Pobierz

PRACOHOLIK. POŻĄDANY TYP PRACOWNIKA CZY
PRZEJAW PATOLOGII SPOŁECZNEJ? – SŁÓW KILKA O
HOMO FABER
Żaneta Maciejewska
Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnobrzegu
Streszczenie
Reguły panujące na współczesnym rynku pracy sprawiły, że pracodawcy stawiają swoim
pracownikom coraz wyższe wymagania. Chęć osiągnięcia lepszych wyników, wyższej pensji
dodatkowych gratyfikacji oraz awansu sprawiła, że pracujemy dłużej, jednak często wykonywana
praca nie jest współmierna z oczekiwanymi efektami. Doprowadziło to do powstania patologii w
środowisku pracy, które związane są z wypaczeniem podstawowych funkcji pracy.
Niniejsza praca ma na celu zwrócenie uwagi na sytuacje pracowników, którzy aby osiągnąć
określony, zadowalający standard życia muszą pracować coraz więcej. Poruszone zagadnienie
stanowi istotny problem, bowiem liczne opracowania wskazują, iż praca polskich pracowników jest
obciążająca oraz długotrwała a Polska plasuje się w czołówce krajów w których pracuje się najdłużej.
Workaholic. Desired type of worker or social pathology manifestation? – a few words about
homo faber
Summary
Ascendant rules have caused on modern labor market, that employers put superior claims
employee more. Achievements of better results wish, superior salary of additional bonus and it has
caused advance payment, that we work any longer, however, it is not executable work with desired
effects often co-mediocre. It has driven for revolt of pathology in environment of work, which is
related with perverting basic function of work.
The present work has calling attention on purpose on situations of employees, which in order to
achieve definite, must work satisfactory standard of life more and more. Moved question presents
important problem, so, numerous elaboration indicate, that work of polish employee is incriminating
and lasting but in leadership of country in (to) which (who) most any longer polish place work.
www.think.wsiz.rzeszow.pl, ISSN 2082-1107, Nr 1 (25) 2016, s. 29-38
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
Wprowadzenie
Współczesny rynek pracy przeszedł wiele zmian. Czynniki o charakterze społecznym,
ekonomicznym oraz politycznym istotnie wpływają na zachowania poszczególnych podmiotów rynku
pracy. Pracodawcy w celu wygenerowania lepszych wyników swojej działalności często podejmują
decyzje o wprowadzeniu nowych usprawnień technologicznych.
Wspomniane czynniki, które określić można mianem postępu, postrzegane są jako źródło
zarówno wielu udogodnień, ale i zarazem licznych problemów – szczególnie w grupie pracowników.
Również względem siebie, poszczególni pracodawcy – jako zarządzający jednostkami – nakładają na
siebie samych coraz wyższe wymagania. Doprowadziło to do powstania patologii w środowisku
pracy, które głównie polegają na wypaczeniu podstawowych funkcji pracy. Ludzie pracują dużo,
jednak zapominają, że poświęcony czas pracy nie zawsze przekłada się na efektywność
wykonywanych czynności. W pracy odnajdują ukojenie. Stają się pracoholikami, nieprawidłowo
interpretują wybrane relacje zachodzące pomiędzy ludźmi.
Celem niniejszej pracy jest zwrócenie uwagi na sytuacje pracowników którzy w celu osiągnięcia
określonych, zadowalających standardów życia muszą pracować dużo. Liczne opracowania ukazują
jednak, iż praca polskich pracowników jest obciążająca oraz długotrwała, Polska jest w czołówce
krajów w których pracuje się najdłużej, jednakże praca polskich pracowników jest mało efektywna.
1.
Homo Faber1. Pracoholizm – próba definicji oraz istota zjawiska
Pracoholizm stanowi zjawisko stosunkowo nowe. Na obecną chwilę brak konkretnych danych
empirycznych, które zobrazowałyby niezdrowe zamiłowanie do pracy2. Ten fenomen jest głównie
kojarzony z Japonią. Medialne doniesienia wskazują, iż to właśnie tam do dziś odnotowuje się
przypadki śmierci z przepracowania, które określa się mianem karoshi3.
