zasady pobierania prób do badań

INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI
NUMER I TYTUŁ
„LABO – WET”
Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J.
GRUPA DOKUMENTÓW
Pyrzycka 9A
70-892 Szczecin
Regon 320243031
NIP- 955-217-66-58
01
DATA WYDANIA
I-02-001/GD.002
ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ
weterynaryjne laboratorium diagnostyczne
NUMER WYDANIA
02.11.2012
STRONA/STRON
GD.002
1z5
ZASTĘPUJE
-
1. Cel dokumentu
Celem dokumentu jest przedstawienie zasad pobierania prób skierowanych do badań
laboratoryjnych w „Labo-Wet” Stefan Staszewski, Robert Gutarowicz S.J. dla zapewnienia
odpowiedniego standardu usługi, wiarygodności uzyskanego wyniku poprzez
zabezpieczenie próbki przed zakażeniem krzyżowym oraz przedłużenie przydatności do
badania przesyłanego materiału.
2. Zastosowanie
Instrukcja jest przeznaczona dla osób pobierających próby do badań laboratoryjnych.
Dotyczy ona lekarzy weterynarii oraz właścicieli zwierząt – klientów laboratorium oraz
pracowników „Labo-Wet” Stefan Staszewski, Robert Gutarowicz S.J. upoważnionych do
przyjmowania materiału do badań w zakresie oceny przydatności próby do badania.
Pracownicy laboratorium nie uczestniczą w pobieraniu prób poza laboratorium.
3. Opis postępowania
3.1. Zasady ogólne
Nieprawidłowe pobranie próby może być powodem uzyskiwania fałszywie dodatnich lub
ujemnych wyników badań, lub być powodem dyskwalifikacji próby. Pobieranie prób
powinno się wykonywać z uwzględnieniem kierunku i metody badawczej oraz w takiej
ilości i masie, która pozwoli na uzyskanie statystycznie istotnych wyników badań. Próby
należy pobierać w taki sposób aby uniknąć możliwości ich krzyżowego skażenia.
W przypadku chorób w stadzie zwierząt o przebiegu klinicznym, należy pobrać
odpowiedni materiał od większej liczby zwierząt zwiększając możliwość wykrycia
patogennego drobnoustroju lub pasożyta. W przypadku monitorowania stanu zdrowia lub
naturalnej lub nabytej odporności zwierząt liczba badanych zwierząt powinna być
adekwatna do częstotliwości występowania poszukiwanego czynnika w populacji lub
zgodna z odpowiednimi instrukcjami i przepisami prawa.
Przy pobieraniu prób od zwierząt należy unikać niepotrzebnego stresu lub ranienia, a
także stwarzania zagrożeń dla osób biorących udział w pobieraniu prób.
Pobieranie prób wymaga stosowania środków zapobiegających zakażeniu chorobami
odzwierzęcymi skażeniu środowiska, rozprzestrzenianiu choroby. Miejsca z których
pobierane są próby nie mogą być odkażane, jeśli zachodzi konieczność ich oczyszczenia
można do tego celu użyć wody bez detergentu.
Próby należy pobierać czystymi wysterylizowanymi narzędziami. Po zakończeniu
pobierania prób miejsce pobrania odkaża się przy pomocy środków dezynfekcyjnych a
odzież i sprzęt jednorazowego użytku ewentualnie zwłoki lub ich części szczelnie
opakowuje i przeznacza do utylizacji zgodnie z przepisami o usuwaniu odpadów. Pobrane
próbki powinny być odpowiednio oznaczone np. liczbą kolejną a jeśli są różne lub
przeznaczone do badań w różnych kierunkach czy też pochodzą z różnych obiektów
dodatkowo odpowiednimi symbolami na każdym pojemniku. W przypadku pobierania
INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI
NUMER I TYTUŁ
weterynaryjne laboratorium diagnostyczne
„LABO – WET”
Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J.
Pyrzycka 9A
70-892 Szczecin
Regon 320243031
NIP- 955-217-66-58
NUMER WYDANIA
01
DATA WYDANIA
I-02-001/GD.002
ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ
GRUPA DOKUMENTÓW
02.11.2012
STRONA/STRON
GD.002
2z5
ZASTĘPUJE
-
prób od większej ilości zwierząt do zlecenia należy dołączyć specyfikację zawierającą
liczbę kolejną i numer identyfikacyjny zwierzęcia.
