1 lutego 1990 r

Przebaczenie i pojednanie drogą rozwoju kraju
Jan Paweł II w Czadzie (30 stycznia – 1 lutego 1990 r.)
Jan Paweł II udał się na pielgrzymkę do Czadu w dniach 30 stycznia – 1 lutego 1990 r. Była
to 45. jego podróż poza granice Włoch oraz 6. do Afryki. Ta podróż do Afryki objęła swym
zasięgiem także Wyspy Zielonego Przylądka, Mali, Gwinea Bissau i Burkina Faso.
Jan Paweł II przybył do Ndżameny, stolicy Czadu, we wtorek 30 stycznia 1990 r. z
Wagadugu, stolicy Burkina Faso. Na jego powitanie oddano 21 salw armatnich i wręczono
mu kwiaty oraz dziesięć białych gołębi. Na lotnisku Papieża powitali miejscowi biskupi oraz
prezydent kraju Hissén Habre. Bezpośrednio z lotniska Papież udał się do katedry w
Ndżamenie, gdzie odprawił nabożeństwo Maryjne. Zachęcając katolików z Czadu, by byli dla
swoich braci i sióstr znakiem miłości Chrystusa, Jan Paweł II nawiązał jednocześnie do
długiego pasma cierpień tego uciemiężonego kraju: „Wasz kraj zaznał wielu cierpień:
cierpień będących skutkiem suszy i głodu; cierpień związanych z wieloletnią wojną; cierpień,
spowodowanych przez niedawną katastrofę lotniczą, która pogrążyła w żałobie wasze
rodziny, a wspólnotę diecezjalną Moundou pozbawiła jej pasterza, biskupa Baleta. Dlatego,
po przybyciu tutaj, z wielkim wzruszeniem ucałowałem ziemię waszego kraju; także napełnia
mnie wzruszeniem widok dźwigającej się z ruin Ndżameny oraz tej katedry pełnej młodości i
światła”1.
Po poświęceniu katedry Ojciec Święty udał się z kurtuazyjną wizytą do pałacu prezydenta
kraju, Hisséne Habré.
Kościół jest domem na skale
W środę 31 stycznia przed południem Papież udał się do Moundou, miasta położonego o 400
km na południe od stolicy. Miasto to jest kolebką Kościoła w Czadzie katolicy stanowią tam
20% ludności. Na Mszę św. z Papieżem przybyło ok. 100 000 pielgrzymów. Niektórzy z nich
przybyli z Kamerunu i Republiki Środkowoafrykańskiej. Na mszy św. było obecnych wielu
protestantów. Na początku szef Ngambayów, ubrany w tradycyjny strój, podszedł do Ojca
Świętego tańcząc i podarował mu tradycyjne nakrycie głowy z czarnych piór. Papież nałożył
je, co spotkało się z ogromnym aplauzem zebranych.
W homilii Papież mówił o miejscowym Kościele, który leczy rany wojny domowej. Ale
skoncentrował się głównie na otwarciu Kościoła na cały świat i kultury. Wychodząc od
spotkania Piotra Apostoła z setnikiem Korneliuszem Ojciec Święty ukazał, jak Kościół
przenika do nowych środowisk, tworząc wielką, światową rodzinę. Wskazał, iż ten Kościół
budowany jest w każdym ludzkim serce: „Dzisiejsze czytanie Ewangelii jest zaczerpnięte z
zapisanego przez św. Mateusza Kazania na Górze. Chrystus porównuje tam dwie budowy:
dom zbudowany na skale i dom zbudowany na piasku. Pierwszy wytrzymuje próbę wichrów i
ulewnego deszczu i nie upada. Drugi podobnych prób nie wytrzymuje. Brak mu mocnego
fundamentu. Słuchając tych słów każdy z nas myśli o innej budowie. Myśli o tym, jak jest
zbudowane jego życie”2.