Pierwszym, który podjął się zdefiniowania zjawiska uzależnienia od pracy był amerykański pastor
– profesor psychologii religii Wayn Oates4. Stwierdził, że: „pracoholik to osoba, której potrzeba pracy
jest tak wielka, że zaspokajanie jej wywołuje znaczne dolegliwości i wywiera negatywny wpływ na
stan zdrowia, osobiste szczęście, relacje międzyosobowe i społeczne”5. Oates przedstawił pracoholizm
jako zjawisko o charakterze negatywnym. Charakteryzował osobę uzależnioną od pracy, posługując
się następującymi cechami: kompulsywne zachowanie, uzależnienie oraz wewnętrzny przymus do
pracy, zaburzenia i zakłócenia w sferze zdrowia fizycznego, osobistego szczęścia, stosunków
interpersonalnych i funkcjonowania w społeczeństwie6. Pracoholik odczuwa silną potrzebę pracy, a
gdy nie wykonuje czynności z nią związanych, odczuwa pustkę7.
W przeważającej mierze pracoholizm postrzegany jest jako zjawisko negatywne, w literaturze
przedmiotu doszukać się można jednak też jego pozytywnych aspektów. M. Machlowit w ramach
prowadzonych badań przedstawił obraz pracoholika jako człowieka szczęśliwego, w zachowaniu
którego szczególnie uwidaczniają się takie cechy jak: wewnętrzne pragnienie długiej i ciężkiej pracy,
1
Nauki o człowieku posługują się pojęciem (z łac.) homo faber na określenie człowieka jako: wytwórcy, twórcy,
człowieka pracy.
2
Autorki pracy mają na uwadze konsekwencje o charakterze: psychologicznym, fizycznym oraz społecznym.
3
Karōshi – zapracuj się na śmierć, Obserwator polityczny, https://obserwatorpolityczny.pl/?p=19552, [dostępne
13.03.2016 r.]
4
B. Killinger, A. Sawicka-Chrapkowicz, Pracoholicy: Szkoła przetrwania, Wydawnictwo Rebis, Poznań 2007, s. 13.
5
L. Golińska, Pracoholizm. Uzależnienie czy pasja, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008, s. 18.
6
D. Malinowska, Menedżer uzależniony od pracy, czyli czym jest pracoholizm – nałogiem czy pasją, http://ibd.pl/wiedzadla-biznesu/menedzer-uzalezniony-od-pracy-czyli-czym-jest-pracoholizm-nalogiem-czy-pasja/ [dostępne: 13. 3.2016 r.]
7
B. Dudek, Pracoholizm – szkodliwy skutek nadmiernego zaangażowania w pracę, „Medycyna Pracy”, 2008, nr 59(3), s.
143.
30
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
przekierowanie posiadanej energii na czynności zawodowe oraz chęć rywalizacji i dążenia do
efektywności8. Jako autorka książki Workaholic: Living with them, working with them wskazuje, iż
wymienione cechy są właściwe dla osób o chwiejnym i niestabilnym poczucie własnego „ja”, które
łatwo tracą pewność siebie, przedkładają pracę nad lenistwo, aktywność nad odpoczynek, granice
między pracą i przyjemnością są u nich zatarte, praca dość łatwo i szybko staje się przyjemnością.
Machlowitz uważa, że pracoholizm to cecha pozytywna, gdyż daje radość pracoholikowi9, a wszelkie
czynności przez niego podejmowane wynikają z zamiłowania do pracy.
Próby zdefiniowania zjawiska wskazują, że pracoholicy to osoby, które niekoniecznie zdają sobie
sprawę ze swojej wartości. Mówiąc o sobie, dają się poznać przez pryzmat tego, co robi, nie opisują,
jakimi są ludźmi. Utrata pracy dla takiej osoby może okazać się dramatem, źródłem niepokoju,
powodem pogardy dla samego siebie, obniżeniem samooceny, problemów z odnalezieniem
tożsamości.10.
Na potrzeby niniejszego opracowania autorki tekstu zjawisko pracoholizmu analizowały w
kontekście uzależnień. Nie jest ono jednak typowym uzależnieniem, bowiem brak w tym przypadku
jakiegokolwiek związku z substancjami chemicznymi i z tego powodu jako zjawisko niosące
negatywne konsekwencje dla kondycji fizycznej i psychicznej człowieka jest bagatelizowane, a nawet
niedostrzegane11. Na ogół pracoholik, poprzez całkowite oddanie się pracy, stara się „dużo robić"
i przez to czuć się „dużo wartym", chąc pozbyć się w ten sposób niepokoju, pustki i polepszyć
samoocenę.
