Raport Kapitał ludzki i społeczny województwa łódzkiego

Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Prof. dr hab. Paweł Starosta
Streszczenie raportu „Kapitał ludzki i społeczny województwa łódzkiego – stan obecny”
Województwo łódzkie po raz pierwszy zostało powołane do życia w styczniu 1919 r.
W obecnych granicach funkcjonuje od 1999 r. liczba ludności sięga 2 541 832 osób (stan w dniu 31 XII
2009), czyli blisko 7% zaludnienia kraju. Daje to województwu szóstą pozycję, po regionie mazowieckim,
śląskim, wielkopolskim, małopolskim oraz dolnośląskim. W miastach mieszkało 64,2% ludności (6 lokata
w kraju), w tym najwięcej w stolicy województwa – Łodzi.
Konsekwencją dużej liczby ludności i relatywnie małej powierzchni jest duża gęstość zaludnienia
(140 osoby/km2 wobec przeciętnej dla Polski 122 os./km2), ustępująca jedynie 4 regionom: śląskiemu
(377 osób/km2), małopolskiemu (217 osób/km2), mazowieckiemu (146 osób/km2) i dolnośląskiemu (144
osób/km2).
Struktura demograficzna (według płci i wieku) oraz społeczna (wykształcenie, zatrudnienie)
mieszkańców województwa łódzkiego jest niekorzystna. Znajduje to odzwierciedlenie w największej w
Polsce przewadze liczbowej kobiet nad mężczyznami. Wskaźnik feminizacji w 2008 r. wyniósł 110.
Rodzi to określone problemy społeczne (np. wzrost liczby gospodarstw jednoosobowych przy
nadumieralności mężczyzn). Udział kobiet w liczbie mieszkańców wynosi około 52,4%, a w samej Łodzi
około 54%. Najwyższy w kraju jest również udział osób starszych, w wieku poprodukcyjnym – 17,2%
mieszkańców, przy średniej krajowej 15,3% (dane z 2004 r.). Ta kategoria wiekowa, zwłaszcza
zamieszkująca obszary wiejskie wymaga rozbudowy infrastruktury zapewniającej usługi opiekuńcze i
zdrowotne. W perspektywie europejskiej (dane z 2007 r.) województwo łódzkie sytuuje się pod względem
udziału osób + 65 w grupie regionów zajmujących środkowe pozycje.
Dla całej UE omawiany wskaźnik wynosi 17%. Zgodnie z prognozami liczba ludności w wieku + 65
będzie rosnąć, ponieważ spadają wskaźniki umieralności i wydłuża się długość życia, ale na rozkład tej
populacji w regionach może wpływać pozytywne saldo migracji i rosnące wskaźniki płodności. W
krótkiej perspektywie czasu, pozytywnych trendów, o których mowa, nie obserwujemy w odniesieniu do
regionu łódzkiego.
Województwo łódzkie jest piątym pod względem wielkości rynkiem pracy w kraju. W końcu grudnia
2008 r. liczba pracujących wyniosła 970,3 tys. osób (7,1% ogółu pracujących w kraju). W strukturze
pracujących w gospodarce narodowej najliczniejszą grupę stanowili pracujący w usługach rynkowych
(33,9%; o 4,4 punkty proc. mniej niż średnio w kraju) oraz w przemyśle i budownictwie (29,9%; o 1,2
punkty proc. więcej). W sektorze prywatnym zatrudnionych było 78,4% ogółu pracujących w
województwie (średnio w kraju 76,0%). W 2009 r. w porównaniu do 2008 r. w województwie
odnotowano spadek przeciętnego zatrudnienia w przemyśle o 5,4% (średnio w kraju o 5,5%), natomiast w
budownictwie nastąpił wzrost przeciętnego zatrudnienia o 6,6% (wobec wzrostu w kraju o 5,3%).
Wskaźnik aktywności zawodowej dla województwa kształtuje się na poziomie 55,7%. Dla porównania dla
EU- 27 wynosił on 64.6% w 2009 roku. Jest to ciągle o 5,4 % poniżej założonego w Strategii Lizbońskiej
poziomu aktywności zawodowej dla krajów i regionów Unii. W 2007 spośród 264, tylko 81 regionów
europejskich osiągnęło lizboński cel (regiony zaznaczone na mapie najciemniejszym kolorem). Najniższe
wskaźniki aktywności zawodowej mają południowe regiony Hiszpanii i Włoch oraz regiony Europy
wschodniej.
