacharydy, inulina
Synbiotyk: probiotyk+prebiotyk
RYBY – wcześniej!
- po 6.m.Ŝ.
- waŜne źródło kwasów omega-3, witamin A,D,E
GLUTEN – wcześniej! (w trakcie karmienia piersią)
- niemowlęta karmione piersią - juŜ od 5.m-ca
- niemowlęta karmione sztucznie - od 6.m-ca
Stopniowe wprowadzanie niewielkich ilości glutenu
(2-3 g/100 ml mleka) zmniejsza ryzyko rozwoju celiakii
MLEKO MODYFIKOWANE – dłuŜej!
- mleko początkowe - pierwsze półrocze Ŝycia
- mleko następne dopiero po 6. m-cu, nawet do 3 r.Ŝ.
Probiotyki – zakres działania:
Udokumentowana skuteczność:
ostra biegunka infekcyjna, zapobieganie biegunce
poantybiotykowej (rotawirusy), martwicze zapalenie jelit,
nieswoiste zapalenie jelit
korzystnych, wtórnie hamujący florę patogenną
- bakterie kwasu mlekowego; Lactobacillus,
Bifidobacterium, droŜdŜe (Saccharomyces boulardii)
- biologiczna modulacja odpowiedzi immunologicznej
- efekt działania zaleŜny od szczepu i dawki
Nie wcześniej niŜ w 5., nie później niŜ w 6.m-cu Ŝycia
Dlaczego?
- intensywny wzrost zwiększa potrzeby energetyczne
- poznawanie nowych smaków
- zmiana konsystencji istotna dla prawidłowego
rozwoju aparatu Ŝucia
- nowa umiejętność: nauka jedzenia łyŜką
Wprowadzać stopniowo i osobno; obserwować!
Początkowo miksowane, później wymagające Ŝucia
Potencjalna skuteczność:
zaparcie, nietolerancja laktozy, zapobieganie alergii
profilaktyka zakaŜeń przewodu pokarmowego i układu
oddechowego, kolka
Brak skuteczności:
czynnościowy ból brzucha, zespół jelita draŜliwego,
zapalenie trzustki, ostre zapalenie ucha środkowego,
atopowe zapalenie skóry, otyłość
2
Najczęstsze błędy
Niedobory…
Zbyt krótkie karmienie piersią
Zastępowanie mleka modyfikowanego
mlekiem krowim
Dopajanie sokami i herbatkami
Zbyt częste karmienie (zachować 3-godz.odstępy)
Ograniczanie spoŜywanych tłuszczów
Późne rozszerzanie diety
Witamina K
Witamina D krzywica:
- opóźnienie rozwoju psychoruchowego, zmniejszenie napięcia
mięśniowego („Ŝabi brzuch”), rozmiękanie kości, róŜaniec
krzywiczy, opóźnione wyrzynanie zębów, osłabienie odporności,
ryzyko rozwoju chorób nowotworowych oraz cukrzycy typu 1
śelazo niedokrwistość mikrocytarna
- najczęstszy niedobór pokarmowy na świecie!
- 1. szczyt: 6-20.m-c Ŝycia; 2. szczyt: okres dojrzewania
- bladość, senność, niedokrwistość, tachykardia, zmiany skórne,
gorszy rozwój psychoruchowy i umysłowy (koncentracja, pamięć)
Witamina D
Kobiety cięŜarne: 400j.m./24h wit.D od II trymestru ciąŜy
Noworodki karmione piersią przez cały okres karmienia
400 j.m./24 h:
po urodzeniu).