2. Etapy uzależnienia od pracy oraz klasyfikacja pracoholików w świetle literatury
Pracoholizm rozpoczyna się dość niewinnie. L. Golińska wskazuje, iż w pierwszej fazie
potencjalnego uzależnienia osoba zwiększa ilość pracy. Wzrost ma charakter progresywny. Zagrożony
uzależnieniem coraz większą uwagę skupia na pracy, codzienną aktywność podporządkowuje
czynnościom zawodowym. U osoby takiej stopniowo pojawiają się i narastają następujące uczucia:
poczucie wyczerpania, stany lękowe i depresyjne, oraz towarzyszące im objawy somatyczne podobne
do zaburzeń neurotycznych, przejawiające się w postaci bólów głowy, mięśni, żołądka czy też
problemy sercowe. Szczególnie wyraźnie zaznacza się poczucie stałego pośpiechu i zaburzenia
koncentracji uwagi12.
W drugiej fazie uzależnienia wyróżnionej przez Golińską, pracoholik zauważa oddziaływanie
skutków nadmiernej pracy, jednak nie zmniejsza liczby wykonywanych czynności, lecz wręcz
przeciwnie – zwiększa je. Osoby takie starają się podejmować próby kontroli swojego zachowania i
stosunku względem czynności zawodowych. Aby zniwelować negatywne skutki obciążenia
zawodowego osoba zagrożona dokonuje przerw w pracy, jednak analogicznie do przypadku
alkoholizmu i odstawienia używek, odsunięcie pracy powoduje uczucie lęku. Aby zredukować ten
przykry stan, człowiek wyszukuje zadania, które jego zdaniem muszą być wykonane i jednocześnie
ukoją jego niepokój. Pracuje coraz więcej i przede wszystkim dłużej. Osoba taka staje się drażliwa i
niecierpliwa w stosunku do środowiska pracy, szanuje te osoby, które pracują tak samo ciężko jak ona.
Dolegliwości somatyczne wskazywane jako charakterystyczne dla fazy pierwszej przybierają na sile,
8
D. Malinowska, Menedżer uzależniony od pracy, czyli czym jest pracoholizm – nałogiem czy pasją, http://ibd.pl/wiedzadla-biznesu/menedzer-uzalezniony-od-pracy-czyli-czym-jest-pracoholizm-nalogiem-czy-pasja/ [dostępne: 13.03.2016 r.]
9
A. Tabassum, T. Rahman, Gaining the insight of workaholism, its nature and its outcome: A literature review,
„International Journal of Research Studies in Psychology” 2013, Vol. 2 No. 2, s. 83.
10
Pracoholizm – Uzależnienie od pracy, http://pkpp.pl/leczenie-uzaleznien/uzalenienia/pracoholizm.php [dostępne
13.03.2016 r.]
11
B. Dudek, Pracoholizm – szkodliwy skutek nadmiernego zaangażowania w pracę, dz. cyt., s. 247–254.
12
L. Golińska, Pracoholizm – uzależnienie …, s. 21.
31
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
generują przykre objawy, niekiedy wymagają interwencji medycznych. Przekształcają się w zmiany
trwałe, jak nadciśnienie, choroby układu pokarmowego, zawały13.
Ostatni końcowy etap świadczy o uzależnieniu. Pracoholik wyraża respekt względem osób, które
pracującą po godzinach tak jak on. Jednocześnie wyraża pogardę dla osób, które za najwyższą wartość
obrały rodzinę oraz życie prywatne – względem takich osób zachowuje postawę arogancką. Na tym
etapie objawy somatyczne (wymienione w pierwszej i drugiej fazie) nie ustępują, wręcz przeciwnie,
nasilają się, stają się coraz bardziej uciążliwe i niebezpieczne dla jednostki14.
Osoby uzależnione od pracy, każdą chwilę pragną poświęcić czynnościom zawodowym. Oprócz
czasu wolnego, również odejmują sobie czas pierwotnie przeznaczany na sen, który postrzegają jako
czas zmarnowany. Osoba taka sypia jedynie od trzech do pięciu godzin w ciągu doby, resztę
przeznacza na realizację czynności związane ze swoim życiem zawodem.