Trzeba budować braterskie i sprawiedliwe społeczeństwo
Tego samego dnia, w środę 31 stycznia, Jan Paweł II udał się z Moundou do Sarh, miasta na
południowym-wschodzie, gdzie spotkał się z młodzieżą. Zgodnie z programem była tam
przewidziana tylko Liturgia Słowa. Ale kiedy Papież zobaczył tłum ok. 50 000 młodych,
zdecydował się na odprawienie Mszy św. W homilii Jan Paweł II zaapelował do młodzieży,
1
Cytaty i streszczenia za: Jan Paweł II, Bądźcie dla swoich braci i sióstr znakiem miłości Chrystusa, Ndżamena
30 I 1990, N'Djamena, nabożeństwo maryjne w katedrze, OR
2
Cytaty i streszczenie za: Jan Paweł II, Budujcie wasz dom, wasz Kościół na skale, nie na piasku. Homilia
wygłoszona Moundou 31 stycznia 1990 r., podczas Mszy św. na Stadionie Pokoju, OR
budowała sprawiedliwe i braterskie społeczeństwo. Prosił także młodych, by nie wahali się
stawać w obronie słabszych.
Po powrocie do Ndżameny, stolicy kraju, Jan Paweł II spotkał się jeszcze w katedrze z
kapłanami, zakonnikami i seminarzystami. W wygłoszonym do nich przemówieniu, Papież
położył szczególny akcent na rolę pojednania, jaką powinni spełniać w społeczeństwie Czadu,
mającym tak wiele świeżych jeszcze ran wojny domowej. Zachęcił też wszystkich, by
powstrzymywali rodzące się konflikty.
Rodzina ostoją społeczeństwa i Ewangelii
W czwartek rano, 1 lutego 1990 r., w ostatnim dniu pobytu w Czadzie, Jan Paweł II odprawił
na stadionie w Ndżamenie Mszę św. dla rodzin. Ojciec Święty podkreślił znaczenie miłości w
żuciu małżeńskim, wychodząc od słów Jezusa w Wieczerniku: „Nie wyście Mnie wybrali, ale
Ja was wybrałem i przeznaczyłem was na to, abyście szli i owoc przynosili, i by owoc wasz
trwał” (J 15, 16). Papież zwrócił się do słuchaczy mówiąc: „Wybiera was w sakramencie
małżeństwa, w którym dwie osoby ochrzczone – mężczyzna i kobieta – ślubują sobie
wzajemnie miłość, wierność i uczciwość małżeńską. Wzajemnie się wybierają do wspólnoty i
jedności całego życia, aby iść razem i przynosić te owoce, jakie odpowiadają powołaniu
małżeńskiemu i rodzicielskiemu w Kościele i w społeczeństwie”. Podkreślił w ten sposób
znaczenie monogamii w Kościele, która często w realiach afrykańskich wymaga wręcz
heroicznej postawy ze strony wiernych.
Ze zrozumieniem odniósł się także do trudnych warunków życia politycznego i społecznego,
które mają wpływ na codzienne życie rodzin. Mówił: „Bolesne doświadczenia. przez które
przeszedł wasz naród, przyniosły wiele wstrząsów. Z powodu przemieszczeń ludności i
przemian w stylu życia nastąpiło rozbicie tradycji rodzinnych. Pojawiają się nowe pokusy
zagrażające trwałości małżeństwa i rodziny. Rozumiem te problemy, a także rodzące się z ich
powodu cierpienia. Nie możecie jednak rezygnować z wielkości i piękna małżeństwa”.
Jednak z uporem powtarzał wszystkim ostatnie polecenie Jezusa: „To jest moje przykazanie,
abyście się wzajemnie miłowali, tak jak Ja was umiłowałem" (J 15, 12). Abyście się
wzajemnie miłowali, wy, małżonkowie, mężowie i żony - wy przyobleczecie się w nowego
człowieka jako wybrańcy Boży (por. Kol 3, 10. 12)”3.