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]
Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
W kwietniu 2010 w woj. łódzkim zarejestrowanych było 136,8 tys. osób bezrobotnych (7,3%
wszystkich bezrobotnych w kraju). W porównaniu do grudnia 2008 r. liczba bezrobotnych zwiększyła się
o 81,8 tys. (tj. o 29,1%). Stopa bezrobocia rejestrowanego w regionie jest zbliżona do średniej w kraju i
wynosi 12,2% (kwiecień 2010). W strukturze bezrobotnych według wieku najliczniejszą grupę stanowiły
osoby w wieku 25-34 lata (27,7% ogółu bezrobotnych w województwie). W skali roku odnotowano
wzrost liczby bezrobotnych w każdej grupie wiekowej, w tym największy wśród osób w wieku poniżej 25
lat (o 41,4%). Liczba bezrobotnych kobiet zwiększyła się w skali roku o 20,6%, natomiast liczba osób
pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok zmniejszyła się o 4,0%. Bezrobotni zamieszkali na wsi stanowili
34,1% ogółu bezrobotnych w województwie. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na 1 ofertę pracy
była większa niż średnia w kraju (103 wobec 89).
Dla porównania stopa bezrobocia w strefie euro w kwietniu 2010, po uwzględnieniu czynników
sezonowych, wyniosła 10,1 proc. Jest to najwyższy poziom bezrobocia w Unii od 1998r.
Bezrobocie jest rozłożone w Unii względnie równomiernie. Mapa 2 pokazuje, że mimo niezłej kondycji
ekonomicznej pewne regiony odnotowały w 2007 wysoki poziom bezrobocia. W Polsce, na Węgrzech,
Słowacji w niektórych regionach zarejestrowano stopy bezrobocia powyżej 10%.
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw w kwietniu 2010 wyniosło
2864,45 zł. i było o 16,0% niższe niż średnio w kraju. W porównaniu z 2008 r. poziom wynagrodzeń
zwiększył się o 5,2% (w skali kraju 4,4%). Przeciętna miesięczna emerytura i renta brutto z
pozarolniczego systemu ubezpieczeń społecznych w województwie wyniosła 1392 zł, a rolników
indywidualnych 896 zł (odpowiednio 90,3% i 98,4% średniej dla kraju).
Poziom produktu krajowego brutto w 2007 roku, przeliczony na 1 mieszkańca, plasuje województwo
na 6 miejscu w kraju, z wartością PKB per capita 28371 zł i jest niższy od średniej krajowej o 8,1%.
Poziom PKB na mieszkańca województwa wzrastał systematycznie od 2000 r. Porównując poziom PKB
na mieszkańca do średniej w krajach Unii Europejskiej, region łódzki w roku 2003 osiągnął jedynie 43,4%
wartości produktu krajowego per capita, zanotowanego w 25 krajach Unii.
Przytoczone dane uświadamiają, jak ważna dla regionu łódzkiego jest poprawa konkurencyjności
gospodarczej oraz przeciwdziałanie marginalizacji społecznej, gospodarczej oraz przestrzennej.
W literaturze przedmiotu nie ma jednoznacznego, precyzyjnego określenia pojęcia kapitał ludzki.
Czasami utożsamia się go z życiem ludzkim, z sumą posiadanych umiejętności albo definiuje się jako
zasób kapitału, jaki stanowią ludzie wraz z ich wiedzą, umiejętnościami i zdrowiem. Innym razem jako
rodzaje kapitału ludzkiego są traktowane: wiedza, zdrowie i umiejętności. Kapitał ludzki jest formą
kapitału, dlatego że jest źródłem obecnych i przyszłych dochodów, ale także zadowolenia, satysfakcji,
samoakceptacji. Jest wykorzystany przez poszczególne osoby w pracy, poprzez wykonywanie której, z
jednej strony dążą one do zaspokojenia potrzeb materialnych swoich i rodziny, a z drugiej wyrażają w niej
siebie – swoją naturę, w postaci potrzeb niematerialnych i wartości.
W literaturze przedmiotu występuje wiele sposobów ujmowania kapitału ludzkiego.
