rocznik rocznik - Instytut Stosunków Międzynarodowych

ROCZNIK
STRATEGICZNY
2011/12
12
FUNDACJA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH
FOUNDATION OF INTERNATIONAL STUDIES
ST R AT EGIC
Y EA R BOOK
2011/12
12
A REVIEW OF POLITICAL, ECONOMIC AND MILITARY DEVELOPMENTS
IN POLAND’S INTERNATIONAL ENVIRONMENT
SEVENTEENTH EDITION
The STRATEGIC YEARBOOK presents and analyzes main developments and tendencies in international relations of the passing year. Key political and security issues in
the Euroatlantic area are reviewed from the Polish and Central European perspective.
SCHOLAR
Scientific Publishers
Warsaw 2012
FUNDACJA STUDIÓW MIĘDZYNARODOWYCH
FOUNDATION OF INTERNATIONAL STUDIES
ROCZN I K
ST R AT EGICZN Y
2011/12
PRZEGLĄD SYTUACJI POLITYCZNEJ, GOSPODARCZEJ
I WOJSKOWEJ W ŚRODOWISKU MIĘDZYNARODOWYM POLSKI
EDYCJA SIEDEMNASTA
Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR
Warszawa 2012
RADA REDAKCYJNA
Bolesław BALCEROWICZ Edward HALIŻAK Roman KUŹNIAR
Dariusz POPŁAWSKI Henryk SZLAJFER
ZESPÓŁ AUTORSKI
Bolesław Balcerowicz, Agnieszka Bieńczyk-Missala, Paweł J. Borkowski, Anna Dudek,
Patrycja Grzebyk (sekretarz),
Edward Haliżak, Aleksandra Jarczewska, Tytus Jaskułowski, Piotr R. Kozłowski,
Robert Kupiecki, Wiesław Lizak, Marek Madej, Marek Menkiszak, Kamila Pronińska,
Andrzej Szeptycki, Marek Tabor, Marcin Terlikowski, Anna Wojciuk
Roman Kuźniar – redaktor naczelny
Tytuł dotowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego
© Copyright by Edward Haliżak, Roman Kuźniar, Dariusz Popławski 2012
ISBN 978-83-7383-590-0
ISBN 978-83-89050-79-X
Redaktor prowadząca: Anna Raciborska
Redakcja i korekta: Anna Kaniewska
Projekt okładki: Krzysztof Szczepanik
Opinie zawarte w „Roczniku Strategicznym”
odzwierciedlają wyłącznie stanowisko Autorów i Wydawcy
Wydawnictwo Naukowe „Scholar” Spółka z o.o.
ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa
tel./fax 22 828 93 91, 22 826 59 21, 22 828 95 63
dział handlowy: jw. w. 105, 108
e-mail: [email protected]; www.scholar.com.pl
„Rocznik Strategiczny” wydawany jest od 1995 r.
Edycja siedemnasta
Skład i łamanie WN Scholar (Stanisław Beczek)
Druk: Drukarnia Wojskowa Spółka z o.o., Łódź, objętość 31,5 a.w.
Spis treści
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Gość rocznika
Robert Kupiecki – Współczesne pojmowanie zwycięstwa –
nowy (stary) problem studiów strategicznych . . . . . . . . . . . . . 21
…
     
I. Przegląd sytuacji strategicznej – aspekty globalne
i regionalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
NATO zabija Kaddafiego, lecz krwawi w Afganistanie (36); USA przewodzą słabo, Chiny ani myślą (44); Europa wielu kryzysów (49); Mniej Europy w Europie Wschodniej
(60).
II. Gospodarka światowa: na zwolnionych obrotach . . . . . . . . . . 64
Problem strukturalny gospodarki światowej w 2011 r. (65); Stany Zjednoczone – zadłużone mocarstwo globalne (74); Unia Europejska – test dla strefy euro (77); Chiny – nowy
biegun w gospodarce światowej (79).
III. Unia Europejska – groźba implozji . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
Kryzys euro – ciąg dalszy nastąpił (84); Problem przywództwa w Europie –
diabły, anioły i Angela M. (93); Polska prezydencja – a jednak się kręci (100).
IV. Stany Zjednoczone – supermocarstwo w opałach
(wewnętrznych) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
Sytuacja wewnętrzna – wzburzony Waszyngton i oburzona Wall Street (107); Polityka
zagraniczna – reorientacja na Azję i „arabska wiosna” (116); Azja – „Miejsce Ameryki
jest tutaj” (118); Szeroki Bliski Wschód oraz Afryka Północna – stare problemy i nowe
wyzwania (122); Rosja – ponowny „reset”? (126); Stosunki transatlantyckie – na Zachodzie bez zmian (127); Ameryka Łacińska – próba rewitalizacji stosunków na tle bieżących problemów (129).