Osoba zmęczona, niewyspana, znacznie obciążająca swój organizm oraz nadwyrężająca stan
psychiczny staje się mniej efektywna, wolniejsza. Umysł nie jest w stanie wypracować kreatywnych
rozwiązań. Mimo faktu, iż uzależniony spędza coraz więcej czasu w wykonując czynności zawodowe,
wykonywana praca nie przynosi efektów. Uzależniony często sięga po substancje psychoaktywne
(które często spełniają jedynie funkcję placebo), dzięki którym chce pobudzić swoje działania lub
zagłuszyć wstyd związany z pomyłkami oraz słabą efektywnością, jednak mogą one doprowadzić do
biologicznego wyniszczenia organizmu. Jest to kolejny negatywny aspekt uzależnienia od pracy,
bowiem w ten sposób niejednokrotnie osoba niezdrowo zaangażowana w życie zawodowe wpędza się
w kolejny nałóg.
Literatura przedmiotu podejmuje próby klasyfikacji osób uzależnionych od pracy. Przywołany w
niniejszej pracy pastor Oates – twórca terminu pracoholizm dzieli osoby uzależnione od pracy na pięć
typów15:

pracoholika do szpiku kości – perfekcjonista o twardych zasadach, pracę traktuje poważnie.
Cechuje się wysokimi standardami wykonywanej pracy oraz wykazywaniem pogardy dla
niekompetencji. Osoba taka jest nadmiernie zaangażowana w to, co robi, cechuje ją
perfekcjonizm;
 nawrócony pracoholik – osobą, która wypracowuje ustalony wymiar pracy, unika nadgodzin,
przestrzega terminów związanych z czasem wolnym;
 pracoholik sytuacyjny – osoba, która dzięki zaangażowaniu w pracę osiąga poczucie
bezpieczeństwa. W przypadku tego typu osób pracoholizm nie jest związany z cechami
osobowości;
 pseudopracoholik – osoba, która w celu np. uzyskania awansu sprawia wrażenie pracoholika,
ma instrumentalne podejście do pracy;
 pracoholik uciekinier – postrzega pracę jako sposób ucieczki od problemów codziennych.
W przypadku powyższej klasyfikacji brak jest jednolitego kryterium podziału. Jednak analizując
opisy wymienionych rodzajów pracoholików, można wskazać zarówno określone cechy jak i motywy
charakterystyczne dla osób u których wykazać można niezdrowe zamiłowanie względem pracy.
Kategoryzacji pracoholików podjął się również Bryan Robinson (znany badacz pracoholizmu).
Szczególną uwagę zwracał na nieadekwatność w postrzeganiu pracoholizmu jedynie poprzez
13
Tamże.
L. Golińska, s. 22.
15
Pracoholik pracoholikowi nierówny – typy osób nadmiernie zaangażowanych w pracę
http://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=366%3Apracoholikpracoholikowi-nierowny-typy-osob-nadmiernie-zaangazowanych-w-prace&catid=16&Itemid=101 [dostępne: 14.03.2016 r.]
14
32
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
zaabsorbowanie pracą. Robinson przyjął za kryterium różnicowania pracoholizmu sposoby zaczynania
i kończenia działań. Wyróżnił cztery kategorie pracoholików16.
Tabela 1. Klasyfikacja pracoholików według Bryana Robbinsona.
Pracoholik nieugięty
Pracoholik bulimiczny
Pracoholik z deficytem uwagi
–
osoba wykonująca pracę pod przymusem,
–
stara się dotrzymywać terminów,
–
praca jest ważniejsza od relacji z innymi ludźmi, nawet z
ważniejsza od rodziny,
–
uchodzi za osobę bezwzględną i niewrażliwą na potrzeby bliskich,
–
wykazuje się odpowiedzialnością,
–
robi wiele rzeczy jednocześnie,
–
ukierunkowany na cel,
–
nie uczy się na błędach, powtarza porażki,
–
podejmowane działania są trudne do realizacji.
–
tego typu pracownik sprawia wrażenie osoby uciekającej od pracy,
–
pozostawia zadania na ostatni moment,
–
zadania realizuje w bardzo intensywnym trybie, bez przerw i z
maksymalnym zaangażowaniem,
–
intensywna praca sprawia, że szybko się męczy, zniechęca, unika
pracy,
–
nie rozpoczyna zadań we wcześniejszym terminie,
–
boi się, iż zadanie nie będzie wykonane perfekcyjnie.
–
przez cały czas przeżywa wzrost napięcia,
–
wysokie napięcie i lęk oraz presja czasu uaktywnia jego działanie,
–
wykonuje pracę z przerwami,
–
czeka z realizacją zadań na ostatnią chwilę, a następnie rzuca się w
wir pracy.