Uporządkowania definicji można dokonywać odwołując się do różnych kryteriów, na przykład
wyodrębniając koncepcje kapitału ludzkiego funkcjonujące na gruncie różnych dyscyplin społecznych. I
tak, na gruncie ekonomii omawiane pojęcie dotyczy wyłącznie pracy i oznacza zasoby będące
„jakościowymi komponentami (…) wpływającymi na ludzkie możliwości wykonywania pracy
użytecznej” Schultz, 1976: 35, za: Domański: 1993: 17). Niektórzy socjologowie przyjmują, nawiązując
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]
Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
przy tym do bardziej nowoczesnych koncepcji ekonomicznych, jak R. Floridy czy A. Sena, że kapitał
ludzki stanowią zasoby znaczące dla osiągania pozycji społecznej. Jeszcze inni uznają, że kapitał ludzki
„jest sumą naszych możliwości ważnych w kontekście zatrudnienia, co ma znaczenie zarówno dla
jednostki, jak i dla społeczeństwa” (Zamorska, 2008; 85).
Niektórzy teoretycy, jak A. Sen, włączają do kapitału ludzkiego prawa jednostki, zwłaszcza
akcentując „wolność do”.
Kapitał ludzki może być interpretowany w wąskim lub w szerokim zakresie. Wąska interpretacja
oznacza efekt inwestycji w oświatę, kształcenie dostępnego w gospodarce zasobu pracy społecznej,
ucieleśnionej w jego cechach jakościowych. W szerokim znaczeniu kapitał ludzki definiuje się jako efekt
inwestycji nie tylko w oświatę i wykształcenie, lecz również innych inwestycji oddziałujących na poprawę
cech jakościowych zasobów ludzkich, tj. inwestycji w zdrowie, ochronę środowiska, w kulturę czyli
aktualne zasoby uruchamiane w procesie pracy.
W naszym ujęciu przyjmujemy , że kapitał ludzki jest pojęciem oznaczającym zasób wiedzy,
umiejętności oraz potencjału zawartego w każdym człowieku i społeczeństwie jako całości,
określającym zdolności do pracy, adaptacji do zmian w otoczeniu, oraz możliwości kreacji nowych
rozwiązań a zatem są to wszelkie zasoby, którymi dysponuje jednostka ludzka jako indywiduum, i które
:
a/ mogą być przez jednostkę wykorzystywane w procesie uczestnictwa społecznego, tzn. we wszelkich
rolach społecznych, w różnych typach aktywności;
b/ odpowiednio zainwestowane umożliwiają podwyższenie pozycji społecznej jednostki, poprawę jakości
życia jednostki;
c/ zbiorowości zapewniają określoną pozycję społeczno-ekonomiczną na rynku ponadlokalnym oraz
znaczenie polityczne w strukturach wyższego rzędu;
Proponujemy wyróżnić następujące komponenty kapitału ludzkiego:
• prawa obywatelskie przysługujące jednostce,
• wykształcenie,
• umiejętności,
• stan zdrowia,
• cechy osobowości,
• cechy wyglądu.
Prowadzone w regionie badania na temat ruchliwości zawodowej i edukacyjnej prowadziły do
następujących konkluzji dotyczących m.in. specyfiki regionalnej struktury społeczno-zawodowej oraz
determinant karier zawodowych.
1. W makroregionie łódzkim ruchliwość społeczno-zawodowa jest niewielka. Dominuje tendencja do
stabilizacji. Poszczególne kategorie wykazują znaczny stopień zamknięcia.
2. Jedyną względnie otwartą kategorią, do której przemieszczają się przedstawiciele innych grup
społeczno-zawodowych są prywatni przedsiębiorcy. W Polsce nowi właściciele rekrutują się głównie
z pracowników umysłowych – inteligencji i techników, rzadziej z robotników wykwalifikowanych. W
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]
Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
regionie łódzkim napływ do kategorii prywatnych przedsiębiorców jest proporcjonalny, co oznacza, że
jest to względnie otwarty kanał awansu.
Innym, wyraźnie zarysowanym kanałem przepływu w regionie jest ruchliwość „w dół” robotników
wykwalifikowanych do kategorii robotników niewykwalifikowanych i rolników. Robotnicy mają
niewielką szansę na podwyższenie pozycji zawodowej w trakcie kariery. Ich dostęp do kategorii
specjalistów i pracowników biurowych jest ograniczony.