3.2. Zasady szczegółowe
3.2.1. Próby krwi należy pobierać jałowo przy pomocy sterylnego sprzętu, do testów
serologicznych i biochemicznych „na skrzep”.
3.2.1.1. Do badan biochemicznych krew „na skrzep”; materiał należy pobierać na
czczo – głodówka 12 ÷ 24 h, brak głodówki powoduje zafałszowanie
wyników dla: glukozy, cholesterolu, trójglicerydów, kwasów żółciowych,
leukocytów, Ca2+. Wysiłek fizyczny (umiarkowany) powoduje spadek
wartości: glukozy, cholesterolu, trójglicerydów. Wysiłek fizyczny (znaczny)
powoduje wzrost: białka całkowitego, CREA, PHOS, AST, CK, LDH, GLU
oraz spadek poziomu tyrozyny. Do badań biochemicznych krew odwirować
5÷10 min. przy 3500 obr./min., surowicę przelać do czystej probówki lub
odpipetować. Surowica i osocze w temperaturze pokojowej może być
przechowywane maksymalnie 4 godziny, w temperaturze +5 ± 3ºC do 24 h,
dłuższe przechowywanie wymaga mrożenia.
Laboratorium oznacza parametry biochemiczne w surowicy metodą tzw.
„suchej płytki”, warstwa filtrująca suchego slajdu likwiduje interferencje –
możliwe jest zbadanie próbki z hemolizą lekką lub mierną bądź próbek
lipemicznych.
Przypadki szczególne:
- białko całkowite – surowicę można przechowywać w temp. pokojowej
do 24 h,
- składniki lipidowe – max. do 2 h po pobraniu jeśli dłużej, surowicę
należy zamrozić,
- bilirubina – próbkę należy chronić przed światłem,
- mocznik – surowicę można przechowywać w temp. pokojowej nawet
48 h,
- fosfor – należy szybko oddzielić surowicę, aby zapobiec uwalnianiu się
fosforu z krwinek,
- glukoza – jak najszybciej należy oddzielić surowicę, gdy krew została
pobrana do próbówki typu Ependorf (bez fluorku sodu czy też
szczawianu sodowego) lub można przechowywać do 6 h w
probówkach z fluorkiem sodu (NaF),
- kinaza kreatynowa – dłuższe niż 24h przechowywanie surowicy
powoduje spadek aktywności CK.
3.2.1.2. W przypadku badań serologicznych aby uzyskać oddzielenie surowicy, krew
pozostawić w temp pokojowej max. na 2 godziny. Po dostrzeżeniu
wydzielającej się surowicy próbkę(i) należy umieścić w chłodni w temp ok.
INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI
NUMER I TYTUŁ
weterynaryjne laboratorium diagnostyczne
„LABO – WET”
Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J.
Pyrzycka 9A
70-892 Szczecin
Regon 320243031
NIP- 955-217-66-58
NUMER WYDANIA
01
DATA WYDANIA
I-02-001/GD.002
ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ
GRUPA DOKUMENTÓW
02.11.2012
STRONA/STRON
GD.002
3z5
ZASTĘPUJE
-
+4ºC i po kilku(nastu) godzinach można surowicę
(1000g/10÷15min) i przenieść do próbówek typu Ependorf.
odwirować
3.2.1.3. Do badań hematologicznych krew należy pobierać do próbówek z EDTA i
delikatnie wymieszać. U dużych zwierząt najłatwiej jest pobrać krew z żyły
jarzmowej, u trzody chlewnej z żyły czczej przedniej, u drobiu z żyły
skrzydłowej.
Należy:
- starać się ucisnąć żyłę na krótko przed pobraniem (hemoliza),
- unikać stosowania zbyt dużego podciśnienia w strzykawce aby
zapobiec pękaniu erytrocytów,
- przy pobieraniu krwi nie brać pierwszych kropli krwi, ponieważ
występuje w nich duże stężenie czynników krzepnięcia,
- krew musi spływać po ściance, nie powinna kapać, ani płynąć zbyt
silnym strumieniem – powstawanie piany i hemoliza,
- pobierać do oznaczonego miejsca na probówce – morfologia,
- nie wydmuchiwać resztek krwi z igły,
- zapewnić stałą temperaturę,
- delikatnie mieszać , nie wstrząsać,
- zapewnić szybki transport do laboratorium (krew do badania
hematologicznego badać najlepiej do 2 godzin od pobrania) w temp.
4÷8 ºC.