– praca stanowi źródło stymulacji,
– pracownik tego typu łatwo się nudzi, zaczyna kilka zadań
równocześnie,
– pracuje intensywnie, bez sensownej strategii pracy,
– jego działanie prowadzi do konieczności poprawiania wszystkiego,
– nieustannie myśli o pracy,
– jego działania charakteryzują się brakiem wytrwałości, szybkim
nudzeniem się i poszukiwaniem nowej stymulacji,
– osoba taka charakteryzuje się zaburzeniami koncentracji uwagi, a
ponadto prowadzi styl życia „na krawędzi chaosu”,
– skłonność do ryzyka i wykonywania kilku prac równocześnie.
Pracoholicy delektujący się pracą
– pracownik wykonuje swoje obowiązki wolno, dokładnie, wraz z
planem strategicznym,
– obawia się, że rezultat nie będzie perfekcyjny,
– trudno uznać tego typu osobie pracę za skończoną,
16
A czy Ty chorujesz na pracoholizm?, http://cenabiznesu.pl/-czy-ty-chorujesz-na-pracoholizm [dostępne 20.03.2016 r.]
33
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
– wykonuję swoje zadania powolnie i rozważnie,
– stawia przed sobą wysokie standardy perfekcji,
– pracownicy
wyjątkowo
drobiazgowi,
mają
trudności
z zakończeniem rozpoczętych prac, wydłużając je w
nieskończoności,
– niska wydajność przy pozorach niezwykłej staranności wykonania.
Źródło: Objawy pracoholizmu, http://psycholog-bielsko.pl/objawy-pracoholizmu/ [dostępne 20.03.2016 r.]
Według wielu pracoholik uznany może być za pożądany model pracowniczy, w praktyce jednak u
osoby dotkniętej takim uzależnieniem dostrzec możemy więcej cech, które generują negatywne
zachowania, niosące negatywne konsekwencje zarówno w relacjach z innymi pracownikami jak i
zewnętrznym otoczeniem jednostki. Często osoby takie ukierunkowane są na cel, co może stać w
sprzeczności z etycznymi zasadami współżycia społecznego.
3. Liczba godzin przeznaczonych na pracę a efektywność
Jednym z elementów piramidy Maslowa jest samorealizacja, przez psychologów rozumiana jako
wykorzystywanie własnego potencjału, talentów i dążenie do bycia takim człowiekiem jakim się
pragnie być17. Samorealizacja jest nieodłącznym elementem życia, stanowi pokonywanie własnych
słabości, pozwala na realizowanie własnego „ja”, sprawia, że ludzie są szczęśliwi. Stanowi zatem
niejako cel życia, często nadaje mu sens. Do tego szczęścia jest jednak bardzo długa droga, należy
ciężko pracować nad sobą, aby dostąpić tego stanu. Ciągłe dążenie do niego wykreowało ludzi, którzy
w swoich postawach skupieni są na sobie, a realizując siebie i swoje marzenia, często zapominają o
bliskich osobach. Ze względu na chęć samorealizacji ludzie pracują dłużej, pragną zyskać uznanie
oraz wzbudzić szacunek zarówno u innych jak i w samym sobie18. Centrum Badań Opinii Społecznej
zainteresowało się obsesyjną potrzebą pracy. Z przeprowadzonych badań wynika, że obowiązki
zawodowe pochłaniają jedną piątą Polaków na tyle, że nie dostrzegają innych sfer życia19.
Graficzną prezentacje przywołanych wyników prezentuje wykres numer 1.
17
„Samorealizacja ma pozwalać ludziom na słabość, lenistwo i egoizm". Zrealizowany czy samolub?
http://natemat.pl/55951,samorealizacja-ma-pozwalac-ludziom-na-slabosc-lenistwo-i-egozim-zrealizowany-czy-samolub
[dostępne 20.03.2016 r.]
18
Tamże.
19
Chorzy na pracę, portal Biomedical.pl [http://www.biomedical.pl/psychologia/chorzy-na-prace-5077.html], [dostępne
20.03.2016 r.]
34
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
Wykres 1. Stosunek Polaków do wykonywanej pracy.
Źródło: Pracoholicy, siecioholicy, hazardziści… uzależnienia od zachowań, Komunikat z badań CBOS, Centrum Badań
opinii społecznej, nr 76/2015, Warszawa 2015, s. 4.