W makroregionie łódzkim szansa awansu do kategorii specjalistów i menedżerów jest niewielka. Nie
obserwujemy wysokich wskaźników cyrkulacji między tą kategorią a innymi kategoriami społecznozawodowymi. Należy oczekiwać, że negatywną konsekwencją zablokowania awansu zawodowego
będzie odpływ specjalistów z regionalnego rynku pracy, w tym również przedstawicieli „nowej” klasy
średniej, tzw. professions. Emigracja z rynku zwykle oznacza odpływ ludzi młodych i w sile wieku,
dynamicznych i przedsiębiorczych. W efekcie niezbędne w regionie procesy restrukturyzacji będą
zachodziły wolniej, bo nie zostanie wykorzystany potencjał kwalifikacyjny siły roboczej
wyedukowanej przez regionalny system oświaty. Napływ wysoko wykwalifikowanych specjalistów z
innych regionów nie wchodzi w rachubę z powodu występowania w makroregionie centralnym
licznych barier mobilności.
Niska cyrkulacja między kategoriami społeczno-zawodowymi w regionie świadczy o ograniczonym
dostępie do określonych pozycji zawodowych, a co za tym idzie, do nagród z nimi związanych, takich
jak dochód czy prestiż. Kategorie społeczno-zawodowe w woj. łódzkim tworzą układ nierówności, w
którym najwyższą pozycję zajmują prywatni przedsiębiorcy i specjaliści, najniższą – robotnicy
niewykwalifikowani.
W makroregionie łódzkim uprzywilejowaną pozycję pod względem ekonomicznym zajmują prywatni
przedsiębiorcy, choć różnica między prywatnymi przedsiębiorcami i specjalistami jest niewielka.
Duży dystans w sferze dochodów dzieli natomiast przedsiębiorców i specjalistów od techników i
rolników oraz robotników wykwalifikowanych i niewykwalifikowanych.
W woj.łódzkim główne determinanty dochodu to wykształcenie i sektor zatrudnienia. Szczególnie
uprzywilejowane pod względem finansowym w regionie są zatem rodziny specjalistów zatrudnionych
w sektorze prywatnym.
Wysokiemu znaczeniu wykształcenia jako determinanty awansu zawodowego i dochodów nie
towarzyszy masowa aktywność nakierowana na uzupełnianie kwalifikacji. Z przeprowadzonych analiz
wynika, że dynamika przyrostu wykształcenia regionalnej siły roboczej w ostatnim dziesięcioleciu nie
jest wysoka. Najmniej mobilne są osoby posiadające wykształcenie zasadnicze zawodowe i
podstawowe.
Ruchliwość edukacyjna uwarunkowana jest przede wszystkim miejscem zamieszkania i
przynależnością do kategorii społeczno-zawodowej. Oznacza to, że wyższa skłonność do
podwyższania wykształcenia cechuje osoby o nieco niższym statusie zawodowym.
Podstawowa trudność zastosowania koncepcji kapitału społecznego w analizie i praktyce badawczej
wynika z wieloznaczności terminu. Elementy składające się na ów potencjał ułatwiający współpracę i
osiąganie wspólnych celów są przez różnych autorów dobierane i szeregowane w rozmaitych
konfiguracjach. Należą one najogólniej ujmując do trzech kategorii; sieci komunikacji i uczestnictwa
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]
Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
(network), zaufania (trust) i podzielanych wartości i norm (values). Zgodnie z terminologią Paxton można
je określić mianem komponentów kapitału społecznego.
Ponieważ kapitał społeczny
jest kategorią
wyrażającą możliwość posiadania lub
dysponowania zasobami przez członków jakiejś grupy społecznej ze względu na jej wewnętrzny
stan organizacji i więzi oraz ze względu na jej relacje z innymi całościami społecznymi przeto
możemy uznać, że koncepcje kapitału społecznego dotykają kwestii solidarności grupowej oraz
relacji międzygrupowych. Innymi słowy, problematyka kapitału jest mniej lub bardziej bezpośrednio
związana z istotą porządku społecznego oraz jego efektywnością jako czynnikiem rozwoju grup i
zbiorowości na różnych poziomach życia społecznego. Rozważanie porządku grupowego czy szerzej
społecznego nie jest zatem możliwe bez uwzględnienia systemu normatywnego.
W świetle teorii poszczególne rodzaje kapitału społecznego posiadają specyficzną strukturę
określaną przez układ trzech opisanych wcześniej komponentów: sieci, zaufania oraz wartości i norm. Na
poziomie jednostkowym o zasobach kapitału społecznego decyduje stopień koncentracji cech określanych
przez zmienne cząstkowe, a ich konfiguracja o jego rodzaju. W konsekwencji zarówno o zasobach jak i
rodzaju kapitału społecznego decyduje współwystępowanie cech uznanych za jego elementy. Stopień
koncentracji tych cech w obrębie poszczególnych komponentów oraz korelacje zachodzące pomiędzy
.
nimi stanowią miarę spójności kapitału społecznego.
