Przegląd najczęściej występujących wad wymowy u dzieci

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE WADY WYMOWY U PRZEDSZKOLAKÓW
O wadach wymowy mówimy wtedy, gdy mowa dziecka odbiega od normy fonetycznej
ogólnie przyjętej w danym języku. Do wad nie zaliczamy cech wymowy dziecięcej, które są
normalnym przejawem niedojrzałości. Największą grupę tworzą wady artykulacyjne
określane mianem dyslalii. Dyslalia to nieprawidłowość w wymawianiu jednej głoski, wielu
głosek, a nawet wszystkich głosek od razu (tzw. bełkot). W obrębie dyslalii wyróżniamy:
różnego rodzaju seplenienia, reranie, nieprawidłową wymowę głosek k, g, mowę
bezdźwięczną i inne odchylenia od normalnej artykulacji.

SEPLENIENIE- to nieprawidłowa wymowa głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć,
dź. Najczęściej spotykamy nieprawidłową realizację głosek sz, ż, cz, dż, które są
wymawiane jak ś, ź, ć, dź lub s, z, c, dz. Głoski s, z, c, dz mogą być zmiękczone lub
wymawiane jak sz, ż, cz, dż.
Seplenienie powstaje najczęściej w okresie kształtowania się mowy. Przyczyny, które
powodują seplenienie to: nieprawidłowa budowa anatomiczna narządów mowy,
upośledzony słuch, naśladownictwo, nieprawidłowy zgryz, niesprawność języka i
warg, stale otwarte usta przy utrudnionym oddychaniu nosem, infantylne połykanie
tzn. przy połykaniu dziecko wsuwa język między zęby.
Najczęściej spotykane rodzaje seplenienia to: międzyzębowe, boczne, wargowozębowe, przyzębowe a także nosowe, krtaniowe, świszczące, podniebienne i inne.

RERANIE- to nieprawidłowa realizacja głoski r. Głoska ta bywa opuszczana,
zastępowana innymi głoskami: j, l lub wymawiana w sposób obcy polskiej fonetyce (r
języczkowe, podniebienne, gardłowe, wargowe, międzyzębowe, policzkowe).
Bezpośrednie przyczyny rerania to : nieprawidłowa budowa lub praca języka, krótkie
wędzidełko, rozszczep podniebienia, zaburzenie słuchu fonematycznego,
naśladownictwo lub własne kombinacje w poszukiwaniu poprawnego dźwięku.

KAPPACYZM, GAMMACYZM- to nieprawidłowa wymowa głosek k, g.
Kappacyzm i gammacyzm zawsze występują łącznie. Wada ta polega na zastępowaniu
głosek k, g głoskami t, d. Zdarza się też ich opuszczanie lub wymawianie ze zwarciem
krtaniowym, co przypomina chrząknięcie. Główną przyczyną tej wady jest słaby
rozwój słuchu fonematycznego oraz nieprawidłowa praca języka.

MOWA BEZDŹWIĘCZNA- polega na wymawianiu głosek dźwięcznych
bezdźwięcznie czyli bez drgań wiązadeł głosowych. Mowa bezdźwięczna może
występować w dwóch postaciach: -mowa bezdźwięczna całkowita- gdy zaburzeniu
podlegają wszystkie głoski dźwięczne -mowa bezdźwięczna częściowa- wówczas
dziecko bezdźwięcznie wymawia niektóre głoski dźwięczne (głównie szczelinowe).
Przyczynami mowy bezdźwięcznej są: wybiórcze zaburzenia słuchu, niesprawność
motoryczna narządów mowy, obniżenie napięcia mięśniowego warg, policzków i
języka.

NOSOWANIE- zachodzi wówczas, gdy głoski ustne wymawiane są z rezonansem
nosowym (nosowanie otwarte) lub, kiedy głoski nosowe wymawiane są jak głoski
ustne (nosowanie zamknięte). Przyczyną nosowania otwartego są zwykle: rozszczep
podniebienia (pierwotnego, wtórnego, pierwotnego i wtórnego). Rozszczepy
podniebienia są wadą wrodzoną w obrębie jamy ustnej oraz twarzy. Przyczynami
nosowania zamkniętego mogą być: niedrożność jamy nosowo-gardłowej, częste
katary, polipy, skrzywiona przegroda nosa.

BEŁKOT- czyli dyslalia całkowita. Jest to wada, o której mówimy, gdy wszystkie lub
prawie wszystkie głoski są zniekształcone lub realizowane zastępczo. Przy bełkocie
występują: różnego rodzaju seplenienia, reranie, brak głosek k, g, bezdźwięczność,
zabarwienie nosowe. Skutkiem tego mowa dziecka jest niezrozumiała lub rozumiana
tylko przez najbliższe otoczenie.
BIBLIOGRAFIA:
G. Demel, Elementy logopedii, Warszawa 1987
B. Sawa, Dzieci z zaburzeniami mowy, WSiP 1990
K. Marasz, Poradnik logopedyczny dla nauczycieli i rodziców, ZDN Toruń
mgr Joanna Branc