V. Obszar WNP: więcej niestabilności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Rosja: kryzys putinizmu (133); Ukraina: sprawa Julii Tymoszenko (148); Białoruś,
Mołdowa, Kaukaz Południowy i Azja Centralna: więcej autorytaryzmu i niestabilności
(156).
VI. Niemcy: Lider mimo woli? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Polityka wewnętrzna – koalicja formalnie na półmetku (166); Polityka zagraniczna –
jaka jest cena przywództwa? (169); Polityka europejska – dwie prędkości coraz bliżej
(169); Polityka bezpieczeństwa – zastój (170); Stosunki polsko-niemieckie: dwadzieścia
lat minęło jak jeden dzień. A co dalej? (172).
VII. Przemiany na Bliskim Wschodzie – ciągłość czy zmiana? . . . . . 173
Izrael–Palestyna – geopolityka w natarciu (173); Iran – zimna wojna z Zachodem (180);
Wiosna Arabów (185).
VIII. Region Azji i Pacyfiku – początek nowej ery pod znakiem orła
i smoka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Korea w centrum uwagi (192); Proces demokratyzacji Birmy (195); Wietnam wychodzi
z cienia (197); Chiny – obchody rocznicowe (199); Instytucje regionu Azji i Pacyfiku
w 2011 r. (207).
…
IX. Polska Prezydencja w Unii Europejskiej w cieniu kryzysu . . . . . 210
O „więcej Europy” w Unii Europejskiej (211); Polityka bezpieczeństwa (218); Wobec
Wschodu – niemoc (220); Bez polityki pozaeuropejskiej (225).
6
Obserwatorium bezpieczeństwa
NATO – kolejny ciężki rok . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
Operacja w Libii – sukces wbrew przewidywaniom (231); Afganistan – jest źle, będzie gorzej, więc
wychodzimy zgodnie z planem? (235); Reformy i transformacja Sojuszu – szklanka w połowie pełna (albo pusta) (239); Stosunki z partnerami – globalny rozwój, europejski regres (242).
Wspólna Polityka Bezpieczeństwa i Obrony UE – lepiej już było? . . . . 247
Uwarunkowania gospodarcze i polityczne WPBiO – im dalej w las, tym więcej drzew (247);
Rozwój wojskowych i cywilnych zasobów WPBiO – impas trwa (253); Operacje WPBiO – libijska kompromitacja, somalijskie sukcesiki (260).
ONZ w polibijskim impasie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Państwa i regiony specjalnej troski (269); Gorące tematy (279); Operacje pokojowe (283).
Porozumienia w sprawie kontroli zbrojeń i rozbrojenia –
to co najważniejsze w 2011 r. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
Nowy START i broń substrategiczna (taktyczna) (293); Zakaz prób jądrowych
i nierozprzestrzenianie broni jądrowej (299); Zakaz broni biologicznej i chemicznej (303); Nieformalne reżimy nieproliferacji broni masowej zagłady (307); Kontrola zbrojeń konwencjonalnych oraz środki budowy zaufania i bezpieczeństwa (CSBMs) (308).
…
Konflikty zbrojne 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Irak – koniec (?) wojny (311); Afganistan – faza wyplątywania się z wojny wojsk Zachodu (313);
Pakistan (316); Libia – wojna domowa; umiędzynarodowiony konflikt zbrojny (318); Konflikty
w Somalii i Afryce subsaharyjskiej (321); Ameryka Łacińska – konflikt kolumbijski i peruwiański (329); Najważniejsze konflikty w Azji Południowej i Południowo-Wschodniej (330).
Geopolityka surowców energetycznych roku rewolucji arabskich
– trendy globalne i regionalne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
Światowy rynek energetyczny pod wpływem „arabskiej wiosny” i katastrofy nuklearnej (334);
Uruchomienie Nord Stream – rosyjska gra i konsekwencje dla bezpieczeństwa energetycznego
krajów Europy Środkowej i Wschodniej (340); Ofensywa energetyczna krajów Europy Środkowej – budowa połączeń infrastrukturalnych i zintegrowanego rynku energetycznego (344);
Budowa zewnętrznego wymiaru polityki energetycznej UE w roku prezydencji węgierskiej
i polskiej (351).
Panorama Rocznika
Przegląd światowej literatury strategicznej . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
Eseje (361); Artykuły naukowe (367).