Trudna droga do międzynarodowej solidarności
Bezpośrednio po Mszy św., w czwartek 1 lutego 1990 r., Jan Paweł II spotkał się z Korpusem
Dyplomatycznym Czadu i przedstawicielami licznych organizacji międzynarodowych. Wielu
dziennikarzy uznaje to spotkanie za jedno z najważniejszych wystąpień Papieża podczas tej
pielgrzymki do Afryki. Przemówienie papieskie było niejako całościowym spojrzeniem na
problemy nie tylko krajów Sahelu, ale także całej Afryki. Papież zaznaczył na początku, iż
korzystając z doświadczeń, które zdobywa dzięki podróżom orz rozlicznym kontaktom w
Rzymie, chce się podzielić kilkoma refleksjami na tematy, które stanowią treść codziennej
pracy dyplomatów i przedstawicieli organizacji międzyrządowych. Wskazał zaraz na
pierwszą troską, jaką jest niewątpliwie pokój. Mówił: „Znane mi są zalety ludów Afryki, ale –
przebywając na tym kontynencie – nie mogę nie wspomnieć o bolesnych konfliktach, jakie
mają miejsce w różnych jego regionach. Są one źródłem nie kończących się cierpień. Myślę
tu o Etiopii, o Sudanie, o narodach dotkniętych plagą dyskryminacji rasowej, a także o
krajach, gdzie lokalne rywalizacje plemienne prowadzą niekiedy do zaciekłych starć. (…)
Należy stwierdzić, że bardzo często przyczyny naruszenia pokoju pozostają nieznane. Władze
lokalne, a także osoby mające wpływ na kształt stosunków międzynarodowych, powinny
odważnie dążyć do wyjaśnienia: co jest przedmiotem konfliktów? Kto je podsyca? Jakie
3
Cytaty i streszczenia: Jan Paweł II, Kościól liczy na wasze świadectwo, N'Djamena. Homilia podczas Mszy św.
dla rodzin 1 II 1990, OR.
prawa są kwestionowane? (…) Organizacja Narodów Zjednoczonych oraz liczne instytucje
lokalne działają już w tym kierunku, co jest godne uznania. Zostały przyjęte ważne
dokumenty, na przykład Afrykańska Karta Praw Człowieka i Narodów. Zdajecie sobie jednak
sprawę, jak wielki wciąż jeszcze jest dystans między słowami i czynami, jak wiele potrzeba
wysiłku, aby w pełni wprowadzić treść tych dokumentów w życie. Czy państwa praworządne
zdołają się porozumieć i utworzyć wspólnotę, która odrzuca wszelkie naruszenia prawa? Czy
uda się stworzyć instytucję rozjemczą, aby rozstrzygać spory nie naruszające praw żadnej ze
stron? Dodam jeszcze, że ludzkość nie może pozostawać obojętna także wobec tragicznych
następstw konfliktów. Mam przed oczyma obraz tysięcy uchodźców, którzy stracili nadzieję
na znalezienie kraju, który by ich przyjął, na odbudowanie swojego życia i swych rodzin”4.
Odpowiedzialność za wspólne dobro
Tego samego dnia, w czwartek 1 lutego 1990 r., po spotkaniu z Korpusem Dyplomatycznym
Papież udał się jeszcze na tory wyścigowe Ndżameny, by spotkać się z ludnością stolicy, w
przeważającej części muzułmańską, oraz z przywódcami innych religii. Mówił do nich m.in.:
„Przemiany, którym musicie stawić czoło, wymagają od was poczucia odpowiedzialności za
wspólne dobro oraz solidarności wobec bliźnich. Współczesne środki masowego przekazu
przerwały bariery izolacji i sprzyjają kontaktom między ludźmi. Każdy powinien dzięki temu
uświadomić sobie głębiej solidarność tak z rodakami, jak i z innymi ludami ziemi. Zdaję
sobie sprawę, jak szczególne jest położenie geograficzne waszego kraju, znajdującego się w
środku Afryki, na skrzyżowaniu różnych cywilizacji, które wywierały wpływ na wasze dzieje.
O tym spotkaniu kultur świadczy istnienie dwóch oficjalnych języków Czadu - francuskiego i
arabskiego, a obok nich także innych tradycji językowych. Musicie udowodnić poprzez
harmonijne życie narodowe, że te różnice nie zubożają was, lecz przeciwnie, ubogacają cały
naród”5.
***
W czwartek 1 lutego 1990 r., o godz. 13.30 Jan Paweł II pożegnał Czad i powrócił do Rzymu.
W przemówieniu na płycie lotniska raz jeszcze zachęcił cały naród do włączenia się w proces
pojednania, rozwoju i pokoju.
4
Cytaty i streszczenia: Jan Paweł II, Trudna droga do międzynarodowej solidarności. Przemówienie do korpusu
dyplomatycznego, Ndżamena 1 II 1990, OR
5
Cytaty i streszczsenia za: Jan Paweł II, Rozwój społeczeństwa zależy każdego człowieka, Spotkanie z
mieszkańcami miasta i przedstawicielami różnych religii, Ndżamena, 1 II 1990, OR