Życie codzienne dziecka w dawnej Polsce

Prof. dr hab. Dorota Żołądź-Strzelczyk
Zakład Historii Wychowania
Wydział Studiów Edukacyjnych
Program zajęć fakultatywnych
Życie codzienne dziecka w dawnej Polsce
2. Zajęcia przeznaczone są dla studentów WSE wszystkich kierunków i
specjalności oraz studentów z innych wydziałów
3. Liczba godzin: 30
4. Forma zajęć: wykład/konwersatorium
5. Oczekiwane efekty kształcenia:
- celem zajęć jest zapoznanie słuchaczy z różnymi aspektami życia dziecka w
dawnej Polsce (do końca XVIII w.)
- słuchacze zdobędą umiejętność analizy różnego rodzaju źródeł – pisanych,
ikonograficznych, materialnych – w celu odtworzenia wybranych fragmentów
przeszłości, w tym przypadku z zakresu dziejów obyczajów, życia codziennego
- poznają metody wychowawcze charakterystyczne dla poszczególnych epok i
środowisk i ich wpływ na rozwój i sytuację dziecka w rodzinie i społeczeństwie
6. Treści programowe:
Badania nad dziejami dziecka i dzieciństwa w Polsce i świecie – koncepcje
historiograficzne. Periodyzacje życia człowieka, rozumienie dzieciństwa w
poszczególnych epokach i naukach (filozofia, medycyna, pedagogika, literatura,
sztuka). Źródła do dziejów dziecka i dzieciństwa. Początek życia – ciąża i narodziny.
Ikonografia narodzin. Opieka na małym dzieckiem – higiena, miejsce w domu, dieta,
początki edukacji. Strój dziecka – małego, zróżnicowanie ze względu na płeć i
środowisko. Zabawy i zabawki. Sytuacja prawna dziecka – dziecko w rodzinie,
dziecko niechciane, porzucone i osierocone. Opieka miasta i kościoła nad sierotami.
Choroba dziecka i sposoby leczenia. Dzieciobójstwo. Stosunek do śmierci dziecka.
7. Warunki zaliczenia:
1. obecność na zajęciach,
2. przygotowanie prezentacji dotyczącej wybranego dzieła sztuki (portret dziecięcy,
epitafium dziecka, obraz wotywny) lub utworu literackiego związanego z życiem
dziecka w dawnej Polsce (fragm. pamiętnika, zapis w testamencie, epitafium
literackie, genetliakon, tren itp.)
8. Wybrana literatura:
Aries Ph., Historia dzieciństwa. Dziecko i rodzina w dawnych wiekach, Gdańsk
1995
Badinter E., Historia miłości macierzyńskiej, tł.K.Choiński, Warszawa 1998, s. 48-49.
Biegeleisen H., Matka i dziecko w obrzędach, wierzeniach i zwyczajach ludu
polskiego, Lwów 1927
Borkowska U., Królewskie zaślubiny, narodziny, chrzest, w: Imagines Potestatis.
Rytuały, symbole i konteksty fabularne władzy zwierzchniej. Polska X-XV w., red. J.
Banaszkiewicz, Warszawa 1994,
Bystroń J.S., Słowiańskie obrzędy rodzinne. Obrzędy związane z narodzeniem
dziecka, Kraków 1916,
Dawne i współczesne zabawki dziecięce, red. K. Kabacińska, D. Żołądź-Strzelczyk,
Poznań-Kielce 2010
Dawne zabawy dziecięce, red. D. Żołądź-Strzelczyk, K. Kabacińska, WarszawaKielce 2008
Delimata M., Dziecko w średniowiecznej Polsce, Poznań 2004
Dembińska M., Pożywienie dziecka w polskich źródłach historycznych, Kwartalnik
Historii Kultury Materialnej, 28, 1980, nr 4,
Drążkowska M., Odzież dziecięca w Polsce w XVII i XVIII w. Toruń 2008
Dziecko w malarstwie od XVI do XIX wieku ze zbiorów polskich, Katalog wystawy
Muzeum w Wilanowie, Warszawa 2004
Ślękowa L., Muza domowa. Okolicznościowa poezja rodzinna czasów renesansu i
barku, Wrocław 1991
Tyszkiewicz J. , Dziecko w średniowiecznej Polsce: poczęcie, urodzenie, zdrowie
niemowlęcia, w: Wkład starożytności, średniowiecza i renesansu w rozwój nauk
medycznych, Toruń 1983,
Żołądź-Strzelczyk D., Dzieciobiorki, pęporzezki, baby – kto zajmował się
„babieniem” w dawnej Polsce, w: Cognitioni gestorum. Studia z dziejów
średniowiecza dedykowane Profesorowi Jerzemu Strzelczykowi, Poznań-Warszawa
2006
Żołądź-Strzelczyk D., Dziecko w dawnej Polsce, Poznań 2002, 200