3.2.1.4. Do badania rozmazu krwi metodą Schillinga oraz w kierunku Babesia sp.
pobierać należy krew na EDTA jak na morfologię.
3.2.1.5. Do badana serologicznego krwi w kierunku FeLV/FIV i testów pokrewnych
należy pobrać surowicę lub osocze które mogą być świeże bądź
przetrzymywane w lodówce do 7 dni lub w zamrażarce (-20ºC) powyżej 7
dni; krew pełną należy pobrać na EDTA lub heparynę i użyć świeżą bądź
schłodzoną (2÷7 ºC max. 7 dni); hemoliza , lipemia , EDTA i heparyna nie
wpływają na wynik.
3.2.2. Kał do badań parazytologicznych powinien być świeży, najlepiej pobrany
bezpośrednio z prostnicy, próba powinna mieć ok. 10 g, powinien wypełniać
cały pojemnik. Czas transportu nie powinien przekraczać 24 h w temp ok. +4ºC.
Najlepiej badać próbki pobrane w ciągu 3 kolejnych dni, wydalone pasożyty lub
ich fragmenty należy przesłać w osobnej probówce w postaci natywnej (bez
formaliny) lub z płynem fizjologicznym.
Do badań parazytologicznych nie należy zbierać kału z ziemi lub ściółki gdyż
może być wtórnie zanieczyszczony przez wolno żyjące nicienie. Jednorazowo
przeprowadzone badanie parazytologiczne z wynikiem negatywnym nie
wyklucza inwazji pasożytniczej.
INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI
NUMER I TYTUŁ
weterynaryjne laboratorium diagnostyczne
„LABO – WET”
Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J.
Pyrzycka 9A
70-892 Szczecin
Regon 320243031
NIP- 955-217-66-58
NUMER WYDANIA
01
DATA WYDANIA
I-02-001/GD.002
ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ
GRUPA DOKUMENTÓW
02.11.2012
STRONA/STRON
GD.002
4z5
ZASTĘPUJE
-
Kał do badania w kierunku parwowirozy psów testem typu SNAP może być on
przetrzymywany przez 24 h w lodówce (+5 ± 3ºC), bądź jeśli konieczne jest
dłuższe przechowywanie - zamrożony. Przed badaniem kał należy ogrzać do
temperatury pokojowej.
3.2.3. Zeskrobiny i sierść do badań mikologicznych oraz parazytologicznych
W przypadku dermatomikozy próbki do badania mikroskopowego należy pobrać
na granicy miejsc zmienionych chorobowo i zdrowych, starać się pobrać włosy z
cebulkami; miejsce to powinno być zdezynfekowane 75% spirytusem.
Przy podejrzeniu nosicielstwa Microsporum canis należy energicznie wyczesać
sierść np. jałową szczoteczką do zębów (tylko posiew).
Z kanału słuchowego pobrać materiał wymazówką bez podłoża transportowego,
przechowywać w jałowym pojemniku (probówka , koperta).
Do badania mikroskopowego w kierunku ektopasożytów zeskrobinę pobrać z
granicy zmian chorobowych, do ukazania się krwawienia, starać się pobrać
włosy z cebulkami.
3.2.4. Mocz
Najbardziej właściwy do badań jest mocz uzyskany poprzez cystycentezę
(punkcja pęcherza moczowego), można pobierać przez cewnikowanie
bezpośrednio z pęcherza moczowego lub pobrać ze środkowego strumienia
moczu podczas mikcji). Mocz należy pobrać do jałowego, szczelnego naczynia
dostarczonego przez laboratorium lub zakupionego w aptece. Do badania
mikroskopowego osadu w laboratorium należy przystąpić jak najszybciej po
pobraniu, do kilku godzin można próbkę przetrzymać w lodówce, a
transportować w temp. +5 ± 3ºC (zbyt wysoka temp. i światło powodują
powstawanie kryształów, namnożenie bakterii i rozpad komórek nabłonkowych,
leukocytów i erytrocytów).
Do oznaczeń biochemicznych – stosunek białka do kreatyniny w moczu –
próbka może być przechowywana przez 3 ÷ 4 godzin w lodówce w temp. +5 ±
3ºC.
3.2.5. Próbki mleka należy pobierać po dokładnym oczyszczeniu i osuszeniu strzyka i
okolicy ujścia kanału strzykowego bez używania środków dezynfekcyjnych,
pierwsze strumienie mleka usunąć a następnie pobrać do jałowej próbówki.