Łączna wartość kapitału społecznego w świetle dotychczasowych badań wyznaczona jest przez
zsumowaną wartość trzech jego komponentów.
Średnia wartość syntetycznego wskaźnika kapitału społecznego wynosi 7,29 przy teoretycznej
rozpiętości skali od – 20 do + 29 (empiryczny zakres od – 14 do +24). Zdecydowanie najliczniejszą
kategorię stanowią respondenci, którzy dysponują kapitałem społecznym określonym przez 1/3
zmiennych cząstkowych.
Kapitał społeczny „pełny” stanowi typ idealny, nie występujący w
rzeczywistości.
Histogram wskazuje na znaczne odchylenia zmiennej kapitału społecznego od rozkładu
normalnego.
Rys. 4 Łączny zakres kapitału społecznego w woj. łódzkim
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]
Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
140
120
100
80
60
40
20
0
-20,00
-10,00
N (Sieć)
V (Normy)
0,00
10,00
N
Sieć
X
20,00
V
Normy
0,234
T
Zaufanie
0,136
X
0,283
T (Zaufanie)
V (Normy)
T (Zaufanie)
30,00
X
X
0,283
X
Kapitału społecznego wymaga określenia konfiguracji trzech komponentów: sieci, zaufania oraz
wartości i norm. Z uwagi na fakt, że zarówno komponent zaufania, jaki i norm może przyjmować wartości
ujemne (normy egoistyczne oraz nieufność), konstrukcja typologii wymaga uwzględnienia tych
przypadków, zmniejszających łączną wartość kapitału społecznego. W konsekwencji wyróżniono trzy
poziomy każdego komponentu: niski, średni i wysoki. Poziom niski oznacza w przypadku zaufania
wartość wskaźnika syntetycznego mniejszą od zera, czyli przewagę postaw nieufności. Poziom średni i
wysoki wyznaczają odpowiednio wartości 1 do 3 oraz powyżej 3.
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]
Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
Tabela 4.8 Poziomy zaufania
-1
0
+1
Brak danych
Ogółem
Poziom zaufania
Niski
Średni
Wysoki
N
231
415
316
15
977
Odsetek
23,6
42,5
32,3
1,5
100,0
Takie same przedziały zastosowano w odniesieniu do komponentu V (wartości i norm), dzięki
czemu wyróżniono trzy poziomy: -1 z przewagą norm egoistycznych, poziom „0” z ambiwalencją norm
oraz poziom „1” obejmujący respondentów z przewagą norm prospołecznych.
Tabela 4.9. Poziom akceptacji norm prospołecznych
Wartość
Vskala
komponentu
V
-1
0
+1
Brak danych
Ogółem
Poziom zaufania
Niski
Średni
Wysoki
N
173
446
347
11
977
Odsetek
17,7
45,6
35,5
1,1
100,0
W przypadku komponentu N z oczywistych powodów nie występują wartości ujemne. Niski
poziom dostępu do sieci oznacza wartość 0 i 1 wskaźnika N, poziom średni – wartości 2 i 3, a poziom
wysoki – wartość powyżej 3.
Tabela 4.10 Poziomy dostępu do sieci
Wartość
komponentu N
0
1
2
Ogółem
Poziom dostępu
do sieci
Niski
Średni
Wysoki
N
230
411
336
977
Odsetek
23,5
42,1
34,4
100,0
Przeprowadzone dotychczas badania w woj. łódzkim wykazały istotny statystycznie i dodatni
związek pomiędzy ogólnym indeksem kapitału społecznego i indeksem partycypacji politycznej,
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]
Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
indeksem kapitału społecznego i indeksem pozycji ekonomicznej mieszkańców różnych gmin woj.
Łódzkiego.
Najsilniejszy związek w skali całej populacji zachodzi pomiędzy partycypacją polityczną i pozycją
ekonomiczną badanych (r=0,394), nieco słabszy pomiędzy partycypacja i kapitałem społecznym (r=0,268)
a najsłabszy pomiędzy kapitałem i pozycją ekonomiczną (r=0,214). Powstaje zatem pytanie czy związki te
są obecne w ramach wszystkich pięciu wyróżnionych klasach gmin czy też są efektem kumulacji cech
występujących w całej badanej populacji. W tym celu wykonaliśmy korelacje cząstkowe pomiędzy trzema
indeksami dla każdej klasy gmin oddzielnie. Okazało się, że związek istotny statystycznie pomiędzy
indeksem partycypacji politycznej i indeksem pozycji ekonomicznej jest obecny w każdej z wyróżnionych
klas gmin. Jego siła jest największa w gminach o najsłabszym poziomie rozwoju społecznoekonomicznego (r=0,486) oraz w gminach wysokim poziomie rozwoju (r=435) natomiast najsłabsza w
gminach o niskim(r=0,283) i najwyższym ( poziomie rozwoju r=0,374).