Wynik badania wskazuje, iż obecnie dla blisko jednej piątej Polaków (19,1%) mających
piętnaście lat i więcej uzależnienie od pracy stanowi rzeczywisty problem, a w przypadku ponad
jednej trzeciej ankietowanych (36,2%) istnieje zagrożenie wystąpieniem takiego problemu20.
W poszczególnych grupach społeczno-zawodowych można zaobserwować zróżnicowanie
nasilenia problemu uzależnienia od pracy. CBOS wskazuje, że na problem pracoholizmu narażone są
przede wszystkim osoby młode, ambitne, ukierunkowane na rywalizację oraz osiągnięcie sukcesu,
znajdujące się w wieku produkcyjnym oraz osoby, które zdecydowały się na rozpoczęcie swoich
kroków zawodowych we własnej firmie. Pracoholizm dotyka najczęściej pracowników wyższych
szczebli: dyrektorów, kierowników czy menadżerów dużych firm21.
Definicje pracoholizmu zawarte w analizowanej literaturze wskazują, że osoby uzależnione od
pracy miedzy innymi unikają urlopów, bowiem korzystając z urlopu, odczuwają poczucie winy z
powodu niewykonywanej pracy22. Potwierdzenia wspomnianego spostrzeżenia odszukać można w
wynikach badań przeprowadzonych przez Reuters i Ipsos Global23. Celem badania było wskazanie, w
którym kraju pracownicy są najmniej skłonni do korzystania z dni wolnych od pracy. Przebadano
ponad trzynaście tysięcy osób z całego świata.
Wyniki badań przeprowadzonych przez Reuters i Ipsos wskazały, że to Japonia zajęła pierwsze
miejsce w tym rankingu – pracownicy tego kraju wykorzystują tam jedynie jedną trzecią
przysługujących im dni wolnych od pracy. Japończycy średnio pracują około 1714 w skali roku. Na
drugim miejscu znalazła się Australia – niespełna połowa pracowników wykorzystuje wszystkie
święta i dni wolne (tj.: 47 %). W Australii pracuje się przeciętnie około 1690 godzin rocznie. Z kolej
trzecie miejsce pod względem wykorzystywanych urlopów zajęła Południowa Afryka. W tym kraju
20
Pracoholicy, siecioholicy, hazardziści… uzależnienia od zachowań, Komunikat z badań CBOS, Centrum Badań Opinii
Społecznej, nr 76/2015, Warszawa 2015, s. 4.
21
Chorzy na pracę, portal Biomedical.pl [http://www.biomedical.pl/psychologia/chorzy-na-prace-5077.html], [dostępne
20.03.2016 r.]
22
Test uzależnienia od pracy, http://testy-zawodowe.pl/testy/pracoholizm#bibliografia, [dostępne: 13.03.2016 r.]
23
Ipsos – globalna firma zajmująca się prowadzeniem badań rynku w ujęciu globalnym. Siedziby firmy: Paryż, Francja.
Reuters – jedna z największych na świecie agencji prasowych.
35
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
tylko 47% pracowników wykorzystuje przysługujące im dni wolne od pracy. Na kolejnych miejscach
znalazły się: Korea Południowa, USA, Kanada, Brazylia, Indie, Szwecja i Chiny.
Business Insider podaje, że Polacy uplasowali się na miejscu jedenastym – pracujemy średnio
1966 godzin rocznie. Tylko 66% z nas wykorzystuje urlop w całości24.
Polacy znajdują się w czołówce krajów Europy ze względu na ilość przepracowanego czasu. Dane
Eurostatu wskazują, iż w pracy Polacy spędzają średnio 40,5 godzin w tygodniu. Dłużej pracują
jedynie Grecy, Czesi, Bułgarzy i Słowacy. Średnia czasu pracy w UE wynosi 37,4 godzin
tygodniowo25.
Wykres 2: Przeciętny roczny czas pracy Polaków na tle krajów OECD
Źródło: Polacy: pracoholicy Europy, Obserwator Finansowy,
http://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/polacy-pracoholicy-europy/ [dostępne:20.03.2016 r.]
Wykres nr 2 przedstawia dysproporcję w długości czasu pracy Polaków i państw członkowskich
Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju. Polacy pracują dłużej, jednak ich zdolność
finansowa jest na bardzo niskim poziomie w stosunku do krajów Europy (Polska jest jednak jednym z
największych beneficjentów Unii Europejskiej, przy opłacie najniższych składek otrzymuje najwyższe
wsparcie finansowe na rozwój).