matka przyjmowała wit.D w ciąŜy: od 3. tygodnia Ŝycia
matka NIE przyjmowała wit.D: od pierwszych dni Ŝycia
Noworodki karmione mlekiem modyfikowanym nie
wymagają dodatkowej suplementacji
Dzieci starsze: synteza skórna zazwyczaj pokrywa
zapotrzebowanie w 80% spacery! (15-30 min. w lecie);
suplementacja wskazana zimą
Tran, tłuste ryby, jaja, wątroba
śywienie dzieci w 1.-3. roku Ŝycia
Profilaktyka:
Suplementacja przez min.4 m-ce (niedobór+zapasy):
- preparaty p.o.: razem z wit.C (zwiększa wchłanianie)
- preparaty pozajelitowe (i.m.): ból, gorączka, wstrząs
anafilaktyczny
- przedłuŜone karmienie piersią
- unikanie mleka krowiego (upośledza wchłanianie)
- pokarmy uzupełniające od 6.m-ca Ŝycia
- do końca 1r.Ŝ.: wcześniaki, dzieci z ciąŜy mnogich
- krwawienia z przewodu pokarmowego, pępka, błon śluzowych;
krwawienie śródczaszkowe
Wszystkie noworodki po urodzeniu otrzymują wit.K:
- zdrowe, donoszone: 0,5mg i.m. lub 2mg p.o.
- z grup ryzyka (poród zabiegowy, IUGR, zespół aspiracji
smółki itp.): 0,5 mg i.m.
- wcześniaki: <1500g: 0,3 mg i.m./i.v.; >1500g: 0,5mg i.m.
Ilość wit.K w mleku matki nie pokrywa zapotrzebowania
dobowego, dlatego noworodki i niemowlęta karmione
piersią od 2.tygodnia do końca 3.miesiąca Ŝycia wymagają
profilaktyki: 25µg/dobę wit.K
Niemowlęta z biegunką, przedłuŜającą się Ŝółtaczką: 50µg/d
Niemowlęta karmione mieszankami nie wymagają
dodatkowej podaŜy wit.K (poza jednorazową dawką podaną
śelazo
Witamina K choroba krwotoczna noworodków:
Szkodliwe szybkie przejście na „dietę dorosłych”
Prawidłowe Ŝywienie kształtuje korzystne nawyki
Ŝywieniowe – dobry przykład!!! ☺
Co? Ile? Jak często? 4-5 małych posiłków
o stałych porach
Typowe są wahania apetytu
Istotna rola aktywności fizycznej i poznawczej
Jeśli brak cech niedoboru Fe rutynowe podawanie moŜe
być szkodliwe! (częsta przyczyna zatruć!!!)
3
Posiłki:
Zasady:
Śniadanie: najwaŜniejszy posiłek dnia!
PoŜywne i pełnowartościowe; zimą ciepłe
II śniadanie: łagodzi głód przed obiadem
Obiad: najlepiej dwa dania
Podwieczorek
Kolacja: odpowiednio wcześnie i lekkostrawnie
Płyny: 2 litry/dobę!!!
Jeśli posiłki są atrakcyjne i poŜywne
dziecko nie będzie szukało „przekąsek”
Błędy Ŝywieniowe:
Dieta urozmaicona – produkty z 5 podstawowych
grup produktów (piramida Ŝywieniowa):
1) produkty zboŜowe: pełnoziarniste pieczywo, kasze
2) warzywa&owoce: dodatek do kaŜdego posiłku,
najlepiej 5xdziennie
3) mięso, ryby, wędliny, jaja: chude mięso; unikać
parówek i smaŜonego mięsa; jaja do 2-3x/tydzień
4) mleko&przetwory: jogurty, mleko modyfikowane takŜe
po 1.roku Ŝycia, mleko krowie po 3 r.Ŝ.
5) oleje roślinne&masło
Dekalog dobrego Ŝywienia dziecka:
1. aktywność fizyczna
2. 4-5 małych posiłków dziennie
3. codziennie warzywa i owoce
4. codziennie produkty mleczne
5. na pragnienie – raczej czysta woda
6. tłuszcze roślinne
7. zboŜa z pełnego przemiału
8. ryby 2xtydzień
9. chude czerwone mięso i jajka 2xtydzień
10. mało soli, więcej przypraw
duŜo cukru i soli
zmuszanie do jedzenia
nadmierne rozdrabnianie produktów
monotonia menu i chaos dnia
„podjadanie” między posiłkami
zabawa i oglądanie tv podczas jedzenia
jedzenie typu „fast-food”
dieta wegetariańska
Piramida zdrowego Ŝywienia
Smacznego !!!
4