Kalendarium wydarzeń międzynarodowych 2011 roku . . . . . . . . . . 372
Aneks: Państwa świata – wybrane dane i wskaźniki . . . . . . . . . . . . . 397
Skorowidz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 Zespół „Rocznika” . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426
TABLE OF CONTENTS
INTRODUCTION . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
The Yearbook’s guest
Robert Kupiecki – the contemporary meaning of victory − a new (old)
problem of strategic studies 21
     
I. AN OVERVIEW OF THE STRATEGIC SITUATION – GLOBAL AND REGIONAL
ASPECTS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
NATO kills Gaddafi but bleeds out in Afghanistan (36); The US may be a poor leader, but
China refuses to lead at all (44); A Europe of many crises (49); Less Europe in Eastern
Europe (60).
II. World Economy: losing speed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
The structural problem of the world economy in 2011 (65); The US − a global superpower
in debt (74); The European Union – a test for the euro zone (77); China – a new pole in
the world economy (79).
III. European Union – the threat of implosion . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
The crisis of the euro continues (84); The problem of leadership in Europe – devils,
angels and Angela M. (93); The Polish presidency – and yet it moves (100).
IV. The United states – a superpower in (internal) trouble . . . . . . 106
Internal affairs – an outraged Washington and an indignant Wall Street (107); Foreign
affairs – focus on Asia and the Arab Spring (116); Asia – “America’s place is here”
(118); The broader Near East and North Africa – old problems and new challenges (122);
Russia – another “reset”? (126); Trans-Atlantic relations – all quiet on the Western front
(127); Latin America – an attempt to revitalize the relations despite the current problems
(129).
V. THE CIS REGION: More instability . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133
Russia: The crisis of putinism (133); Ukraine: The case of Yulia Tymoshenko (148);
Belarus, Moldova, Southern Caucasus and Central Asia: increasingly authoritarian and
unstable (156).
VI. Germany: the unwilling Leader? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
Internal affairs – the coalition formally halfway there (166); Foreign affairs – what is the
price of leadership? (169); European politics – two speeds looming closer (169); Security
policy – a standstill (170); Polish-German relations: twenty years have passed like a day.
What should we do now? (172).
VII. The transformation of the Near east – continuation or change? 173
Israel−Palestine – geopolitics attacks (173); Iran – a cold war with the West (180); The
Arab Spring (185).
VIII. The Asia−Pacific Region – a beginning of a new Eagle and Dragon
era . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
Korea takes centre stage (192); Democratization process in Burma (195); Vietnam comes
out of the shadows (197); China – anniversary celebrations (199); The institutions of
Asia−Pacific in 2011 (207).
IX.the polish presidency of the european union overshadowed
by the crisis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 210
For “more Europe” in the European Union (211); Security policy (218); Impotence in the
relations with the East (220); No extra-European policy (225).
8
The observatory of security
NATO – another tough year . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229
The operation in Libya – an unforeseen success (231); Afghanistan − things are going badly and
they are likely to get worse, so do we leave as planned? (235); Reforms and transformations
of the Alliance – the glass is half full (or half empty) (239); Relations with partners – global
progress, European regression (242).
Common security and defense policy of the eu –
does the future look bleak? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 247
Economic and political aspects of the CSDP – the further we go, the more complicated it gets
(247); The development of military and civilian resources of the CSDP – still in impasse (253);
CSDP operations – a failure in Libya, tiny successes in Somalia (260).
the un in a post-libyan impasse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 268
Special needs states and regions (269); Hot topics (279); Peace operations (283).
agreements on arms control and disarmament –
the highlights of 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
The new START and sub-strategic (tactical) weapons (293); Nuclear test ban and nonproliferation of nuclear weapons (299); Biological and chemical weapons ban (303); Informal
regimes of non-proliferation of weapons of mass destruction (307); Conventional arms control
and confidence- and security-building measures (CSBMs) (308).
Armed conflicts 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311
Iraq – the end (?) of the war (311); Afghanistan – the Western armies trying to disentangle
themselves from the war (313); Pakistan (316); Libya – civil war; an internationalized armed
conflict (318); Conflicts in Somalia and Sub-Saharan Africa (321); Latin America – the
Columbian and Peruvian conflict (329); The most important conflicts in Southern and SouthEastern Asia (330).
The geopolitics of energy resources in the year of the arab
revolutions – global and regional trends . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 334
The world energy market faced with the Arab Spring and a nuclear accident (334); The launch
of the Nord Stream project – the Russian game and its consequences for the energy security of
the Central and Eastern European states (340); The energy initiative of the Central European
countries – building infrastructural links and an integrated energy market (344); Building an
external dimension of the EU energy policy in the year of the Hungarian and Polish presidencies
(351).
Yearbook Panorama
a review of world strategic literature . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
Essays (361); Scientific papers (367).
CHRONOLOGY OF INTERNATIONAL EVENTS IN 2011 . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372
APPENDIX: STATES OF THE WORLD – SELECTED DATA AND INDICES . . . . . . . . 397
INDEX . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 415 YEARBOOK EDITORIAL TEAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 426