Mleko należy schłodzić do ok. +5 ± 3ºC lub też pobrać do próbówek z środkiem
konserwującym. Kiedy czas transportu jest dłuższy niż 24 h. próbki mleka
można zamrażać z wyjątkiem przeznaczonych do badań serologicznych.
3.2.6. Próbki od zwierząt martwych należy pobierać jałowymi narzędziami, zamiast
wycinków narządów do badań mikrobiologicznych można pobierać wymazy
używając wymazówek w próbówkach z podłożem transportowym, które
zapobiega zamieraniu bakterii. Podłoże transportowe z pobranym materiałem
INSTRUKCJA SYSTEMU JAKOŚCI
NUMER I TYTUŁ
weterynaryjne laboratorium diagnostyczne
„LABO – WET”
Stefan Staszewski; Robert Gutarowicz S. J.
Pyrzycka 9A
70-892 Szczecin
Regon 320243031
NIP- 955-217-66-58
NUMER WYDANIA
01
DATA WYDANIA
I-02-001/GD.002
ZASADY POBIERANIA PRÓB DO BADAŃ
GRUPA DOKUMENTÓW
02.11.2012
STRONA/STRON
GD.002
5z5
ZASTĘPUJE
-
można przechowywać w lodówce (+5 ± 3ºC) przez 24 h. Narządy lub ich
fragmenty należy umieścić w jałowym szczelnym pojemniku ich transport
powinien się odbywać w temp. +5 ± 3ºC.
3.2.7. Próbki środowiskowe – pobierane są w celu monitorowania higieny w
środowisku przebywania zwierząt – należą tu pomiot, ściółka, świeży kał,
wymazy podeszwowe, wymazy z powierzchni, ścian, podłóg, przewodów
wentylacyjnych, karmideł, urządzeń, pobiera się z zachowaniem odpowiednich
instrukcji i przepisów. Szczegółowo sposób pobierania zawierają instrukcje I03-001/GD.002 do I-07-001/GD.002.
3.2.8. Pobieranie prób wody do badań mikrobiologicznych
Próbę wody z ujęcia należy pobrać do jałowego pojemnika dostarczonego przez
Laboratorium „Labo-Wet” Stefan Staszewski, Robert Gutarowicz S.J. Przy
pobieraniu próbek wody z kranów, kurków, przed rozpoczęciem pobierania
należy zdjąć z kranu urządzenia przeciwrozbryzgowe i inne akcesoria (np. sitka,
perlatory). Kran umyć dokładnie detergentem i opłukać wodą, następnie
spuszczać wodę swobodnym strumieniem przez 2 ÷ 3 minut otwierając kurek do
połowy przepływu, na koniec zamknąć przepływ. Metalowy kran lub zawór
wysterylizować płomieniem np. zapalonym tamponem waty nasyconej
denaturatem, a kran lub zawór z tworzywa sztucznego zdezynfekować przez
zanurzenie na 2 ÷ 3 min. w zlewce z roztworem środka dezynfekcyjnego lub w
etanolu (70%). Następnie należy otworzyć kurek do połowy przepływu i chwilę
spuszczać wodę. Bezpośrednio przed pobraniem próbki należy odwinąć
pojemnik z folii aluminiowej, wykręcić korek/pokrywkę z butelki/pojemnika,
odwrócić butelkę/pojemnik do góry dnem. Próbę wody pobrać w następujący
sposób: otwartą butelkę umieścić pod kranem bez jego zamykania i powtórnego
otwierania, bez dotykania wylotu, woda powinna swobodnie wypływać z kranu
wprost do butelki/pojemnika. Butelkę/pojemnik napełnić do zaznaczonej kreski i
natychmiast zamknąć korkiem/pokrywką trzymanym w czasie pobierania próby
dolną częścią do dołu. Próbę należy trwale oznakować i zawinąć w folię w której
butelka/pojemnik była owinięta. Transportować w temperaturze +5 ± 3ºC ºC.
UWAGA:
Dostarczone próby do badań w Laboratorium „Labo-Wet” Stefan Staszewski, Robert
Gutarowicz S.J. nie mogą pochodzić od zwierząt chorych lub podejrzanych o choroby
zwalczane z urzędu wymienione w załączniku nr 2. do ustawy „O ochronie zdrowia
zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt” (Dz.U. 2004 Nr 69 poz. 625).