Również korelacja pomiędzy indeksem kapitału społecznego i indeksem partycypacji politycznej
jest istotna statystycznie we wszystkich wyróżnionych klasach gmin jednakże poziom istotności tego
związku w gminach o niskim poziomie rozwoju jest nieco słabszy aniżeli w pozostałych jednostkach i
wynosi (p.<0,031). Siła tego związku jest największa w gminach o najwyższym (r=0,324) i
najniższym(r=0,297) poziomie rozwoju. Natomiast najsłabsza siła omawianego związku zachodzi w
gminach o niskim (r=190) i średnim (r=210) poziomie rozwoju .
Korelacja pomiędzy indeksem pozycji ekonomicznej i indeksem kapitału społecznego nie jest
istotna statystycznie w gminach o niskim ale nie najniższym poziomie rozwoju społeczno-ekonomicznego
w pozostałych czterech klasach charakteryzuje się natomiast wysokim poziomem istotności. Siła tego
związku jest z kolei najwyższa w gminach o średnim (r=293) i wysokim poziomie rozwoju (r=0,250) a
najniższa w gminach o najniższym (r=0,186) i najwyższym poziomie rozwoju(r=0,228).
W wyniku przeprowadzonych analiz stwierdzono generalnie słabe związki pomiędzy
wyróżnionymi typami partycypacji politycznej i typami kapitału społecznego. Istotny statystycznie i
pozytywny związek zachodzi pomiędzy typem ‘brak kapitału’ i typem ‘zupełnej apatii politycznej’ oraz
pomiędzy typem partycypacji ‘pełnej’ czyli ponadprzeciętnej a kapitałem ‘sieciowym’ oraz negatywy
pomiędzy partycypacja ‘pełną’ i typem ‘brak kapitału’.
Z kolei typ całkowitej apatii politycznej jest istotnie i dość silnie skorelowany z typem
reprezentującym mieszkańców o najniższej pozycji ekonomicznej, czyli w praktyce osoby podlegające
ekskluzji ekonomicznej. Istotny statystycznie jest również związek zachodzący pomiędzy ponadprzeciętna
aktywnością polityczną i wysokimi pozycjami ekonomicznymi badanych. Jednakże siła tych związków
jest słaba i oscyluje wokół r=0,100.
Również nieliczne są istotne statystycznie korelacje pomiędzy wyróżnionymi typami kapitałów
społecznych ,a typami sytuacji ekonomicznej badanych. Zidentyfikowano istotny statystycznie związek
pomiędzy typem brak kapitału a typem wykluczonych ekonomicznie oraz pomiędzy kapitałem
prospołecznym a osobami należącymi do naszej niższej średniej kategorii ekonomicznej uwzględniającej
respondentów charakteryzujących się wyłącznie posiadaniem stałego źródła dochodów. Jednakże w
obydwu omawianych przypadkach wielkość współczynnika korelacji nie była wyższa jak 0,140.
W sumie można skonstatować, że w badanej zbiorowości dość wyraźnie zaznaczają się korelacje
zachodzące pomiędzy negatywnymi typami partycypacji, pozycji ekonomicznej i kapitału społecznego.
Mniej wyraziste są natomiast związki pomiędzy typami pośrednimi i pozytywnymi. Innymi słowy na
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]
Projekt „Kapitał ludzki i społeczny jako czynniki rozwoju regionu łódzkiego” współfinansowany ze środków Unii
Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego
podstawie negatywnej wartości jednej z trzech badanych cech dość łatwo prognozować negatywna
wartość pozostałych ale z pozytywnej wartości nie możemy z taka samą pewnością wnosić o
pozytywnych stanach cech pozostałych.
Biuro projektu
Uniwersytet Łódzki
90-255 Łódź, ul. POW 3/5
Katedra Wymiany Międzynarodowej
pok. D 315
tel. (42) 635-47-31
e-mail: [email protected]