Wydajność pracy mierzona jest np.: za pomocą PKB per capita, przypadające na przepracowaną
godzinę. Pod tym względem w roku 2012 Polacy znaleźli się na bardzo niskiej pozycji wśród
Europejczyków26. Najwyższymi wskaźnikami wydajności pracy w Europie wykazują się Luksemburg
(271), Austria (131), Irlandia (129), na wysokiej pozycji są nasi sąsiedzi zza zachodniej granicy –
24
The 14 Most Workaholic Countries In The World, portal: Business Insider
http://www.businessinsider.com/countries-with-the-most-workaholics-2011-2?op=1 [dostępne: 20.03.2016 r.]
25
Polacy: pracoholicy Europy, Obserwator Finansowy,
http://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/polacy-pracoholicy-europy/
[dostępne: 20.03.2016 r.]
26
Wpływ długości czasu pracy na poziom zamożności społeczeństwa. Porównanie sytuacji w krajach członkowskich
Unii Europejskiej, http://www.rynekpracy.pl/artykul.php/typ.1/kategoria_glowna.25/wpis.794, [dostępne: 20.03.2016 r.]
36
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
Niemcy (121). W Polsce wskaźnik wyniósł zaledwie 6627. Pracoholizm to jednak przecież nie tylko
określona liczba przepracowanych godzin28.
Niestety czas przeznaczony na pracę nie znajduje odzwierciedlenia w efektywności pracy.
Efektywność pracoholików oceniana jest nisko, wskazuje się, że im osoba dłużej pracuje, tym szybciej
tracić siły, tym bardziej narażona jest na wypalenie zawodowe. Czas pracy Polaków na tle innych
krajów może jedynie świadczyć o słabych umiejętnościach związanych z zarządzaniem własnym
czasem. Zatem czy można uznać, że Polacy nie szanują własnego czasu? A może nie potrafią
korzystać z technologii oraz możliwości, które oferują wynalazki XXI wieku?
Zakończenie
Pracoholizm z reguły zaczyna się dość niewinnie, często jest niedostrzegany. Problem rozpoczyna
się z chwilą przejścia uzależnienia w fazę krytyczną. Wówczas wszelkie towarzyszące mu symptomy
stają się uciążliwe zarówno dla organizmu, jak i psychiki pracoholika. Wśród najczęściej
pojawiających się skutków są: skrajne uczucie wypalenia psychicznego, ciągły niedosyt, załamanie
nerwowe, rozpad więzi rodzinnych, choroby somatyczne (np. wrzody żołądka), brak umiejętności
odpoczywania, skłonności do innych nałogów (alkohol, narkomania, lekomania). Pracoholicy
stanowią również zagrożenie dla firmy – pracodawcy pracoholika. Pracoholicy nastawieni są przede
wszystkim na cel, machinalnie dążą do wykonania określonego planu, zapominając przy tym o
kreatywności oraz innych rozwiązaniach, które okazać mogą się ważniejsze dla obu stron stosunku
pracy. Ilość konsekwencji, jakie niesie ze sobą niezdrowe zaangażowanie w prace, znacząco przerasta
liczbę pozytywów.
W pracy przywołano dane statystyczne dotyczące polskich pracowników, które wskazują, że
polska praca jest mało efektywna. Polacy pracują długo i dużo, jednak standard i jakość życia
pozostawia wiele do życzenia. Często by utrzymać rodzinę wymagane jest podejmowanie dodatkowej
pracy. Jednak Polaków jest tak zaaferowana obowiązkami zawodowymi, iż nie dostrzega innych sfer
życia29. Ocenić należy to niestety negatywnie, ponieważ pracownik zmęczony i znużony pracą to
pracownik nieefektywny.
Bibliografia
1.
Dudek B., Pracoholizm – szkodliwy skutek nadmiernego zaangażowania w pracę, „Medycyna Pracy”, 2008,
nr 59(3)
2.
Golińska L., Pracoholizm – uzależnienie czy pasja, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2008
3.
Killinger B., Sawicka – Chrapkowicz A., Pracoholizm: Szkoła przetrwania, Wydawnictwo Rebis, Poznań
2007
4.
Pracoholicy, siecioholicy, hazardziści… uzależnienia od zachowań, Komunikat z badań CBOS, Centrum
Badań opinii społecznej, nr 76/2015, Warszawa 2015, s. 4
5.
Tabassum A., Rahman T., Gaining the insight of workaholism, its nature and its outcome: A literature
review „International Journal of Research Studies in Psychology”, 2013, Vol. 2, No. 2
6.
Wojdyło K., Pracoholizm – poznawczo – behawioralny model psychoterapii, „Nauka”, 2013, nr 4
27
Wpływ długości czasu pracy na poziom zamożności społeczeństwa. Porównanie sytuacji w krajach członkowskich
Unii Europejskiej, http://www.rynekpracy.pl/artykul.php/typ.1/kategoria_glowna.25/wpis.794, [dostępne: 20.03.2016 r.]
28
Pracoholik to nie człowiek sukcesu, a uzależniony, który musi zabiegać, żeby go doceniono,
http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,105804,15579032,_Pracoholik_to_nie_czlowiek_sukcesu__a_uzalezniony_.html
[dostępne: 20.03.2016 r.]
29
Chorzy na pracę, portal Biomedical.pl [http://www.biomedical.pl/psychologia/chorzy-na-prace-5077.html], [dostępne:
20.03.2016 r.]
37
Pracoholik. Pożądany typ pracownika czy przejaw patologii społecznej? – słów kilka o homo faber
Źródła Internetowe
1.
„Samorealizacja ma pozwalać ludziom na słabość, lenistwo i egoizm". Zrealizowany czy samolub?
http://natemat.pl/55951,samorealizacja-ma-pozwalac-ludziom-na-slabosc-lenistwo-i-egozim-zrealizowanyczy-samolub
2.
Chorzy na pracę, portal Biomedical.pl [http://www.biomedical.pl/psychologia/chorzy-na-prace-5077.html]
3.
Test uzależnienia od pracy, http://testy-zawodowe.pl/testy/pracoholizm#bibliografia
4.
The 14 Most Workaholic Countries In The World, portal: Business Insider
http://www.businessinsider.com/countries-with-the-most-workaholics-2011-2?op=1
5.
Polacy: pracoholicy Europy, Obserwator Finansowy
http://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/makroekonomia/polacy-pracoholicy-europy/
6.
Wpływ długości czasu pracy na poziom zamożności społeczeństwa. Porównanie sytuacji w krajach
członkowskich Unii Europejskiej,
http://www.rynekpracy.pl/artykul.php/typ.1/kategoria_glowna.25/wpis.794
7.
Pracoholik to nie człowiek sukcesu, a uzależniony, który musi zabiegać, żeby go doceniono,
http://zdrowie.gazeta.pl/Zdrowie/1,105804,15579032,_Pracoholik_to_nie_czlowiek_sukcesu__a_uzaleznion
y_.html
8.
Pracoholik pracoholikowi nierówny – typy osób nadmiernie zaangażowanych w pracę
http://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=366%3Apracoh
olik-pracoholikowi-nierowny-typy-osob-nadmiernie-zaangazowanych-w-prace&catid=16&Itemid=101
9.
A czy Ty chorujesz na pracoholizm? http://cenabiznesu.pl/-czy-ty-chorujesz-na-pracoholizm
10. Pracoholik pracoholikowi nierówny – typy osób nadmiernie zaangażowanych w pracę
http://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=366%3Apracoh
olik-pracoholikowi-nierowny-typy-osob-nadmiernie-zaangazowanych-w-prace&catid=16&Itemid=101
11. Pracoholik pracoholikowi nierówny – typy osób nadmiernie zaangażowanych w pracę
http://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=366%3Apracoh
olik-pracoholikowi-nierowny-typy-osob-nadmiernie-zaangazowanych-w-prace&catid=16&Itemid=101
12. Pracoholizm - Uzależnienie od pracy, http://pkpp.pl/leczenie-uzaleznien/uzalenienia/pracoholizm.php
13. Efektywny pracownik – największy skarb organizacji, http://kariera.forbes.pl/efektywny-pracowniknajwiekszy-skarb-organizacji,artykuly,178148,1,1.html
14. D. Malinowska, Menedżer uzależniony od pracy, czyli czym jest pracoholizm – nałogiem czy pasją,
http://ibd.pl/wiedza-dla-biznesu/menedzer-uzalezniony-od-pracy-czyli-czym-jest-pracoholizm-nalogiemczy-pasja/
15. E. Sęk, Pracoholizm, Biblioteka Fides et Ratio, Instytut Psychologii UKSW.
http://www.stowarzyszeniefidesetratio.pl/presentations0/pracoholizm.pdf
16. Objawy pracoholizmu, http://psycholog-bielsko.pl/objawy-pracoholizmu/
38